Lögrétta - 13.08.1913, Blaðsíða 1
AÍKreiðslu- og innheimtum.:
f’ORARINN B. ÞORLÁKSSON.
Veltiisundi 1.
T«Uiml 3«r>9
Hits tjo ri:
PORSTEINN 6ÍSLAS0N
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
M B7.
Heykjavík 13. ágúst 1913.
VIII. árg.
I. O. O. F. 948I59-
Lárus Fjoldstod.
Y'flprJettarmáilafœrslumaOur.
Læbjargata 2.
Helma kl. 1 1 —12 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappir og allskyDS
ritföng kaupa allir í
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Alþingi.
VII.
Pingmannafrum vörp.
62. Um heimild fyrir veðdeild
Landsbankans til að gefa út nýjan
(4.) flokk (Serie) bankavaxtabrjefa,
flytur bankanefndin í n. d. Veðdeild-
inni veitt heimild til að gefa út
bankavaxtabrjef, alt að 6 miljónum
kr. Fyrstu 5 árin eftir að veðdeild-
arflokkur þessi er settur á stofn veit-
ist 5000 kr. tillag til hans á ári úr
landssjóði.
63. Um að leggja jarðirnar Bú-
staði og Skildinganes undir lögsagn-
arumdæmi og bæjarfjelag Reykja-
víkur. Flm.: L. H. B.
64. Um stækkun verslunarlóðar-
innar á Eskifirði. Flm.: J. Ól., G. Egg.
65. Niðurlagsákvæði x6. gr. laga
16. nóv. 1907, um lánsdeild við
Fiskiveiðasjóð íslands, er skotið á
frest til ársloka 1915. Lán úr sjóðn-
um veitist eftir tillögum Fiskiveiða-
fjelags íslands. Flm.: L. H. B.
66. Um sjerstaka dómþinghá í
Öxnadalshreppi. Flm.: St. St.
Nefndir.
Kirkjujarðasala: G.Bj. (form.), Stgr.
J„ Þór. J. (skr.).
Lögreglusamþykt í Vestmannaeyj-
um: Ein. J., G. Egg., J. Magn. (skr.),
Sk. Th. (form.), Valtýr.
Dómstúlkarogskjalaþýðendur: Jóh.
Jóh., Jón J„ Valtýr, B. Jónss. (skr.),
Þorl. J. (form.).
Málskostnaður: Tr. B„ J.Ól. (skr.),
Kr. J. (form), Sk. Th„ St. Stef.
Fátækralög: P. J„ Jón J. (form),
Matth. Ól., Kr. Dan. (skr.), Ein. J.
Fuglafriðun: Sig. Sig. (form.), G.
Egg., Matth. Ól„ Ben. Sv. (skr.),
Þorl. J.
Sparisjóðir: P. J„ L. H. B.(form ),
M. Kr„ Kr. Dan., Ól. Br. (skr.).
Sölubann á tóbaki: H. St„ Matth.
Ól. (skr.), Sig. Sig. (form.), Sk. Th„
Ein. J.
Einkarjettur P. J. Torfasonar: P.J.,
Þorl. J , Matth. Ól„ Ben Sv„ Ein. J.
Kosningar til bæjarstjórnar: Ól.
Br. (form.), J. Ól. (skr.), Jóh. Jóh.,
Bjarni, Tr. Bj.
Vörutollur: Guðj. G. (form.), J.
Jónat., Stgr. J. (skr.).
Breyting á aðflutningsbannslögum:
Bj. Þorl. (form.), G. Bj. (skr.), J.
Janat., Sig. Egg., Sig Stef.
Hringnótaveiði: Júl. Hav. (form.),
Jós. Bj. (skr.), Stgr. J.
Hvalveiðamenn: Ein. J. (form.),
Sig. Stef. (skr.). Sig. Egg.
Umboð þjóðjarða: Júl. Hav.
(form.), Eir. Br. (skr.), Ilák. Kr.
Síldarskoðun: Bj. Þorl. (skr.), Júl.
Hav. (form.), Sig Egg.
Lög frá alþingi.
4. Um sölu á þjóðjörðinni Reykj-
um í Hrútafirði.
5. Um löggilding verslunarstaða í
Karlseyjarvík við Reykhóla og í
Hagabót í Barðastrandasýslu.
6. Um breyting á 1. gr. lagaum vita
gjaldfrá 11.júlí Í911. Fyrirhvertskip,
sem hefur fullkomið þilfar eða gang-
vjel og tekur höfn á Islandi, eða er
haldið út frá landinu, skal greiða
vitagjald 25 aura af hverri smálest.
