Lögrétta - 05.02.1913, Blaðsíða 1

Afgreiðslu- og innheimtura.:
ÞÓRARINN B. ÞORLÁKSSON.
'V’eltusundi 1.
Talsimi 359
Ritstjori:
F’ORSTEINN gíslason
Pingholtsstræti 17.
Talsími 178.
M 6.
I. O. O. F. 94179
Þjóðmenjasafniö opið á sunnud., þriðjud.
og fimtud. kl. 12—2.
Lækmng ók. í læknask. þrd. og fsd. 12—I.
Tannlækning ók. (í Pólthásstr. 14) 1. og 3.
md. f mán. n—1.
Landakotsspftaii opinn f. sjúkravitj. 11—1
alla daga.
Islands banki opinn 10—2r/a og 5*/»—7.
Landsbankinn io'/a—21/.. Bnkstj. viö 12—1.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8.
Okeypis lagaleiðbeiningar á háskólanum á
hverjum laugard. kl. 7—8 síðd.
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—I.
Lárus Fjeldsted«
Tflrrjettarmklafærslumiður.
Læbjargata 2.
Heima kl. 1 1-12 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og allskyns
ritföng kaupa allir 1
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Aðalfundur í „Fram“
verður lialdinn í Goodteraplara-
húsinn næstk. laugardag (8.
þ. ra.) kl. 872 e. h.
Stjórnar- og nefnda-kosning.
Fjelagar fjölmenni!
Balkanmálið.
Yopnahljenu slitið.
Símað er frá Khöfn 31. f. m.:
»Vopnahljenu er slitið. Stríðið
getur byrjað aftur á mánudag. —
í svari sinu slógu Tyrkir úr og í«\
Nánari fregnir eru nú komnar
í útlendum blöðum um stjórnar-
byltinguna í Konstantínópel. Kia-
míl stórvesir hafði kvatt marga
helstu menn þjóðarinnar á fund
til þcss að ráðgast um við þá,
hvernig svara skyldi tillögu stór-
veldanna um afsal á Adrianópel
og eyjunum í Grikklandshafi.
Vildi fundurinn fallast á tillögu
stórveldanna, og var honum svo
slitið.
Ráðherrarnir komu svo saman
á fund í stjórnarhöllinni til þess
að semja svarið til stórveldanna.
Það var um miðjan dag. Þá var
gerður aðsúgur að höllinni, er
s^’nilega hafði verið undirbúinn
fyrirfram. Enver bey kom þang-
að ríðandi og með honum nokkrir
herforingjar aðrir. Var honum
tekið með fagnaðarópi. Vildi
hann fá að tala við stórvesirinn
og gekk inn til ráðherranna, þólt
reynt væri að aftra því. Varð sá
endir á viðtali þeirra, að Ivíamil
sagði af sjer, og cr sagt, að sol-
dán ætlaði varla að trúa því, er
liann heyrði að svo væri komið.
Um kvöldið var svo Mahmud
Shevket skipaður stórvesír.
Það er nú sögð meira tilviljun
en áform Ung-Tyrkjaforingjanna,
að Ná/im pasja misti lífið. Hafði
verið skotið á Enver bey, er hann
kom til stjórnarhallarinnar, ofan
úr einum glngganum, og er því
skoti var svarað með öðru að
utan, varð fyrir því yfirhershöfð-
inginn, segir sagan. En mjög
er hætt við, að fregnir frá Kon-
stantinópel um byltinguna sjcu
ekki sem áreiðanlegastar.
Rortúgal. Þar eru nýafstaðin
stjórnarskifti og var foringa fram-
sóknarfloksins, Almeida, falið af
Arriago forseta að mynda nýtt ráða-
neyti. Formaður ráðaneytisins,
sem frá fór, hjet Duarte Leite.
Reykjnvík 5. Febrúar 1913.
„Kaffltín"
drekka allir peir, er vilja íá góðan, óskaðlegan
og ódýran kaffidrykk. — Jafngildir 1 pundi af
brendu og möluðu lcaffi og pundi af export.
