Lögrétta - 08.01.1913, Page 1
Vfgreidslu- og innheimtum.:
fÓRARlNN B. ÞORLÁKSSON.
■Veltusundi 1.
Talsimi 359»
LOGRJETTA
Rltstjori:
P ORSTEINN 6ÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
M 3.
Reykjavík 8. Janúar 1913.
VIII. árg.
I. O. O. F. 9311079
Þjóðmenjasafnið opið á sunnud., þriðjud.
og fimtud. kl. 12—2.
Lækning ók. ( læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (í Pólthússtr. 14) 1. og 3.
md. ( mán. 11— I.
Landakotsspftali opinn f. sjúkravitj. 11—I
alla daga.
Islands banki opinn 10—2J/s og 5*/»—7.
Landsbankinn io1/.—2l/a. Bnkstj. við 12—1.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
, 12—3 og 5—8
Okeypis lagaleiðbeiningar á háskólanum á
hverjum laugard. kl. 7—8 stðd.
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1.
Lárus FjeldstedU
Yflprjettarmilafwrslumaöur.
læijargata 2.
Heima kl. 1 1 —12 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og allskyns
ritföng kaupa allir í
Bökaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Lögrjetta.
Afgreiðsla, innheimta og auglýs-
ingareikningshald flutt í
Veltusund I.
Nú um áramótin varð sú
breyting á Lögrjettu, að Þórarinn
Þorláksson málari tók við af-
greiðslu, innheimtu, auglýsinga-
söfnun og auglýsingareiknings-
haldi blaðsins. Menn eru því
hjer eftir beðnir að snúa sjer til
hans með alt, sem þetta snertir.
Afgreiðslustofan er í Veltusundi 1.
f( drekka allir þeir, er vilja íá góöan, óskaölegan
** og ódýran kaffidrykk.
Fæst á aðeins 80 aura pundið hjá Sveini
Jónssynl, Templarasundi i, er einnig
hefur til sölu Gibs-Rósettur og lista og mikið
■ - úrval af Betrekki.
Kaupmenn snúi sjer til Sveins M. Sveinssonar, p. t. Havnegade 47. Köbenhavn.
Svar til borgarstjóra.
Eftir ión Rorláksson.
Borgarstjóri Páll Einarsson hefur í
6$. tbl. Lögrj. gert tilraun til að
svara ræðu minni í „Fram", sem
prentuð var í 6o. og 6i. tbl. Vegna
stöðu mannsins tel jeg mjer skylt að
taka svar hans til athugunar, og skal
jeg þá skifta því í tvent, svara fyrst
ónotum þeim, sem hann beinir að
mjer, og síðan líta yfir það, sem
okkur ber á milli um málefnið sjálft.
Hann segir að jeg byrji ræðu
mína „með því, að telja það víta-
vert, að byggingarreikningum vatns-
veitunnar og gasstöðvarinnar hafi
verið haldið sjer, þeir ekki teknir
upp í bæjarsjóðsreikninginn" o. s.
frv., og endurtekur þetta svo síðar
í sama dálkinum. Þetta. er ósatt,
eins og hver maður getur sjeð, sem
les ræðu mína. Jeg gat þess aðeins
— og varð að geta þess — að
bæjarsjóðsreikningarnir eru ófull-
komnir að því leyti, að útgjöldin til
vatnsveitu og gasstöðvar eru ekki
tekin upp í pá nema að nokkru leyti.
Þetta hef jeg sagt satt. Með þessu
hef jeg ekki einu sinni látið neitt f
ljósi um að mjer þætti þetta aðfinslu-
vert — jeg álít það óaðfinnanlegt,
ef reikningsskilin eru góð og greini-
leg og koma á rjettum tíma — og
því síður hef jeg leyft mjer að telja
það vítavert. Borgarstjóri hefur
náttúrlega athugað hvað þetta orð
þýðir, áður en hann gerði mjer það
UPP1 Annað, sem hann segir af
sama tæginu, er þetta: og get jeg
þess um leið, að dylgjur Jóns Þor-
lákssonar um, að bæjarsjóðsreikning-
arnir sjeu óglöggir, að því er snertir
sundurgreiningu vaxta og afborgana-
greiðslu, eru ekki á neinum rökum
yS ar . Hvar eru þessar „dylgjur",
herra borgarstjóri? Jeg hef sagt:
„Vöxtum og afborgunum er (í yfirliti
mínu) slengt saman, því að í prent-
uðu reikningunum finst engin sund-
urliðun á vöxtum fyrir sig og af-
borgunum fyrir sig". Þetta er satt,
eins og hver maður getur sannfært
sig um, sem lítur í hina prent-
uðu bæjarsjóðsreikninga 1909—1911.
