Lögrétta - 26.03.1913, Blaðsíða 2

50
L0GRJETTA
Lögrjetta kemar út & hverjnm míð"
vlkudegt og aak þeas aukablöð vlð og við,
mlnst 60 blðð ala i irL Verð: 4 kr. árg.
á islandi, erlendis S kr. Sjalddagi 1. Júli.
Brottfor mín frá „ísafoli".
Eftir Sigurð Hjörleifsson.
ísafold gat þess fyrir nokkru, er hún
mintist á brottför mfna frá blaðinu, að
hún liti svo ásem húnkæmiað-
eins sjer og mjervið. Jeg geri
að vísu ráð fyrir að henni kæmi það
best, að sem flestir vildu nú lfta svo á;
en ekki er ritstjórinn þar mjög sam-
kvæmur sjálfum sjer, er hann segir þetta.
Þegar hann rauf samninga sína við mig
og sagði mjer upp starfi mínu, afsakaði
hann það með því, að nokkrir menn
höfðu í heitingum við hann, ef jeg hjeldi
áfram ritstjórninni. Þá leit hann ekki
svo á, sem þettakæmi aðeins
sjer og mjer við.
Og jeg býst við að fæstir líti svo á
þetta sem Isafold nú vill gera, enda
hefur það verið gert að umtalsefni hjer
í blöðunum og margar sögur um það
bornar, og sumar algerlega ósannar.
Þess vegna mælist jeg til þess, að Lög-
rjetta leyfi mjer að gera málið að um-
talsefni.
Saniningar og svik.
í fyrravetur, er jeg dvaldi hjer, ræddu
ýmsir menn um það við mig, hvort jeg
væri fáanlegur til þess að flytja til
Reykjavíkur og gerast hjer ritstjóri. Jeg
tók því ekki fjarri, ef jeg gæti gert það
mjer að skaðlausu. Var bæði um það
rætt við mig, að jeg yrði ritstjóri að
nýju blaði hjer, og hitt líka, að jeg yrði
stjórnmálaritstjóri ísafoldar. Var Björn
heitinn Jónsson þess fýsandi og bauðst
til að gerast sjálfskuldarábyrgðarmaður
að samningi, er um þetta væri gerður
við ísafold, ef til kæmi, eins og lfka
varð.
Skilmálar þeir, er jeg setti, voru þeir,
að jeg rjeði stjórnmálastefnu þess blaðs,
er jeg ynni við, að samið væri við mig
til sex ára, og að jeg fengi 3500 kr. árs-
laun.
Áður en jeg fór norður aftur voru
samningar undiiskrifaðir, er fullnægðu
öllum þessum skilyrðum. Skyldi jeg
vera stjórnmálaritstjóri og ábyrgðar-
maður ísafoldar um greint tfmabil, en
fyrir fjenu var sjeð á þann hátt, að
ísafold skyldi greiða mjer 2400 kr. ár-
lega, en 1100 kr. skyldu koma frá
ýmsum mönnum, er rituðu undir
skuldbindingar um þessi fjárfram-
lög. Mestur atkvæðamaður um þá fjár-
söfnun var Björn heitinn Jónsson, en
ýmsir aðrir studdu. Samningurinn við
ísafold var fyrst fullgerður, og var þar
tekið fram, að því að eins væri sá
samningur bindandi fyrir mig, að skuld-
bindingar fengjust um þessi fjárframlög,
Og mega allir af því sjá, hvort þær
skuldbindingar hafa verið ísafold óvið-
komandi.
Rjett eftir að samningar voru gerðir
kom til umræðu, hvort ekki mætti tak-
ast að koma á betra samkomulagi um
sambandsmálið, en verið hafði milli
stjórnmálaflokkanna, og þar sem það
mál skifti eitt flokkum, hvort ekki mætti
koma á eðlilegri flokkaskipun f landinu.
Var jeg einn af hvatamönnum að til-
raunum f þessa átt, enda virtist mjer
horfa óvænlega fyrir íslensku þjóðinni,
eins og þá stóð á, ef ekki tækist.
Árangurinn af þessum tilraunum er flest-
um kunnur, og leiddi þetta til þess, að
Sambandsflokkurinn var stofnaður á
síðasta þingi. Við þessa samninga var
jeg riðinn og allir nánustu aðstandend-
ur ísafoldar.
