Lögrétta - 23.07.1913, Síða 1

Afgreiöslu- og inuheiratum.:
F’ORARINN B. fORLÁKSSON.
'VeltusiiTidi 1.
Tttlsírai 359
LOGRJETTA
Ritstjori:
PORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsími 178.
M 33.
Reykjavík 23. jillí 1013.
VIII. árg.
1
Frú Ragnheiður Hafstein.
Ragnheiður Hafstein
ráðherrafrú.
Hún andaðist aðfaranótt siðastl. föstudags, kl. 2.
Hafði legið rúmföst frá því i miðjuin maí í vor í gigt-
sótt og oft þungt haldin. Þó var sú veiki ekki talin
hættuleg fyrir líf hennar fyr en við bættist lungna-
bólga, 2 dögum
fyrir “ andlátið,
og varð það
banameinið.
Konumissir-
inn er H. Haf-
stein ráðherra
sár sorg. Frú
Ragnheiður var
ágætiskona, gáf-
uð og mentuð
vel og manni
sínum sam-
rýnd í öllu, og
var hjónaband
þeirra hið ást-
úðlegasta. Hún
dó frá mörgum
börnumogsum-
umkornungum.
Frú Ragnheiður Hafstein varð aðeins 42 ára,
fædd 3. apríl 1871. Hún var dóttir Stefáns prests
Thordersens Helgasonar biskups og Sigríðar Ólafsóttur
justiz-sekretera í Viðey, og er frú Sigríður enn á lífi
og var hjá dóttur sinni. En frú Ragnheiður Hafstein
var fósturdóttir þeirra hjónanna Sigurðar lektors Mel-
steðs og frú Ástríðar dóttur Helga biskups Thorder-
sens, og bar frú Ragnheiður nafn biskupsfrúarinnar,
ömmu sinnar.
15. okt 1889 giftist frú Ragnheiður Hannesi Haf-
stein, er þá var málaflutningsmaður við landsyfir-
dóminn hjer í Rvík og settur landritari. Þau hafa
eignast 10 börn. Tvö hin elstu, Sigurður og Krist-
jana, eru dáin, en átta eru á lífi, 7 dætur og 1 sonur,
sem er yngstur, á 1. ári, og heitir Sigurður Tryggvi.
Elsta dóttir þeirra, Ástriður, er trúlofuð Þórarni verk-
fræðing Kristjánssyni (dómstjóra).
Forseti sameinaðs alþingis, Jón Magnússon bæj-
arfógeti, kvaddi þingmenn til fundar kl. 12 á föstu-
daginn og mintist þar ráðherratrúarinnar á þessa
leið, en þingmenn hlýddu á ræðu hans standandi:
»Ráðherrafrú Ragnheiður Hafstein andaðist kl. 2
í nótt. Þótt hún lægi rúmföst um all-langan tíma, þá
var fráfall bennar sviplegt. Þangað til síðustu tvo sól-
arhringana varði víst engan, að sjúkdómur hennar
mundi hafa þennan enda. Sorgaratburður þessi verður
því sárari, er þessari ágætiskonu er svift burtu að óvör-
um og á besta aldri. Það er á allra vörum, að hjóna-
band hennar og ráðherra vors hafi verið svo gott, að
ekki gat belra, og heimilislíf þeirra fyrirmynd. En þessi
kona var ekki einungis í orðsins bestu merkingu góð
kona og góð húsmóðir. Hennar hlutverk varð það,
um nokkur ár, að koma fram landsins vegna. Hygg
jeg það sannmæli, að hún hafi verið fremsta kona
landsins, ekki einungis vegna stöðu sinnar, heldur og
fyrir hæfileika sakir og mannkosta. Það veit jeg og
að er sammæli þeirra, er til þektu, að hún hafi jafnan
komið svo fram í hinni vandasömu stöðu sinni sem
æðsta kono landsins, að því væri til sæmdar. Þess
vegna vekur fráfall hennar sáran harm, ekki einungis
hjá liennar nánustu og í þessum bæ, þar er hún ól
mestau aldur sinn, heldur um alt land.
Blessuð sje minning hennar«.
Járnbrautarmálið.