Seinna hef jeg nefnt þetta sama
„sem dæmi upp á að þessir prent-
uðu reikningar eru ekki nógu glögg-
ir“. Þeir eru ekki gleggri fyrir því,
þó að í fylgiskjölum reikninganna
og í bókum bcejargjaldkera megi
finna nægilega sundurliðun á þessu.
Líklega meinar þó borgarstjórinn
ekki, að þeir einir þurfi að fylgjast
með hag bæjarsjóðsins, sem hafa
hentugleika til þess að rannsaka
fylgiskjöl bæjarreikninga eða bækur
gjaldkera?
Og svo niðurlagsorðin: „Það ætti
ekki að þurfa verkfræðing, og því
síður hagfræðing, heldur aðeins með-
alglöggan reikningsmann, sem vill
lesatölur bæjarsjóðsreikninganna rjett,
til þess að sjá“ o. s. frv.
Þetta kalla jeg dylgjur. Aðdrótt-
un þeirri, sem í þeim felst til mín,
um það, að jeg hafi ekki viljað lesa
rjett tölur bæjarsjóðsreikninganna,
vfsa jeg aftur til höfundarins. Slík-
ar dylgjur kunna að vera samboðn-
ar Páli Einarssyni, en þær eru ó-
samboðnar borgarstjóranum, og það
því fremur, sem hann hefur ekki
getað leiðrjett eina einustu af öllum
þeim fjölda talna, sem jeg tók upp
úr bæjarreikningunum, af þeirri ein-
földu ástæðu, að mig skorti hvorki
vilja eða getu til að lesa þær rjett,
°g jeg sa wn að blaðið hefði þær
rjett eftir mjer.
Þá skal jeg snúa mjer að mál-
efninu.
II.
Tðlurnar.
Allar tölur í yfirliti mínu eru tekn-
ar beint eftir reikningum bæjarins
og hinni löglegu áætlun að því er
árið 1912 snertir, nema ein, verð
gasstöðvarinnar, sem mjer var látin
í tje munnlega af borgarstjóra. í
svari sínu hefur borgarstjóri nú ekki
leiðrjett eða rengt eina einustu af
þessum tölum, en þá er líka fyrir-
fram vitanlegt, að ekki verður með
rökum haggað niðurstöðu þeirri, er
þessar tölur sýna, þeirri niðurstöðu
sem jeg hef bygt á ómótmælanlega
rjettri samlagningu og frádrætti
þessara talna. Þótt tölur mínar
eða rjettara sagt bæjarreikninganna
— sjeu þannig með þögninni viður-
kendar rjettar, setur borgarstjóri
samt fram nýjar tölur, sem eiga að
sýna að niðurstaða mín um fjárhags-
stjórn Reykjavíkur síðan 1908 sje
ekki rjett. Skal jeg nú athuga þær,
og bera saman við hinar rjettu.
Þær tölur, sem ágreiningur er um,
eru:
Hjá borg-
arstjóra:
c. 516 þús.
Hjá mjer:
452,545,75
anl. af því, að bgstj. býst við að
útgjöldin til gatna og holræsa 1912
fari fram úr áætlun, ög telur þau eins
og hann hyggur að þau muni reyn-
ast, en jeg gat ekki farið eftir öðru
en áætluninni.
Slókkvistöð og slökkviáhöld telur
agstj. 41 þús., en jeg, samkv. áætl-
uninni, 36 þús. Mismunurinn getur
ekki stafað af öðru en því, að út-
gjöldin 1912 hafa reynst hærri en
áætlað var.