Skemtiferðaskip, sem engan farm
flytja fyrir borgun, 15 aura af hverri
smálest. Undanþegin vitagjaldi eru
herskip og skip, sem leita hafnar í
neyð. —
Fjárlögin.
Nefndin telur tekjuáætlun stjórnar-
innar varlega og er því samþykk, að
varleg áætlun sje holl og heppileg.
En henni þykir þó óhætt að áætla
tekjurnar töluvert hærri, og verður
áætlunarupphæð nefndarinnar 128
þús. kr. hærri fyrir bæði árin. Til
eftirlits úr landi með fiskiveiðum vill
nefndin veita 3000 kr. á ári.— Per-
sónuleg launaviðbót til Sæmundar
prófess. Bjarnhjeðinssonar, 300 kr.
Til Röntgens-áhaldakaupa handa Víf-
ilsstaðahæli 3000 kr. f. á. — Til
pósthússbyggingar 30,000 kr. f. á. og
býst við að 35000 kr. verði veittar
á fjáraukalögum. Nefndin vill hækka
laun landsverkfræðings upp í 3600 kr.
og auk þess veita Jón Þorlákssyni verk-
fræðingi persónulega launaviðbót 400
kr. á ári. — Nefndin vill taka upp
fjárveiting til Eyjafjarðar og Gríms-
nessbrautar samkvæmt tillögum lands-
verkfræðings, og veita 78000 kr. til
brúar á Jökulsá á Sólheimasandi, en
fella niður fjárveiting til brúar á Eyja-
fjarðará. — Hækkar um 13000 kr.
á ári til þjóðvega og vill greiða Gull-
bringusýslu 5600 kr. til Keflavíkur-
vegarins. Til brúar á Langadalsá í
N.-ísafj.s. 8000 kr. Til aðgerðar á
Reykjavfkurdómkirkju 20000 kr.
Laun kennara mentaskólans vill
nefndin hækka um 1800 kr. á ári:
að yfirkennari og 1. og 2. kennari
fái hver 200 kr. og hinir 400 kr„
og að aukakennararnir, B. Kr. og J.
Ófeigsson, fái hvor 2000 kr. á ári.
Sömuleiðis vill hún hækka laun Þor-
kels kennara Þorkelssonar um 200
kr„ og laun Jónasar kennara Jónssonar
frá Hriflu um 400 kr. — Þá er sú
breyting gerð, að bændaskólarnir og
aðrir þeir skólar. sem hafa verið í
16. gr„ eru fluttir í 14. gr. — i. bóka-
verði landsbókasafnsins (Guðm.Finnb.)
vill nefndin veita 500 kr. launaviðbót,
en fella um leið niður fjárveiting til
hans til ritstarfa. Þá vill hún láta
Jón Ólafsson hafa 3000 kr. á ári til
orðabókargerðar, en með því skil-
orði, að hann hafi engin öunurlaun-
uð störf með höndum. Nefndin vill
veita skáldunum Einari Hjörleifssyni
og Þorsteini Erlingssyni 2000 kr„
Valdimar Briem 1600 kr„ Guðm.
Magnússyni 2400 kr„ Guðm. Guð-
mundssyni og Guðm. Friðjónssyni
1200 kr„ öllum fyrra árið. Segir
nefndin, að fjárveiting þessa megi
ekki skoða sem árleg laun, heldur
annaðhvort styrk til þess að vinna
að ákveðnu verki í þarfir bókmenta
og lista, eða verðiaun fyrir unnin
verk. Nefndin telur eðlilegast, að
stjórnin hefði eitthvert fje til um-
ráða handa skáldum og listamönn-
um, svo að þingið og fjárlögin væri
laus við slfkar fjárveitingar, því oft
verða umræður um þessar fjárveit-
ingar, bæði á þingi og utan þings,
óviðfeldnar í garð umsækjanda, enda
þingið eigi vel fallið til þess að dæma
um verðleika manna f slíkum efnum.
Þar á móti gæti stjórnin ráðfært sig
við færustu menn. — Nefndin vill
ekki fallast á beina árlega fjárveit-
ing til Einars Jónssonar myndasmiðs,
en vill í þess stað heimila stjórninni
til þess að kaupa fyrir listaverk ís-
lenskra listamanna 2400 kr. til högg-
mynda og 2000 kr. til málverka.
Ríkharði Jónssyni vill nefndin veita
1000 kr. f. á. til þess að ljúka námi
f listaháskólanum í Kaupmannahöfn
0g Guðjóni Samúelssyni 600 kr. hvort
árið, Jóni dócent Jónssyni 1200 kr.
utanfararstyrkur f. á. og 800 kr. á
ári til Boga Th. Melsteðs til að semja
íslandssögu.
