Lögrétta - 13.08.1913, Blaðsíða 2
136
L0GRJETTA
Alls konar verkfæri.
CmmOQDODDD
til jarðvianu, grjótvinnn,
jarðabóta, járnsiníða m. m.
ættu kaupmenn og kaup-
íjelög að kaupa hjá
Gustaf Aspelín,
Kpistjanía.
Ennfremur járn, stál, akkeriskeðjur, stálkaðla og margt fleira.
Skrifið sem fyrst.
Hefur í mörg ár selt verkfæri til vegagerða landsins.
Garl^ber^
5kattefri
Carlsberg- brugg-húsin
mæla með
ljósum
niyrkum
alkóhóllitlum, ekstraktríkum, bragðgóðum, haldgóðum.
Garlsberg skattefri porter
hinni extraktríkustu af öllum portertegundum.
Oarlsberg sódavatn
er áreiðanlega besta sódavatn.
Þakpappi
fæst með innkaupsverði
iijá *3ófí. *3ófíannessyni, Laugaveg U
Mestu birgðir af vjelum og verkfær-
um til matreiðslu- og eldhúss-þarfa. Stálvörur aí
fínustu og bestu tegundum. Verðskrá sendist eftir skiflegri beiðni.
C. Th. Rom & Oo. Köbenhavn B.
OTTO H0NSTED
dan$ka smjörliki erbetf.
BiöjiÖ um legurufímar
„Sóley** „Inyóífur" Mehla"eða Jsafolcf
Smjörlikið fce$Y einungi5 fra: %
v Offo Mönsfed fyr.
Kaupmnnnahöfn og/lro5um
i Danmörku. -
i
%
Næsta blað á laugardaginn kernur.
sem vofir hjer yfir sjávarútveginum
og um leið yfir Eyjunum, eru út-
lendu botnvörpungarnir. Haldi sama
áfram, er ekki annað líklegra, en að
útræði eyðileggist hjer með öllu, og
er þá ofseint aðgætt fyrir þingið.
Það eru víst sár-fáir, sem hafa nokkra
Ijósa hugmynd um alt það tjón, sem
botnvörpungarnir gera, og landhelgis-
ræman kringum Eyjarnar og ísland
er langtum meira virði en margur
ímyndar sjer. Það eru stór svæði,
einkum með Suðurströndinni, þar
sem enginn hefur neitt að segja
af landhelgisbrotum þeirra; manna-
bygðin er svo fjarri, og þeir,
sem sjá til skipanna, vita ekki
hvað landhelgin nær. Þá sjaldan að
varðskipið svo nefnda tekur i eða 2
botnvörpunga, sem búnir eru að
fylla sig af fiski og um leið mæli
syndanna, blöskrar mörgum sú
dyngja, er kemur upp úr þeim eftir
örfárra daga dvöl hjer við land. En
slfkt er örlítið brot. Það eru varla
minna en 200 botnvörpungar hjer
við land. Sumir þeirra eru ekki
aðeins dögum saman heldur mánuð-
um saman eingöngu í landhelgi, en
nokkrir öðru hvoru. Landhelgisbrot
sumra eru mörg hundruð á ári
hverju, og öll landhelgisbrotin verða
mörg hundruð þús. á ári, — Brot kalla
jeg framið í hvert sinn sem vörpu
er fleygt í sjóinn innan landhelgis,
eða veiðarfæri eru í ólöglegu ásig-
komulagi. Hin landsmönnum sýnilegu
landhelgisbrot eru ekki nema örlítið
brot af hinum ósýnilegu, og hin sönn-
uðu Iandhelgisbrot (það er þeirra, sem
Fálkinn finnur) eru ekki nema örlftið
brot af hinum sýnilegu landhelg-
isbrotum. Vestmanneyingar sjá
manna best til lögbrjótanna alt í
kringum sig í landhelgi, en þó sjá
þeir ekki glögt úr landi yfir alla
landhelgina sunnan við Súlnasker,
Geirfuglasker, Einarsdrang, Þrídranga,
milli eyja og meginlands og jafnvel
víðar; en landheigisbrotin eru þó af-
armörg, er þeir sjá úr landi, og
tjónið af þeirra völdum á hverju ári
er óútreiknanlegt. Maður sjer botn-
vörpunga iðulega við meginlandið á
5—20 faðma dýpi við fiskiveiðar,
meðan fiskur er „við sandinn" seinni
part vetrar og fram eftir maímánuði.
