Lögrétta - 26.02.1913, Qupperneq 1
Atgraiöslu- og innheimtum.:
ÞORARINN B. ÞORLÁKSSON.
"Veltufsundi 1.
Talliml 359.
Ritstjori:
fORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
M ÍO.
Reykjarík 36. Febrúar 1013.
Vni. árg.
I. «. «. F. 942289.
Þjóðmenjasafnið opið á sunnud., þriðjud
og fimtud. kl. 12—2.
Lækning ók. f læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (í Pólthósstr. 14) r. og 3.
md. 1 mán. 11—I.
Landakotsspltali opinn f. sjúkravítj. 11—1
alla daga.
islands banki opinn 10— 21/. og 51/.—7
Landsbankinn io1/.—21/.. Bnkstj. við 12—1.
Landsbókasafnið opið hv virkan dag kl.
12—3 og 5—8.
Okeypis lagaleiðbeiningar á háskólanum á
hverjum laugard. kl. 7—8 sfðd.
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—I.
Lárus FjeldstedU
Y flrrJettarmilafsBrslumaOur.
Lækjargata 2.
Hetma kl. 1 1—12 osr 4 7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og allskyns
ritföng kaupa allir í
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Þjóðmenjasafnið,
Það átti 50 ára afmæli 24. þ. m.
Þess var minst með samsæti á „Hótel
Reykjavík" þá um kvöldið. En síðastl.
sunnud. flutti Matth. Þórðarsson forn-
menjavörður alþýðuerindi um safnið í
Iðnaðarmannahúsinu. Það var stofnað
24. febr. 1863 af hvötum Sigurðar
Guðmundssonar málara og voru þeir
Jón Arnason landsbókavörður fyrst
framan af forstöðumenn þess, eða til
dauða S. G. 1874. Var safnið þá
geymt á loftinu í dómkirkjunni. Fyrsti
vísir safnsins var fornmenjafundur á
Baldursheimi við Mývatn og nokkrir
gripir að auki, sem gefnir voru af
Helga heitnum Sigurðsyni frá Jörfa.
Eftir Sigurð málara er Sigurður heit-
inn Vigfússon fornfræðingur aðalstoð
safnsins og veitti hann því forstöðu
fram til 1892. Þá var Pálmi Pálsson
kennari nokkur ár forstöðumaður
þess, síðan Jón Jakobsson laridsbóka-
vörður og eftir hann Matth. Þórðar-
son. Safnið var í Alþingishúsinu frá
1881—99 og svo f Landsbankahús-
inu þangað til nýja safnahúsið var
reist á Arnarhóli.
í samsætinu á „Hótel Reykjavík"
voru um 100 manns og fór það mjög
vel fram. Matth. Þórðarson talaði
um safnið, en Eiríkur Briem prófes-
sor og Steingr. Thorsteinsson rektor
sögðu frá stofnanda þess, Sigurði
málara. Tvö ný kvæði voru sungin,
eftir Þorstein Erlingsson, og mörg
eldri kvæði. Kvæði Þ. E. fara hjer
á eftir:
I. ÞjóðmenjasafniS fimtugt.
Tindruðu ljósin lengst úr geim,
móður hló, hróður dró,
og hugunum varð svo hlýtt af þeim;
svo hnígur sól við skóg,
blika’ á hæðum, kvika’ í kvæðum
kvöldljósin þó.
Þeir vildu kveikja þau aftur öll,
þeir vildu reisa þeim háa liöll.
Sigurður yst af öllujn sá,
hann dregur þá höll á' heiðin blá.
Undirstaðan varð einum sein;
þar hallar hann sfðast höfði' á stein.
Sigurður annar hærra hlóð
í hleðsluna draup hans hjartablóð.
Hækkuðu veggi vit og þraut;
en Vídalíns hönd á hússins skraut.
