Lögrétta - 19.03.1913, Blaðsíða 1

Afgreiflslu- og innheimlum.:
fORARINN B. ÞURLAKSSON.
Veltiuundi 1.
Talilml 359.
LÖGRJETTA
Ritstjori:
PORSTEINN BÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
Taliimi 178.
M 13.
ITeylfjavík ÍO. Mars 1913.
VXII. árg.
I. O. O. F. 943149-
Þjóðmenjasafnið opið á sunnud., þriðjud
og fimtud. kl. 12—2.
Lækning ók. í læknask. þrd. og fsd. 12—1.
Tannlækning ók. (í Pólthússtr. 14) 1. og 3.
md. í mán. 11—1.
Landakotsspftali opinn f. sjúkravitj. 11—1
alla daga.
Islands banki opinn 10—2'/« og 51/*—7.
Landsbankinn io'/a—2T/«. Bnkstj. við 12—1.
Landsbókasafnið opið hv. virkan dag kl.
12—3 og 5—8.
Okeypis lagaleiðbeiningar á háskólanum a
hverjum laugard. kl. 7—8 síðd.
Heilsuhælið opið til heimsókna 12—1.
Lárus Fjeldsted,
TflrrJ ettar málaf ærs I umaO u r.
Lækjargata 2.
Heima kl. 11 —12 og 4—7.
innlendar og erlendar, pappír og allskyDs
ritföng kaupa allir 1
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
6u|uskipa|jelagið.
Eins og menn sjá á öðrum stað í
blaðinu, hefur nú verið sent út boðs-
brjef til almennings um þáttöku í
stofnun íslensks gufuskipafjelags.
Mál þetta hefur fengið allrækileg-
an undirbúning hjer í Reykjavík,
verið unnið að því í nefndum og á
fundum nú síðustu mánuðina; meðal
annars hefur það verið borið undir
fundi, sem boðaðir hafa verið til
allir alþingismenn í bænum, blaða-
menn og kaupmenn, og hafa allir
viðstaddir á þeim fundum einróma
mælt með því að tilraun yrði gerð
til þess að stofna fynrtækið.
Allir íslendingar hljóta að óska
þess, að verslun landsins verði sem
innlendust. Mikið hefur áunnist í
þvi efni síðan við fengum verslunar-
freisið. Góð verslun er í því fólgin, að
kaupa útlendan varning þar, sem
best kaup fast á hverri tegund hans
fyrir sig, flytja til landsins og hafa
jafnan fynrhggjandi nægar birgðir af
honum nanda notendum, enkaupa aftur
innlendan varning og senda þangað,
sem bestur er markaður fyrir hann,
og selja hann þar.
Til þess að gera verslunina al-
innlenda hefur hingað til einkum
skort tvent: nægtlegt fjármagn í
bönkum landsins, til þess ad full-
nægja hinni miklu þörf á lánsfje,
sem verslunin útheimtir, og innlend
skip, sem landsmenn hefðu sjálfir
umráð yfir, til þess að sækja út-
lendan varning beint til þeirra staða,
sem hentugast er að kaupa á, og
Hytja innlendar afurðir þangað, sem
bestur er markaður fyrir þær.
Það var gerð virðingarverð tilraun
til að bæta úr hinum fyrnefnda skorti,
skortinum á innlendu veltufje til
verslunarinnar, þegar íslandsbanki
var stofnaður fyrir nokkrum árum.
Þó stofnun hans hafi engan veginn
reynst einhlít til þess að fullnægja
öllum þörfum kaupmanna, vegna
þess að starfsfje var þegar í fyrstu
mjög takmarkað, og hefur ekki auk-
ist síðan eftir því sem þarfirnar hafa
aukist, þá er þó vonandi að báðum
bönkunum, Landsbankanum og hon-
um, vaxi smám saman svo fiskur
um hrygg, að þeir auk þess að full-
nægja lánsþörfinni til framleiðslu
fyrirtækja á sjó og landi geti smám
saman veitt innlendum mönnum þá
stoð, sem nauðsynleg er til þess að
geta tekið við verslunarstörfunum af
hinum erlendu verslunarhúsum, sem
hafa rekið og reka verslun hjer.