Rjett áður en jeg fór norður voru
svo allir þeir menn, er heitið höíðu
nokkrum fjárframlögum til komu minn-
ar hingað, boðaðir til fundar á skrif-
stofu ísafoldar og þeim skýrt frá öllu
því, er í ráði væri og hvernig samning-
um þá var komið. Var þeim tíðindum
vel tekið af fundarmönnum. Lýstu sumir
helstu mennirnir ánægju sinni yfir tilraun-
inni og þvf, er um hafði samist,— og sjálfur
átti jeg sfðar tal við nokkra þessara
manna, er allir töldu þessa tilraun vel
ráðna. En þvf var þessi fundur hald-
inn, að jeg vildi ekki láta þessa menn
dulda þess, hverja stefnu jeg og Isafold
höfðum upp tekið, þótt jeg hefði engu
um það heitið, að fara eftir öðru en
því, sem jeg sjálfur hugði rjettast og
ritstjóri ísafoldar mjer vitanlega ekki
heldur.
Eini maðurinn, sem hreyfði nokkrum
efasemdum á fundinum, var bankastjóri
Björn Kristjánsson. Kom það mjer og
fleirum & óvart, því tekið hafði hann
því einkar Ijettilega, er jeg sagði honum,
að samkomulagstilraun væri í aðsigi, og
fylgst hafði hann með öllu þvf, er gerst
hafði og tjáð til þess satnþykki sitt. Og
ekki voru þessar efasemdir veigameiri
en það, að 2—3 dögum síðar ritaði
hann undir skuldbindingu um að vinna
utan þings og innan að stofnun stjórn-
málaflokks um þær kröfur, er samkomu-
lag hafði fengist um. Gerði hann þetta
f margra manna viðurvist og mjer vit-
anlega með fullu ráði og rænu; enda
Ijet hann þess sjerstaklega getið, er
þessar undirskriftir fóru fram, að hvað
sem annars mætti um sig segja, þá væri
það þó áreiðanlegt, að þegar hann lof-
aði einhverju, þá mætti lfka treysta þvf,
að hann stæði við loforð sfn. Reynslan
hefur þó sýnt það sfðan, að sje hjer
um reglu að ræða, þá eru þó undan-
tekningarnar frá henni fleiri en ein.
Ekki var jeg fyrir löngu kominn norð-
ur, er jeg var beittur brigðmælgi um
fjársamningana. Varð fyrstur til þess
bankastjóri Björn Kristjánsson og nokkrir
menn aðrir f skjóli hans og eftir hans
tileggjan. Gaf B. Kr. mjer það að sök,
að jeg hefði verið við riðinn samninga
þá milli flokkanna, er sjálfur hann hafði
undirskrifað. Þóttist hann hafa heitið
fjenu til þess eins, að halda uppi and-
stöðu við stjórnina, og þóttist vera við
þetta leystur frá öllum skuldbindingum
við mig. Slíkt hið sama skrifuðu mjer
nokkrir skjólstæðingar hans, og mjög
með sömu orðum. En þá aðra aðal-
sök fann B. Kr. á hendur mjer, að jeg
hefði framið þá goðgá, að stofna til
samábyrgðar milli Landsbankans og
íslandsbanka, með þvf að aðhyllast þær
tillögur, er fjármálanefndin bar fram í
bankamálinu. Um þessa samábyrgðar-
vitleysu bankastjórans hefir verið rætt
svo greinilega f ísafold fyrir skemstu,
að ekki er þörf á að lýsa henni í ann-
að sinn, enda mun sú raun á verða, ef
þessu veðlánamáli landsins verður ráðið
til lykta með sæmilegri fyrirhyggju, að
hvorki verður það jeg, nje heldur banka-
stjóri B. Kr., er þar ráða úrslitum um
fyrirkomulagið, heldur þeir menn, er
lfklegastir eru til að kaupa bankavaxta-
brjef landsins. Má það lfka verða oss
Islendingum vansalaust, er auðugri og
fólksfleiri þjóðir hafa orðið að sætta sig
við þetta sama. Eru það firn mikil og
afglöpun, að bankastjóri taki með slík-
um þjósti tillögum til stjórnarinnar um
að rannsaka kostnaðarlitla tilraun til þess
að hækka verð á bankavaxtabrjefum frá
landinu.