Frumvarp til laga um járnbrautar-
lagning er komið fram í n. d.,
flm.: Jón Magnússon, Eggert Páls-
son, Einar Jónsson, Sigurður Sigurðs-
son, og er það svohlj.:
1. gr. Ráðherra íslands heimilast
að veita samkvæmt fyrirmælum þess-
ara laga einkaleyfi um 75 ár frá
dagsetningu leyfisbrjefsins að telja
til þess að Ieggja og reka járnbraut
frá Reykjavík austur í Rangárvalla-
sýslu, að henni meðtaldri, með hlið-
arálmu niður á Eyrarbakka.
2. gr. Einkaleyfið má eigi veita
öðrum en íslenskum mönnum bú-
settum á íslandi eða hlutafjelagi,
þar sem meiri hluti fjelagsstjórnar-
innar er skipaður slíkum rnönnum.
3. gr. Hver landeigandi er skyld-
ur að láta af hendi land það, sem
einkaleyfisshafi telur þurfa undir
járnbrautina, til járnbrautarstöðva, til
húsa við brautina handa eftirlits-
mönnum og öðrum starfsmönnum
við hana, til kola- og vatnsgeymslu
og vatnsleiðslutækja, til talsíma-,
ritsíma- og aflþráðatækja meðfram
brautinni. Enn fremur er hver
landeigandi skyldur til að leyfa, að
efni til allra ofangreindra mannvirkja,
viðhalds þeirra og breytinga á þeim,
sje tekið í landi hans eftir því sem
einkaleyfishafi telur þörf á, hvort
heldur er grjót, möl eða önnur jarð-
efni, svo og vatn til áfnota fyrir
brautina og starfsmenn hennar.
Bætur fyrir jarðrask og landnám í
óyrktu Iandi skulu því aðeins
greiddar, að þeirra sje krafist og álit-
ið verði að landeigandi hafi beðið
skaða við það. Bæturnar skal sveit-
arijelag það greiða, þar sem land-
nám fer fram, og náist ekki sam-
komulag um upphæð þeirra, skal á-
kveða þær með mati tveggja dóm-
kvaddra manna, að tilkvöddum báð-
um málsaðilum. Kostnaðinn við
matið greiðir landeigandi, ef upp-
hæð sú, er honum er metin, er nær
því, sem honum hefir verið boðin
en því, sem hann hefur krafist, ella
telst kostnaðurinn við roatið með
skaðabótakostnaðinum. Nú vill ann-
arhvor málsaðili eigi una mati, og
getur hann þá heimtað yfirmat, en
gera skal hann það innan mánaðar
frá því matsgjörð er lokið. Yfir-
mat skal framkvæmt af 4 dóm-
kvöddum mönnum. Kostnaðinn við
yfirmat greiði landeigandi, ef hann
hefur krafist þess og það gengur
honum eigi í vil, ella telst hann með
öðrum skaðabótakostnaði. Mat skal
fara fram á vættvangi, þá er jörð
er snjólaus. Við matið skal hafa
tillit til árlegs afraksturs að landi
því, er um ræðir, svo og til þess,
hvort girðingar þurfi að flytja eða
nýjar að setja, og athuga vandlega
alt það, er getur haft áhrif á verð-
mæti þess, er meta skal. Sjerstak-
lega skal hafa tillit til þess, ef ætla má
að land hækki í verði við brautar-
gerðina. Landeigandi á bætur allar
fyrir landnám, jarðrask eða átroðn-
ing, en sje jörð leigð örðum, greiði
landeigandi honum 4 af hundraði
árlega af skaðabótaupphæðinni með-
an leigusamningur sá er í gildi, sem
var þegar bæturnar voru ákveðnar.
Ábúandi á þó bætur fyrir skemdir á
mannvirkjum þeim, sem eru hans
eign, og skal meta þær sjerstaklega.
Bótanna skal krefjast innan eins árs
frá því, er verkið var unnið, sem
skaðanum olli, ella fellur rjetturinn
til bótanna niður.
Sje landssjóður landeigandinn,
greiðast engar bætur, en land lands-
sjóðs getur einkaleyfishafi ekki tekið
nema með samþykki stjórnarráðsins.
