Lögrétta - 16.04.1913, Blaðsíða 3

L0GRJETTA
63
Frá A íli^íaiiópel.
í Búlgaríu var því, sem vænta mátti,
tekið með miklum fögnuði, er Adría*
nópel var unnin. Yfirforingi Búlgara-
hersins þar var Ivanoff hershöfðingi,
sem hjer fylgir mynd af. Það hefur
þó valdið nokkurri óánægju eftir á,
hve mikið mannfall síðasta áhlaupið
kostaði Búlgara. Ferdinand konungur
hafði fram til hins síðasta mótmælt
því, að borgin væri tekin með áhlaupi
og vildi bíða þess, að hún gæfist upp,
en hershöfðingjar hans töldu sóma
Búlgarahers ekki borgið á annan hátt
en þann, að borgin væri tekin með
áhlaupi. Að lokum gaf konungur
samþykki til þess að svo væri gert,
en það kostaði Búlgara Hf fjölda
manna. Mjög mikið er látið yfir því,
hve vel Sukri pasja hafi varið borgina. Það mátti heita að alt væri þar í
rústum, er Búlgarar loks fengu tekið hana. Eins og áður hefur verið getið
um, voru í þeirri borg margir helgir dómar Tyrkja og því var það, að
Selimskirkjan í Adríanópcl.
stjórn Tyrkja vildi fyrir engan mun framselja borgina og Shevket pasja
sagði, að sjer einum yrði þolað það af þjóðinni að framselja vestri hlutann.
Frægasta byggingin í Adríanópel errSelimskirkjan, sem hjer eru myndir af.
Úr Seliniskirkjunni að innan.
Hún var reist á 16. öld eftir e. Kr. af búlgörskum húsgerðameistara, sem
Sínan hjet, og eftir boði Selims soldáns. En er byggingunni var lokið,
þóttist soldán sjá, að þetta væri fegursta byggingin, sem til væri í ríkinu,
og bauð að drepa Sínan, svo að hann skyldi ekki byggja annarstaðar slíkt
skrauthýsi. Sínan komst að þessu og ætlaði að flýja. Hann festi vængi
við herðar sjer og ætlaði að fljúga burt frá einum kirkjuturninum, en fjell
niður og beið bana at. — Ekki hefur enn frjetst, hve miklar skemdir hafi
orðið á Selimskirkjunni nú í ófriðinum.
Ivanoff hershöfðingi.
Ölgerð.
Hvers vegna varð ekkert úr öl-
gerðinni fyrirhuguðuf
Þessari spurningu verð jeg ærið
oft að svara. Til þess að losna við
það framvegis, segi jeg hjer sögu
hinnar fyrirhuguðu ölgerðar, og vil
um leið láta uppi álit mitt um, hvort
fullkomin ölgerð mundi þrífast hjer á
landi.
Fyrir nokkrum árum byrjaði jeg á
námi, sem að nokkru leyti lýtur að
ölgerð, og er jeg kom utan árið 1911
var jeg búinn að kynna mjer ýtar-
lega ölgerð. Reyndi jeg þá þegar að fá
menn í fjelag til að koma hjer á stofn
ölgerðarhúsi, er fullkomlega jafnaðist
við bestu ölgerðarhús erlendis. í
marsmánuði sama ár boðaði jeg á
fund ýmsa borgara Reykjavíkur. Var
málið skýrt þar eftir föngum, lögð
fram áætlun um stofn- og reksturs-
kostnað, og ennfremur lögð fram er-
lend og innlend tilboð um að reisa
ölgerðarhúsið. Málið var rætt all-
ýtarlega, og loks kosin nefnd til að
íhuga það nánara. Kosningu hlutu
Asgeir Torfason efnafræðingur, Ól.