Hjer er nú í fyrsta sinn beint al-
varlegri áskorun til þjóðarinnar um
að hefjast handa og stíga fyrsta
sporið til þess [að nota einn-
'g hinn þátt verslunarfrelsisins, taka
1 sínar hendur vöruflutningana og
samgöngurnar milli landsins og út-
landa. Forgöngumenn fyrirtækisins
hafa litið svo á, sem tíminn til þess
væri nú kominn, þjóðin sje komin
á það stig efnalega. að henni sje
það kleift, e/ hún vill, og að svo
mikill hluti verslunarinnar sje kominn
alveg á innlendar hendur, að eðlilegt
sje að sú innlenda verslun ráði einn-
ig fyrir vöruflutningum sínum. Það
er ekki einungis holt og sjálfsagt
metnaðaratriði, að vilja ekki vera
upp á aðra komnir með framkvæmd
slíkra verka, eins og samgangnanna
við útlönd, sem er blátt og beint
lífsskilyrði fyrir hvern einasta mann
á landinu, heldur er það líka stór-
kostlegt hagsmunaatriði fyrir alla þá,
sem vörur þurfa að kaupa og
selja, að fiutningum til landsins og
frá því sje hagað og haldið uppi
með þarfir landsmanna eingöngu fyrir
augum, þannig að verslunarstjettinni
sje í raun og veru unt að kaupa
erlendan varning þar sem best kaup
fást, og selja innlendar afurðir þar
sem þær eru í hæstu verði.
Það er ekki rúm til að orðlengja
meira um gagn og nauðsyn fyrir-
tækisins Áhætta virðist ekki vera nein
að gerasthluthafi í því. Fyrst og fremst
bera hluthafar alls enga ábyrgð á
skuldbindingum slíks fjelags umfram
hluti sína í því. Og í öðru lagi eru
nú fargjöld og flutningsgjöld svo há,
að það er vitanlega haskalaust að
leggja peninga í skip. Landsjóðs-
styrk gera forgöngumennirnir sjer von
um að fá til fyrirtækisins, aðailega í
notum þess, að hafa viðkomur á
þeim höfnum erlendis, svo sem Ham-
borg, sem hagvænlegt er að skifta
við, en nú er htt kleift vegna vant-
andi skipagangna. Með góðum fram-
kvæmdarstjóra ætti því framtíð fyrir-
tækisins að vera óhult, ef aðeins
hlutafjeð fæst, og mun óhætt að taka
orð forgóngumanna trúanleg um
það, að ttl þess þýðingarmtkla starfs
hafa þetr trygt sjer sjerstaklega hæf-
af mann, sem hefur fullkomna þeKk-
ingu á þeim efnum. Nafni hans er
ekki hægt að sicýra fra fyr en full-
sjeð er, að fynrtætcið komist í fram-
kvæmd, en til þess að fynrbyggja
allan miskilning í því efni, hafa for-
göngumennirmr beðið Lögr. að geta
þess, að sá maður er enginn þeirra,
er hafa undirskrifað hlutaútboðs-
skjalið.
Fyrirtæki þetta er alveg ópólitiskt,
ekki á neinn hátt bendlað vtð neina
stjórnmálastefnu, hvorki við stjórn-
málastefnur í innanlands malum nje
út á við. Sjerstaklega er rjett að
að taka það fram, að Lögr. er kunn-
ugt um að forgöngumennirnir líti svo
á, sem hjer sje ekki um að ræða
fyrirtæki, er á nokkurn hátt sje ætl-
að til þess að styggja Dani eða
geti orðið til þess. Það er alkunn-
ugt, að sjernvert framfaraspor, sem
vjer stígum, vekur ánægju hjá hin-
um mörgu vinum lands vors i Dan-
mörku, og svo mun einnig verða um
þetta fyrirtæki, ef það kemst í fram-
kvæmd. Eins og Danir með stofn-
un íslandsbanka stuðluðu að því,
að verslunin gæti komist á hjerlend-
ar hendur, eins má telja víst að þeir
muni síður en ekki vilja spilla þessu
fyrirtæki, ef þjóðin og sjerstaklega
verslunarstjettin sýnir að hún hefur
vilja og mátt til þess að koma því
í framkvæmd.