4. gr. í einkaleyfið skal setja á-
kvæði um:
a) að lega brautarinnar og gerð
hennar og alls, sem henni tilheyrir,
liggi undir samþykki stjórnarráðsins,
b) að einkaleyfishafi skuli leggja
fyrir stjórnarráðið fullkomnar áætl-
anir um járnbrautarlagninguna ásamt
sönnunargögnum, er stjórnarráðið
taki gild, fyrir því að nægilegt fje
verði útvegað til stofnkostnaðar við
lagning járnbrautarinnar að minsta
kosti milli Reykjavíkur og Þjórsár,
c) að hámark fargjalda og flutn-
ingsgjalda á járnbrautinni skuli á-
kveðið fyrir þrjú ár í senn af 5
manna nefnd óvilhallra manna, en
þrír þeirra skuli útnefndir af lands-
yfirdómnum, einn af stjórnarráðinu
og einn af einkaleyfishafa,
d) að einkaleyfishafi hlýti ákvæð-
um stjórnarráðsins um ráðstafanir,
sem nauðsynlegar kunna að teljast
til að fyrirbyggja eldsvoða af neista-
flugi frá brautinni,
e) að einkaleyfishafi hlýti ákvörð-
unum stjórnarráðsins um notkun inn-
lends vinnulýðs við bygging og
rekstur brautarinnar,
f) að rekstur brautarinnar frá
Reykjavík og að minsta kosti austur
að Þjórsá skuli byrja innan fimm
ára frá dagsetning einkaleyfisins,
g) að landssjóði sje áskilinn rjettur
til þess, þegar 10 — tíu — ár eru
liðin frá því, að rekstur járnbrautar-
innar byrjaði á öllu svæðinu frá
Reykjavík austur að Þjórsá, að
taka við járnbrautinni með öllu,
sem henni fylgir og tilheyrir, ásamt
skuldbindingum þeim, er á henni
hvila, gegn því að greiða upphæð,
sem samsvarar fje þvf, er sannanlega
hefur verið varið til byggingar og
útvegunar á brautinni með öllu til-
heyrandi,
h) að tryggja stjórnarráðinu, að
það geti aflað sjer nákvæmra upp-
lýsinga um stofnkostnað járnbrautar-
innar og hagnaðinn af rekstri hennar,
i) hvernig skuli skorið úr ágrein-
ingi um útreikning nettóhagnaðar af
rekstri járnbrautarinnar,
j) að ferðaáætlun brautarlestanna
hvert ár liggi undir samþykki stjórn-
arráðsins.
5. gr. í einkaleyfið er heimilt að
setja ákvæði um:
a) að landsvæði þau, sem notuð
verða til járnbrautarinnar og bygg-
inga þeirra, sem henni tilheyra, svo
og slíkar byggingar sjálfar, skuli
vera lausar við alla skatta og opinber
gjöld, og að hið sama skuli gilda
um fjelag það, sem hefur einkaleyf-
ið á hendi,
b) að eigi þurfi að greiða neins-
konar aðflutningsgjald af efni til
byggingar járnbrautarinnar og þeirra
bygginga og annara mannvirkja, sem
henni tilheyra, nje heldur af kolum
þeim, olíu og öðrum efnum, sem
þurfa við rekstur brautarinnar, svo
og að einkaleyfishafa verði endur-
greitt úr landssjóði aðflutningsgjald
það, sem greitt hefur verið af slík-
um vörum, er nú var getið og hann
kaupir innanlands,
c) að landssjóður ábyrgist einka-
leyfishafa, að hann með rekstri
járnbrautarinnar fái borgaða, auk alls
reksturs- og viðhaldskostnaðar, alt
að 5 — fimm — af hundraði í árs-
vexti af fje því, sem varið hefur
verið til járnbrautarinnar og þess,
sem henni tilheyrir, enda fari bygg-
ingarkostnaðurinn eigi fram úr upp-
hæð, sem stjórnarráðið ákveður f
einkaleyfisbrjefinu fyrir hvern kílómeter
brautarlengdarinnar. Verði heimild
þessi notuð, skal setja í einkaleyfið
nánari ákvæði um það, frá hvaða
tíma vaxtatrygging þessi byrji og
hvernig henni verði fyrir komið að
öðru leyti,
d) að með reksturskostnaði braut-
arinnar skuli árlega telja alt að t/2%
af stofnkostnaði brautarinnar, sem
leggist í vara- og endurnýjunar-sjóð,
I. O. O. F. 947259.
Lárus Fjeldsted*
Yflr pj ettarmiIafærslumaOur.
