Lögrétta - 03.09.1913, Side 1

Afgreiöslu- og innheimtum.:
F’ORARINN B. ÞORLÁKSSON.
‘V’eltu.su.ndi 1.
Talsimi 359.
LOGRJETTA
Ritstj o r i:
RORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstræti 17.
TaUimi 178.
M 4L
Reykjavík 3. septeraber 1013.
VIII. árg.
Steingrímur Thorsteinsson skáld og- rektor.
Steingrímnr skáld áttrœðnr við skrifborð sitt.
1. Úr minninoarljóðnm.
Hljóðnaður söngur á heiðum. Harmfögur tregar því hjartfólgna þjóðskáldið góða
hreimgöfug Fjallkonan, móðir hans síungu ljóða.
Bjartasta bar
brúðartign hennar um mar
mál hans til menningar þjóða.
Svanurinn þagnaður
Harmur og þökk faðmast grátandi’ á almannaleiðum.
Fríðgrænum frá
frjódölum angurvær þrá
líður að hrimsölum breiðum.
Hnigin er göfgasta gígjan úr meistarans hendi,
guðamál listar og snildar er þjóð vorri kendi.
Huggeislinn hans
hjarta hvers einasta manns
unun og sólhlíðu sendi.
II.
Jeg hvarf sem í leiðslu’ yfir heiðarvötn blá,
á himinn rann glóbrýndur dagur;
í heimkynni söngvanna hljótt var alt þá
og höfði draup svanurinn fagur.
()g bliknuð var fjólan og laufgróin laut,
og lóan sat hnípin og þagði;
á hamrabrún fossinn svo hljómdapur þaut.
Jeg heyrði hvað gígjan hans sagði.
Ó hlustið! Mitt islenska hljómbreytta lag
við heiðar og fjallendi náið
á niðdjúpar þruma jeg nótur í dag,
því náttúruskáldið er dáið.
í gljúfrum oft áður var gleðistund löng,
og gott var þá raustina’ að brýna,
er stilti það hörpuna sína og söng
í samklið við tónana mína.
Hver strengur var knúinn af ættjarðarást
og orðgnótt, sem fegraði hreiminn,
er vorgyðjan koma svífandi sást
úr suðrinu’ í bláfjallageiminn.
Ef tíbráin skalf yfir tindunum frið,
með töfrum á strengina sló hann,
þá dönsuðu á’ tónunum hamrar og hlíð
við hlæjandi þröstinn og spóann.
Ef hvíldi’ hann um vorkvöld við heiðavatn blátt
und himinsins blátæru lindum,
Nú er hann sestur að söngvum hjá Jónasi’ og Bjarna,
samstiltum listhreimi bifast hver einasta stjarna!
Heiðskír og hljóð
haustkvöldin bera þann óð
dýpst inn í brjóst vorra barna.
Guðm. Guðmundsson.
>Iinnin”-.
með ljóðmeitli hjó hann þar lifandi drátt
af ljómandi náttúrumyndum.
í hendingum laufvindar hvisluðust á
við heiðnæturkyrðina’ og friðinn,
en Ijóðin sín niðaði berglindin blá
og blandaði saman við kliðinn.
Það var eins og brytist fram langstílluð lind,
er ljóð hans söng árvakur smalinn,
og bergröddin varp því frá tindi’ og á tind
svo tónmjúku niður í dalinn.
»Af stað burt í fjarðlægð« söng ferðbúinn sveinn
og fákinn um grundina þandi;
hann vissi’ að hann fór ekki í ferðina einn,
þar fylgdi’ honum þjóðskáldsins andi.
Ef heimskan og varmenskan veik þá ei fjær,
en vörpuðu í götuna hans’ steini,
svo napur af hörpunni næddi þá blær
að nákulda lagði’ inn að beini.
Nú andvarpar blærinn við barrlausa grein,
sem bíður hjer þögul og lotin,
frá söngvanna heimi fer harmvakið kvein,
því harpan er þögnuð og brotin.
