Lögrétta - 11.06.1913, Side 1
Algreiöslu- og innheimtum.:
ÞORARINN B. ÞORLÁKSSON.
■Veltnsiincli 1.
Tftlsimi 359
Rits tj o ri:
PORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstrœti 17.
Talslml 178.
M 27.
Reykjavík 11. júní 1913.
VIII. árjf.
1. O. O. F. 946139-
Lárus Fjeldsted,
YflrrjettarmilafsBrslumaOur.
Læbjargata 2.
Helma kl. 11 —12 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og allskyDS
ritföng kaupa allir 1
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
3. C. poestion sextugur.
Sextugsafmæli hans var 7. þ. m.
Hjer er þess minst eins og í hlut
ætti einhver af bestu sonum íslands,
enda hefur henn helgað íslenskum
bókmentum mikið af tómstundum
sínum og unnið í þeirra þágu margt
gott verk og þarft fyrir lítil laun.
Hann fór ungur að gefa sig að ís-
lenskum fræðum, fyrst, eins og títt
er, fornbókmentunum, en hafnaði
ekki þar, heldur sneri sjer frá þeim
og að nútíðarbókmentunum og þjóð-
lífinu hjer á síðustu tímum. Fyrir
þetta hafði hann sjerstöðu meðal er-
lendra fræðimanna, sem íslensku
stunduðu. Þegar hann var liðlega
þrítugur, 1885, kom út eftir hann
mjög merkileg bók um ísland og ís-
lensku þjóðina (ísland, das Land und
seine Bewohner), rituð af „ótrúlegri
þekkingu á okkar högum og mikl-
um velvilja í okkar garð", segir
Hallgrímur heitinn Melsteð í grein,
sem fylgdi mynd af Poestion í „Óðni"
fyrir rúmum 8 árum. Segir hann að
landar í Khöfn — en þar var H. M.,
er bókin kom út — hafi verið „stein-
hissa á, að maður suður í Wien,
sem aldrei hafði til íslands komið,
hefði getað ritað slíka bók“. Svo
mjög þótti þeim hún bera af öðru,
sem þá hafði verið um ísland ritað
á erlendum málið. Frá þeim tíma eru
það Þjóðverjar, sem hafa sint íslensk-
um nútíðarbókmentum einna mest
erlendra þjóða. Síðan hafa komið
út eftir Poestion, auk margra smærri
rita og ritgerða, þrjú höfuðrit um ís-
lenskar bókentir:
1. stórt rit um nútíðarskáldskap
íslenskan („Isl. Dichter der Neuzeit),
1885, bókmentasaga og þýðingar ís-
lenskra ljóða. 2. Safn af íslenskum
ljóðum í þýðingum eftir sjálfan hann
(„Eislands-blúten), 1904, oglauk með-
al annara Holger Drachmann skáld
miklu lofsorði á þá bók. 3. ritið
kom út síðastl. ár til minningar um
80 ára afmæli Stgr. Thorsteinssonar
rektors, skýrir fra skáldskap hans og
bókmentastörfum og flytur þýðingar
eftir Poestion af fjölda af ljóðum hans.
Auk þessa hefur hann þýtt úr ís-
lensku „Pilt og stúlku", eftir Jón
Thoroddsen, Friðþjófs sögu o. fl.,
og úr öðrum Norðurlandamálum hefur
hann einnig þýtt margt. Alt þetta
hefur hann unnið í tómstundum frá
embættisstörfum sínum. Hann hefur
lengi verið bókavörður í utanríkis-
stjórnarráðinu í Wien.
Sumarið I9°4 ferðaðist Poestion
hjer um land, og hafði hann ekki
áður komið til íslands.
Nú á sextugsafmæli hans hafa
margir sent honum hamingjuóskir
hjeðan, svo sem Bókmentafjelagið,
Háskólinn, Mentaskólinn og rektor
hans o. fl.
Alþingiskosning á Akur*
eypi fór fram síðastl. laugardag.
Kosinn var Magnús Kristjánsson kaup-
maður með 165 atkv. Þorkell Þor-
kelsson kennari fjekk 66. Ógildir
seðlar 11.
Isiensk rit á þýsku.
Þýðingar af Islendingasögum og
Eddunum eru nú að koma út á
þýsku í mjög vönduðum og falleg-
um útgáfum. Þetta er heildarverk
og heitir: „Thule. Altnordische Dich-
tung und Prosa". Utgefandinn er
Eugen Diederichs í Jena.
