Lögrétta - 30.07.1913, Page 1

Afgreiðslu- og innheímtum.:
ÞORARINN B. ÞORLÁKSSON.
'V'eltwsiiiidi 1.
Talsimi 359.
Rits tj o rl:
PORSTEINN 6ÍSLAS0N
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
M :í i.
I. O. O. F. 94819.
Lárus Fjeldstod.
Y flrpj ettarm itlafserslum aOu r.
Lækjargata 2.
Helma kl. 11 —12 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, papplr og allskyns
ritföng kaupa allir í
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Alþingi.
IV.
Skattamálanefndin
í n. d. hefur lokið störfum. Hún er
tví- eða jafnvel þrí-klofin. Meiri hlut-
inn (J. Magn., Ól. Br., J. Ól., Matth.
Ól.) leggur til að frv. um fasteignar-
skatt og tekjuskatt sjeu samþykt
með nokkrum breytingum, og segir
svo meðal annars í áliti sínu (um
fasteignaskattinn):
„Engum, sem lætur sjer ant um
fjárhag landssjóðs, mun blandast
hugur um, að nauðsynlegt sje að
koma á því skipulagi til frambúðar,
að tekjurnar jafnist á við útgjöldin.
Þessu jafnvægi verður ekki náð með
öðru móti en því, að útgjöldunum
sje haldið innan hæfilegra takmarka,
og að sjeð verði fyrir nægilegum
tekjum, eftir því sem þörf krefur.
Éins og kunnugt er, eru aðaltekjur
landssjóðs fólgnar í óbeinum skött-
um eða tollum af aðfluttum vörum,
er nema sem næst 3/5 af öllum tekj-
unum, þar sem á hinn bóginn beinu
skattarnir gera ekki betur en að
jafnast á við Vio af tollunum. Þetta
hlutfall á að nokkru leyti rót sína
að rekja til þess, að þegar á aukn-
um tekjum hefur þurft að halda,
hefur þeirra jafnaðarlega verið aflað
með hækkun tolia eða fjölgun toll-
stofna. Og að nokkru leyti hefur
þetta komið tram við það, að toll-
tekjur hafa stöðugt farið vaxandi
jafnhliða fólksfjölgun og framförum
í atvinnurekstri. Um beinu skattana
er alt öðru máli að gegna, þar sem
þeir hafa að mestu haldist óbreyttir
um heilan mannsaldur. Þetta stafar
meðal annars af því, að í skattalög-
unum frá 1877 er aðeins að litlu
leyti lagður beinn skattur á að-
alverðmæti landsins, fasteignirnar,
sem í mörgum löndum er ein helsta
tekjugreinin, og hefur ýmsa mikil-
vægu yfirburði fram yfir flestar aðr-
ar skattaálögur, eins og bent er til
í álitsskjölum milliþinganefndarinnar
í skattamálum frá 1908.
Það sýnist því vera tími til kom-
inn að stíga fyrsta sporið í þá átt,
að jafna hið óeðlilega hlutfall milli
hinna beinu og óbeinu skatta, því
fremur sem tollarnir, að því leyti
sem þeir eru neytsluskattar, koma til-
tölulega þyngst niður á fátækum
fjölskyldumönnum, og eru auk þess
dýrkeyptir gjaldendum, er hljóta að
greiða af þeim hundraðsgjald til
kaupmanna. Hins vegar getur ekki
hjá því farið, að beinu skattarnir, ef
þeim er haganlega fyrir komið, og
þá einkum fasteignaskattur, komi
aðallega niður á mönnum, er hafa
trygt sjer arðberandi eign eða aflað
sjer nokkurs veltufjár. Til þess að
fasteignaskattur komi að tilætluðum
notum, verður að taka til greina tvö
grundvallaratriði, annað það, að skatt-
urinn sje bundinn við mat eða virð-
ingu til peningaverðs, er fari fram
með hæfilega löngu millibili, svo að
fult tillit verði haft til verðhækkunar
í sambandi við framþróun í atvinnu-
vegum og viðskiftalífi, annað það,
að skatturinn sje miðaður við verð-
mæti eignarinnar, án tillits til veð-
Vilhjálmur Stejánsson
norðurfari.