Minn kæri söngva svanur,
jeg sje þú vængi breiðir
til flugs; og fjöðrum beinir
um fjarrar himinleiðir.
Jeg heyri’ úr fjarska hljóma
af hlýju svanakvaki,
er kafarðu kaldan geyminn
með kólguský að baki.
Já, hjer er alt þögult og dapurt í dag,
því dreg jeg nú grátklið í hljóminn,
og þruma mitt islenska þunglyndislag
við þögnina og sofandi blómin.
Jeg þakka alt, sem þekti’ eg
af þínum snildarkvæðum;
það lagði af þeim ylinn
að anda þjer fjarstæðum, —
þau vögguðu mjer á vegi
og vonir glöddu hljóðar
og hljómuðu, að mjer heyrðist,
frá hjarta lands og þjóðar.
Svb. Björnsson.
I. O. O. F. 94959
Lárus Fjeldsted,
Yflrrj ettarmálafnrslumaOur.
Lækjargata 2.
Heima kl. 1 I —12 og 4—7.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og atlskyns
ritföng kaupa allir í
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Balkaum álin.
Af uppdrættinum, sem var í síðasta
tbl. Lögr., sjást hin nýju landaskifti
á Balkanskaganum. Þó er enn óút-
gert um landamæri milli Búlgaríu
°g Tyrklands. Tyrkir áttu ekki þátt
í friðarfundinum í Búkarest, og því
var ekki hægt að semja þar um þau
þrætumál, sem skapast höfðu milli
þeirra og Búlgara eftir friðargerðina
í Lundúnum.
Nú þverneita Tyrkir að halda sjer
við þau takmörk, sem þar voru sett:
línuna frá Enos til Midía. Þeir hafa
nú mikinn liðsafla á varnarlínunni frá
Adrfanópel til Kirk Kilisse, og segja,
að ef Búlgarar eigi að ná aftur
Adríanópel verði þeir að ganga yfir
lík 200,000 tyrkneskra hermanna,
en það sje úrvalslið og alt öðru vísi
við að fást en sá her, sem verið
hafi til varnar við Kirk Kilisse og
næstu herstöðvar í byrjun ófriðarins.
Þeir segja, að Búlgarar hafi engan
siðferðislegan rjett til þess að fá
Adríanópel og bera á þá mjög
þungar sakir fyrir framferði þeirra
þar og í hjeruðunum umhverfis borg-
ina, meðan þeir höfðu þar yfirráðin.
Borgararnir í Adríanópel hafa sent
út nefnd manna, sem í eru fulltrúar
bæði frá kristnum mönnum, Gyðing-
um og Múhameðstrúarmönnum, sem
í borginni búa, og er sú nefnd á
ferð milli höfuðborga stórveldanna í
vesturhluta Norðurálfunnar og flytur
þar þá ósk borgarbúa, að þeir fái
að vera undir stjórn Tyrkja, en að
borgin verði ekki lögð undir veldi
Búlgara. Þessi nefnd var um miðjan
ágúst í Vínarborg og hafði borið
upp erindi sitt fyrir utanríkisstjórn-
inni þar. Framsöguna hafði grískur
maður, Orphanídes að nafni, sem er
þingmaður í tyrkneska þinginu. Út-
lend blöð hafa eftir honum þá lýs-
ingu á ástandinu í Adríanópel, að
borgin hafi á þeim stutta tíma, sem
Búlgarar hafi haft þar yfirráðin, orð-
ið að rústarhaug; þar sje fult af lík-
um af limlestum mönnum, svívirtum
könum og myrtum börnum. Hann
segir Búlgari hafa myrt þar menn
sjer til skemtunar, einkum unga menn
undir 18 ára aldri. Þeir hafi verið
drepnir svo þúsundum skifti. í
Trafalgar hafi Búlgarar hengt út á
klausturmúrana afskorin kvennahöfuð
svo hundruðum skifti. Þúsundir
barna hafi þeir stungið á götunum
með byssustingvopnum sínum og
dregið lfkin um göturnar. Líkt væri
ástandið í sveitaþorpunum í kring.