Það er vor sigur árin öll,
þeir sjái við norðrið háa höll,
Bjarmaðu, dagur, á burstum þeim,
móður hló, hróður dró,
og, geislarnir fornu, horfið heim,
uns hnfgur sól við skóg. —
Blika’ á hæðum, kvika’ í kvæðum
kvöldljósin þó.
II. Svipirnir á Þjóðmenjasafninu.
Þeir kalla safnið skriflaskot
og skopast að þeim fræðum,
að skoða ryðguð reddabrot
og ræxn af gömlum klæðum.
Þeim brygði við, hvað verður
hvern vjelahnykk það gerði,
sjeð,
„Kaffltin"
drekka allir þeir, er vilja fá góðan, óskaðlegaa
og ódýran kaffidrykk. — Jafngildir 1 pundi af
brendu og möluðu kaffi og V2 pundi af export.
Fæst á aðeins 80 aura pundið hjá Sveini
Jónssyni, Templarasundi 1, er einnig
hcfur til sölu Gibs-Rósettur og lista og mikið
- úrval af Betrekki.
Kaupmcnn snúi sjer til Sveins M. Sveinssonar, p. t. Havnegade 47. Köbenhavn.
Uppreisn í Mexíkó.
Þar er nú enn uppreisn og sífeldir bardagar á götum höfuðborgarinnar.
Fyrirliði uppreisnarmanna er Díaz herforingi, bróðursonur gamla Díazar,
sem áður var þar forseti og alræðismaður, en nú lifir í útlegð í Sviss.
Díaz yngri hafði verið í fangelsi, en slapp þaðan nýlega ásamt fleirum af
fylgifiskum föðurbróður síns, og hóf þá uppreisnina með því markmiði, að
steypa Maderó forseta frá völdum. Uppreisnarmönnum hefur veitt betur í
viðureigninni. Spáð er því, að kalla eigi gamla Díaz aftur til valda. En
líklegt þykir líka, að Bandaríkin fari að taka fram fyrir hendur Mexíkó-
mönnum, ef aldrei linnir innanlands-ófriði þar í landinu, og innlimi Mexíkó.
Þeir eiga stórfje í fyrirtækjum þar i landi, en alt slíkt er í voða meðan
ekki gengur á öðru en borgarastyrjöldum. Myndin er frá götu í höfuðborg-
inni Mexíkó. Hægra megin er mynd af Maderó forseta, en vinstra megin
efst af Díaz herforingja.
Nýjustu útlend blöð segja Maderó hafa verið handtekinn kvöldið 17.
þ. m. heima í höll sinni af Blanquet hershöfðingja, er hafði yfirstjórn 1000
manna hersveitar og var kvaddur til varnar forseta, en snerist þá í lið með
hinum. Eftir samráði við Blanquet var svo Huerta hershöfðingi gerður
bráðabirgða-forseti. Ráðherrarnir voru og teknir höndum og fleiri fyigis-
menn Maderós, þar á meðal Gustavo Maderó, frændi hans. Hann hafði
boðið Huerta hershöfðingja að borða með sjer á einu af veitingahúsum
borgarinnar. Huerta kom, en þakkaði fyrir matinn með því að láta taka
G. M. höndum, og á meðan því fór fram heltu þeir skömmum hvor yfir
annan.
ef einhver fengi augun ljeð
úr okkar menjaverði.
Því þegar sfgur sól að mar,
þá sjer hann rísa valinn,
og pils og höklar hendast þar
með hjör og skaut um salinn.
Þar hrynur ryð, þar hvftnar stál
í höndum röskra sveina,
og þar er talað tignarmál
á tungur járns og steina,
Þvf signir ævi’- og alda-sól
í allri prýði sinni,
þú, fornra minja friðarból,
þitt fimtíu’ ára minni.
Þvf ættu þeir hjer ekki skjól
um eilífð daufa’ og langa,
þá yrðu þunn og þögul jól
hjá þeim, sem aftur gangá.