Hann er nú að leggja á stað í
landkönnunarförina nýju til Norður-
heimskautslandanna, er Kanadastjórn
kostar, og er hópur manna í þeirri
för, en Vilhjálmur er foringinn, og
er allur útbúnaður mjög góður. Um
ferðir V. St., bæði þessa og hina
fyrri, hefur verið mikið ritað í blöð-
um og tímaritum erlendis.
skulda, er rýra ekki afnotagildi eign-
arinnar sjálfrar, og hvíla stundum
alls ekki á eigandanum eða þá ekki
nema í orði kveðnu. Enda er því
síður ástæða til að láta veðskuldir
koma hjer til frádráttar, þar sem
búast má við, að þegar fasteignir
eru leigðar, fái eigandinn skattinn
endurgoldinn að meira eða minna
leyti, og í annan stað er gert ráð
fyrir, að vextir af skuldum sje dregn-
ir frá skattskyldum tekjum“.
Um tekjuskattinn segir meiri hl.:
„í frumvarpi þessu er tekið upp
það nýmæli, að tekjuskattur nái til
allra atvinnuvega, þar á meðal land-
búnaðar og sjávarútvegs. Gegn því
skipulagi hefur einkum verið hreyft
þeirri mótbáru, að örðugt verði að
ná rjettu tekjuframtali af landbúnaði,
þar sem allmikill hluti afurðanna
renni inn í búið reikningslaust. Því
verður eigi neitað, að þessi mótbára
hafi við mikil rök að styðjast, með-
an búreikningar eru ekki alment
haldnir. En jafnframt má ganga að
því vísu, að þeir örðugleikar, sem
þessu eru samfara, verði mestir fyrst
í stað, og muni smámsaman hverfa
við aukna menningu, eftir því sem
almenningur fær betra skynbragð á
fjármálum og venst við að gera sjer
reikningslega grein fyrir tekjum sín-
um og gjöldum. Slíkt efnahagsyfir-
lit er hverjum manni nauðsynlegt,
til þess að geta haft gát á fjárhag
sínum og varast að eyða meiru en
aflað er. í þessu efni er lögskipað
árlegt tekjuframtal líklegt til að flýta
fyrir góðum árangri.
Að öðru leyti skiftir það mestu í
máli þessu, að almennur tekjuskattur
er eina ráðið til að koma á samræmi
í skattálögum á ýmsar atvinnugrein-
ar landsins".
En minni hlutinn (Kr. Dan., Haild.
St. og Tr. B. með fyrirvara) er á
móti frv. og fer um það svofeldum
orðum:
„Skattarnir mundu verða mjög
óvinsælir, koma allþungt niður á
marga, og afraksturinn þó verða lítiil
á móts við þetta, og hinar gagn-
gerðu breytingar, sem þessu eru
samfara frá því, sem nú er og menn
eru orðnir vanir við, svo að auðvelt
mundi vera að afla landsjóði, ef brýn
þörf væri til, álfka tekjuauka, með
fyrirhafnarminna móti og þó minna
tilfinnanlegu og óvinsælu.
Að vísu mun nú mega telja, að
allar gjalda-álögur sjeu óvinsælar í
fyrstu, og sje það ekkert sjerstakt
einkenni fyrir þessa. En þess má
gæta, að svo mjög skamt er síðan,
er landsmönnum var íþyngt með
Reykjavík 30. jiilí 1913.
VIII. árg.
Rag'nheiður Hafstein ráðherrafrú.
Sungið vlð háskveðjuna 26. þ. m.
Ljós skína yfir öllum hennar sporum,
ástúðar-ljós, sem dauðinn fær ei grandað.
Oss finst á margt af förnum vegum vorum
vorblæ og yndi þaðan hafi andað.