En þótt jeg yrði fyrir brigðmælgi og
svikum, þá var jeg þó sjálfur bundinn
samningum um að takast á hendur rit-
stjórn ísafoldar 1. júlf. En þegar hjer
var komið, þótti mjer ekki vænlega
horfa, og því gerði jeg mann á fund
þeirra sona Björns Jónssonar, til þess
að segja þeim frá málavöxtum. Vænti
jeg þess þá, að ef þeir vildu reyna að
losast frá samningum við mig, að þeir
Ijetu þetta uppi þá þegar, svo við gæt-
um um það samið. En ekki töluðu
þeir að því einu orði, hvorki við
mig nje sendimann minn, og því taldi
jeg mjer lfka skylt að halda saraninga
við þá.
Jeg flutti því hingað og tók við rit-
stjórn blaðsins 1. júlf sfðastl. Þvf starfi
gegndi jeg um tæpa 8 mánuði, en þá
var mjer sagt upp þvf starfi og þeir
samningar rofnir, er gerðir höfðu verið
við mig um það. Til afsökunar því
var mjer sýnt hótunarbrjef nokkurt frá
16 mönnum hjer f bæ. En af þvf jeg
vil tala nokkuð frekar um efni þess,
þykir mjer rjettast að birta það hjer
orðrjett.
Hótunarbrjeflð
hljóðar svo:
„Vjer höfum þegar fyrir löngu þótst
verða þess varir, að talsverður skoðana-
munur á stjórnmálum eigi sjer stað milli
annars ritstjóra ísafoldar, hr. Sigurðar
Hjörleifssonar, og allflestra þeirra manna,
er hingað til hafa talist til Sjálfstæðis-
flokksins. Teljum vjer hann hafa vikið æ
lengra og lengra frá stjórnmálastefnu
flokksins, síðan hann kom að blaðinu, og
þar með horfinn frá þeim aðalgrundvelli,
er bygt var á, er hann var ráðinn ritstjóri
blaðsins. Viljum vjer sjerstaklega nefna
það til, að áreiðanlegt mun vera, að ef
hann hefði fengið að ráða, hefði blaðið
orðið til þess að gerbregðast stefnu flokks-
ins í aðalvelferðarmáli hans, sambands-
málinu, er Hannes Hafstein flutti hingað
hin fráleitu tilboð Dana — hið svonefnda
„nýja uppkast" f desember sfðastliðnum.
Vjer teljum það og freklega ámælisvert
og miður sæmandi gagnvart Sjálfstæðis-
flokknum, að hr. S. H. hefur nú selt
balðið Norðurland — hið eina blað flokks-
ins á Norðurlandi — f hendur eíns hins
ákveðnasta mótstöðumanns flokksins, og
það án vitundar og samþykkis þeirra
manna — sumra hverra að minsta kosti
— er blaðið áttu.
Loks teljum vjer það allskostar óviðeig-
andi, að hr. S. H. noti ísafold til persónu-
Iegra svívirðinga og árása á menn, er
framarlega standa f flokki vorum, — vini
og samherja Björns heitins Jónssonar —
eins og hann hefur gert nú í seinustu
blöðum.
Af öllum þessum ástæðum álftum vjer
flokki vorum og stefnu hans svo háska-
legt að Sigurður Hjörleifsson haldi áfram
að vera ritstjóri ísafoldar, að vjer hljótum
að telja það geflnn hlut, að ísafold geti
ekki framvegis skoðast sem forvígismál-
gagn flokksins, nema Sigurður láti af rit-
stjórninni. þegar í stað og blaðið vinni svo
framvegis hiklaust og einbeitt á hreinum
grundvelli sjálfstæðisstefnunnar.
Þetta teljum vjer oss skylt að láta rit-
stjórn ísafoldar vita nú þegar.
Reykjavík 23. febr. I913.
(16 nöfn).
Sakagiftir hótunarbrjeísins.
Jeg vlk þá að efni þess. Ógetlegri
hugsanahrærigraut hef jeg ekki sjeð ný-
lega og verður ekki til annars jafnað
en bankafræði þeirra Björns Kristjáns-
sonar og Ó. G. Eyjólfssonar.