Lækjargata 2.
Helma kl. 11-12 og 4—7.
Bœkur,
innlendar og erlendar, pappír og allskyns
ritföng kaupa allir 1
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
og megi ekki verja honum til ann-
ars en aukningar og endurnýjunar á
brautinni eftir ákvörðun stjórnarráðs-
ins. Ef landsjóður innleysir brautina
samkv. 4 gr. g., eignast hann sjóðinn
og það, sem fyrir hann hefur verið
keypt, án sjerstaks endurgjalds,
e) að einkaleyfishafi skuli hafa for-
gangsrjett fyrir öðrum, að öðru jöfnu,
til þess að leggja aðrar járnbrautir
í sambandi við járnbraut þá, er hjer
ræðir um, í framhaldi af henni eða
til hliðar við hana; en vilji einka-
leyfishafi eigi neita forgangsjrettar
síns, skuli hann skyldur að hlýta
fyrirmælum stjórnarráðs Islands um
samband milli brauta hans og hinna
nýju brauta, nema landsjóður vilji
sjálfur leggja hinar nýju brautir, því
þá hefur einkaleyfishafi engan for-
gangsrjett, og skal þá sambandinu
milli hinna nýju brauta og brauta
einkaleyfishafa hagað eins og fyrir-
skipað verður af 5 manna nefnd óvil-
hallra manna, sem sjeu útnefndir á
sama hátt og segir í 4. gr. c,
f) að einkaleyfishafi megi nota
staura landsímans undir sfmaleiðslur
og aflþráðaleiðslur sínar með þeim
skilyrðum, er stjórnarráðið telur við
þurfa,
g) að einkaleyfishafi megi selja al-
menningi afnot tal- og rit-síma síns
meðfram brautinni samkvæmt þeim
reglum, sem stjórnarráðið setur,
h) að rekstrarafl brautarinnar megi
vera gufa eða rafmagn,
i) að eigi þurfi að setja girðingar
meðfram brautinni, nema þar sem
hún verður lögð í gegnum land, sem
afgirt var, og girðingar rofnar við
brautarlagninguna.
6. gr. Af verðhækkun þeirri á
fasteignum manna, sem járnbraut sú,
er einkaleyfishafi byggir, hefur f för
með sjer, skal greiða verðhækkunar-
gjald til landsjóðs. Verðhækkunar-
gjald þetta ber að greiða án tillits
til eigenda- eða notenda-skifta á fast-
eignum áður eða eftir að lög þessi
ganga í gildi. Nánari reglur um
verðhækkunargjaldið skulu settar með
sjerstökum lögum. Verðhækkunar-
gjaldinu skal fyrst og fremst varið
til þess að endurgreiða landsjóði það,
sem hann hefur orðið og verður að
borga vegna vaxtatryggingarinnar
(sbr. 5. gr. c).
Ericli von lileiidelssoliii,
hinn þýski fræðimaður, sem hjer
dvaldi um tíma fyrir fáum árum,
andaðist 17. f. m. 26 ára gamall.
Hann átti heima f Khöfn og dó þar.
Hann hafði þýtt á þýsku eitthvað af
skáldsögum Gunnars Gunnarssonar,
en ekki voru þær þýðingar prent-
aðar.
Flaska með kólerugerlum. Með-
al annars, sem sagt er frá viður-
eigninni milli fyrv. bandaþjóðanna á
Balkanskaganum er það, að Grikkir
hafi í Salonfkí tekið Búlgara einn,
sem þeim þótti grunsamlegur, og
fundið hjá honum flösku fulla af
kólerugerlum, er sagan segir að
hann hafi átt að nota til þess að
kveykja með sýkina meðal grískra
hermanna.