Ljós það, sem skein í hennar sál og hjarta,
hefir svo mörgum skapað daga bjarta.
í þessum sölum hugann hrifur lotning, —
hjer mætti’ oss jafnan svip’rinn tignar-fríði,
hjer bar hún íslands heiður eins og drotning,
hjer var hún allra landsins kverra prýði.
Hjer stóð hún dygg við hlið síns manns á verði,
húsið að sælli friðarborg hún gerði.
»Blessuð sje hennar minning«, segir móðir
mætastri dóttur svift á besta skeiði;
landsmanna allra hugir mætast hljóðir,
harmandi þungt við slíkrar konu leiði.
Engin er til, sem á svo mikla hylli,
engin er til, sem sætið betur fylli.
------Móðir og kona, guð, sem gaf þig slíka,
gleðji og blessi alt, sem þjer var kærast!
Hjartað þitt góða, hreina, elskuríka,
heyrum vjer enn í verkum þínum bærast.
Hugsjónir þinar hefja betri daga,
heiti þitt lengi blessar íslands saga.
G. M.
vörutollslögunum, svo að þeim þykir
— ekki með öllu ástæðulaust — að
verið sje að elta þá með öllu móti
til að auka þeim byrðar, enda hafa
þegar komið fram slíkar raddir, auk
þess sem þess varð vfða vart, þegar
er tillögur skattanefndarinnar frá 1907
urðu kunnar, að menn hugðu ilt
einkum til fasteignaskattsins, en hafa
síðan búist við, að frá því ráði hafi
verið horfið, og kæmi það því nú
mjög á óvart, að það sje aftur upp
tekið og framkvæmt umsvifalaust.
Teljum vjer af þessari ástæðu rjett,
þótt málið sje fram komið, að láta
það ekki verða að lögum á þessu
þingi.
Skattarnir mundu, einkum sá er
hjer liggur fyrir, leggja tilfinnanlegan
byrðarauka á ekki allfáa einstaka
menn, sem hvergi nærri færi ávalt
eftir gjaldþoli, og kæmi oft þar nið-
ur, sem fullkomnir erfiðleikar eru
fyrir að sjá sjer og sínum borgið,
svo að ekki væri á bætandi. Ætlast
er ti), að fasteignarskatturinn hvíli á
jörðum, húsum og lóðum, þótt þess-
ar eignir sjeu veðsettar fyrir skuld-
um, svo að þær eru ekki nema að
nafninu eign þess, er skatturinn er
krafinn af, og verður slfkt að teljast
ófæra með öllu. Hins vegar mundu
aftur, þar sem slíkar eignir eru í
annars manns leigu, eigandinn, svo
fljótt sem hann gæti, koma skattin-
am öllum af sjer á leigjanda, og
hann þá verða beinn skattur á at-
vinnu leigjandans, auk þess sem hann
af henni yrði að greiða tekjuskatt.
Jafnframt mundi þetta geta haft rýr-
andi áhrif á veðgildi slíkra eigna, og
er það út af fyrir sig mikilsvarðandi.
Tekjuskattinn teldum vjer aftur
síður varhugaverðan og mundum
geta fallist á að leiða hann í lög,
en þar sem hann stendur í nánu
sambandi við fasteignaskattinn og
hann einn út af fyrir sig gæfi lítið
af sjer, búumst vjer við, að hann að
svo stöddu yrði heldur ekki leiddur
í lög".
Nefndin leggur til, að frv. um
skattanefndir, um jarðamat, um laun
hreppstjóra, um manntalsþing og um
verðlag sjeu samþykt með nokkrum
breytingum.
Launnmálin.
Nefndin klofnaði. Meiri hlutinn
(G. Egg., Sig. Sig., Ben. Sv., Ól.