Á það verður nú reynt, og skorar
Lögr. fastlega á landsmenn að styðja
fyrirtækið svo, að þegar í sumar
megi taka ákvörðun um að kaupa
bœði skipin.
GÉkjakoMugur myrtur.
Simað er frá Khöfn ígærkvöld
kl. 11 að Grikkjakonungur hafi
verið myrtur í Salonikí þá um
kvöldið. En nánari er fregnin
ekki.
Strídio. Símað er frá Khöfn
í gærkvöld: »Engar úrslitaorustur.
Sífeld skeytaskifti milli stórveld-
anna um milligöngu. Vaxandi
misklið milli Balkanþjóðanna«.
í síðustu útl. blöðum, sem hing-
að hafa komið, er sagt, að Adría-
nópel geti ekki varist lengi áfram.
Þar sje orðinn vistaskortur; setu-
lið Tyrkja þar hafi slátrað hestum
sínum til matar sjer. En frá því
að þær fregnir bárust um, eru nú
liðnir 10 dagar og Adríanópel verst
enn. Og sama er um Skútarí, þótt
sagt væri fyrir viku, að þar stæði
til úrslitaorusta.
VII. alþjóda kvenrjett-
indaþingið á að haldast 15.—
20. júní í sumar í Budapest. Þang-
að koma fulltrúar kvenrjettinda-
málsins frá öllum álfum heims og
hefur forstöðunefndin útvegað þeim,
sem þingið sækja, afslátt á far-
gjöldum bæði á landi og sjó. Ræð-
ur á þinginu má halda á ensku,
frönsku og þýsku. Nefnd er sett
til þess að taka á móti þeim, sem
þingið sækja og leiðbeina þeim, og
skemtanir eru fyrirhuguðar í sam-
bandi við þingfundahöldin.
Síðasta þingið var haldið í Stokk-
hólcni 1911, og síðan það var hald-
ið hafa konur fengið kosningarjett
í Portúgal, Kína og 6 ríkjum Banda-
ríkjanna (Cansas, Washington, Gali-
forníu, Arizona, Michigan og Ore-
gon), en á leiðinni til að veita
konum kosningarjett er Danmörk,
England, Sviþjóð, Holland, Ung-
verjaland og ísland, segir í boðs-
brjefinu til Budapests-þingsins.
Thomas Krag dáinn. Lát
hans er simað frá Khöfn 14. þ. m.
og dó hann kvöldið fyrir. Hann var
eitt helsta sagnaskáld Norðmanna á
síðustu árum og liggur eftir hann
fjöldi af skáldsögum og sumar þeirra
stór verk. „Gunvor Kjeld" er talin
helst af skaldsögum hans. Th. Krag
var aðeins hallfimtugur að aldri,
fæddur 1868.
cffleð „cBoffíniu"
kom nú mikið og glœsilegt úrval af
^DömuRdpum og S/öíum i
Brauns verslun „Hamborg*".
tvennu lagi á leiðinni. Um sleða-
mennina ætla menn það, að þeir hafi
komist til Crosz-flóans og að þeim
sje borgið. En frá Advent-flóanum
voru sendir menn í janúar til þess
að leita eftir hinum, en sneru aftur
án þess að finna þá, og höfðu lent
í miklum hrakningum. Þeir komu
til baka 12. febrúar. Var þá gert
út skip frá Noregi norður með öllum
útbúnaði til þess að reyna að bjarga
mönnunum. A því voru Norð-
menn og 3 Lappar með 20 hreindýr
og 10 hunda til þess að beita fyrir
sleða.
