Lögrétta - 27.08.1913, Síða 3

L0GRJETTA
145
Balkanmálin.
Aðalfulltrúar Balkanþjóðanna á
friðarfundinu í Búkarest voru: frá
Rúmeníu Majorescu yfirráðherra, er
stjórnaði fundarhaldinu, frá Grikk-
landi Venizelos yfirráðherra, frá
Serbíu Pasitsch yfirráðhera, frá Búlg-
aríu Fitchev hershöfðingi og frá
Montenegró Vukotitsch.
Það var áður sagt, að Danev Búl-
garaleiðtogi hefði flúið úr landi, en
sfðar kom sú fregn, að stjórnin hefði
gefið út skipun um, að hann yrði
handtekinn og væru honum gefin að
sök drottinsvik og jafnframt misbrúk-
un á ýmsum leynilegum fjársjóðum.
Lfkar sakir eru nú einnig bornar á
fleiri af stjórnmálamönnum Búlgara.
Þjóðin er mjög æst og heimtar að
einhverstaðar komi niður hefnd fyrir
þá ógæfu, sem leidd hefur verið yfir
landið með hinum óviturlegu aðför-
um eftir friðargerðina við Tyrki.
Fri fjátóöm til fekiiii
Frá Siglnfirði segir „Norðri" 9.
ág. þessar frjettir: Hreppurinn er
að koma upp stóru og vönduðu skóla-
húsi úr steinsteypu. Norðmenn hafa
sett þar fram langar bryggjur með
bestu tækjum til þess að salta á
síld, og eru stórar blossaluktir við
síldarkassana. Danskir menn hafa
bygt þar dýra og vandaða sfldar-
verksmiðju, sem talin er ein sú full-
komnasta, sem hjer hefur verið bygð.
Vatnsleiðsla komst þar á í hitti-
fyrra, en raflýsingu er nú verið að
undirbúa og kemst hún líklega á
næsta ár.
Drubnun. 29. júlf í sumar drukn-
aði í Grímsá á Völlum Anna Stef-
ánsdóttir Austmann frá Seyðisfirði,
14 ára gömul stúlka, er var á leið
frá Seyðisfirði upp að Hallormsstað.
NorðQarðar-læbnishjerað. Þar
er frá í sumar orðinn læknir Pjetur
Þ. Thoroddsen.
Hjeraðshátíð var haldin í Hjarð-
ardal í Önundarfirði 3. ág. í sumar
og var þar fjölment og góð skemtun,
ræðuhöld, söngur og fþróttasýningar.
»Eros«- slysið. Björgunarskipið
„Geir“ hefur komið á flot aftur norska
skipinu „Eros", sem sökk á Mjóa-
firði, og komið því til Noregs. Er
nú „Geir" á heimleið þaðan.
Frá Eyjaftrði. Ágætur afli er nú
sagður þar nyðra og tíð hin besta.
Yfir höfuð er þetta sumar þar eitt hið
besta, sem menn muna. Þó er haffs
ekki langt frá landi.
ísl. EimsbipaQelagið. Hluta-
fjeð er nú orðið 310 þús. kr.
Enshur botnvörpungur strand-
aði nýlega við Hjörsey á Mýrum.
Skipverjar komust allir lífs af, en
skipið sökk. Það hjet „Drax“, frá
Hull.
FriðþfófslíknesRl Pýsha-
landskeisara. Líkneski Frið-
þjófs frækna, sem Vilhjálmur Þýska-
landskeisari gaf Noregi og áður
hefur verið frá sagt hjer í blaðinu,
var afhjúpuð á Vangsnesi 31. júlí í
sumar með mikilli viðhöfn. Lfk-
neskið er stórt og dýrt og sýnir
Friðþjóf í herklæðum, en hann styðst
við sverð sitt. Við afhjúpunina var
Vilhjálmur keisari sjálfur og afhenti
gjöfina með ræðu, en Hákon Nor-
egskonungur þakkaði. Fjöldi her-
skipa var þá þarna saman kominn,
bæði þýskra og norskra, og mann-
fjöldi mikill. í ræðu sinni sagði
keisarinn, að til Noregs leitaði hann
hvíldar • eftir þungt og ábyrgðarmik-
ið erfiði. En gjöfin væri þó ekki ein-
ungis þökk til Noregs, heldur vildi
hann líka að listaverkið væri tákn
þess, að allar skandinaviskar og all-
ar germanskar þjóðir og engilsax-
neskar væru frá sama stofni runnar
og hefðu sömu menningu fram að
bera. Á þetta vildi hann að lfkn-
eskið minti og bað guð að styðja
þar að.