Br.) lagði til að launahækkunarfrv.
væru feld. Taldi hann laun alls
þorra þeirra manna, sem teknir væru
í stj.frv., nægilega há nú, móts við
hag þjóðarinnar, svo ekki bæri
bráða nje brýna nauðsyn að breyta
þeim. En hann neitaði því ekki.að
laun einstaka þeirra, sem nefndir eru
í frv., og annara, þurfi lagfæringar
við, og mætti, ef brýna nauðsyn
þætti bera til slíks, gera það með
persónulegri launaviðbót í fjárlögun-
um.
Nefndinni þótti stjórninni hafa
yfirsjest, að taka ekki til greina hin-
ar margítrekuðu óskir almennings
og þingsályktunartillögu alþingis
1911, að undirbúa frv. um afnám
eftirlauna, og taldi hún þetta launa-
og eftirlaunamál svo gersamlega ó-
undirbúið til nokkurrar hlýtar, að
hún taldi ókleift og ekki forsvaran-
legt að tara að grauta í launalögun-
um að svo vöxnu máli.
Minni hlutinn (M. J. Kr.) taldi
kvartanir kennaranna við mentaskól-
ann ekki ástæðulausar, og áleit því
rjett, að launakjörum þeirra verði
breytt á þann hátt, sem farið væri
fram á í stj.frv., og kvað það varla
geta talist óviðeigandi, þó launum
kennaranna, einum út af fyrir sig,
væri breytt; því þingið hafði undan-
farið verið að bæta kjör einstakra
flokka embættismanna, svo sem
lækna, presta og háskólakennara o.
fl., og sjeu það því fáir embættis-
menn aðrir en mentaskólakennararnir,
sem hafa átt við sömu launakjör að
búa yfir 20 ár. Vildi hann því að
frv. yrði breytt þannig, að það tæki
aðeins til mentaskólakennaranna.
Málið var til umræðu í neðri deild
á föstudaginn og urðu um það
nokkrar umræður, er þeir Sig. Sig.,
M. J. Kr., landritari og B. Sv. og
Kr Dan. tóku þátt í, en síðan var
gengið til atkvæða, og var haft
nafnakall um öll frv.
Með hækkun launa biskups var
einn (Kr. J.) og einn greiddi ekki
atkv. (P. J.)
Með hækkun launa landritara og
skrifstofustjóra stjórnarráðsins vareng-
inn, en Kr. J. greiddi ekki atkv.
Með hækkun launa landsyfirrjettar-
dómaranna voru tveir (Jóh. Jóh. og
Jón Magn.) og þrír (Kr. Dan., Kr. J.
og P- J.) greiddu ekki atkv.
Með hækkun launa póstmeistara,
iandsímastjóra og landsverkfræðings-
ins var enginn, og einn (Kr. J.) greiddi
ekki atkvæði.
Með hækkun launa mentaskóla-
kennaranna voru 7 (Jón J., Jóh. Jóh.,
J. M„ Kr. J„ M. Kr„ Matth. Ól„
P. J.) og 3 greiddu ekki atkv. (Egg.
Pálss.), Kr. Dan. og L. H. B.) og
þar með var frv. fallið.
Þá var líka á dagskrá frv. um
laun landsbókasafnsvarðanna og fjell
það með öllum atkv., en 4 (J. Magn.,
Kr. J„ M. Kr„ P. J.) greiddu ekki
atkv. og tveir (Matth. Ól. og Þorl. J.)
voru fjarverandi.
Hækkun launa fræðslumálastjóra var
og feld með öllum atkv. gegn 3 (Jón
Magn., J. ÓI„ Kr. J.) og þrír (M. Kr„
Matth. Ól„ og P. J.) greiddu ekki
atkv. og Jóh. Jóh. var fjarverandi,
og frv. um verkfræðing landsins var
felt með öllum atkv. gegn tveimur (Jón
Magn. og Kr. J.). M. Kr. greiddi
ekki atkv.
Þannig eru öll launahækkunarfrv.
fallin nema frv. um Iaun kennara-
skólakennaranna, sem enn er ókomið
frá nefndinni og kvað eiga að sofa
þar.