Verkið byrjar á inngangsriti eftir
Felix Niedner: „Islands Kultur zur
Vikingerzeit" (Menning ísiands á vík-
ingaöldinni). Inngangsrit þetta er
allstór bók (188 bls.) og mjög vel
vönduð, með fjölda af fallegum og
vel völdum myndum hjeðan af landi,
sem þýskir fræðimenn hafa tekið hjer
á ferðum sínum. Þar er lýsing á ís-
landi nú og til forna, en einkum lýst
víkingaöldinni og hennar menning, og
svo fornbókmentunum. Tvö Landa-
brjef fylgja; sýnir annað ferðir Is-
lendinga á víkingaöldinni, en hitt
sögustaðina hjer á landi.
1. bindi þýðinganna eru hetjukvæð-
in úr Sæmundar-Eddu, þýdd af Felix
Genzmer, en með athugasemdum og
inngangi eftir A. Heusler.
í 2. bindi koma önnur kvæði úr
Sæm.-Eddu, og á það að koma út
í haust.
3. bindið er Egils saga (Die
Geschichte vom Skalden-Egil), þýdd
af Felix Niedner.
4. bindið á að verða Njála (Die
Geschichte vom weisen Njál), þýdd
af A. Heusler.
5. bindið er Grettis saga (Die
Geschichte vom starken Grettir), þýdd
af Paul Hermann.
6. bindið er Laxdæla saga (Die
Geschichte von den Leuten aus dem
Lachsthal), þýdd af Rudolf Meissner.
Þá kemur í 7. bindi Eyrbyggja
saga (Die Geschichte vom Goden
Snorri), þýdd af F. Niedner. í 8.
bnd. verða sögur af Hænsnaþóri,
Herði, Gísla Súrssyni, Hávarði ís-
firðing og Heiðarvígasaga („Fúnf.
Geschichte von Áctern und Blut-
rache"), þýddar af Friedrich Ranke.
í 9. bnd. verða sögur af Gunnlaugi
Ormstungu, Birni Hítdælakappa, Kor-
máki og Hallfredi (Vier Skaldenge-
schichten), þýddar af F. Niedner.
í 10. og 11. bindi koma sögur frá
Norðurlandi, þýddar af FrankFischer,
W. H. Vogt, Wilh. Ranisch og Aug.
Lútjens. í 12. bnd. koma sögur frá
Austurlandi, þýddar af Gustav Neckel.
í 13 bnd. Grænlendinga og Fær-
eyinga sögur, þýddar af Erich von
Mendelssohn. í 14.—16. bnd. kem-
ur Heimskringla Snorra Sturlusonar.
í 17.—19. bnd. útdrættir úr Sverris-
sögu og Hákonarsögu og aðrar kon
ungasögur. I 20. bnd. Islendinga-
bók Ara og útdrættir úr Sturlungu
og Biskupasögunum. í 21. bnd. Vols-
unga saga, Hrólfs saga Kraka og
fleiri hetjusögur. í 22.—23. bnd.
Þiðriks saga af Bern. í 24. og síð-
asta bindi Edda Snorra Sturlusonar.
Lögr. hefur aðeins sjeð tvö bindin,
sem út eru komin af þessu merki-
lega verki, en það er inngangsritið
og Grettis saga. Með Grettis sögu
eru myndir úr Þórisdal og af Drang-
ey, og mynd er þar af útilegumanni
Einars Jónssonar. Þar eru og þýð-
ingar af kvæðum Gr. Thomsens og
Matth. Jochumssonar um viðureign
Grettis og Gláms. íslandsuppdráttur
fylgir, er sýnir hvar sagan gerist á
landinu. Sjest af þessu, hve stórvel
og ríkmannlega er vandað til þessa
verks. Kvæði Grettis, sem fyrir
koma í sögunni, eru þýdd undir brag-
háttum frumkvæðanna.
Áður hefur verið getið hjer í blað-
inu um hið nýstofnaða þýska fjelag
„Die Islandsfreunde" (Islandsvinirnir).
Utgefandi þessa verks, sem hjer hef-
ur verið sagt frá, hr. Eugen Diede-
richs í Jena, er gjaldkeri þess fjelags
og verður útgefandi að málgagni
þess, segir í boðsbrjefinu um fjelags-
stofnunina.
Hld íslenska fræðafjelag-
í Hliöfii hjelt fyrsta ársfund sinn
6. maí. Forseti, mag. art. Bogi Th.