Hákon konungur kvað Hkneskið
minna á víkingatíð Norðmanna og
hjálpa til að sýna eftirkomendum,
að norskur dugur dæi ekki með ein-
staklingnum. Að lokum bað hann
menn að hrópa þrefalt húrra fyrir
keisaranum, og var það gert með
mikilli gleði og miklu fjöri.
Hæverska og vanþakklæti.
Við 3ju umr. fjárlaganna í neðri
deild, sem fór fram f fyrra dag, bar
Bjarni frá Vogi fram þá breytingar-
tillögu meðal annara, að til við-
skiftaráðanautsstarfsins væru veittar
15 þús. kr. áári næsta fjárhagstíma-
bil. En undirtektir deildarinnar voru
þær, að þetta smáræði var felt með
22 atkv. gegn 3. Aðrir greiddu ekki
atkvæði með tillögunni en Ben.
Sveinsson, Skúli Thoroddsen og svo
B. J. sjálfur. Úr því svona fór, verð-
ur viðskiftaráðanautsstarfsemi B. J.
að lfkindum lokið um næstu áramót,
en embættið hefur hann haft á hendi
frá 1. júlí 1909 og hefur, eftir því
sem næst verður komist, fengið f
laun á þvf tfmabili fast að 50 þús.
kr. Síðustu missirin hefur hann altaf
setið hjer í Reykjavík, ekki komið
út fyrir landsteinana, og hefur eng-
inn að því fundið, heldur telja allir
það vel ráðið, að hafa hann í góðu
yfirlæti hjer heima, en ekki í lífs-
hættum og volki úti um heim, innan
um Hetverja, Þýringa og alls konar
óhappa-lýði. Ekki fór hann fram á
það nú, að fjárveitingin væri bein-
línis bundin við nafn sitt, og sýnir
það hæversku hans. En kunna mun
hann svo að meta starfsemi sína á
undanförnum árum í þarfir viðskift-
anna, að honum hafi þótt það ein-
stætt, hvert fjenu yrði beint, þegar
til kæmi, þótt eigi væri það lögá-
kveðið. Hann ætlaði nú viðskifta-
ráðanautnum tvo aðstoðarmenn, með
eitthvað um 4000 kr. árslaunum hvorn
um sig, og hefur Lögr. heyrt, að
þeir alþingismennirnir Ben. Sveinsson
og Skúli Thoroddsen mundu hafa
gefið kost á sjer til þeirra starfa, ef
fram hefði gengið hugsjón Bjarna.
En því var nú ekki að heilsa, eins
og þegar er sagt, og mun Bjarna
hafa komið það mjög á óvart, að
þingið vanþakkaði viðskiftaráðanauts-
starfsemi hans eins og það gerði
með atkvæðagreiðslunni í fyrradag.
IJm skllvlndur. í „Lögr".
23. júlí síðastl. er grein og auglýs-
ing um skilvindur, og í báðum er
tekinn útdráttur úr skýrslu nr. 9 um
prófun á skilvindum, sem fram hefur
farið við landbúnaðarháskólann í Ási
í Noregi, eða þá vísað til þeirrar
skýrslu. En þar sem ekki er sagt,
hvorki í greininni nje auglýsingunni,
nákvæmlega frá fitumagninu í skil-
vindumjólkinni frá hinum ýmsu vjel-
um við prófunina, en bændur eiga
hins vegar heimting á að fá að vita,
hver skilvindan hafi reynst best, leyfi
jeg mjer að birta árangurinn af próf-
uninni að því leyti sem hann sýnir
hæfileika hverrar skilvindu um sig til
þess að ná fitunni úr mjólkinni, þar
sem skýrslan nr. 9 að líkindum er
hjer f fárra manna höndum:
Fita í skilv.mjólk.