Fæst á aðeins 80 aura pundið hjá Sveini
Jónssyni, Templarasundi 1, er einnig
■—II hefur til sölu Gibs-Róscttur ojí lista og niikið
úrval af Betrekki.
Kaupmenn snúi sjcr til Sveins M. Sveinssonar, p. t. Havnegade 47. Köbenhavn.
Vegamál JorgfirBinga.
Ekki er það nema eins og geng-
ur og gerist þó allir verði ekki á eitt
sáttir, er um nýar vegastefnur, brúa-
gerðir o. þvíl. er að ræða. Þess
vegna kom mjer ekki á óvart, þóein-
hverir kynnu að hafa aðra skoðun en
jeg um brautir í Borgarfjarðarsýslu.
Það, sem m. a. hvatti irig til að
láta í Ijósi skoðun mína á því máli,
var, að jeg þóttist kunnugur hjerað-
inu og geta litið óhlutdrægt á vega-
mál þess, þar sem engin eiginhags-
munahvöt getur í því efni áhrif á mig
haft.
Athugasemd J. B., í Lögr. VIII. 3.
gefur mjer ástæðu til að minnast enn
lítið eitt á þetta mál. í grein minni:
„Borgarfjarðarsýsia og framtíð henn-
ar“, benti jeg lauslegaá, hversu gera
mætti aðalbrautina vegfæra að sum-
ariagi með litlum kostnaði. Nú skal
jegnákvæmar skýra þá hugsun mína.
Góður akvegur er frá Kláfossbrú
að Flóku; á þeirri leið þyrfti aðeins
lítilsháttar viðgerð á ásnum hjá Stóra-
Kroppi. Flóku má auðvitað fara á
vaði neðar, en betra væri að fá brú
á hana nálægt veginum og nokkurra
faðma vegspotta að norðanverðu.
Svo er góð akbraut suður á syðri
brún Fossatúnsmeia, með lítilli lög-
un í hailanum norðan í þeim. Af
melunum ofan að Grímsá þarf veg-
spotta (2—300 faðma?), og smávið-
gerðir á Götuás. Svo er gerður
vegur yfir Hestháls að Andakílsá, og
sljettar eyrar þaðan að Geldinga-
draga, sem lítið þarf við að gera.
Sá hluti Dragans, sem ekki er þegar
lagður vegur á, mun vera um 2 km.
Kornahlíð má með litlum kostnaði
laga, þar sem þarf; því mest öll er
hún dágóð akstri, og alt út fyrir
Þórisstaði að vatnsvikinu. Þá þarf
að gera veg, sem fer smáhækkandi
með hægð út hlíðina til Móadals, og
mun það vera rúmlega 3 km. leið.
Á þeirri ieið yrði að brúa Kúhallar-
dalsá fyrir öfan eyrarnar, og er hún
þar í þrengslum, að eins dálítið gil.
Móadal má gera færan vagni með
ruðningi, og alla leið að sjó hjá
Saurbæ; því á þeirri leið eru mest
melar.
Kostnaður við vegagerð á líku
landi og hjer um ræðir, er 1800—
2000 kr. km., að verulegum brúm
frátöldum. Þessa aðalbraut Borg-
firðinga, að meðtöldum brúm á Flóku
og Kúhallará, mundi því mega gera
vel akfæra að sumarlagi fyrir 15—
18,000 kr. og er það talsvert minna
en 200 þúsund. — Brýr á hinar árn-
ar, sem allar hafa ágæt vöð á leið-
inni, bíða betri hentugleika.
Hjer er fylgt þjóðveginum gegn
um Borgfs., nema að því leyti, að
yfir Ferstikluháls er farið lítið eitt
utar, af því þar er hægari yfirferð
en um Leirdal, þar sem gatan nú
liggur.