Nú verður engum lífið leitt
þótt löngu gleymt sje nafnið,
og öllu fargað, öllu breytt,
ef öndin þekkir safnið.
Við höldum jól hjá leifum lands,
Og lokum gröf og haugum,
og göngum þar í þeysidans
með þúsund ára draugum.
M IjdÉAi til Gskimiða.
Blaðið »Norðurland« hefur Sig.
Hjörleifsson 23. f. m. selt Jóni Stef-
ánsson áður ritstj. „Gjallarhorns" og
gefur Jón blaðið út áfram.
Samvinnufyrirlestra segir „Nl."
að Sigurður Jónsson dbrm. á Ysta-
felli í Þingeyjarsýslu ætli í vetur að
halda lijer sunnanlands að tilhlutun
Sambandskaupfjelagsins.
Chr. Havsteen áður kaupstjóri
Gránufjelagsins flytur sig til Akur-
ureyrar á næsta sumri með fjölskyldu
sínn og sest þar að.
Friðjón Jensson læknir á Eski-
firði segir í vor lausu embætti sínu,
flytst til Akureyrar og leggur þar
fyrir sig tannlækningar, segir „Nl.“
Taugaveiki hefur gengið á Akur-
eyri í vetur og er neitsluvatninu um
kent.
Illar horfur Vestanlands. Það
er látið illa aí ástandi meðal al-
mennings á ísafirði og þar nærlendis
vegna undanfarins aflaleysis. „Vestri"
frá 7. þ. m. segir að fólkinu fari sí-
fækkandi í sveitunum þar í sýslunni;
í nyrstu sveitunum tveimur, Sljettu-
og Grunnavíkur-hreppi leggist býlin í
eyði. Bátfiski er að hverfa þar úr
sögunni, og íólkið hefur leitað ti
þeirra staða, sem stærri skipin ganga
frá, þilskip og vjelarbátar, segir sá,
sem um þetta ritar f blaðinu.
Rigningar í Fljótsdalshjeraði.
„Austri" segir frá áköfum rigning-
um í Fljótsdalshjeraði í janúarmán-
aði. Varð þar alautt og vöxtur í
Lagarfljóti eins og í mestu vorleys-
ingum
Sjúkrasamlagi er verið að reyna
að koma upp i vetur á Akureyri.
Síldveiði í Eyjaflrði. Nýlega
hjeldu Eyfirðingar fund á Hjalteyri
og sóttu hann kosnir fulltrúar úr
hreppunum við fjörðinn. Þar var
samþykt með öllum atkvæðum, að
æskilegt væri að bönnuð yrði herpi-
nótaveiði innan við beina stefnu úr
Fossdal, utan við Látur, vestur í
Fossdal við Ólafstjörð. Á svo að
leggja málið fyrir sýslunefnd Eyfirð-
inga og Þingeyinga. „Norði" segir,
að sumir útgerðarmenn á Akureyri
sjeu þessu mótfallnir.
Kraftfóður. Sílldarolíuverksmiðj-
urnar á Siglufirði bjuggu til í sumar
síldarmjöl, sem þykir ágætt til skepnu-
fóðurs. Norðmenn telja að 1 kílo
af því jafngildi rúml. 1 kflo af rúgmjöli.
Þetta síldarmjöl var hægt að fá á
Siglufirði fyrir 14 aura kílóið í stór-
kaupum og telja þeir, sem reynt hafa,
það vel kaupandi til fóðurs. Anton
Jónsson timburmaður hefur í sumar
látið búa til svo nefndar síldarkök-
ur; í þeim er soðin síld, sem síðan
er pressuð svo að úr henni fer mest
alt lýsi og vatn og er hún síðan
mótuð eins og þunnar pottkökur,
sem þola fleiri mánaða geymslu.