Það, sem milli ber um þessar upp-
hæðir, er svo lítilfjörlegt, að ekki
skiftir máli.
Vatnsveitan. Þar munar um 63V2
lús. kr., og þar stafar mismunurinn
af því, að talan táknar sitt hjá hvor-
um. Jeg reiknaði út — eftir bæjar-
reikningunum og áætluninni fyrir
1912 — að nú í lok þessa árs stend-
ur vatnsveitan bænum ekki í meiru
en kr. 452.545,75, eða, ef teknar eru
út úr tekjum vatnsveitunnar þær kr.
12,000,00, sem bæjarstjórnin hefur
ákveðið að taka til almennra bæjar-
þarfa, þá kr. 464,545,75. Þetta hef-
ur bgstj. ekki gert tilraun til að
hrekja, fremur en aðrar tölur mínar.
En sínum 5i6þús. lýsir hannþannig,
að á þessu tímabili „hefur bærinn
eignast vatnsveitu fyrir c. 516 þús.
kr.“ Ef þetta er virðingarverð borg-
arstjórans á vatnsveitunni, þá verður
ekki um það þráttað — mætti eins
vel virða hana hærra, svo mikil
hlunnindi eru fyrir bæjarbúa að henni
- en eigi hún að tákna það, að
svona mikið kosti vatnsveitan bæinn
nú, þá er talan gersamlega röng og
þar með einnig samlagningarupphæð
sú, 1093 þús. kr., sem tala þessi er
tekin með í.
Vatnsveitan .
Slökkvistöð og
slökkviáhöld . - 41 — 36,000,00
Holræsi ... - 70 —
Varanlegar göt-
ur (Austur-
stræti og Póst-
hússtræti) á- 112,048,30
samtgötugerð-
aráhaldi . . - 25
Aukning eftir-
stöðva ... - 20
Skal jeg nú gera grein fyrir mis
muninum og byrja að neðan
Holræsi, varanlegar götur og aukn-
ingu eftirstöðva telur borgarstjóri c.
115 þús. kr., eða tæpl. 3 kr.
hærri en jeg.
Mismunurinn er lítill og stafar vænt-
Ályktanirnar.
Hin fyrsta af ályktunum mínum,
sem borgarstjórinn mótmælir, er sú,
að c. 40 þús. kr. af vatnsveitutekj-
um hafi verið „jetnar upp“. Jeg get
ekki hrakið þau mótmæli með neinu
betur, en að taka ummæli borgar-
stjóra þar að lútandi upp orðrjett.
Hann segir: „Þessar 40 þús. kr. eru
. . . . lögmætar árstekjur bæjarsjóðs-
ins, sem bæjarstjórnin hefur ákveðið
að verja til greiðslu hinna árlegu
útgjalda bæjarins* o. s. frv. Með
því að þessar 40 þús. kr. hafi verið
„jetnar upp“ hef jeg vitanlega ekki
meint annað en að þær hafi orðið
að eyðslufje, þeim verið „varið til
greiðslu hinna árlegu útgjalda bæjar-
ins", þeirra útgjalda, sem annars
verður að kosta af aukaútsvörunum.
Borgarstjóri viðurkennir, að þetta
hafi verið gert, og er þá ágreining-
urinn í því elni ekki um annað en það,
hvort það hafi verið rjettmætt eða
hyggilegt. Til skýringar um það at-
riði skal jeg taka þetta fram:
I. Heimildin til þess að kretja
vatnsskatt af bæjarbúum er í vatns-
veitulögunum einskorðuð við þarfir
vatnsveitunnar sjálfrar. Upphaf 3. gr.
þeirra laga hljóðar svo:
»Til þess að standa straum af
kostnaði við vatnsveituna skal bæj-
arstjórninni heimilt að heimta skatt
af öllum húseignum í lögsagnarum-
dæminu (sbr. 4. gr.). Upphæð skatt-
gjaldsins alls ákveður bæjarstjórnin,
en hún má eigi fara fram úr 5%o
(fimm af þúsundi) af brunabótavirð-
ingu húseigna" o. s. frv. Þetta er
sú eina heimild, sem vatnsveituskatt-
urinn byggist á. Þar af leiðir að
minsta kosti, að ólöglegt er að brúka
vatnsveitutekjurnar til almennra bæj-
arþarfa, svo lengi sem þeirra þarf
með handa vatnsveitunni sjálfri—til
vaxtagreiðsiu, til afborgana, sem í
raun og veru nægja fyrir fyrningu,
til reksturskostnaðar og til aukninga.
