Lögrétta - 29.01.1913, Blaðsíða 1

Afgreiðslu- og innheimtum.:
Þórarinn b. Þorláksson.
Veltnsundi 1.
Talsími 359
Rlts tj ori:
f’ORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsiml 178.
M
Reykjavík 29. Janúar 1913.
VIII. áríf.
I. O. O. F. 93I3I9-
Þjóðmenjasafnið opið á sunnud., þriðjud.
og fimtud. kl. 12—2.
Lækning ók. ( læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (í Pólthússtr. 14) 1, og 3.
md. ( mán. 11—1.
Landakotsspítali opinn f. sjúkravitj. 11—1
alla daga.
Islands banki opinn 10—2T/j og 5Va—7.
Landsbankinn io'/i—21/*. Bnkstj. við 12—1.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
. 12—3 og 5—8.
Okeypis lagaleiðbeiningar á háskólanum á
hverjum laugard. kl. 7—8 síðd.
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1.
Lárus FjeldstedU
YílrrJettarmAlaffcersIumaOur.
Lækjargata 2.
Heíma kl. 11 —12 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og allskyDS
ritföng kaupa allir í
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
t
Eiríkur meistari Mapússon
í Camliriöge á Englanfli.
Hann andaðist síðastl. laugar-
dag, 25. þ. m., á spítala í Lund-
únaborg, liafði verið fluttur þangað
veikur að heiman frá sjer fyrir
skömmu og legið þar um hríð.
Vantaði hann aðeins fáa daga á
áttrætt, er hann ljetst.
Hann var fæddur á Berufjarðar-
prestsetri í Suður-Múlasýslu 1. febr.
1833, sonur Magnúsar Bergssonar
prests, síðast að Eydölum í Breið-
dal, og Vilborgar Eiríksdóttur frá
Hofl'elli. Voru foreldrar hans bæði
af gömlum og góðum ættum. Ei-
ríkur ólst upp þar eystra lijá for-
eldrum sínum, þar til hann fór í
laiínuskólann, en þaðan útskrifað-
ist hann 1856. Eftir það var hann
um tíma kennari á ísafirði, en fór
á prestaskólann 1857 og útskrifað-
ist þaðan 1859. 1857 kvæntist hann
Sigríði Einarsdóttur, úr Reykjavík,
og lifir hún mann sinn.
Að náminu loknu varð Eiríkur
skrifari hjá landfógetanum og bæj-
arfógetanum hjer í Reykjavík, Vil-
hjálmi Finsen, og var það til 1862.
En þá fór hann til Englands og
liefur síðan að mestu alið aldur
sinn erlendis.
í fyrstu fór hann til Englands
til þess að geía út endurskoðaða
útgáfu biblíunnar. Síðan var hann
nokkur ár, 1863—66, á ferðalagi
um ýms lönd Norðurálfunnar.
Veturinn 1865—(>6 dvaldi hann í
Barís, en vorið eftir fór liann aft-
ur til Englands og var þar búsett-
ur alla æfi síðan. En við og við
hefur liann komið hingað til lands-
ins, siðast 1898. Sumarið 1871
lerðaðist hann hjer víða um land
með enska skáldinu William Morris.
Voru þeir lengi samverkamenn við
ritstörf og miklir vinir jafnan.
Sumarið 1890 dvaldi Eiríkur einn-
ig hjer heima, og þá að mestu hjá
föður sínum í Eydölum. Varð
Magnús prestur faðir hans mjög
gamall og lijelt góðri heilsu frarn
til hins síðasta.
1871 varð Eiríkur bókavörður
við háskólabókasafnið í Cham-
bridge, og því emhætti hefur hann
gegnt síðan. 1878 var liann gerð-
ur »Master of Arts« (meistari) við
háskólann sakir verðleika og hon-
um veitt öll háskólarjettindi. Sama
ár ferðaðist hann um Norðurlönd
hl þess að kynna sjer rúnasteina,
°§ hafði til þeirrar farar vísinda-
fjárstyrk frá Bretlandi. Liggja eftir
hann ýmsar ritgerðir um rúnir í
enskum vísindaritum.