Hjá Saurbæ er 15 m. dýpi upp
við fjörusand, jafndjúpt og í mynni
Borgarfjarðar út á móts við Mela,
þar sem hann er dýpstur, svo grynn-
ist hann, þessi mjói áll, sem skip-
gengur er, og er 5,5 m. móts við
Höfn, en 2,8 á skipalegunni fyrir utan
Brákarey, og þaðan næstum þurt til
lands í Borgarnesi um fjöru. En
Hvalfjörður má heita allur hreinn,
og dýpið 25—70 m. á innsiglingar-
leiðinni. Hvað því gæti valdið, að
„innsigling í Hfj. væri lítið betri en
á Bfj.“, er mjer dulið. Fyrir utan
rými leiðarinnar og dýptarmismun-
inn, hjelt, jeg að væri munur á brimi,
straumi og ísreki í fjörðum þessum.
Það sje fjarri mjer að arnast við
því, að lagður yrði vegur frá Manna-
mótsflot um Hvítárvelli að Gufárbrú.
Mýrasýslubrautin upp frá Borgarnesi
og Borgfirðingabrautin sunnan frá
Hvalf., mætast eins og sperrukjálkar
um Kláfossbrú. Hvítárvallabrautin,
sem J. B. ræðir um, yrði eins og
skammbiti í þessari sperru, og stytti
talsvert leiðina milliatánna. Það gæti
munað 2 — 4 stundum, eftir því, hve
hratt væri farið. En til að geta veitt
sjer æskileg þægindi þarf góð fjárráð.
Ástæðan til þess, að jeg mintist
ekki á þessa Hvítárvallabraut, er, eins
og jeg og J. B. tókum fram, að Anda-
kíll á allgreiða vatnaleið til aðdrátta,
og auk þess, að braut þessi yrði of
dýr móts við notin af henni.
Yegalengdin er að vísu ekki nema
um 7—8 km. En það er mjög tor-
fær vegarleið. Landleiðin er mest
mýrar, sumar mjög votlendar og
djúpar, og klettaásar á milli, erliggja
þvert fyrir vegarstefnunni. Svo er
Hvítá á leiðinni. Brúarstæði er á
henni milli Búðahöfða og Ferjuhöfða.
En áin er þar, að jeg hygg, a. m. k.
hálfu breiðari en t. d. Ölfusá, þar
sem brúin er yfir hana. Hvað kost-
ar hún? Þar væri líklega óhætt að
nefna 200 þús. kr. Þær hafa það
til, árnar þarna, að bregða á leik,
þegar vel liggur á þeim. Þá kemur
fyrir, að Norðurá skvettir sjer um
sundið fyrir vestan Ferjuhöfða, og
Hvítá teygir arm sinn milli Búða-
höfða og Hvítárvalla. Er þá að hvor-
ugum enda Hvítárbrúar fært, nema
álíka dýrar brýr komi á sund þessi
einsog ána. Og í hvorugu sundinu
mundi vegur fá staðið fyrir þeim.
Því miður er jeg hræddur um, að
það dragist að setja skammbitann í,
þó æskilegt væri; en að reisa sperr-
una er vel vinnandi, og má sem
minst dragast. Borgfirðingur geta
sjálfir smíðað sinn kjálka, svo bót
sje að í bráð. Og þeim er stórskaði
að bíða með það. En að hvorri
tánni þeir fremur sækja, fer eftir þvi,
sem reynslan sýnir að hagkvæmara sje.
Þó allar árnar á Borgfirðingabraut
með tímanum yrðu brúaðar, gæti
varla orðið dýrara en um lU af kostn-
aði við brú á Hvítá hjá Ferjukoti.
Við megum ekki, J. B. minn góður,
gera neitt til þess, að glepja hugi
manna frá þeim framkvæmdum, sem
ekki eru kröfum þeirra ofvaxnar og
horfa til mikilla hagsbóta, með því
að ota framan í þá öðrum umbóta-
störfum, sem þeim eru ókleif, þó ein-
hverjum kynni til hags að horfa, ef
gerð yrðu.
Það er betra að vera nokkuð „hátt
uppi“ en alt of lágt niðri.
B. B.
St|órnarsklfti í loregi.
Sírnað er frá Khöfn 1. þ. m„
að Gunnar Knudsen sje orðinn
yfirráðherra Norðmanna og jafn-
framt landbúnaðarráðherra, Cast-
berg verslunarmálaráðherra og
Ihlen utanrikismálaráðherra.