Þá vill nefndin fella burt styrk til
t
Sig. Guðmundssonar til að semja
bókmentusögu, og lækka styrk Helga
Jónssonar og Helga Pjeturss ofan í
1200 kr. hjá hvorum. íþróttasambandi
vill hún veita 500 kr. áári; til nýrra
rannsókna til undirbúnirbúnings Flóa-
og Skeiða-áveitu 5000 kr. f. á. For-
stöðumanni efnarannsóknarstofu vill
hún veita 400 kr. persónulega launa-
viðbót, og til Gísla Guðmundssonar
til gerlarannsóknar erlendis 1500 kr.
f. á. Þá vill nefndin launa tvo er-
indreka erlendis, annan er hefur með
höndum útbreiðslu á íslenskum lands-
afurðum og hinn á sjávarafurðum,
hvorn með alt að 4000 kr. á ári,
gegn helmingi launa og ferðakostnað-
ar annarstaðar frá. Til Sveins Odds-
sonar til að halda uppi vöru- og
mannflutningum á bifreiðum til og
frá Reykjavík 5000 kr. f. á. Styrk
til Hjálpræðishersins 1000 kr. f. á.
til byggingar; til Steingríms Jóns-
sonar 800 kr. s. á. til að halda áfram
námi á fjöllistaskóla; til Guðm. sýslu-
manns Björnssonar og Snæbjarnar
hreppstj. Kristjánssonar í viðurkenn-
ingarskyni fyrir góða framgöngu við
tilraun til að hefta botnvörpung, 500
kr. handa hvorum, og til Torfa í
Ólafsdal 1500 kr.
Fjárlaganefndin segist hafa haldið
30 fundi, enda hefur nefndarálit hennar
komið í síðasta Iagi. Framhald 1.
umræðu (eldhúsdagurinn) er í dag.
Fánamálið.
Meiri hluti nefndarinnar ‘(Egg. P„
L. H. B„ Kr. J. og Ein. J.) telur
það rjett að lögleiddur sje fáni, er
blakta megi í friði innan íslensks
valdsvæðis. En ætlast ekki til þess,
að fáninn sje siglinga- eða verslunar-
fáni, og telur það bæði ókleift og
óþarft. Nefndin vill að fáninn sje
kallaður landsfáni, og gerðin verði
hin sama og nú er (bláhvíti fáninn),
Minni hlutin (Sk. Th.) vill aftur á
móti að lögleiddur verði siglinga- og
verslunar-fáni. En um gerðina er
hann sammála meiri hlutanum.
Á mánud. kom málið til 2. umr.
L. H. B. hjelt fram heimafána, en
Sk. Th. siglingafána. Lárus taldi
till. Skúla óframkvæmanlega og lög-
leiðing siglingafána ekki æskilega
meðan við gætum ekki varið hann.
Skúli taldi aftur á móti lögleiðing
heimafána eða landsfána verri en ekki
neitt.
Ráðherra kvað málið ekki nægi-
lega undirbúið. Það hefði vaknað
út af atburðinum, sem gerðist hjer
á höfninni 12. júní síðastl., og þá
heíði það haft mikil áhrif, að mönn-
um hjer hefði skilist svo sem flagg-
takan hefði verið gerð af varðskips-
foringjanum eftir beinni skipun frá
hærri stöðum. En nú lægi fyrir yfir-
lýsing um, að svo hefði ekki verið.
Kvaðst nú hafa fengið brjef frá yfir-
ráðherra Dana, dags. 30. júlí, um
þetta mál, og væri þar skýrt frá því,
að það, sem farið hefði fram hjer á
höfninni 12. júní í vor, hefði gerst
án sjerstakrar fyrirskipunar eða til-
hlutunar danskra stjórnarvalda. Út
af þeim atburði væri því ekki um
annað að ræða en skilning varðskips-
foringjans eins á þeim lagafyrirmæl-
um, sem hann bar fyrir sig. En
nægilegan undirbúning vantaði málið
af því, að það tæki til konungsins
sjálfs meira en önnur mál, og ætti
því undirbúningur þess að fara fram
í samráði við hann og málið að
koma frá stjórninni. En við núver-
andi konung hefði aldrei um þetta
mál verið talað. Lfka væru ýmsir
verulegir gallar á frumvarpinu, t. d.
gerðin ekki fastákveðin þar, aðeins
f aths. við frumv. tekið fram, að
blái liturinn ætti að vera dökkur en
ekki ljós, eins og í flagginu, sem nú
væri notað og líktist því óhæfilega
lega mikið aðmírálsflagginu gríska.