Verður þar þá fyrst fyrir það, er
lýtur að skoðunum mfnum.
Jeg bið menn gæta þess hvernig á-
statt var um sjálfstæðisflokkinn um það
leyti er jeg tók við ritstjórn Isafoldar.
Þrfr af þingmönnum flokksins höfðu þá
undirskrifað skuldbindingu um að beit-
ast fyrir því, utan þings og innan, að
stofnaður væri nýr stjórnmálaflokkur og
heitið honum fylgi sínu. Það voru þeir
Björn Jónsson, Jens Pálsson og Björn
Kristjánsson, 'sem þó reyndar sveikst
um það að ganga inn f hinn nýja
flokk, en tjáði sig um þingtímann fylgj-
andi samningatilraunum og var ekki á
fundum með leifum sjálfstæðisflokksins,
heldur flokkleysingi. En af þeim þing-
mönnum öðrum, er kosnir höfðu verið
með atkvæðum sjálfstæðismanna 1911,
gengu í sambandsflokkinn, auk tveggja
hinna fyrgreindu, þeir Ólafur Briem,
Jósef Björnsson, Sigurður Stefánsson og
Jón Jónatansson. Þorleifur Jónsson var
flokkleysingi og ennfremur þeir Kristján
Jónsson og sr. Björn Þorláksson’), Einir
þrír af sjálfstæðisflokksþingmönnunum
gömlu, þeir Skúli Thoroddsen, Bjarni
Jónsson og Benidikt Sveinsson, munu
hafa talið sig til sjálfstæðisflokksins og
er þó meira en vafasamt hvort þeir
höfðu nokkurn rjett til flokksnafnsins.
Sjálfstæðisflokkurinn gamli var þvf þrf-
kloflnn f þinginu eða öllu heldur marg-
klofinn og lfkt mun hafa verið ástatt
um flokksmenn út um land, þó mikill
meiri hluti hins gamla sjálfstæðisflokks
virtist hallast að sambandsflokknum.
Undir hótunarbrjefið skrifa 8 gamlir
sjálfstæðisflokksmenn, er allir hugðust
með þvf að leysa sig frá fjármálaskuld-
bindingum við mig, en hinir 8 munu
flestir vera landvarnarmenn — þeir sem
nokkuð eru — er lengi hafa verið í
fjandskap við ísafold. Hvaða rjett
þessir menn hafa til að tala f nafni a 11-
flestra þeirra manna, er hingað
til hafa talist til sjálfstæðis-
flokksins, veit jeg ekki. Sjerstaklega
kemur þetta kringilega við um aðal-
manninn undir skjalinu og eina þing-
manninn undir þvf, þann sem mest á
undir sjer og mesta hefur skapsmunina,
bankastjóra Björn Kristjánsson, þvf
síðan hann var sjálfstæðisflokksmaður
varð hann fyrst flokkssvikari við sam-
bandsflokkinn og sfðan flokkleysingi.
Um skoðanamun f sambandsmálinu
milli mfn og meðritstjóra mfns, Ólafs
Björnssonar, vissi jeg ekki fram að þvf
er nýja uppkastið kom til sög-
unnar. Fram til þess tfma varði ísafold
sambandstilraunina rækilega gegn blekk-
ingum Ingólfs og þó greinarnar væru
skrifaðar af mjer, var það fyrir eindreg-
in tilmæli Ó. B. að jeg gaf mig út f þá
ritdeilu við Ingólf, því mjer fanst hann
ekki svara verður og hjelt að best væri
að þegja rugl hans fram af sjer. Jeg
ritaði að vísu um mörg önnur málefni
1 blaðið, en ekkert þeirra hafði verið
flokksraál f sjálfstæðisflokknum. Að jeg
hafi vikið æ lengra og lengra
frá s t j ó r n m á 1 a s t e fn u flokks-
ins er því helbert bull. Við ritstjór-
arnir vorum vfst sæmilega vel sammála
um það, að við teldumst báðir til þess
hluta sjálfstæðisflokksins, er runninn var
saman við sambandsflokkinn, enda mun
það hafa verið fyrir tilviljun eina að
jeg, en ekki hann, var kosinn í mið-
stjóru sambandsflokksins. En til sönn-
unar þvl að jeg var ekki ráðinn hingað
suður upp á það, að fylgja neinni á-
kveðinni flokksstefnu, skal jeg geta þess
að í uppkast að samning við ísafold
var sett klausa þess efnis að ef ritstjór-
um bæri á milli um stefnu, þá skyldi
stjórn sjálfstæðisflokksins skera úr eða
miðla málum. En jeg neitaði þegar að
ganga að þessu, enda hafði jeg oft látið
í ljós áður að jeg vildi vera óháður
1) Sigurður Eggerz er lfka mun hafa
hlotið mikið af atkvæðum sjálfstæðis-
manna, þrátt fyrir galið í Gfsla Sveinssyni
þar eystra, var og utan flokka.