Jf __.. V 2Æ ,
Eiríkur meistari Magnússon.
Ritverk Eiríks Magnússonar eru
mörg og margvísleg, og má sjer-
staklega nefna þýðingar hans af
íslenskum ritum á ensku, er allar
þykja ágætlega gerðar, og hefur
hann mjög mikið unnið að því, að
útbreiða meðal Englendinga þekk-
ingu á íslenskum bókmentum.
Hann hefur þýtt á ensku mikið úr
fornsögunum og úrval úr þjóðsög-
um Jóns Arnasonar. »Lilju« Ey-
steins Ásgrímssonar hefur hann
þýtt í Ijóðum, og greftrunarsálminn
okkar, »Alt eins og blómstrið eina«,
eftir Hallgr. Pjetursson, ásamt
mörgu fleiru. Einnig hefur hann
þýtt ensk rit á íslensku, svo sem
leikrit Shakespeare’s »Storminn«.
Merkar ritgerðir liggja og eftir liann
um norræn vísindi, auk þeirra, sem
hjer er getið. í grein, sem Ben.
Þórarinsson kaupmaður hefur rit-
að um E. M. í »Óðinn« (III. árg.
11. bl.) er getið margra ritverka
hans.
Oft hefur E. M. gripið fram í
umræður íslenskra mála, svo sem
er Landsbankinn var stofnaður,
og átti hann þá í snörpum blaða-
deilum út úr því máli.
Eftir öskufallið 1875 átti hann
upptök að samskotum í Englandi
til þess að bæta úr tjóninu, og var
honum falið að fara út hingað með
samskotafjeð og ráðstafa því. Aft-
ur gekst hann fyrir samskotum
hingað í harðindunum, sem gengu
yfir landið 1882, og var honum þá
enn falin öll ráðstöfun samskota-
fjárins. í bæði skiftin varði hann
fjenu til kornvörukaupa, er hafðar
skyldu til gripafóðurs.
Hafði E. M. mikið fyrir þessu
og sýndi i því mikin áhuga og dugn-
að. Hlaut líka fyrir almennar vin-
sældir. En í bankaþrætunni, sem
liófst um þetta leyti, fjekk hann
marga inótstöðumenn og var sú
deila hvöss frá báðum liliðum.
an hátt til þess unnið, að minn-
ingu hans sje í heiðri haldið af
löndum hans.
Uppreisn í Konstantínópel.
Ungtyrkir taka aftnr völdin.
Nasim pasja yfirhersliöfðingi
tekinn af lífi.
Símað er frá Khöfn 24. þ. m.:
»Stjórn Tyrkja hafði á miðviku-
daginn (22. þ. m.) ákveðið, að af-
sala Adríanópel í hendur sam-
bandsríkjanna, en þá rjeðst her-
lið, sem Enver bey stýrði, á stjórn-
arhöllina og tók hana herskildi.
Stjórnin var neydd til að leggja
niður völd og yfirhershöfðinginn
Nazim pasja var tekinn af lífi.
Mahmud Schevket pasja var gerð-
ur stórvesír, en Enver bey var
falin yfirstjórn hersins. Tyrkir
vilja enn ólmir berjast til þraut-
ar. Stórveldin eins og þrumu-
lostin. Alleiðingarnar ófyrirsjáan-
legar«.
Eiríkur varð til þess, er verst
stóð fjárhagur Jóns Sigurðssonar
forseta, að útvega honum Qárstyrk
í Englandi út á bókasafn hans,
svo að hann þyrfti ekki að leggja
niður starf sitt og taka annað fyrir
sjer til lífsuppeldis. Þetta var
skömmu eftir 1860.