Sama er aðferðin á öllu svæðinu
fram af Jökulsá á Sólheimasandi og
austur fyrir Hjörleifshöfða. Er þar
ætíð mjög fiskisæit, og víðar, svo
sem út af Ingólfshöfða.
í veiðistöðunum Vík, við Reynis-
fjall, við Dyrhólaey, við Austur-
Eyjafjöll, við Vestur-Eyjafjöll, við
Austur-Landeyjar, við Vestur-Land-
eyjar, og við Þykkvabæ, fiskaðist oft
áður mætavel, og sumar þeirra gáfu
Vestmannaeyjum lítið eftir með hlut-
arupphæð á vetrar- og vor-vertíð.
Á seinni árum er þetta svo breytt,
að þar fæst nú svo að segja aldrei
bein úr sjó, og þar sem áður voru
10—20 sex- og átt-æringar, eru nú
2—4 bátar, arðlausir, eða þá enginn.
Gæftir og ógæftir á seinustu árum
skiftast á, upp og niður eins og
áður fyrri, og fiskurinn gengur þar upp
að landinu, en auðvitað nokkuð mis-
mundi eins og áður, en hann vantar
friðinn. Óðara en fiskurinn kemur
úr djúpinu á grunnið, er hann rifinn
upp af botnvörpungum og þess utan
komið á flæming með botnvörpu-
drættinum.
Við Eyjarnar, á Víkinni, við Eyð-
ið og undir Ofanleytishamri liggja
hjer iðulega af sjer ólæti og illveður
40—100 botnvörpungar. Aliur þessi
herskari heldur sig á svæðinu frá
Ingólfshöfða til Reykjaness. Við
sjáum suma þeirra fara á kvöldin
inní landhelgina og koma úr henni
að morgni með þilfarið fult af fiski,
og gera svo að honum 1—2 hundr-
uð faðma frá augunum á okkur.
Svo eru veiðarfæraspjöllin, og veið-
arfæratakan af þeirra völdum, sem
vorir bátar verða fyrir, og stundum
hættan fyrir því, að verða keyrðir í
kaf af ræningjunum.
Þörfin er orðin brýn fyrir löngu,
og það er meir en mál fyrir Eyja-
búa og aðra íslenska sjómenn að
fara að vakna og láta útlenda ræn-
ingja ekki lengur ræna sig og rýja
án þess að hreyfa sig og gera hvað
þeir geta. Það er ótrúlegt að nokk-
ur þingmaður sje sá, er ekki vilji
styrkja gæsiu landhelginnar. En
væri nokkur sá bjálfi til, ætti hann
ekki að líðast stundinni lengur á
löggjafarþingi.
Það er annars mesta furða hvað
sjómannastjettin getur verið sofandi
og dauf með sinn eigin hag. Það
er lfkt ákomið með henni og meiddu,
horuðu og hungruðu áburðarklárun-
um, er sjest hafa á íslenska gadd-
inum.