flokkum. Var þetta þá strax látið nið-
ur falla, enda er ekkert þess efnis í
neinum þeim samningum, er við mig
voru gerðir. Jeg neita því lfka þverlega
að það hefði orðið til þess að breyta
þeirri aðalstefnu í sambandsmálinu er
ísafold hafði áður upp tekið, ef þar
hefði verið farið að mínum ráðum, en
að mínum ráðum var ekki farið, heldur
tekin sú stefna að krefjast þess að sam-
bandsmálið væri lagt á hilluna og hætt
væri að semja við Dani.
Og það vil jeg leggja í dóm allra
sanngjarnra manna hve mikil ástæða
hafi verið til þess að bola mjer frá rit-
stjórn ísafoldar vegna sambandsmálsins,
er jeg leyfði samverkamanni mfnum að
halda þar fram sinni sjerskoðun um
málið, en ritaði ekkert um það sjálfur,
þótt jeg hefði getað gert samningsrjett
minn, til þess að ráða stefnunni í því
máli, gildandi að lögum.
Það sem á milli bar um skoðanir
okkar ritstjóranna var fremur um aðferð
en efni, þó við litum líka sínum augum
hvor á sum efnisatriði nýja upp-
k a s t s i n s. Mjer fyrir mitt leyti þótti
það t. d. nokkurs umvert að gengið var
að sumum þeim kröfum, er áður hefur
verið synjað um af Dönum, eða ekki
talist fáanlegt hjá þeim. Því fleirum af
þeim kröfum vorum sem Danir sam-
þykkjast, því vænlegra tel jeg og lík-
legra að samningar náist að lokum, er
vjer mættum vel við una. Mjer fyrir
mitt leyti þótti það ekki ómerkilngt að
Island hjeti ríki og tel jeg það meira
en ólíklegt að flestum gömlum sjálfstæð-
ismönnum f þessu landi þyki nú skömm
til þess heitis koma. Rfkiskrafan var
þó einkum þeirra krafa. Og aldrei
^ygg jeS a9 vjer gerum samninga við
Dani hjer eftir, þá er vjer getum unað
við, nema sú krafa sje tekin til greina.
Jeg leit svo á og jeg lít svo á enn að
þjóð, sem er viðurkent ríki, ræður ein
fyrir flestum sfnum málum, en hefur
hlutdeild f stjórn hinna, getur sjálf haft
fána sinn bæði hjerlendis og erlendis og
ræður ein fyrir fjárhag sínum, eigi það
allmikið undir sjálfri sjer hvern sóma
hún getur sje á ókomnum tfmum.
Að vísu voru þeir gallar á þessu
frumvarpi, að ekki var gangandi að því
óbreyttu, en því höfum vjer fyr átt að
venjast og ekki fyrir það orðið upp-
næmir eða gefist upp og hætt allri við-
leitni til þess að aka svo seglum að
ekki strandi og ekki þykir mjer það ó-
llklegt að niðjar vorir, er dæma eiga
um athafnir vorar, telji það nokkuð
kynlegt að vjer höfum þá fyrst orðið
þess áskynja að ekki væri semjandi við
Dani, er vjer áttum kost á því að vera
rfki.
Meðal annars taldi jeg það litla fyr-
irhyggju að heimta að hætt sje samn-
ingum við Dani, ef ekki er jafnframt
ráðið fram úr hvernig fara skyldi með
ríkisráðssetuákvæðið í stjórnarskránni.