Óheimilt því að taka lán til þessara
útgjalda, en eyða samtímis vatns-
veitutekjum í annað.
2. Bæjarstjórnin hefur aldrei leyft
að brúka nema 12 þús. kr. afvatns-
veitutekjum til almennra bæjarþarfa
á þessu umrædda tímabili, sem sje
árið 1911...............3 þús. kr.
og árið 1912 .... 9 — —
Það, sem þar fram yfir hefur verið
tekið til almennra bæjarþarfa, hefur
verið tekið í heimildarleysi bœjar-
stjórnar.
3. Þó bæjarstjórnin eftir á, þegar
búið var að eyða meiru en nokkur
heimild var fyrir af vatnsveitutekjum
til alm. bæjarþarfa, hafi neyðst til að
samþykkja bæjarreikningana, sem
sýndu þessa eyðslu, af því að hún
hafði ekki sjeð bæjarsjóði fyrir nægi-
legum öðrum tekjum, þá verður síð-
ur en ekki ályktað þar af, að eyðsl-
an sje fjárhagslega rjettmæt.
Af þessum ástæðum (meðal ann-
ara) var það, að mjer þótti rjettara
að telja svo sem ekki væru það
þessi 40 þús. kr. af vatnsveitutekj-
um, sem hefðu verið „jetnar upp“,
heldur 40 þús. kr. af lánsfje því,
sem fengið hefur verið á þessum ár-
um. Það mun þó a. m. k. ekki
verða talið lagabrot, að eyða láns-
fjenu, en að öðru leyti skiftir engu
máli hvort heldur talið er.
Ályktanir þær, sem jeg dró af
reikningunum, voru þessar:
Á síðustu 4 árum hefur:
1. Ekkert verið borgað af eldri
skuld, sem var að upphæð tæpl. 371
þús. kr.
2. Engu af reglulegum tekjum
baijarins verið varið til þess á neinn
hátt að auka eignir hans.
3. Tekin ný lán til þess að fram-
kvæma fyrir arðlaus nauðsynjaverk
að upphæð rúml. 170 þús. kr.
4. Ekkert afborgað af þessum
nýju lánum, heldur bætt þar á ofan
eyðslu eigna og annara nýrra lána
að upphæð líklega um 41 þús. kr.
Hvað hefur nú borgarstjóri hrakið
af þessu?
X. Ekki reynt að andmæla þess
um lið, enda er það ómögulegt.
2. Ekki heldur reynt að hagga
við þessu.
3. Borgarstjóri telur þessi lán
ekki nema 137 þús. kr. að upphæð,
en það er rangt, og stafar skekkjan
af því að hann telur að meiru af
lánsfjenu hafi verið varið til vatns-
veitunnar heldur en tekna- og gjalda-
reikningur hennar sýnir að til henn-
ar hafi gengið.
4. Fyrri liður viðurkendur með
þögninni. Seinni liður verður í sam-
ræmi við skoðun borgarstjóra (sbr.
hjer að framan), ef hann orðast þann-
ig: heldur bætt þar á ofan eyðslu
vatnsveitutekna að upphæð um 40
þús. kr.
Afgreiðslustofa
Lögrjettu ‘
er i Veltusundi nr. 1.
Talsími 359.
Allar sögur Jóns Transta fást
í Afgreiðslustofu Lögrjettu.
Millimetrapappír og Calquer-
ljereft fæst í Pappírsverslun Pór.
B. Porlábssonar (Afgreiðslustofu
Lögrjettu).
Þeir kaupendur Lögrjettu,
sem ekki fá blaðið með skilum, eru
beðnir að gera afgreiðslumanni við-
vart sem fyrst svo úr því verði bætt.
Talsími 359.
Sboðanamnnnrinn.