Johnsen konsúll og Pjetur Gunnars-
son hótelstjóri. Málið var nokkuð
lengi á prjónunum hjá neínd þessari,
enda átti hún erfitt með að afla sjer
skýringa í nokkrum atriðum, svo sem
um það, að komast að raun um ár-
legan aðflutning af óáfengu öli, þar
eð verslunarskýrslur íslands, sem þá
voru komnar á prent, gerðu ekki
greinarmun á aðfluttu áfengu og ó-
áfengu öli. Enn fremur vildi nefndin
bíða úrslita á frumvarpi til laga um
ölgerð og ölverslun, er alþingi fjall-
aði um 1911.
Einnig hygg jeg að tafið hafi fyrir
nefndinni brjefaviðskifti við Stjórnar-
ráð íslands út af 1. grein laga nr. 5,
12. jan. 1900, þar eð sú lagagrein
kom í bága við framleiðslu á undir-
geruðu óáfengu öli.
Nefndin lauk starfi sínu seint í
ágústmánuði, og afhenti mjer nefnd-
arálitið.
En þá voru Reykvíkingar orðnir
flestir afhuga því að gerast hluthafar
í fyrirtækinu, og virtist mjer því
vera árangurslaust að boða til fund-
ar á ný. Óhugur almennings gegn
ölgerðarstofnun mun hafa stafað frá
ölfrumvarpi því, er löggjöfin hafði
þá með höndum, enda litu margir á
frumvarpið sem eins konar bóluefni
gegn hjerlendri ölgerð.
Þetta er hvorki í fyrsta nje sfðasta
skifti, sem íslenskt vantraust kæfir
góðan vísi.
Mundi fullkomið ölgerðarhús þríf-
ast hjer á landif
í umgetnu nefndaráliti kemst nefnd-
in svo að orði: „Það er ein-
róma álit vort, að fyrirtæki þetta sje
þess vert að því sje gaumur gefinn,
og teljum vjer engan vafa á því, að
það geti borið sig“. Þannig leit
nefndin á, eftir nákvæma íhugun.
Til stuðnings þessari ályktun gef
jeg nokkrar skýringar.
Ölgerðarhús, sem að líkindum
mundi fullnægja þörfum vorum í fjórð-
ung aldar, kostar nálægt 65,000 kr.,
og til þess að slíkt ölgerðarhús geti
vel þrifist þarf árleg sala þess að
vera um 100,000 lítrar. Samkvæmt
verslunarskýrslum landsins 1910 hafa
það ár verið aðfluttir 216,620 lítrar af
allskonar öli, en þar af hafa auðvitað
ekki verið 100,000 lftrar óáfengt öl.
Nú var öldrykkja það ár með
minsta móti, að eins 2,5 lítrar á
hvern mann á landinu, en árið 1907
gengu til þurðar 5,1 og 1908 6,7
Iftrar á mann. Síðasta áratug hafa
að meðaltali gengið til þurður 4,2
lítrar á mann.
Jeg geri ráð fyrir að öldrykkja
fari vaxandi hjer sem erlendis, og
þá einkum neytsla óáfengra öltegunda,
því eftirspurn eftir þeim fer sívaxandi
víðsvegar um heim. Þjóðverjar hafa
þegar sýnt fram á, að auðvelt sje
að framleiða undirgerað öl. sem lík-
ist algengum pilsner, án þess að það
hafi yfir 2V4°/o vínanda. Danir fram-
leiða einnig óáfengt öl, sem likist
að mun pilsner(ölgerð jafnaðarmanna:
„Stjernepilsner"). Líkt öl mætti auð-
vitað framleiða hjer a landi, og ef-
ast jeg ekki um að það yrði drukkið
f stað afengari öltegunda hjer sem
erlendis.
Ölgerð er enginn skollaleikur síð-
an hinum nafnkunna vfsindamanni
E. Chr. Hansen tókst að hreinrækta
sykursveppi þá, er notaðir eru við
allskonar ölgerð. Öll stærri ölgerðar-
hús nútímans standa því í sambandi
við einhvern gerfræðing (zymolog),
og leggur hann á ráð, hverjum tök-
um skuli beita svo að þessi eða
önnur öltegund sje í góðu lagi.