Auk bókavarðarstarfanna hefur
Eiríkur verið kennari við liáskól-
ann í Chambridge, svo að hann
hefur jafnan haft mikið að starfa.
En hann hefur jafnan verið dugn-
ar- og starfs-maður, og gáfumaður
var hann mikil og lærdómsmaður.
Hann var meðal annars mjög vel
að sjer í tungumáluin, og ensku
var hann talinn rita eins og þeir,
sem best gerðu það af innlendum
mönnum.
Eiríkur Magnússon liefur á niarg-
Mahniud Schevket pasja.
Þetta eru miklar frjettir og
koma á óvart.
Stórveldin höfðu, eins og frá
var skýrt í siðasta tbl., komið
sjer saman um þá tillögu til frið-
ar og sáttagerðar, að Tyrkir ljetu
Adrianópel af hendi við sam-
bandsríkin. En á Lundúnafund-
inum höíðu fulltrúar Tyrkja neitað
þessu, og af útlendum blöðum frá
þeim tima er svo að sjá sem
Tyrkir sjeu þar alls ekkiaðþrot-
um komnir með vörnina. Það
er sagt, að þeir sjeu þar allvel
byrgir af vistum, en margir menn
af liði þeirra þar höfðu haft sig
burtu meðan á vopnahljenu stóð.
Nú hefur stjórnin í Konstan-
tinópel, Kíamils-ráðaneytið, ekki
treyst sjer til að mótmæla lengur,
í Amerríku hefur verið fundið upp á nýjum iþróttaleik, sem
kallaður er AutómóbiLpóló og er talinn áhættumeiri og vandameiri en allir
aðrir iþróttaleikir. Til leiksins þurfa tvær bifreiðar og eru tveir menn
á hvorri, og stýrir annar, en hinn stendur á fótaskörinni ineð kylfu í
hendi. Svo þreyta þeir á þennan hátt knattleik, eiga hvor um sig að
verja knetti að komast yfir vissa takmarkalínu, en hinn sækir á. Mynd-
in hjer sýnir þennan leikk. Hann var í fyrsta sinn leikinn á svæði,
sem var 1100 feta langt og 800 feta breytt. Mörg slys hafa orðið í
þessum leikjum, en því meir er nú eftir þeim sótt.
er stórveldiu fóru að hlutast til
um málið.
Þá eru það Ung-Tyrkir, sem
koma til sögunnar. Mahmud
Schevket pasja, sem nú er tek-
inn við stjórninni, hefur verið
aðalforingi þeirra. Enver hey er
nýlega kominn heim til Konstan-
tinópel. Hann hefur frá því í
fyrra vetur verið suður í Trípólis
og haft þar yfirforustuna í vörn-
inni gegn ítölum. Hann tók sig
upp frá Berlín, — því þar hafði
hann verið einn af fulltrúum Ung-
tyrkjastjórnarinnar, — þegar Trí-
pólisstríðið stóð sem hæst, og hon-
um var þakkað það, hve gott
skipulag komst á her Tyrkja og
Araba þar syðra bæði i vörn og
sókn.
Það, að Nazim pasja er tekinn
af lífi, sýnir, að Ungtyrkir vilja
skella á herstjórn hans sökinni
fyrir ófarirnar í stríðinu við sam-
bandsþjóðirnar. Hann var her-
málaráðherra, er stríðið hófst, og
þá var yfirstjórn hersins falin
öðrum, Abdullah pasja, en var
brátt af honum tekin, og tók þá
Nazim pasja sjálfur við.
Jarðabók Árna Magnússonar
og Páls Vídalíns.
Hið íslenska Fræðafjelag í Kaup-
mannahöfn ætlar í ár að byrja að
gefa út hina nafnfrægu jarðabók þeirra
Árna Magnússonar og Páls lögmanns
Vídalíns, hina langmerkilegustu jarða-
bók, sem til er um ísland.