Borgarstjóri endar grein sína á
því, að fjárhagstjórn bæjarstjórnar
1909—1912 hafi verið „fullkomlega
forsvaranleg". Af framanskráðu geta
menn nú sjeð hvað pað er, sem Páll
Einarsson álítur „jullkomlega forsvar-
anlega fjárhagsstjórn “. Jeg endurtek,
að jeg álít það ekki forsvaranlegt í
4 ár samfleitt að ajborga ekkert af
þeim skuldum bæjarins, sem teknar
hafa verið til óarðberandi fyrirtækja
eða til að kaupa fyrir fasteignir,
hvorki þeim eldri nje því, sem bætt
hefur verið við þær á þessum árum.
Og einnig að öðru leyti held jeg
minni skoðun um þessa fjárhagsstjórn,
meðan engar upplýsingar koma fram,
sem hagga grundvelli þeim — töl-
unum — sem skoðunin byggist á.
Eignir bæjarins.
Auk þess, sem að framan er tal-
ið, rökstyður bgstj. skoðun sína um
hina forsvaranl. fjárhagsstjórn með
tilvísan til þess, að eignir bæjar-
ins gefi nú — áætlun 19x3 —
92300 kr. af sjer, en vextir og um-
samdar afborganir af lánum sjeu
90400 kr. Getur þess þó, að í þeirri
upphæð sjeu ekki taldar nægilegar
afborganir, sem er rjett. Deila má
um það, hvort tölur þessar sjeu rjett
ar, en mjer er óskiljanlegt, hvernig
þetta á að sanna að fjárhagsstjórnin
1909—’ 12 hafi verið í lagi. Þvert
á móti. Því meiri tekjur sem bær-
inn hefur af eignum, því minni á-
stæða er til að láta bæjarbúskapinn
ganga svo hörmulega sem hann hef-
ur gengið þessi ár, því óforsvaran-
legra er það. En hitt er vitaniegt,
að ólagið þessi 4 ár hefur ekki' get-
að kollsteypt efnahag bæjarins, til
þess var hann ofgóður í árslok 1908.
Spádómarnix’.
Seinasta atriðið í rökfærslu borgar-
stjóra er spádómur um það, að frá
árinu 1916 muni eignir bæjarins gefa
af sjer 110 þús. kr. á ári. Og ef
þeim verður öllum yarið til vaxta-
og afborgana-greiðslu, þá sjeu það
7%, og muni nægja. Jeg skal engu
geta til um það, hvort spádómurinn
muni rætast, en aðeins benda á, að
hann er alveg þýðingarlaus að því
er snertirjdóma um fjárhagsstjórnina
1909—12, og að ef haldið verður
áfram sama laginu, þá er alveg víst,
að eignatekjurnar verða ekki notað-
ar til að greiða afborganir, fremur
en hingað til. Útgjöld bæjarins fara
sem sje sívaxandi. Vaxtabyrðin eykst
ár frá ári — bein afleiðing þess, að
ekki er borgað af skuldunum, en altaf
bætt nýjum við. Nýjar þarfir kalla
altaf að; t. d. vantar spítala, fram-
færslustofnanir, ráðhús, nýjan barna-
skóla von bráðar, allar götur ógerð-
ar ennþá, nema ein, o. s. frv. Óhjá-
kvæmilegt að reisa eða leyfa öðrum
að reisa rafmagnsstöð, og þá er hætt
við að ekki verði tekjuaígangur af
gasstöðinni fyrstu árin, eftir að hún
er komin.
Hjer þarf eitthvað annað en hug-
boð og spádóma til að kippa í lag.
Ekkert dugar annað en auknar tekj-
ur. Þær verður bæjarstjórnin að út-
vega, annaðhvort með því að heimta
nægilega niðurjöfnun, eða [með því
að útvega sjer önnur ráð. Hún hef-
ur ekki eitt einasta ár síðan 1908
sjeð bæjarsjóðnum fyrir nægum tekj-
um, eftir því, sem útgjöldin hafa
reynst, og hún hefur ekki heldur
gert það nú fyrir árið 1913, eftirþví,
sem áætlunin fyrir það ár er úr
garði gerð. Jeg vík máske að því
seinna.