Þessar kökur hafa verið seldar á 6
aura kílóið og hafa reynst ágætlega
sem fóður, og eru taldar hið ódýr-
asta kraftfóður, sem nú er hægt að
fá hjer. „Norðri"
Prestskosningin á Hólmurn í
Reyðarfirði fór svo í vetur, eins og
skýrt hefur verið frá í Lögr., að eng-
inn var löglega kosinn. Flest atkv.
fjekk sr. Þórður Oddgeirsson. Nú
hafa biskupi borist umkvartanir um
kosninguna frá tveimur flokkum
manna í sókninni. Annar flokkurinn
sendir vottorð 20 manna um, að ef
þeir hefðu komist á kjörfundinn, þá
hefðu þeir kosið sr. Ben. Eyjólfsson
og hann þá fengið flest atkv. Hinn
flokkurinn sendir sams konar vott-
orð um, að sr. Ólafur Stephensen
ætti að hljóta kallið. í þriðja lagi
skrifar prófasturinn, sr. Jón Guð-
mundsson, og leggur til að sr. Árna
Jónssyni verði veitt brauðið; segir,
að flokkarígur sje megn um hina
þrjá, en menn úr öllum flokkunum
hafi tjáð sjer, að alment muni menn
una því best, að sr. Á. J. hljóti veit-
inguna, og samkvæmt því er hann
innstiltur af biskupi. Sr. Árna var
veitt brauðið í dag.
SýslHmaður Húnvetninga. Skuld
hans við landsjóð hefur nú verið
borguð og hefur því málsókn gegn
honum fallið niður.
»Ve8ta« komin á flot. „Geir"
náði henni út síðastl. iöstudag. Tölu-
vert hafði^hún verið brotin, en þó
ráðgert, að gera megi við hana svo
að hún komist til Khafnar.
Aflabrögð. Skrifað er frá Vest-
mannaeyjum 22. þ. m.: „Mokafli
hefur verið hjer síðastl. viku, meiri
en menn muna svo snemma á vertíð
áður. Það lítur því vel út með afla
í ár“.
Einnig er sagður góður aflií Mið-
nessjó, og botnvörpuskipin hjeðan
hafa aflað vel undanfarna daga sunn-
an við land.
Þiiigineiiskuframbod. Björn
hreppstjóri Bjarnarson í Grafarholti
auglýsir nú hjer í blaðinu, að hann gefi
kost á sjer til þingmensku fyrir Gullbr.-
og Kjósarsýslu. Þar eiga sýslubúar
völ á góðum fulltrúa, vitrum manni
og framsóknarfúsum, og nákunnugum
högum þeirra. Aðrir hafa enn eigi
boðið sig fram.
í Suður-Múlasýslu býður sig fram
Björn R. Stefánsson bóndi á Þver-
hamri og verslunarstjóri í Breiðdals-
vík, segir J. Ól. í „Rvík" 22. þ. m.
Og svo gerir hann ráð fyrir að
Sveinn Ólafsson í Firði verði þar
líka í kjöri. En til lftilla þrifa mun það
Sunnmýlingum að senda hann á
þing, ef innræti hans er nú það, sem
ráða má af skriftum hans í „Austra"
í vetur.
Um framboð í Barðastrandasýslu
heyrist enn ekkert.
Næstu harðindin.
I.
Bjargræðisskortur Það var búmannssiður
i Múlasýslu. á öldinni, sem leið, að
„byrgja sig upp til vetrarins" eftir efn
um og treysta ekki um of á vorskipin.
Nú eru menn orðnir svo vanir miðs-
vetrarferðunum, að allir treysta á þær
— enginn man ísinn.
Sú frjott hefur borist, að Múlsýsling-
ar, í Norðursýslunni, hafi verið orðnir
bjargarlitlir og átt von á 77 lestum af
matvöru í „Vestu“. Þeir náðu 23 lest-
um úr skipinu á Vopnafirði, segir frjett-
in; þá fór „Vesta". En svo voru þeir
illa staddir, að yfirvöld símuðu til Iands-
stjórnar og beiddust hjálpar. Fjekk ráð-
2
herra loforð skipstjóra á „Bothnia" fyrir
því, að bíða „Vestu" og fara með mat-
vöruna austur í Vopnafjörð.