Fræðafjelagið mun áður en langt
um líður senda umboðsmönnum sin-
um boðsbrjef um jarðabókina. Verða
aðeins prentuð tiltölulega fá eintök
af henni, eitthvað 250 til 350, eða
lítið fleiri en liklegt er að fáist áskrif-
endur að. Bókin verður því brátt
sjaldgæf og mun halda hinu upphaf-
lega verði nokkurn veginn.
Allur frágangur á bókinni mun
eiga að verða mjög vandaður.
Jólaharpan.
Nú er hún komin Ut í fjórða skifti
með 14 lög hvert öðru fegurra. Og
henni er samferða 2. tölublað af
„Hljómlistinni".
En til hvers er hann Jónas að
þessu?
Ekki gerir hann það til að græða
fje á því. Það eru meira að segja
litlar likur til að hann lifi það, að
fá inn allan kostnaðinn. Jeg spurði
Jónas einu sinni að því i gamni, hvað
selst hefði af Passíusálmunum það
árið. „Þeir hafa selst furðanlega",
mælti Jónas hlæjandi. „Það hefur
selst eitt eintak á Akranesi!“
Líklega eru enn til heilar sýslur,
þar sem ekkert eintak selst af bókum
Jónasar, svo árum skiftir.
En Jónas heldur samt áfram og
og er hvergi deigur.
Það er sjaldgæft á þessari „akta-
skrifta-öld“ að sjá menn vinna meira
en laun koma fyrir. Hitt er þó enn
þá sjaldgæfara, að sjá mann vinna
ár eftir ár fyrir alls ekki neitt og
leggja fram efni sín að auki.
En þetta gerir Jónas. Er ekki von
að menn hristi yfir honum höfuðin.
Hann hlýtur að vera — „eitthvað
undarlegur í höfðinu".
Nei. Jónas veit að hann vinnur
að góðu máli. Hann vinnur að aukn-
ing og sóma íslenskra bókmenta.
Heiðurinn af verkinu eru einu launin
hans. Þótt ekki fræðist nema tíu af
honum í ár, geta þeir orðið hundrað
næsta ár, og sú kemur tíðin, að ís-
lendingar þakka Jónasi fyrir starf
hans. Líklega verður hann þá dauður.
Jæja. Betra er seint en aldrei. Ný-
lega hafa menn haldið hátíðlegan
aldar-afmælisdag manns, sem vann
að þessu sama. Hann átti ekki mikið
betri viðtökum að fagna á meðan
hann lifði, en Jónas á nú. Hans
mesta gleði var meðvitundin um vel
unnið verk.
Meðal þeirra laga, sem nú eru í
Jólahöipunni, er „Hærra, minn guð,
til þín“, lag, sem hjer er ókunnugt.
Þetta lag segir Jónas að hafi verið
leikið á „Titanic", er hún sökk, og
mun hann fara þar með fulla vissu.
Ljóðin í Jólahörpunni eru stund-
um hálfgerður leirburður og málið á
„Hljómlistinni" hálfgert hrognamál.
Jónas þyrfti að vanda þetta betur.
Dæmi nenni jeg ekki að vera að tína
saman, nema jeg sje til neyddur.
G. M.
Heilsuhælid. Tveir ís-
lenskir bændur í Canada, Jón
Sveinsson og Magnús Hinriksson,
báðir Sunnlendingar, hafa sent
Heilsuhælinu rausnarlegar gjafir,
100 dollara hvor þeirra. Magnús
á fyrir konu Kristínu Þorsteins-
dóttur frá Haughúsum á Álfta-
nesi. Kona Jóns er Þóra Gísla-
dóttir frá Halakoti í Hraungerðis-
hreppi. Þeir Jón og Magnús
segja: »Yið sendum þetta til
minningar um konurnar okkar,
sem hafa barist með okkur gegn
um lifs- og landnáms-stritið«.
G. Björnsson.