Gerðin yrði að vera fastákveðin og
líka skilmerkilega tekið fram, hvernig
flaggið ætti að notast, hvort það
ætti að blakta hjer yfir opinberum
byggingum o. s. frv. — svo að kon-
unginum væri það fullljóst, bæði
hvers konar flagg það væri, sem æskt
væri eftir, og lfka hitt, hvernig það
ætti að vera. Ráðherra var Lárusi
samdóma um það, að till. Skúla gætu
ekki fengið framgang, en um hitt
var hann sammála Skúla, að betra
væri að bíða með málið að þessu
sinni en samþykkja frumv. meiri
hlutans, enda þótt það væri látið
ganga til 3ju umræðu.
Lárus benti á, að mörg lönd og
ríki hefðu landsfána, sem ekki væru
jafnframt siglingafánar. Svo væri
t. d. um Prússland, Skotland, írland
og nýlendur Breta, og jafnvel Sviss;
skip Svisslendinga fengju leyfi til að
nota annarar þjóðar fána. Vitnaði
til þess, að Knud Berlin teldi í grein,
sem hann nýlega hefði skrifað í blaðið
„Kobenhavn", íslendingum fært að
taka upp landsfána, en ekki sigiinga-
fána. Kvaðst hann þó í þeirri grein
K. B. vera talinn við hliðina á þing-
manni Dalamanna, og skildu menn
svo málróminn sem þingmanni okkar
höfuðstaðarbúanna þætti sjer með
þessu lítil virðing gerð.
Bjarni frá Vogi hjelt fast fram
siglingafána og taldi frumvarp Lár-
usar viðurkenningu þess, að ísland
ætti ekki rjett til annars en lands-
fána, og því væri það miklu verra
en ekki neitt. Hann kallaði Lárusar-
fánann „skattlands-svuntu" og vildi
fyrir engan mun hafa nokkuð með
hana að gera. En það sagði hann
vera jafnt á báða bóga, að hvorugur
þeirra Lárusar teldi sjer það til gildis,
að vera nefndur við hins hlið.
Tillaga Skúla og þeirra fjelaga
voru feldar með 20 atkv. gegn 5, og
sögðu já: Ben. Sv„ B. J„ Sig. Sig„
Sk. Th. og Þorl. Hinir allir nei,
nema Bj. Kr„ Jóh. Jóh„ Kr. Dan.,
M. Kr. og Matth. Ól„ er ekki greiddu
atkv., töldust til meiri hlutans. Síðan
var tillaga meiri hlutans samþ. með
20 : 5 (B. Sv„ B. J„ H. H„ Sig. Sig.
og Sk. Th.) Jóh. Jóh., M. Kr„ Matth.
ÓI. og Þorl. J. greiddu ekki atkv., og
til 3. umræðu var málinu vísað með
18 atkv. gegn 7 (Ben. Sv„ B. J„ H.
H„ M. Kr„ Matth. Ól„ Sig. Sig.,
Sk. Th.), Joh. Jóh. og Þorl. J. töld-
ust til meiri hlutans.
frá Vestraannaeyjura.
Margir fjarverandi og ókunnugir
álíta Vestmannaeyjar vera besta og
eftirsóknarverðasta hjerað landsins.
Þær standa jafnvel orðið framar en
Reykjavík í því, að vekja kaupstaðar-
ferðasýki í sveitum og öðrum sjó-
þorpum. Meðal nokkurra allnýtra
og uppbyggilegra manna, er hingað
koma, flykkist hingað allmikið af fá-
ráðum, sem ekki geta lifað annar-
staðar fyrir vesaldómi, „uppflosning-
ar", og svo óreglumenn og drykkju-
rútar; enda er það ekki furða, þar
sem er jafn blómlegur áfengis akur.
Nætur-slórið, -slarkið, og -skemdirnar,
vvhiskykassarnir, rommkassarnir, áka-
vítiskassarnir, sprittkútarnir, brenni-
vínskvartilin, og svo stundum tunnur
til uppfyllingar, með flestum ferðum
hingað frá Reykjavík eru þegjandi
vottur um leynilegu vínsöluháðungina
á háu stigi. Ávextirnir eru: örbyrg
heimili drykkjufáráðanna, eyðilagðar
konur þeirra og aumlega útlítandi
börn; drykkfeldir lausamenn, sem
afla töluvert, en eru allslausir að öðru
en ef til vill dálitlum skuldum. Sumir
aðkomandi sjómenn af sama tægi, er
fá hjer gott kaup, fara allslausir heim
í lokin. En þær blóðsugur og land-
eyður, er menn eru fulltrúa um að
reki hina ólöglegu áfengissölu, og
fá sendingarnar, ganga mánuðum •
saman iðjulausar, þó sumar þeirra
hafi nokkra ómegð, sem elst upp
eftir þeirra nótum. Er það óskandi
og vonandi, að bannlögin ljetti þeirri
byrði, svívirðing og ógæfu, af Eyj-
unum á nálægum tíma.