Vjer íslendingar framleiðum enn þá
ekki bygg og humal, en hvortveggja
þeirra þarf við til ölgerðar. — Þetta
er að vísu að nokkru leyti ókostur,
en vjer stöndum ekki ver að vígi en
sumar aðrar þjóðir f þeim efnum,
Norðurlönd fá að mun bygg og
maltextrakt frá Bandaríkjunum. Danir
framleiða ekki nema að nokkru leyti
þessi efni til sinna ölgerða, og má
þó með sanni segja, að ölgerðarhús
þeirra gefi mikmn arð af sjer. —
Mörgum kann nú að koma til
hugar að íslensk löggjöf gæti fætt af
sjer það afkvæmi, sem riði að fullu
aðflutningi ölefna, en slfkt þurfa menn
ekki að óttast, með því að löggjöfin
okkar hlýtur að vera komin úr þess
háttar barneign og farmgjaldslögin
ber að skoða sem dásamlegt og
bráðfeigt örverpi hennar.
Án tillits til aðflutningsbannsins
efast jeg ekki um að ölgerð, er fram-
leiðir gott óáfengt öl, gæti þrifist hjer
nú þegar, og mundi á næstu árum
gefa landssjóði og atvinnurekendum
hennar góðan arð. Þó vil jeg taka
það fram, að löggjöf landsins getur
að mestu ráðið forlögum ölgerðar-
innar, og svo má segja um allan
innlendan iðnað. En jeg treysti þvf,
að löggjöfin sjái, að það er til hags-
muna fyrir landið að efla hann.
Síðasta áratug hafa landsmenn ekki
látið sig muna um að snara í út-
lendinginn á annað hundrað þúsund
krónum árlega fyrir vöru, sem auð-
velt er að framleiða í landinu, þvf
að, eins og jeg hef áður vikið að,
er auðvelt að framleiða öl hjer á
landi, engu síður en annarstaðar.
Að endingu má geta þess, að 2
Danir hafa fyrir tæpu ári komið á
fót hvítölsgerð í Reykjavík. Salan
hefur gengið allvel, þótt tilbúningur
ölsins sje ekki f eins góðu lagi og
æskilegt væri, og bendir það á öl-
þörf Reykvíkinga. Lfka vil jeg geta
þess, að hjerlendur maður, hr. Tómas
Tómasson, er að koma hjer á fót
maltextraktölgerð, og hef jeg góða
von um að hann framleiði maltext-
raktöl, er geti staðið útlendu malt-
extraktöli fullkomlega á sporði, þar
eð hann hefur aflað sjer bestu tækja
til að framleiða ölið, þótt í smáum
stíl sje.
Jeg álít að nokkru leyti heppilegt
að byrja hjer ölgerð í smáum stíl,
Karlm- og ung'linga-
Föt,
fleiri hundruð sett, ásamt Fermingarfötum, nýkomið
í Austurstrœti 1. Ásg. G. Gunnlaugsson $>' Co.
V ersltmin
Edinborg.
Með s/s Ceres og s/s Sterling komu miklar
birgðir af allskonar vörum í
V ef naðarvörudeildina,
Glervörudeildina og
Pakkúsdeildina.
öóíar vörur.
fágt vcrí.
Ýmiskonar
trjáviður og girðingastaurar
nýkomið í
Timbur- og kola-verslunina
„Reykjavík“
til þess að fá nokkra reynslu fyrir þvf,
hvort srærri ölgerð mundi þrffast hjer á
landi, en þá þarf framleiðsla þess
vfsis að vera í mjög góðu lagi. Að
öðru leyti er það álit mitt, að til
þess að útiloka erlenda samkepni,
þurfi að koma hjer á stofn fullkom-
ið ölgerðarhús í nokkuð stórum stíl.