Áður en botnvörpungarnir komu
hjer til sögunnar, hjeldu sig seinni
part vertíðar og fram * eftir vorinu alt
að 100 frakkneskra fiskiskipa á svæð-
inu frá Vestmannaeyjum og austur á
móts við Hjörleifshöfða, en venju-
legast voru þau utan við landhelg-
ina, og gerðu ólíkt minna tjón hjer
og „með söndum" heldur en botn-
vörpuskipin, sem hafa eyðilagt afla-
brögð frakknesku seglskipanna, eins
og íslensku róðraskipanna, á þessu
svæði og „með söndum". — Það er
af, sem áður var hjer við Eyjarnar,
eins og víðar við suðurströnd Iands-
ins. Meðan veðráttan er verst, í janú-
ar og til byrjunar maí, er hjer helst
fisk að finna, og hann mikinn í köfl-
um, en þá bagar iðulega hin vonda
veðrátta og svo botnvörpuvargurinn.
Þar, sem þeir eru með vörpur úti,
er ekki að hugsa til að fiska, nje
hafa frið fyrir veiðarfæri sín í botni.
Hina tíma ársins er hjer alveg fiski-
laust, ár eftir ár, og væri það talinn
langur tími í öðrum veiðistöðum, 7
—8 mánuðir. Og að þessu kveður
svo ramt, að fjöldi manna bragðar
hjer ekki nýjan fisk á þessu tíma-
bili, sem eigi er heldur von, þar sem
aðeins 2—3 bátar stunda eitthvað
ofurlítið sjó við lítilsháttar reiting, en
fólkið er um 1600. Allmargir neyð-
ast til að fara hjeðan árlega til Aust-
fjarða, til þess að leita sjer atvinnu
og bjargar, en með misjafnlega góðum
árangri. Til skamms tíma var vorafli
hjá sumum litlu minni en vetrarver-
tíðarafli, en nú dettur engum í hug að
stunda hjer sjó vorvertíðina f líkingu
við það, sem áður var.
Hjer eru um 60 bifbátar. Fáeinir
þeirra græða; flestir munu hafa fyrir
útgerðarkostnaði, — „stoppa'* sem
kallað er — en allmargir tapaíraun
og veru, afborga ekkert, en bæta
við skuldir árlega. Seinasta vetur
munu róðrabátarnir litlu, 8 að tölu,
hafa borgað sig allvel, þótt afli þeirra
væri miklu minni en bifbátanna;
kostnaður þeirra er enginn í saman-
burði við hina. En barnalegur út-
vegur hefðu þeir þótt hjer fyrir 20
árum á vetrarvertíð.
Til viðbótar hinum almenna og
algenga útgerðarkostnaði bifbátanna,
hafa tapast hjer 11 bif bátar með öll-
um veiðarfærum og útbúnaði til fiski-
veiða síðan 1908, og druknað 30
manns — þar af 4 á smábát. 5 af
þessum bifbátum hafa verið vátrygðir
að nokkru leyti, en 6 óvátrygðir.
Af 6 þeirra var flestum mönnunum
bjargað. Af þessum slysum og óhöpp-
um leiðir, að bátaábyrgðarsjóðurinn
hjer er sama sem uppjetinn, og byrj-
aði hann þó með ólitiegum stofni,
15—16 þús. kr. Mannskaðarnir hafa
vaxið hjer stórmikið síðan bifbát-
barnir komu, og óaðgætnin þvf
meira. Hjer að auki hefur oft legið
nærri stór-manntjónum, og það sein-
ast í vetur á nokkrum bátum. Björg-
unarbátur væri hjer því ekki óþarfur,
þótt hann ef til vill gæti ekki ætíð
komið til hjálpar.
Eitt af því marga, sem Eyjarnar
vanta, er vjelarbátur eða gufubátur,
um 40 smálestir að stærð, til flutn-
inga. Flutningsþörfin milli Eyjarina
og meginlands frá Grindavík og alt
austur á Hornafjörð er svo afarmikil,
og færi vaxandi undir eins og hæfi-
legur bátur fengist og sími kemur
þangað austur. Núverandi bifbáta-
ferðir eru að vísu skárri, það sem
þær ná, heldur en kjötlið á róðra-
bátunum var og erfiðleikarnir og svo
öll manndrápin, er því var samfara.