Formaður fararinnar heitir Straxrud,
kapteinn. Skipið heitir „Hertha" og
hafði Abrussa-hertoginn áður haft
það í einni af Norðurferðum sfnum.
Eitthvað af Norðmönnum var með
Þjóðverjunum á "Herzog Ernst".
Loftskeytastöðin á Spitsbergen er
við Advent-flóann og frá henni komu
fregnirnar um slysin.
ið i flokki varnaróvina,
ákafir með samskotunum.
reyna einstöku »radikal«-
cialista«-blöð að mæla
þessu, en enginn vafi er
meginhluti þjóðarinnar
hlynturct.
eru nu
Að vísu
og »so-
á móti
á því, að
er því
Þingmenskuframbod. Auk
Björns í Grafarholti hefur nii sr.
Kristinn Daníelsson á Útskálum
boðið sig fram í Gullbr,- og Kjós-
arsýslu. Enginn efi getur á þvi
leikið meðal kunnugra manna,
að Björn í Grafarholti hefur
marga og mikla þingmannskosti
fram yfir sr. Kristinn, að sr. K.
D. að öðru leyti alveg ólöstuðum
þó. Samt er svo að heyra á
»ísaf.« eins og það ætti að vera
sjálfsagt, að sr. K. D. verði kos-
inn. Er það at því að hann er
embættismaður, en hinn bóndi?
Eða máske einkum af því, að
hálaunaður embættismaður og
peningavaldur hjer í bænum, sem
»ísaf.« þekkir, mun leggja sig
mjög fram um að koma K. D.
að, en bægja Birni frá? — Lögr.
sýnist, þvert á móti því sem »ísaf.«
segir, að það ætti að vera sjálf-
sagt, að Björn yrði kosinn, sem
er einn af greindustu og ment-
uðustu bændum landsins, eins og
alkunnugt er.
AJli í Noregl. 8. þ. m. var
aflinn við Noreg orðinn II milj.
þorska, en á sama tíma í fyrra var
hann 21 milj.
Frá Spltsbergen. Þar hafa
þýskir landkönnunarmenn lent í mikl-
um raunum nú í vetur. Þeir lögðu
á stað í þessa för síðastl. sumar á
skipinu „Herzog Ernst". Formaður
fararinnar heitir Schröder-Stranz.
Þetta átti að vera byrjunin á stórum
leiðangri til þess að ransaka íshafið
norðan við Asíu. Aðalleiðangurinn
átti ekki að hefjast fyr en næsta
sumar. En Schröder-Stranz fór á
undan, ætlaði að komast norður fyrir
Spitsbergen á skipinu og síðan á
sleðum yfir landið. Síðan átti skipið
að taka við þeim aftur á vestur-
ströndinni. En ísalog voru öðruvísi
þar norður frá síðastl. sumar en gert
hafði verið ráð fyrir, svo að skipið
komst ekki þá leið, sem því var ætl-
uð, en varð fast f ísnum. 15. ágúst
fór Schrödér-Stranz við fjórða mann
frá skipinu f hina fyrirhuguðu sleða-
ferð og síðan hefur ekki til þeirra
spurst. En 9. sept. hjeldu þeir, sem
eftir urðu á skipinu, á stað þaðan
og ætluðu að ná fótgangandi til
Advent-flóans. Þangað náði aðeins
einn þeirra, Ritzel kafteinn, 27. des-
ember. Hinir höfðu orðið eftir í
Bæjarstjórnarkosning' •
Khöfii fór fram 11. þ. m. Jafn-
aðarmenn fengu 27 sæti, radikali
flokkurinn 5, borgaralistinn 22 og
kvennalistinn 1.
I. C. Peostion er nýlega orð-
inn hirðráð (Hofrat), fyrir bók-
mentaverðleika, en var áður stjón-
arráð (Regierungsrat).