Stjórnarskifti þessi eru sjálf-
sögð afleiðing af kosningunum í
Noregi síðastl. haust. Bratlies-
ráðaneytið, sem studdist við hægri-
menn og miðlunarmenn, og að-
eins hafði fyrir kosningarnar lít-
inn mciri hluta í þinginu, beið
mikinn ósigur i kosningunum.
Stjórnarflokkurinn náði aðeins 24
þíngsætum, en vinstrimenn 76 og
jafnaðarmenn 23.
Bratliesstjórnin vildi fara frá
þegar eftir kosningarnar, en for-
ingjar mótstöðuflokksins vildu
ekki taka við fyr en þing kæmi
saman, og er það föst regla í
Noregi, að stjórnin leggi ckki nið-
ur völd sín nema í hendur þings-
ins, eða fari eigi frá ncma þing
standi yfir, og byggist þetta á orð-
um Jóh. Sverdrups þar um, cr
vinstri menn vilja halda í heiðri.
Hann sagði, að alt valdið ætti að
vera í sal Stórþingsins.
Þessi nýja stjórn hefur alt útlit
fyrir sjer til þess að geta orðið
öflug. G. Knudsen hefur áður
verið yfirráðheira, frá 1908 til
1910, ogí ráðaneytinu hafði liann
tvívegis áður átt sæti. Hann er
fæddur 1848, er verkfræðingur og
auðmaður mikill, á bæði jarðir
og verksmiðjur.
KÚMlanrt oj» tlnngólía.
Rússland hefur nú undanfarið,
með hægð og lagi, aukið töluvert
valdsvæði sitt í Austur-Asíu. Með-
an stóð á byltingunni í Kina varð
uppþot í Norður-Mongólíu oghún
lýsti yfir, að upp frá því væri hún
sjálfstæð. Þetta er 20—30 þús.
fermilna landsvæði norður við
Síberíu, en strjálbygt, með V2
milj. íbúa, sem eru af Mongóla-
og Tatara-kyni, Buddatrúar, og
er þar prestaveldi. í nóvember
í haust gerði Rússastjórn samn-
ing við hina nýju stjórn í Mon-
góhu og hefur Rússakeisari lýst
þar yfir því, að hann viðurkenni
sjálfstæði landsins og tekið að sjer
verndun þess. Upp frá því hefur
sendiherra Rússa í Peking komið
þar frarn fyrir hönd Norður-
Mongólíu, og samninga út á við
getur hið nýja ríki ekki gert nema
með samráði við Rússa. Rúss-
land á að leggja landsmönnum
til vopn, en í þess stað fær það
einkarjett til námareksturs í land-
inu o. fl.
Þessi samningur vakti megna
óánægju í Kína, ekki síst vegna
þess, að menn óttuðust þar, að það
yrði til þess að ýta undir Eng-
lendinga íTibet, svo að þeir færu
þar eins að.
Nú um rniðjan síðastl. mánuð
komu líka þær fregnir að austan,
að enskur her liefði haldið inn
yfir landamærin í Tíbet og farið
væri að semjaþar af Englending-
um við fulltrúa frá Dalai Lama
um, að England tæki að sjer
vernd yfir Tíbet. Stjórnin i Kina
hafði gert fyrirspurn um það í
Lundúnum, hver væri tilgangur
Englendinga með þessu, en svar
þeirra er enn ekki kunnugt.
Auðæfi a S|)itsbergen.
Nú eru menn farnir að dvelja
norður á Spitsbergen hæði sum-
ar og vetur. Það er verið að
rannsaka landið, og á hverju
sumri kemur nú þangað fjöldi
ferðamanna. Eins og kunuugt er
hefur norska ríkið reist loftskeyta-
stöð á Spitsbergen, er stendur í
sambandi við stöð á Ingö við
Hammerfest, og er sú stöð ný-
lega fullgerð. 5 menn eru i vetur
við stöðina á Spitsbergen.