Primus A x . . 0,141 °/o.
— B x . . 0,214 —
Wolsely 2 . . . 0,295 —
Diabolo 1 . . . 0,202 —
— 2 . . . 0,174 —
Ceres 0. . . . 0,095 —
Lacta 2. . . . 0,102 —
Baltic B. 22 . . 0,105 —
— M. 1 . . 0,111 —
— M. 2 . . 0,108 —
Alfa Viola 2 . . . 0,122 —
Domo 1 ... . 0,l6l —
Nöfnin undir skýrslunni eru trygg-
ing fyrir því, að prófunin hafi fram
farið undir nægilegu eftirliti: Lang-
balle yfirkennari, Stören yfirkennari,
Valebjörg mjólkurbústjóri og Bentrud
mjólkurbúsumsjónarmaður.
Eftir því, sem í skýrslunni segir,
er „Ceres" sú skilvindan, sem best
skilur.
Síðar skal jeg minnast nánar á
skýrsluna í heild sinni.
Beigalda 15. ág. 1913.
H. Gr'ónýeldt.
Svör til B. Tl. Melsteðs.
1. Yflrlýsing.
Ut af grein meistara Boga Th.
Melsteðs í Lögrjettu 20. ágúst þ. á.
finnur stjórn Sögufjelagsins ástæðu
til að lýsa þessu yfir:
að í grein þessari er rangt skýrt
frá, og með öllu tilhæfulaust, að
meðundirritaðir Einar Arnórsson,
Hannes Þorsteinsson og Jón Þorkels-
son hafi „í fyrra sumar" sótt um
30,000 kr. styrk til Carlsbergssjóðs-
ins, að því sem helst er gefið í skyn
handa sjálfum sjer. Hins vegar mun
Melsteð blanda hjer málum og eiga
við málaleitun frá Sögufjelaginu um
styrk nokkurn handa fjelaginu til
útgáfu Alþingisbókanna, undirritaða
af oss öl’.um stjórnendum þess. Þó
er það rangt, að sú málaleitun hafi
verið gerð „í fyrra sumar", þvf að
hún er dagsett 25. janúar 1912, og
þá gegndi meðundirritaður Hannes
Þorsteinsson sem alþingisforseti störf-
um þeim, sem fyrirfjellu. En þar var
ekki farið fram á neinar 30,000 kr.,
heldur aðeins 1000 kr. á ári fram til
1930, móts við landssjóðsstyrkinn,
stutt með því, að þetta mikla rit
fræði mjög um sögu og samband
beggja landanna, íslands og Dan-
merkur.
í stjórn sögufjelagsins, 22. ágúst 1913.
Jón Þorkelsson. Kl. Jönsson.
Hannes Þorsteinsson.
Einar Arnórsson. Jón Jónsson.
2. Til Boga Th. Melsteðs.
Herra meistari Bogi Th. Melsteð
hefur fengið sjálfan sig prentaðan
20. ágúst í Lögrjettu, og haft að
fyrirsögn fyrir sjálfum sjer „Danskur
þurfalingur". Ritsmfð þessa virðist
hann, hvað mig snertir, helst hafa
sett saman út af grein einni, er stað-
ið hafði í „Ingólfi" með „J." undir,
og segir Bogi, að hún sje eftir mig.
Til þessarar greinar herra Boga ansa
jeg því, sem eftir fer.