Gísli Guðmundsson.
Stjórnarskiftin í Frakk-
landi. Barthu heitir nýi yfirráð-
herrann, sem við hefur tekið af Arist.
Briand og myndað nýtt ráðaneyti.
Hann hefur verið þingmaður frá 1889
og oft áður ráðherra, nú síðast dóms-
málaráðherra í Briands-ráðaneytinu,
og er talinn mikilhæfur stjórnmála-
maður.
Aðalmálið, sem nú er á ferðinni
í franska þinginu, er um breytingu
á herskyldutímanum, innfærsla 3ja
ára herþjónustuskyldu. Þó fjell Bri-
andsráðaneytið ekki á því máli, held-
ur á kosningalagabreytingu, er það
vildi hafa fram og undirbúin var af
Poincaré-ráðaneytinu og samþykt af
fulltrúaþinginu undir þess stjórn áður
en Poincaré tók við forsetaembætt-
inu. En breytingin var sú, að lög-
leiða hlutfallskosningar. Meirihlut-
inn í fulltrúaþinginu hafði reyndar
verið lítill og fylgið frá óskyldum
flokkum þar, en mótstaðan allmikil.
Reis svo upp áköf mótstaða í Senat-
inu gegn frumvarpi stjórnarinnar og
gengust fyrir henni meðal annara
jafnáhrifamiklir menn og þeir Cle-
menceau og Combes. Frumvarp
stjórnarinnar um hlutfallskosningar
fjell með 161 atkv. gegn 128, en
Briand hafði gert það að kappsmáli
og sagði þegar af sjer, er það var
fallið. En upphaflega var það for-
setinn, sem hafði fylgt frumvarpinu-
fram af mestu kappi, og sagt var,
| að hann hefði beitt sjer mjög til
fylgis við það einnig eftir að hann
tók við forsetaembættinu, svo að
þrætan um það hefur einnig snúist
gegn honum.
Canberra. Bandaríki Ástralíu
eiga að eignast nýja höfuðborg, sem
á að heita Canberra. Það hefur síð-
an nýlendurnar þar gerðu heildar-
samband sín í milli verið deila um
það, hver af helstu borgunum ætti
að hljóta þann heiður að verða höf-
uðborg og stjórnarsetur, og hefur
einkum deilan staðið um Sidnei og
Melbourne. En svo hefur það orðið
ofan á, að reisa höfuðborgina alveg
af nýju og hefur borgarstæðið verið
valið á mjög fögrum stað í Nýju-
Suður-Wales. Teikningar hafa fyrir-
fram verið gerðar af borginni og
stórhýsum, sem þar á að reisa á op-
inberan kostnað, svo sem stjórnar-
höll, þinghúsi o. s. frv. Fyrsti grunn-
steinninn var lagður með mikilli við-
höfn 20. f. m. og þá var hinni vænt-
anlegu höfuðborg gefið nafnið Can-
berra.
Siamein. guf uskipafjelag:ld
hafði alls í tekjur á síðastl. ári 34V2
milj. kr. Utgjöldin til skipanna voru
26 milj., stjórnarkostnaður 1 milj.
og ýmisleg útgjöld önnur V2 milj.,
svo að árságóðinn varð 7 milj. kr.
Þar af eru 2V2 milj. afskrifuð á skip-
unum, 1V2 milj. lögð í varasjóð, sem
þá er orðinn 3 milj. kr, en hlut-
hafar fá 8%. — Sex gufuskip á fje-
lagið nú í smíðum, og 1 dísilvjela-
skip, auk smærri skipa. Eitt af þess-
um skipum á að heita »Friðrik VIII«
og verður það stærsta skip fjelags-
ins, 12,000 tonn. Það er bygt í
Stettin og á að fara milli Khafnar
og New-York.