Fyrirspurn
Lárusar H. Bjarnasonar út aflott-
erímálinu var til umræðu í fyrradag,
og eftir að umræður höfðu staðið í
þrjá tíma, er þeir fyrirspyrjandi og
ráðherra, báðir þingmenn Rángæinga,
Jóh. Jóhannesson, Jón Magnússon og
Kristján Jónsson, tóku þátt í, var
svohljóðandi rökstudd dagskrá frá
L. H. B. samþykt með 13 atkv.
gegn 11:
„Deildin telur frammistöðu ráð-
herra í lotterímálinu mjög aðfinslu-
verða, en tekur þó fyrir næsta mál
á dagskrá í því trausti, að slíkt
komi eigi fyrir aftur“.
Þeir, sem greiddu atkv. með dag-
skránni, voru: Ben. Sv„ Bjarni, Bj.
Kr„ Egg. P„ G. Egg„ H. St„ JónJ.,
Jón Ól„ Kr. Dan., L. H. B„ Sk. Th„
Valtýr og Þorleifur. En á móti
voru: Einar, Jóh. Jóh., Jón Magn.,
Kr. J„ M. Kr„ Matth. ÓI„ Ól. Br„
P. J , Sig. Sig., St. St„ og Tr. B. —
Ráðherra greiddi ekki atkv.
Nefndir.
Ed.: Vitagjald: Stgr. J. (form.),
Sig. St. (skr.), Guðj. G.
Fiskiveiðaeftirlit: Sig. E. (form.),
Stgr. J. (skr ), Sig. St.
Barnakennarasjóður: E. Br. (form.),
Jós. Bj. (skr.), Þór. J.
Samgöngumál: G. Bj. (form.), Sig.
Egg. (skr.), Ein. J„ J. Jónat., Guðj. G.
Veiðiskattur: G. Bj„ J. Hav„ Þór. J.
Nd.: Reykjanefnd: Tr. Bj„ Egg.
P„ G. Egg„ Jón M„ Kr. Dan.
Sjávarútvegur: V. G. (form.), Kr.
Dan. (skr.), St. St„ Halld. St„ Matth.
Ól„ G. Egg„ M. Kr.
Ábyrgðarfjelög: ÓI. Br„ J. Ól„
Jóh. Jóh„ Bjarni J„ Tr. B.
Hagstofa: Jón M. (form.), V. G.
(skr.), Jón. J., Bj. Kr„ Ein. J.
Umboð þjóðjarða: Ól. Br„ Egg.
P„ Ben. Sv„ Jóh. Jóh„ Þorl. J.
Mannanafnanefnd: Þorl. J„ Jón
Ól„ Bjarni J„ Matth. Ól„ Valt. G.
Kosningar.
í stjórn minningarsjóðs Jóns Sig-
urðssonar á Gautlöndum kaus n. d.
24. þ. m. Pjetur Jónsson og Eirík
Briem.
í bankaráð íslands banka kaus
sameinað þing í fyrra dag Stefán
Stefánsson skólameistara með 28 atkv.
til aðalfundar 1916, og Lárus H.
Bjarnason frá 1914 til aðalfundar 1917
með 21 atkv.; Pjetur Jónsson fjekk
18 atkv.
Endurskoðunarmann Landsreikn-
ingsins fyrir árin 1912—1913 kaus
neðri deild í gær Skúla Thoroddsen
með 17 atkv.
Lög frá alþingi.
1. Um sjerstök eftirlaun handa
skáldinu Steingrími Thorsteinsson
rektor. — Þá er hann lætur af embætti
veitist honum, viðbót við lögmæt
eftirlaun, kr. 1333,33, sem árleg heið-
urslaun.
2. Um breyting á tollögum fyrir
ísland, 11. júlí 1911, að 15. liður 1.
gr. orðist svo: Af öllum brjóst-
sykri og konfekt-tegundum og öðrum
sætindatilbúningi, sem notaður er á
sama hátt og brjóstsykur og konfekt,
þar með taldir sykraðir ávextir, 80
aura af hverju kílógr.