Telja ekki landvarnarmenn það sína
kröfu að felt sje burtu úr stjórnar-
skránni ákvæðið um ríkisráðssetu ís-
landsráðherra? Hugðust þeir ekki ætla
með þvf að leysa ráðherra íslands úr
rfkisráði Dana? Til þess að fella á-
kvæðið burtu vanst fylgi allra þing-
manna 1911. En árið 1912 flutti ráð-
herra þinginu þau tfðindi, að konungur
hefði ekki viljað ljá samþykki sitt til
þess að frumvarpið væri lagt fyrir þingið
af hálfu stjórnarinnar, vegna úrfellingar-
jnnar á ákvæðinu um setu íslandsráð-
herra í ríkisráði Dana og þau tíðindi
flutti ráðherra einnig, að konungur hefði
látið f ljós að hann gæti ekki fallist á
úrfellingu rlkisráðsákvæðisins úr stjórn-
arskránni, nema þvf að eins, að samtfmis
væri gerð skipun á hinu ríkisrjettarlega
sambandi milli íslands og Danmerkur,
með samhljóða ákvæðum hins íslenska
alþingis og hins danska rfkisþings.
Er lfklegt að dönsk stjórnarvöld sjeu
annars hugar um þetta nú, eða verði
fyrst um sinn, en þau voru 1912? Eða
búast þeir, er afneita öllum samningum,
við því að þau verði bljúgari við yfir-
lýsinguna um að vjer semjum ekki við
þau? Tæplega geta þeir gert ráð fyrir
því. Þá er um tvent að velja, að láta
kröfuna um úrfellingu ríkisráðsákvæðis-
ins falla niður með sambandsmálskröf-
unum, eða þá stofna til stjórnarskrárdeilu
við Dani, með þeim afleiðingum, er
fyrirsjáanlega mundu leiða af þvf. Mjer
segir þungt hugur um að afleiðingarnar
af nýrri ríkisráðsdeilu verði heilladrjúg-
ar sjálfstæði landsins, en hitt tel jeg
sára lægingu að leggja rfkisráðsákvæðið
á hilluna með sambandsmálinu. Tækj-
um vjer aftur það ráðið að halda sam-
bandsmálinu vakandi bæði hjer heima
fyrir og í Danmörku, gætum vjer vansa-
laust gert stjórnarskrárbreytingu án þess
hreyft væri við ríkisráðsákvæðinu, er
sýnt væri að dráttur yrði á samningum
við Dani um sambandsmálið. Og það
verð jeg að telja víst, að ef vjer ætl-
um ekki að gefast algjörlega upp í sam-
bandsmálskröfunum, þá sje oss sjálfum
hentugra að semja um þær við Dani
sjerstaklega, en að fljetta þá deilu inn
í deilu um stjórnarskrána. Með því að
gera það, veitir oss líka að sjálfsögðu
ennþá örðugar, að aðgreina sambands-
málsdeiluna frá flokkadeilunum í land-
inu, sem jeg þó hygg að mest sje um
vert, ef vel á til að takast að lokum.
Jeg fjekk því ekki betur sjeð en að
ráðlegast væri, einnig vegna rlkisráðs-
setuákvæðisins, að halda um sinn uppi
samningum við Dani um sambands-
málið. Með því eina móti sýndist mjer
að siglt yrði svo á milli skerjanna að
ekki yrði tjón að.