Þegar mjer var veitt fje af kenslu-
málaráðuneyti Dana 1886 til þess að
starfa að útgáfu á fslensku Fornbrjefa-
safni, var það skilið svo þá af allra
þeirra hálfu, sem að því stóðu, bæði
kenslumálastjórnar, fjárveitingarvalds
og einstakra manna, svo sem Kon-
ráðs Gfslasonar, Vilhjálms Finsens
— því að þeir mæltu báðir með
fjárveitingunni, og þau meðmæli
hef jeg enn í höndum — og annara
nýtra manna, að útgáfu þvílíks rits
ætti að styðja af fjárveitingarvaldi
beggja landanna, íslands og Dan-
merkur, því að það fræddi mjög um
sögu og samband þeirra beggja. Um
styrk þennan hef jeg aldrei þurft
sfðan að sækja, þvf að kenslumála-
stjórnin hefur árlega ætlað mjer hann
óbeðið, eins síðan jeg settist að á
íslandi, og hefur skoðað fjárveiting-
una sem samning, sem skylt væri að
halda á meðan jeg ekki bryti hann
af mjer með aðgerðaleysi, enda hefur
nefnt stjórnarráð haldið hann heiðar-
lega, — án „leiðbeiningar" Boga.
En árlega hef jeg sent kenslumála-
stjórninni skýrslu utn starfmitt, sem
ekki getur verið meira en skyldug
kurteisi, nema herra Melsteð ætlist
til, að brotnar sjeu einföldustu reglur
um alment velsæmi — einmitt á
kenslumálastjórninni.
Það er eins með meistara Boga
og aðra mikla menn, þeir vita að
þeir mega bjóða sjer mikið. Jeg einn
er að vonum ekki nóg umtalsefni
handa honum, þó að hann geri mik-
ið úr mjer. Hann þarf að hafa miklu
meira viðfangsefni í einu, og kemst
ekki af með minna í þessari grein
sinni en að taka líka til meðferðar
Einar prófessor Arnórsson, Hannes
skjalavörð Þorsteinsson, biskupinn
og Gest á Hæli. Ekki er svo sem
verið að slást upp á mennl En
honum þykir mest til mfn koma og
hefur mest við mig, stækkar mig á
marga lund, segir jeg sje „kunnur
fyrir geðprýði og góðgirnd, einlægni
og aðra dánumensku", kallar mig
einn af foringjum landvarnar og sjálf-
stæðismanna, sjálfsagt í þeim tilgangi
að bæta fyrir mjer hjá einhverjum
dönskum mönnum, segir mig sam-
mála Knud Berlín um rjettarstöðu
íslands, án efa til þess að auka veg
minn hjer á landi og gera mig sjálf-
um mjer samkvæmari, hælir mjer og
Einari Arnórssyni fyrir óeigingirni
og dugnað og segir okkur „vinnu-
þjarka og aflaklær", og miklar okk-
ur á marga vegu. En hvergi hækk-
ar hann mig þó eins og þegar hann
segist hafa skýrt kenslumálastjórn-
inni frá þvf, að hann sje „óvinur"
minn, — og jeg um leið svo mikill
og góður í hans augum, að hann
getur ekki annað en „ráðið kenslu-
málastjórninni til og óskað", að ráðu-
neytið láti mig halda fjenu áfram til
Fornbrjefasafnsútgáfunnar. En sjálf-
sagt á hjer þó jafnframt að koma
til greina, að menn sjái, hvað þessi
maður sje voldugur, og eins hitt,
hvað mannelskan sje mikil og gæsk-
an grunnlaus, því að Melsteð segir,
að jeg hafi „þannig fyrir meðmæli
sín og tilstilli" haldið þessu fje. Það
er mikið í það varið að eiga svona
verndarmenn aðl Jeg hef ekki vitað
um þessa velgerðina fyrri en núna.
Kenslumálaráðuneytið hefur hjer set-
ið á sæmd Boga og ekkert látið vita
um þetta, svo að jeg hef ekki getað
þakkað honum fyrir kærleiksverkið.
En það yfirlætisleysi, að Bogi skyldi
ekki sjálfur láta neinn vita um þetta
fyrri I
En þetta er svo sem ekki eina
kærleiksverkið, sem háttnefndur Bogi
hefur, eptir sjálfs hans sögn, gert á
mjer. Það er ekki meira en skyld-
ugt að jeg skýri nú frá öðru til.