Nú er „Vesta“ strönduð og varan
ónýt. Verður nú að líkum símað út og
matvara fengin á næstu skipum, og
vonandi komast þeir eystra af, þangað
til, með það, sem þeir klófestu.
En hvernig hefði farið, ef hafísinn
hefði verið kominn á undan „Vestu" og
bannað allar skipagöngur?
Hverníg ætli fari fyrir Norflur- og Austur-
landi næst, þegar hafísinn hremmir landið
snemma á útmánuðum og sleppir pví ekki
úr heljargreipinni fyr en eftir höfuðdag?
II.
Hallæri á næstu við ei8um á bak að
grösum. sjá löngum, samfeldum
gððæriskafla; nú í 25 ár hefur aldrei
komið illæri, svo orð sje á gerandi;
gamla fólkið segir alt, að vetrar sjeu
margfalt mildari ár eftir ár en áður
gerðist. Þetta er þó ekki eindæmi í
sögu landsins; þjóðin hefur lifað marga
góðæris-kafla; en þoss eru fá dæmi, að
þeir hafi verið svona langir, og á eftir
þeim hafa þá oftsinnis komið mörg
harðindaár.
Við megum því eflaust eiga von á
hörðum árum, ísárum, þá og þegar. Og
hvernig fer þá?
Sumarið 1909, seint á túnaslætti, sat
jeg eitt kveld uppi 1 hlíðinni fyrir ofan
Mælifell í Skagafirði, á tali við Ólaf al-
þingismann Briem; það var blíðasta
veður, heiður himinn og sól á lofti. Út-
sýnin ofan frá Mælifellshnjúk er dýrðar-
fögur, langfegursta útsjón hjer á landi,
í mínum augum. Það sumar stóð Norð-
urland í fegursta blóma og mjer hafði
ekki í mörg ár verið jafn-ljett í skapi.
En alt i einu hvarflaði hugur minn til
æskuáranna — og íssins; það fór hroll-
ur um mig. „Hvernig fer næst, þegar
Isinn kemur?" varð mjer að orði. Við
sátum þarna lengi, við Ólafur, í þung-
um hugsunum um andvaraleysi þjóðar-
innar, og okkur kom vel saman um
„eina örugga ráðið". Hann bað mig
svo að vekja máls á því í blöðunum.
Það var farið að skyggja á vesturhlíðar,
4
þegar við kvöddumst. Hann reið nið-
ur f hjerað, en jeg suður Kjalveg.
En aldrei hef jeg haft geð í mjer til
að minnast á þetta nauðsynjaraál, hef
talið víst, að allir mundu skella við
skolleyrunum, eins og vant er, ef farið
er að stinga upp á fyrirhyggju og for-
sjálni. Eftir Móðuharðindin urðu marg-
ir ágætir menn til þess, að tala um fyrir
þjóðinni, hvetja hana til að vara sig á
hörðu árunum. Hannes biskup Fihns-
son skrifaði þá hungursögu þjóðarinn-
ar, „Um mannfækkun af hallærum”, stór-
merkilega ritgerð; Stefán amtmaður Þór-
arinsson skrifaði „Um heyforðabúra-
stofnsetning á íslandi"; eru þess-
ar ritgerðir í Lærdómslistafjelagsrit-
unum.1) Þá var einnig talað um korn-
forðabúr og margt var um þetta mál
hugsað og skrifað á 18. öld. En alt
sat við sama. Sjálf Móðuharðind-
1) Þau eru orðin fágæt, en f „Lýsingu
íslands" eftir Þorv. Thoroddsen, mestu
ágætisbók, sem allir ættu að Iesa, er all-
langur kafli um árferði (2. b., bls. 371
94) og annar um hafís (i.b., bls. 48—61).