Annað er það er gerir það viðurlita-
mikið í mínum augum að kasta þeirri
móðgun framan í Dani að vjer viljum
ekki semja við þá, en það er láns-
traustsleysi landsins og peningastofnana
þess. Af þvf getur landinu þó stafað
óhamingja. Fáist ekki tregðulaust hæfi-
leg lán út á fasteignirnar í landinu, eða
þá með afarkostum, eins og nú, þá
lamar það tilfinnanlega allar fram-
kvæmdir landsbúa, fasteignirnar falla í
verði og útflutningur úr landinu þá
jafnframt viðbúinn. Annaðhvort verður
þá harla lítið aðhafst, eða landkostir og
landsnytjar verða úlendu auðvaldi að
bráð. Nú er því haldið fram af þeim
mönnum, sem best ættu um það að
vita, að örðugleikarnir á því að afla
landinu og peningastofnunum þess láns-
trausts, standi allmikið í sambandi við
sambandsmálsdeiluna. Danir sjeu henn-
ar vegna ófúsir á að lána oss fje, en
aðrar þjóðir vilji ekki hætta fje sínu í
hendur oss, meðan þær viti ekki að
hverju þá deilu reki. Jeg treysti mjer
ekki til þess að leggja á þetta neinn
fullnaðarúrskurð, en vfst er um það að
engin sönnun hefur verið færð fyrir því,
að vjer höfum lánstraust erlendis, ann-
að en þetta smáræði sem kríjað er út
úr Dönum við og við. Og að eitthvað
sje til í þvf ræð jeg meðal annars af
því, að allir þeir ráðherrar, er vjer höf-
um haft, munu hafa þóst kenna á hinu
sama um þetta mál og ekki síst Björn
heitinn Jónsson. Tæplega mun það
bæta fyrir lánstrausti landsins, ef vjer
eigum að fá fjeð í óvingan við Dani.
Til þess er landið alt of ókunnugt um-
heiminum, — þótt ötulan hafi það við-
skiftaráðunautinn, — og vjer of lítils
metnir.
En þótt sambandsmálsdeilan sje ef til
vill hveimleið lánstrausti landsins, þá
mundi sú yfirlýsing, að vjer semjum
ekki við Dani, vera ennþá óvænlegri
fyrir það. Því ekkert vit væri í slíkri
yfirlýsingu, nema til þess væri ætlast á
eftir, að á einhvern hátt skyldi sverfa
til stáls við Dani, enda á nú svo sem
að fara að losa ísland úr »viðskiftaklóm
Dana«. Nú þykist jeg reyndar vita það
skaplyndi Islendinga, að til þess væri
mörgum títt, þegar er traust yrði til,
en þetta er ekkert flokksmál, meðal
annars borið fram af einum forsprakk-
anum f heimastjórnarflokknum, enda
hafa engar deilur verið við mig um það.
En geta vildi jeg þess, úr því jeg mint-
ist á þetta, að þeim sem hæst tala um
þetta, þyrftu að kunna betri forsjá þessa
máls en enn er bert orðið, er þeir ráð-
leggja að halda því engu að síður á-
fram að taka lán hjá Dönum. Mundu
þeir ekki segja að vjer vildum lána fje
þeirra, til þess að leysa oss frá viðskift-
um þeirra?
Á meðan ekki er betur sjeð fyrir
lánstrausti landsins en er, held jeg oss
sje þó betra að þráast við f sambands-
málinu, en þó með allri kurteisi, f von
um að viðunandi samningar náist, en
að kveða upp úr með það að nú semj-
um vjer ekki við Dani og boða þeim
viðskiftastríð. Jeg skal ekki dæma um
það hjer hvort þeir tfmar koma, eða
hvenær þeir koma, að vjer getum sagt
að nú semjum vjer ekki lengur við þá.
En jeg veit að þeir tímar eru enn ekki
komnir og rjettast að hver úrskurður
bíði sinnar stundar, enda góð regla að
rannsaka og fhuga áður en talað sje.
Krafan um það að hætta að semja
við Dani og leggja sambandsmálið á
hilluna er í mínum augum tvær kröfur,
hvor annari ólíkar. Önnur þeirra, hin
fyrtalda, lýtur að þvf að nú skuli sverfa
til stáls við Dani, hin, sú síðartalda, er
krafan um að vjer skulum g e f a s t
u p p í sambandsmálinu. Við fyrri
kröfuna getum vjer ekki staðið og þá
verður uppgjafarkrafan aðalkrafan. Þá
kröfu aðhyllist jeg ekki, en ísafold að*
hyllist hana og það svo mjög, að hún
lætur það varða skóggangssök að jeg
ekki geri það, að jeg skuli hugsa á
ánnan hátt, jafnvel þótt jeg ritaði ekki
opinberlega móti þessari kröfu. Hún
hefir tekið hirtingu Ingólfs og er sest
til fóta honum,til þess að læra af hon-
um stjórnvisku. Nú hrópa þau bæði
sjálfstæðisblöðin gömlu: U p p á h i 11.
[ una með sambandsmálið, Þessi