Fáum árum eftir að skjalasafnið hjer
var stofnað og jeg var fyrir það
skipaður, kom herra Bogi, á einni
af ferðum sínum hingað til lands,
til mín á safnið, velti þar vöngum,
ljet náðuglega í ljósi velþóknun sína
á viðleitni minni á að koma því í
eitthvert horf og sagði mjer þær
frjettir í trúnaði, að jeg ætti sjer
mikið að þakka, að svo greiðlega
hefði gengið að koma því á, og að
jeg hefði verið gerður að skjalaverði.
Jeg vissi það áður, að jeg mátti vera,
og er enn, minnugur góðrar með-
ferðar þáverandi landsstjórnar á því
máli. En hitt hafði jeg aldrei vitað,
að einnig þar hefðu Ifknarlúkur Boga
Melsteðs náð til mín, fyrri en hann
sagði mjer pað sjálfur. Bogi hafði
þá að vísu ekki með nein landsmál
að gera, en hann var svo sem eins
voldugur fyrir því, og manngæskuna
ekki að tvfla, enda hefur líklega
munað jafnmikið um hann þar eins
og við kenslumálastjórnina.
Önnur kærleiks og gustukaverk
Boga við mig ætla jeg ekki að telja
að sinni, enda mun það óþarfi; það
er ekki hætt við, að þau gleymist.
Hann er sjálfur vísastur manna til
þess að skýra frá þeim við tækifæri,
enda eru þau honum miklu kunnugri
enn mjer. En frá hinu hefur Bogi
sjálfur skýrt hjer í blaði einu fyrir
nokkrum tíma, sjer til verðugs lofs,
sem ekki á niðri að liggja, að allir
bitlingar þeir, sem hann hefur fengið
úr landssjóði, hafi svo sem ekki
runnið í sinn eiginn vasa, heldur
farið f það að líkna „löndum mín-
um“ í Kaupmannahöfn, en jafnframt,
að því hafi verið miður en skyldi á
loft haldið —- nema af honum sjálf
um — og að sjer hafi verið það illa
launað og ekki við það kannast —
nema af sjálfum honum. Eftir orð-
um sjálfs hans oft og víða — og á
öðru er ekki að byggja, úr því að
allir aðrir þegja um góðverk hans —-
er næst að skoða hann blátt áfram
sem stórverndara föðurlandsins, og
sá er enginn á flæðiskeri staddur,
sem á slfkan mann að. Eftir góð-
menskunni er auk þess voldugleik-
inn. Það sýndi sig best 1904, því
að þá neyddist Bogi til að lýsa því
yfir, að hann hefði ekkert skift sjer
af ráðherra útnefningunni þá. Ann-
ars hefðu auðvitað allir haldið, að
Kristján IX. hefði ekki þorað að taka
annan ráðherra en þann, sem Bogi
uppálagði honum.
En þó að herra Bogi væri nú
svona valið og voldugt guðs verk-
færi eins og hann segist vera, vil
jeg þó frábiðja mjer eftirleiðis alt
góðverkakák og pll „meðmæli" frá
honum mjer til handa. Jeg vil ekki
að hann geti tekið neitt út á mig
hjá guði, enda á Bogi víst nóg inni
hjá honum sjálfur fyrir hana Sigríði
sálugu Melsteð. Hann mun ekki vera
búinn að jeta það alveg upp ennþá.
Jeg vil miklu heldur skulda guði en
herra Boga miskunnarverk á mjer.
Guð er betri lánardrottinn en hann,
fámálugri og friðsamari, orðvarari og
óáleitnari, óheimskari og yfirlætis-
minni, og grobbar síður af engu.
Að lyktum skal jeg geta þess, að
mjer þykir leiðinlegt, hvað Bogi
hefur haft mikið fyrir að auka veg
minn í þessari Lögrjettugrein, af
ivf að jeg hafði ekki verðskuldað
jað, þvi að manntakið var ekki
meira en það hjá mjer, að jeg á
ekki eitt orð, ekki einn staý / áður-
nefndri Ingólýsgrein, þar sem sýnt
var ýram á, að Bogi vceri ~~ dansk-
ur þurýalingur.
Jón Þorkelsson.
Aths. Svör frá Einari prófessor Arn-
órssyni og Hannesi skjalaverði Þorsteins-
syni bíða næsta blaðs vegna þrengsla.