Ameríkst fjelag hefur siðustu
missirin rekið kolanámuverk á
Spitsbergen. Síðastl. vetur unnu
þar í námunum milli 80 og 90
manns og fengu um 25,000 tonn
af góðum kolum. Nú i vetur er
sagt, að 200 menn vinni þar, og
þar við námurnar er nú sem óð-
ast verið að korna upp ýmsum
vni. árff.
hyggingum.— Norðmenn eiga líka
kolanámur á Spitsbergen. Og svo
er talað urn, að Englendingur,
sem á siðustu sumrum hefur
dvalið þar nyrðra, hafi fundið þar
marmara. Lika er talað um, að
þar muni vera gull, en lítið mun
á því að byggja enn seni komið er.
Loftskeytasainbönd Fng/-
landg. Það hefur lengi verið í
undirbúningi, að komið yrði á
loftskcytasamböndum milli Eng-
lands og nýlendna þess í öðrum
heimsálfum. Nú er kominn á
samningur um stöðvabyggingar
við Markonífjelagið. Samkvæmt
þeim samningi á fjelagið að byggja
fyrir ensku stjórnina 8 stöðvar og
xostar hver þeirra um sig 60,000
rd. sterl., þar með þó eigi taldir
grunnarnir og tilheyrandi hús.
Rorgun á fjelagið þó enga að fá
yr en stöðvarnar hafa verið
reyndar í 6 rnánuði og staðist þá
raun. Á hverri stöð eiga að vera
4ar turnstengur 300 feta háar.
Þessar stengur úl af fyrir sig
kosta 32,500 pd. sterl. á hverri
stöð.
Nýlega var tekin sú ráðstöfun,
að grunnar undir stöðvar skyldu
keyptir í Englandi, Egyftalandi,
Austur-Afriku, Bangalore, Singa-
pore, Ástralíu og Suður-Afríku.
Itiilt>aría og Rúmenía.
Milli þoirra ríkja kom upp deila
í vetur, er stríðið hætti á Balkan-
skaganum. Rúmenia hafði setið
hjá, en gerði nú kröfu til að fá
endurgjald fyrir afskiftaleysið og
vildi fá landaukning á kostnað
Búlgaríu. Var deilan út af þessu
orðin svo skörp um eitt skeið, að
gert var ráð fyrir, að Rúmenir
færu með her inn í Búlgaríu og
tækju það land, sem deilan var
um. Um sama leyti var sagt, að
einn af ráðherrum Rúmeníu sæti
suður í Konstantínópel á ráð-
stefnu við stjórn Tyrkja og væri
verið að brugga bandalag milli
Rúrnena og Tjrrkja. En ekki
virðist þó neitt hafa orðið úrþvi,
og þrætumálið milli Búlgaríu og
Rúmeniu mun enn óútkljáð.
Frá Suöurlieimskauts-
lönduiiuiu. Þjóðverjinn dr. Vil-
helm Filchner kom snenrma í
janúar til Buenos Aires í Suður-
Ameríku úr ransóknarför til Suð-
urheimskautslandanna. — Hann
lagði á stað í förina frá Ham-
borg á skipinu »Deutschland« 3.
mai 1911 og gerði þá ráð fyrirað
vera burtu 3lU ár. Filchner er
óberstlautinant frá Bayern og er
áður kunnur fyrir ferðalögi Asíu.
Hann segist hafa fundið nýtt land
þar syðra og skírt það »Kong
Luitpolds land«. Ymir vísinda-
menn voru með honum i förinni.
Skipstjórinn á »l)eutschland«,
Vahsel, Ijetst í ágúst í sumar.
Annars lætur F. vel af liðaninni
og eins af árangri fararinnar. Þó
ætlar F. að leggja á stað suður
aftur seint á þessu ári.
Koahl Aninndscn. Það er sagt,
að prinsinn af Monaco hafi boðið
að leggja fram 50 þús. kr. til kostn-
aðins við norðurheimskautsför hans
á skipinu »Fram«, sem nú stendur
til, eins og kunnugt er. Auðvitað
hefur slíku boði verið tekið með
þökkum. Amundsen er nú í
Ameríku.