Kristján V konungur og
drotning hans hafa verið í heim-
sókn hjá Þýskalandskeisara í Ber-
lín, og hefur verið tekið þar með
mikilli viðhöfn. Sum dönsku
blöðin láta illa yfir þeim vinsemd-
armerkjum, seni þar fóru l'ram
milli þjóðhöfðingjana.
% ígin viö Khöin. »Altaf er
verið að safna fje til að fullgera
viggirðingar Khafnar og varnir
landsins yfirlcitt«, segir í brjefi frá
Khöín. »Það er merkilegl, að ýmsir
merkir menn, sem áður hafa stað-
Reykjavík.
Smíðavjelastofur Jónatans Por-
steinssonar. Jónatan Þorsteinsson
kaupmaður hefur nú reist stóra stein-
steypubyggingu norðan við hús sitt
á Laugaveginum og eru f þeirri bygg-
ingu ýmsar verkstofur með nýjum
vjelum og ágætum útbúnaði. Þar er
trjesmíðaverkstofa, söðlasmíðaverk-
stofa o. fl. uppi og járnsmiðja niðri.
Hreyfivjel er þar, með 12 h. a.,
sem snyr fjölda vjela, sem notaðar
eru við smíðarnar. Þar eru vjelar,
sem saga, hefla, bora, skerpa sagir,
brýna járn, fægja trje o. s. frv. Á
verkstofunum eru smíðuð allskonar
húsgögn, vagnar og allskonar reið-
skapur. Þar eru nú milli 20 og 30
menn í vinnu. Timburverslun er nú
einnig rekin þar.
»Völundur« hjelt aðallund 8. þ.
m. Fundarstjóri P. Gunnarsson hótel-
stjóri. Astæður fjelagsins heldur
betri en árið áður, en þó enginn arð-
ur greiddur. Stjórn kosin: Hjörtur
Hjartarson, Sveinn Jónsson (endur-
kosnir) og Pjetur Gunnarsson, í stað
Áma Jónssonar, er gekk úr stjórn-
inni. Endurskoðunarmenn kosnir:
Guðm. Loftsson bankaritari og Lár-
us Fjeldsted yfirdómslögmaður. Fund-
trrinn stóð yfir í 4 kl.st. og voru
fundarmenn sammala um, að fje-
lagsmenn þyrftu að halda betur en
áður hóndum saman um fjelagið og
reyna að verða því að sem bestu
liði í framtíðinni. Stjórnin skýrði
frá nokkrum breytingum, sem hún
ætlaði að gera á vinnutilhógun o fl.
á yfirstandandi ári.
Snjór kom hjer óvenjulega mikill
seinni hluta síðastl. viku. Sfðan um
helgina hefur verið bjart veður, norð-
anátt og nokkurt frost.
ísafoldar-málið. Þau voru fyrir
sáttanefnd í gærmorgun Sig. Hjör-
leifsson og ísaf. Sigurður hafði kraf-
ist, að samningar, sem við hann
höfðu verið gerðir, yrðu haldnir, en
þó boðist til að gefa þá eftir, ef sjer
yrðu borgaðar út 8565 kr. Sáttatil-
raunin stóð yfir f 2 kl.st., en þá var
henni frestað til næsta þriðjudags.
Alt er það rjett, sem Lögr. hefur
áður sagt frá því máli.
»Bergenshus« heitir skipið, sem
kemur hingað í stað „Vestu" norð-
an um land.
Frá útlöndum eru nýkomin Jón
Laxdal kaupm. og frú hans, Tofte
bankastjóri o. fl.
Aflabrögð. Þrfr botnvörpungar
komu inn f gær og höfðu aflað vel.
„Skúli fógeti" fullur, „Bragi" með
30 þús. og „Great Admiral" með
millli 20 og 30 þús. Þeir höfðu
verið sunnan við land.
Um síðastl. helgi var róið frá Þor-
lákshöfn og Eyrarbakka og aflaðist
töluvert.
Málverkasýning opnar Ásgrímur
malari hjer á morgun, eins og aug-
lýst er á öðrum stað í blaðinu.
1