Alþingi
x.
Stjórnarskráln.
Önnur umræða stóð yfir á fimtu-
dag og föstudag og urðu um hana
miklar umræður. Var aðallega deilt
um skipun efri deildar, því mörgum
þótti viðsjárvert að hafa hana alla
hlutfallskosna, og var samþykt með
14 atkv. gegn ix (Egg. P., H. St.,
H. H., Jóh. Jóh., Jón J., Jón M., J.
Ól., Kr. Dan.,'L. H. B„ P.J..V.G.)
að aðeins 6 skulu vera kosnir með
hlutfallskosningu. — Samþykt með
13 samhlj. atkv., að lög og mikil-
vægar stjórnarráðstafanir skyldu vera
bornar upp fyrir konungi, þar sem
hann ákvæði. — Ráðherrafjölgun með
einföldum lögum samþ. og skyldi þá
landritaraemb. lagt niður. — Felt með
15 atkv. gegn 10 (Egg. P., G. Egg.,
H. H„ Jóh. Jóh„ Jón J., Jón M„
J Ól„ Kr. J„ L. H. B„ P. J.), að
þingrof nái aðeins til neðri deildar.
Tillögu meiri hluta nefndarinnar um
kosningarjettinn samþykt með 20 at-
kv. gegn 5 (B. Sv„ B. J., Bj. Kr.,
Kr. Dan„ Sk. Th.); með 19 atkv.
gegn 6 (Kr. Dan„ Kr. J, M. Kr.,
ól. Br„ Sk. Th., Tr. B.) var sam-
þykt að banna yfirdómurum þing-
setu, og með 15 gegn 10 (B. Sv„ B.
J„ E. J„ G. Egg„ H. St„ J. Ól„ M.
Kr„ Matth. Ó1, Sig. Sig., Sk. Th.),
var samþ., að þeir, sem eigi gjalda
til þjóðkirkjunnar, skuli gjalda jafn-
mikið fje til háskóla Islands eða ein-
hvers styrktarsjóðs við þann skóla,
heyri þeir eigi til viðurkendum trú-
arbragðaflokki f landinu. Þá var og
samþ. með 16 : 6, að þeir dómarar,
er nú skipa landsyfirrjettinn, skuli
vera undanþegnir kjörgengisbanni;
svo og það, að heimilisfesta innan-
lands skuli ekki vera skilyrði fyrir
kjörgengi þeirra, er kunna að eiga
sæti á alþingi, er stjórnarskrárbreyt-
ingin gengur f gildi.
Pingmannafrumvðrp.
67. Um heimild til að veita einka-
rjett ti) þess að vinna salt o. fl. úr
sjó. — Nefnd sú, er fjekk til með-
ferðar beiðni frá Páli Torfasyni um
einkarjett til saltgerðar o. fl„ flytur
frv. um það, að ráðherra veitist
heimild til að veita honum einkarjett
til þess um 30 ár.
Fjárlogin
eru nú komin til efri deildar. Þriðja
umræða var á laugardaginn og stóð
til miðnættis, en atkvæðagreiðslan
fór fram á mánudaginn.
Tekjurnar eru áætlaðar 3.718,470
kr., og er það 12 þús. kr. hærra en
f fjárlagafrumv. stjórnarinnar, en aft-
ur hefur deildin hækkað útgjöldin úr
3,630883 kr. 85 au. upp í 3,983,713
kr. 85 a„ svo að tekjuhallinn er nú
265,243,85 í stað rúmra 75 þús. kr.
tekjuafgangs eftir stj.frv.— Hækkað
var úr 3000 kr. upp í 10,000 kr. til
eftirlits úr landi með fiskiveiðum út-
lendinga; Sæm. spftalalækni Bjarn-
hjeðinssyni veitt 300 kr. persónuleg
launaviðbót; heilsuhælinu á Vífilsstöð-
um veittar 3000 kr. til Röntgens-
áhaldakaupa. Til pósthússbygging-
ar f Rvík f. á. 35,000 kr; verkfræð-