Melsteð, skýrði frá gjörðum fjelags-
ins á umliðna árinu. Stofnun fje-
lagsins og bókum þess hefði verið
vel tekið, bæði á íslandi og víða
annarstaðar, þar sem menn stunda
íslenskar bókmentir. Fjelagið hefði
gefið út á árinu Endurminningar Páls
Melsteðs og Píslarsögu síra JónsMagn-
ússonar, 1. hefti. í ár kæmi út 2.
hefti af Pfslarsögu sr. Jóns, Brjef
Páls Melsteðs til Jóns Sigurðssonar,
og 1. heftið af Jarðabók þeirra Árna
Magnússonar og Páls Vídalíns.
Endurskoðaðir reikningar fjelagsins
voru lagðir fram og samþyktir. Stjórn-
in var endurkosin: Mag. art. Bogi
Th. Melsteð formaður, prófessor Finn-
ur Jónsson fjehirðir, og undirbóka-
vörður við Kgl. bókasafnið Sigfús
Blöndal skrifari og bókavörður.
,,0xin er þegar sett að
rótum trjánna“.
Það er mikili sómi þjóð vorri, að
eiga jafn skýran og einarðan kenn-
ara við hinn nýfædda háskóla eins
og Jón prófessor Helgason. Hann
ættfærir sig skörulega sem dóttur-
sonur Tómasar Sæmundssonar. Sjer
í lagi má dást að síðustu grein pró-
fessorsins: útlistun hans á sögu og
s an nl e i k friðþœg ingarlœrdómsins.
Hjer er svo vel og skarplega sagt
frá með fáum orðum, að greininni
verður ekki andmælt — nema með
rakalausum staðhæfingum. En hjer
þurfti áræði til, auk þekkingar og
sannfæringar! Og þetta þorir mað-
ur í hans stöðu, maður, sem á að
ábyrgjast hina fylstu mentun lands-
ins kennimannastjettar I Hjer ríður
Islendingur á vaðið; enginn háskóla-
guðfræðingur á Norðurlöndum, það
jeg þekki, hefur enn þorað að gagn-
rýna þennan miðkjarna hinnar gömiu
arfgengu kirkjufræða jafnskýlaust og
hverju barni skiljanlega eins og höf-
undurinn hefur hjer gert í stuttri
blaðagrein! Því allir þeir mörgu rit-
höfundar og stórmenni meðai Mót-
mælenda, einsog Tybingarnirá Þýska-
landi og dr. W. E. Channing í Banda-
ríkjunum — nema Schleiermacher
einn (sem telur friðþæginguna subjec-
tiva), stóðu utan kirkjunnar vebanda,
eins og Magnús Eiríksson hjá Dön-
um og oss. Og nú hafa sfðan liðið
60 ár, svo að flestallir frjálslyndir
kennendur á háskólum mótmælenda
hafa að mestu þagað, eða tarið í
kringum þennan lærdóm. En nú
verður íslendingur, og það ex cat-
hetra, að setja öxina að rótum hins
forna, heiðna fórnarlærdóms! Jeg
segi heiðnal Og það, sem vantar í
útskýring prófessorsins, er dálítið
djarfari og áþreifanlegri skýring þess,
hvernig hin forna fórnartrú skapaði
og hlaut að skapa fyrir langa tíma
þennan blóðuga trúarlærdóm. En
hvað um það, og hvernig sem menn
láta, mótbárur með viti eru ómögu-
legar. Og hversu sem dáleiddum
kreddumönnum kann að þykja slíkt
sögulegt fráhvarf sárgrætilegt, standa
þeir vopnlausir. Hjer talar Sagan.
Og hana styður reynslan: hið mikla
allsherjar fráfall. Því hvar hefur
þessi forna kenning nú á dögum
dygga og fasta fylgjendur? Allur
þorri upplýstra manna meðal sjálfra
kirkjunnar barna skilja hana ekki,
sinna henni ekki, og fylgja henni ein-
ungis af blindum vana, sem einungis
leiðir þá frá Krists sönnu og óföls-
uðu trú og kenningu. Því það er
einmitt heiðindómurinn í kristindóm-
inum, sem ber ábyrgðina fyrir versta
hneyksli kirkjusögunnar: trúarofsókn-
unum. En jeg ætlaði ekki að af-
saka prófessor Jón Helgason og hans
líka; jeg vildi einungis, áður en jeg
dey, lýsa gleði minni yfir einurð hans
og skörungsskap. En sá fær á bauk-
innl Vitið þið til!