En mótorbátaferðirnar eru heldur
ekki alveg mannskaðalausar. Við
þær eingöngu hafa þó 5 menn á
besta skeiði tapast. Styrkurinn til
mótorbátaferðanna er ein hlægilegu
útlátin frá þinginu til brýnna þarfa.
Styrkurinn sá er ein íslenska ómyndin.
Hjer eru aðeins litlar ádrepur, er
mætti skrifa um alllangt mál hverja
fyrir sig.
15. júlí '13.
Vestmanneying ur.
Balkanmálin.
Eftir því sem símskeytafregnirnar
f síðasta tbl. sögðu, er nú friður
kominn á á Balkanskaganum. Af
síðustu útlendu blöðunum sjest, að
Búlgarar hafa verið mjög illa stadd-
ir. Her Rúmena nam staðar skamt
frá Sofíu, og her bandamannanna fyrir
sunnan og vestan átti opna leið til
höfuðborgarinnar. En Rúmenar vörn-
uðu því, þegar til kom, að gengið
væri nær Búigurum en gert var.
Þeir kváðust vilja halda uppi jafn-
vægi meðal Balkanþjóðanna, ekki
veikja Búlgaríu of mjög, en ekki
heldur láta hana sitja yfir hlut hinna.
ríkjanna. Þetta kváðu þeir erindi
sitt inn í stríðið. Og um þetta er
líka sagt, að Rússar og Austurríkis-
menn hafi nú verið ásáttir. En stjórn
Ausíurríkis er um það kent meðfram,
hvernig Búlgarar komu fram gegn
bandamönnum sínum eftir friðargerð-
ina við Tyrki. Það er sagt, að leg-
ið hafi við uppreisn í Búlgaríu, nú
þegar þar stóð sem verst á, og hafi
hún stefnt að afsetning konungsins
og iýðveldismyndun. Danev-ráða-
neytið sagði af sjer, og síðustu út-
lend blöð segja, að Danev hafi farið
úr landi og brottför hans hafi líkst
flótta. Ferdínand konungur baðst
mjög eftir friði hjá Rúmenum. Höfðu
fyrst farið fram samningar í Nisch
um friðarskilyrði og vopnahlje, og
komu þangað fulltrúar frá öllum ríkj-
unum, en síðan var sá fundur flutt-
ur til Búkarest, og friðarskilmálarnir
fullgerðir þar. Rúmenir þykja nú
hafa vaxið af afskiftum sínum af
ófriðnum. Þeir fá landaukning eigi
litla. Og meir og meir er talað um
vingan milli Rúmeníu og Rússlands.
Það er sagt, að tengdir sjeu í undir-
búningi milli Rúmeníukonungs og
Rússakeisara; krónprins Rúmena, sem
Karl heitir, eins og faðir hans, eigi
að giftast elstu dóttur Nikulásar keis-
ara, sem Olga heitir, og er 17 ára
gömul.
Eftir að friðarfundurinn hófst í
Búkarest, voru enn bardagar milli
Serba og Grikkja annars vegur og
Búlgara hins vegar. Vildu Serbar
og Grikkir ekki leggja niður vopnin
fyrri en útsjeð væri um, að friðar-
samningar tækjust.
Tyrkir hjeldu Adrianópel, er síð-
ast frjettist, og neituðu að víkja það-
an, enda þótt stórveldin skoruðu fast-
Iega á þá, að halda þá samninga,
sem við þá hefðu verið gerðir. Nú
segjast þeir hafa tekið Þrakíu að
nýju, og krónprins þeirra var kom-
inn til Adrianópel, er síðast frjettist.
Svo er þó að heyra sem engin von
sje til að þeir fái að halda meiru en
þeim var áður afskamtað, og hjá
hinum Balkanþjóðunum er talað um,
að þetta ætti að verða til þess, að
þeim yrði alveg bolað út úr Evrópu.
En væntanlega hafa einnig verið
teknar ákvarðanir um þetta á fundin-
um í Búkarest.