Svo eru nú allmargir nauða-ókunn-
ugir nær og fjær, sem líta aðeins á
yfirborðið og þykir það fyrðu dýrð-
legt, og heyra svo allar lygasög-
urnar, sem ganga hjeðan, þar á með-
al um þann ógurlega mokafla, sem
á að vera hjer vetur, sumar, vor og
haust, ár eftir ár, og að menn róti
hjer upp peningunum eftir vild, og
að því nær allir verði hjer og sjeu
vellríkir o. s. frv. Þeir sjá bifbátana
tugum saman á þurru landi og fljót-
andi á hafnarnefnunni í logni og
kyrð, húsin alla vega máluð og flekk-
ótt — eins og skjöldóttar og marg-
litar kýr — í þjettum og óregluleg-
um þyrpingum eins og þúfur í rim-
-um. Þetta alt meina víst sumir að
sje skuldlaus eign, sem þjóti upp
eins og grasið á vorinu. En það er
ekki alt selur sem sýnist. Á örfáum
árum hafa að sönnu þotið hjer upp
fjöldi húsa, hreysa og kofa. Sum
þeirra eru allgóð og sæmilega vönd-
uð, og einstöku munu vera skuldlítil,
en allur f jöldinn er ljelegur, óvandaður
og endingarlítill sökum efnaskorts,
ljelegs efnis og svo nokkurrar van-
þekkingar. Útlendingurinn veit að
vjer lifum í skóglausu landi og skipa-
lausir, og getur því sent okkur viðar-
úrganginn sinn og selt hann með
ránsverði, og kaupmenn geta notað
það tækifæri. En hinn bláþráðótti
skuldavefur, sem mikið af þessu
stendur á, er ekki fyrir almanna
sjónum; hann er hingað og þangað
í verslunarbókunum, veðmálabókun-
um, bönkunum, sparisjóðunum og
jafnvel víðar.
Um bifbátana er Ifkt að segja.
Fjöldi þeirra flýtur á mörgum ósýni-
legu, botnlitlu skuldadýki. Til sam-
ans munu þeir kosta með öllu til-
heyrandi um hálfa miljón kr. Væri
þetta skuldlítið, sýndist það álitleg
eign; en eins og alt er lagað, breyt-
ist útlitið dálítið með því, að 7 ára
reynsla er búin að sýna nokkuð fram
á það, að þessi skuldbundni skipa-
stóll, með vjelum og öllu saman, verði
algerlega horfinn í djúp slits og
fyrningar eftir nokkur ár, án endur-
nýjunar, en endurnýjun kostar sama
höfuðstól og áður.
Meðan róðraskipin tíðkuðust, sem
voru sett upp eftir hvern róður,
höfðu menn litla hugmynd um vonsku
og galla hinna svonefndu hafna hjer;
það voru aðeins kaupmenn og versl-
unarskipin, sem kyntust henni; en
sfðan bifbátarnir komu á hana til
geymslu sumar og vetur fyrir óveðr-
um og ógurlegum sjógangi, er útlit-
ið alloft voðalegt fyrir öllum hlutað-
eigendum, en einkum þeim, sem eiga
þar aleigu sína, illa trygða, og aðal-
atvinnuvon í veði.
Nú ætla Eyjabúar að „reyna þegn-
skap Flosa" og knýja á þingið með
verulegan styrk til aðgerðar á höfn-
inni, sem heita má lífsskilyrði hjer
fyrir sjávarútveginn og framtíð Eyj-
anna. Nú gefst tækifæri til að bæta
fyrir gamalt og undanfarið hirðuleysi
með Eyjarnar, þessa dropasælu kú
landssjóðsins, er mjólkar honum nú
orðið á ári um 70,000 kr„ þessa
margnfddu eign landsjóðs, sem hann
hefur látið blása upp, níðast og eyð-
ast á ýmsan hátt öldum saman.
Þingið hefur sýnt meiri viðleitni í
því, að sjúga og tutla í landsjóð,
heldur en að hirða um jarðir hans f
ýmsum áttum, bæta þær og halda
þeim í ábúð, ræktun og áliti.
Það er einnig í ráði, að sækja um
styrk til landhelgisgæslu hjer úr landi,
því ein hin allra voðalegasta hættan,