Matth. Jochumsson.
Kennaraskólinn í Khöfn.
Fjórir íslenskir kennarar hafa í
maí fengið styrk úr ríkissjóði til þess
að ganga á kennaraskólann í Kaup-
mannahöfn á næsta skólaári og eru
þeir þessir:
1. Friðrik Bjarnason í Hafnarfirði,
! 3 mánaða kensla í organspili og
harmonifræði, 2 kr. á dag og 30 kr.
hjálp til ferðarinnar.
2. Ragnar Ágúst Stefánsson, á
Akranesi, árskenslu í tveimur náms-
greinum, 400 kr. styrk og 50 kr. til
bókakaupa.
3. Jóhann Einarsson, á Þingeyri,
árskenslu í 4 námsgreinum, 400 kr.
styrk og 50 kr. til bókakaupa.
4. Fröken Sigurrós Sigurðsson,
á Blönduósi, árskensluí tveimur náms-
greinum, 350 kr. styrk og 50 kr.
til bókakaupa.
Allir fá kennararnir ókeypis kensiu.
Eimskipamálið.
Það fer nú að líða að því, að
hlutafjársöfnuninni til Eimskipafje-
lagsins verði lokið. Það er 1. júlí.
Ekki nema 3 vikur eftir nú af tím-
anum, sem henni var ætlaður.
Þeir, sem ekki hafa skrifað sig enn
fyrir hluttöku, en hugsað sjer að gera
það, mega nú ekki draga það mikið
úr þessu. -
Undirtektirnar meðal Vestur-íslend-
inga eru mikil hvöt fyrir menn hjer
heima til þess að leggja sem mest
fram. Eftir því, sem tram hefur
komið í blöðum Vestur-íslendinga,
má ætia, að þaðan verði á einhvern
hátt sjeð fyrir öðru skipinu, ef sam-
tökin hjer heima nægja til þess, að
eignast hitt skipið skuldlaust.
Undirtektirnar, sem þetta fyrirtæki
hefur mætt hvervetna um landið,
mega heita ákjósanlegar. Engin rödd
hefur heyrst, sem vilji hamla fram-
gangi þess, en margar hvetjandi, —
f öllum blöðum landsins og alstaðar,
þar sem því hefur verið hreyft meðal
almennings. Jafnvel í þeim hjeruð-
um landsins, sem minst not hafa af
skipaferðum, hetur málið fengið bestu
undirtektir. Áður hefur þess verið
getið hjer í blaðinu, að Landmanna-
hreppur í Rangárvallasýslu legði fram
3000 kr. Síðan hefur frjetst að Ása-
hreppur eystra leggi á sama hátt
fram 2000 kr. Og svo mun vera
víðar. Enda er þess þörf, ef tak-
markinu á að ná: fjársöfnun til kaupa
beggja skipanna að fullu.
Andrúmsloftið á Yifils-
stöðum.
Sú saga gengur um Reykjavík og
grend, að jeg hafi rannsakað and-
rúmsloftið á Vífilsstöðum og fundið
í því mergð af berklakveykjum, eink-
um inni í hælinu. Þetta er að mestu
tilhæfulaus uppspuni. Að vísu fór
jeg í febrúarmánuði til Vífilsstaða-
hælisins eftir ósk landlæknis, þar eð
hann vildi fá vitneskju um, hvort
andrúmsloftið þar væri eins hreint
eða hreinna en á brjóstveikrahælum
erlendis. Þessa rannsókn gerði jeg
til þess að komast að raun um, hverj-
ar smáverur væru þar í andrúms-
loftinu, svo jeg gæti síðar gert stærð-
ar (kvantitativ-) rannsókn, þ. e. talið
smáverurnar í loftinu, og skal jeg um
leið geta þess, að jeg að tilhlutun hr.
Sigurðar Magnússonar hælislæknis
gerði ítarlegar tilraunir til að finna
berklakveykjur í herbergi því, er hann
rannsakar sjúklinga í. Útkoman af
þessari rannsókn varð sú, að þar
fundust alls engar berklasóttkveykjur
í loftinu, hvorki úti nje inni; yfirleitt
var loftið óvenju hreint. Jeg skýri
frá þessu sökum þess, hve fólki er
gjarnt til að trúa því versta jafnvel
um eins þarfa stofnun og Vifilsstaða-
hælið er.
Gísli Guðmundsson.