Um Albaníu er það nú ákveðið,
að hún eigi að verða furstadæmi, og
á það að verða komið í kring innan
6 mánaða frá siðastl. mánaðamótum.
Nefnd, sem stórveldin skipa og full-
trúi frá Albaníu fær sæti í, á að til-
taka höfuðatriðin í væntanlegri stjórn-
arskrá landsins.
Leiðrjetting. í næstsíðasta tbl. var
var skýrt frá, að „kona austanfjalls"
hefði sent Guðm. landlækni Björns-
syni 100 kr. til stofnunar hallæris-
sjóðs. — En þar eð ummæli þessi
mætti skilja svo sem gefandinn ætti
heima á Suðuriandi, skal jeg, sem
gjöfina flutti, leyfa mjer að geta
þess, að konan á ekki heima á ís-
landi nú sem stendur, en hitt má
þó til sanns vegar færa, að gefandinn
er íslensk kona „austanfjalls", þótt
það sje ekki eftir íslenskri málvenju.
S. A. Gíslason.
Skalla-Grímur og L. H. B. í
Íeluleik. L. H. B. reynir í leikn-
um að dylja sinn innra mann fyrir
Skalla-Grími, en Skalla-Grímur sinn
ytri mann fyrir L. H. B. Skalia-
Grfmur vill sýna mönnum innan í L.
H. B., eða „rekja úr honum garn-
irnar" sem kallað er, en L. H. B.
vill svifta grímunni af Skalla-Grími.
L. H. B. fálmar í allar áttir eftir
Grími og segir: „Þarna ertu" — „þarna
ertu" — „þarna ertu", en grípur al-
staðar í tómt. En Grímur stendur
þá svo nærri honum, að hann skoð-
ar hjarta hans og nýru í smásjá. í
fyrsta þætti leiksins hefur Skalla-
Grími þótt takast vel, en L. H. B.
ófimlega. Nú kemur annar þáttur
bráðum.
J. Ól. er á laugard. að þreifa eftir
Skalla-Grími með L. H. B. En úr
því að útgert er nú um það milli
þeirra L. H. B., að Jón eigi ekkert
að fá hjá honum að neinu tægi fyrir
alt sitt strit, þá sýnist Lögr. best
fyrir Jón að vera ekki að þessu nuddi
fyrir hann lengur. Hver veit líka
nema Skalla-Grímur fari innan í Jón,
eins og Lárus, ef Jón er að glettast
til við hann eða eigna ákveðnum
mönnum verk hans, alveg út í bláinn.
Leiðrjetting. Hr. ritstjóri. — Hr.
L. H. Bjarnason hefur engu heitið
mjer af launum sínum sem banka-
ráðsmanns. Jeg á enga von á eins
eyris gjöf eða gjaldi frá hr. L. H. B.
Þetta veit ritstjóri Lögrj. án efa full-
vel, þó að honum af einhverjum sjer-
stökum ástæðum hafi þótt nógu gam-
an að skjóta þessu- út.
Jón Olafsson alþm.
A t h s. Lögr. hefur aidrei haft
neina trú á því, að J. Ól. eða nokk-
ur annar fengi nokkuð hjá Lárusi af
því, sem hjer er um að ræða. En
því er J. Ól. að láta hafa L. hafa
sig tii að hlaupa með sögur, sem
vekja þá hugsun, að svo muni samt
vera?
Orðabók Jóns ólafssonar. Þeir,
sem hafa boðsbrjef óendursend, sendi
þau sem fyrst, svo að byrjað verði
á prentun 2 heftis.
ióhs. S. Kjarval
í Iðnskólanum.
Opin frá kl. 11—4
til 21. ág.
Aðgangur 25 au. Allan tímann 50 au.
Oddur Gíslason
yfirrjettarmálaflutnlng8maður,
Lanfásveg 22.
Venjul. heima kl. 11—12 og 4—5.
Prentsmiðjan Gutenberg.