Árbakkarnir væru þaktir af limlest-
um líkum og vatnið eitrað af rotn-
un frá þeim. Svona væri nú ástand-
ið í Þrakíu. Það væri glæpur, að
ofurselja Múhameðstrúarmenn, sem
þetta land bygðu, í hendur Búlgur-
um. Segir stjórn Tyrkja, að ef
menn rengi þessar sögur, þá skuli
stórveldin sjálf skipa nefnd til þess
að kynna sjer, hvort þær sjeu ekki
sannar.
Aftur á móti eru í síðustu útl.
blöðum þær fregnir hafðar eftir
Tyrkjum, að vináttusamband sje að
komast á milli Tyrkja, Serba og
Grikkja.
Stórveldin höfðu látið sendiherra
sína afhenda Tyrkjastjórn sameigin-
legt skjal eftir friðinn í Búkarest, þar
sem skorað var á hana að halda
friðarsamningana frá Lundúnum.
Þessu svaraði stórvezir Tyrkja svo
fyrir stjórnarinnar hönd, eftir nokk-
urra daga umhugsun, að Lundúna-
samningana vildi hún halda í öllum
aðalatriðum, en um takmarkalínuna,
sem þar hefði verið sett milli Tyrk-
lands og Búlgaríu, frá Enos til
Midía, væri öðru máli að gegna en
um önnur ákvæði samninganna, vegna
þess að nauðsyn hefði krafið, að þar
væri tekið f taumana af Tyrkjum til
þess að hindra, að gert væri með
öllu út af við íbúa þess landsvæðis,
sem um væri að ræða, er ekkert
hefðu til saka unnið annað en það,
að vera búsettir vestan við línuna
frá Enos til Midía. Þess utan væri
Tyrkjum nauðsynlegt að eiga svo
mikið land á Evrópuströndinni, að í
þvf væri einhver trygging fyrir vörn
höfuðstaðarins og Dardanellasunds-
ins. — Eftir að þetta svar kom
fram frá Tyrkjum, hjelt utanríkisráð-
herra Breta, sir Edw. Grey, langa
ræðu um málið í enska þinginu er
fór í þá átt, að stórveldin hlytu að
taka f taumana, ef svona gengi, og ,
Bonar Law kvaðst vera honum sam-
dóma um þetta. ■>
Annað atriði í þessu Balkanmáli
vakti líka allmikið þref, eftir friðar-
gerðina í Búkarest. Búlgaría vildi
þegar fá samningana, sem þar voru
gerðir, endurskoðaða og sneri sjer
með þá málaleitun til stórveldanna,
að þau samþyktu þá ekki nema með
breytingum. Þrætan var einkum um
smábæ, sem Kavalla heitir og hefur
um 3000 íbúa, nær eingöngu Grikki,
en hann er nærri þeim takmörkum,
sem sett voru milli Búlgaríu og
Grikklands, og lögðu bæði Grikkir
og Búlgarar mikið kapp á að ná
honum. Höfn er þar góð og enda-
stöð fyrir járnbraut. Á Búkarest-
fundinum hreptu Grikkir bæinn. En
Búlgurum tókst að fá bæði stjórnir
Austurríkis og Rússlands á sitt mál
um stund, og varð um þetta tölu-
vert þjark. En Þjóðverjar og Frakk-
ar vildu ekki raska við samningun-
um, og svo skárust Rússar líka úr
leik. Mun því útgert um, að stór-
veldin láti samningana haldast, eins
og frá þeim var gengið f Búkarest,
enda þótt Búlgarir sjeu óánægðir.
Það var sagt meðan á þrefinu stóð
um endurskoðun samninganna, að
Ferdínand konungur segði af sjer,
ef henni fengist ekki framgengt, og
tæki þá Boris krónprins við stjórn-
ninni. En úr þessu sýnist þó ekkert
ætla að verða.
Eftir friðargerðina í Búkarest er
stærð Balkanlandanna þessi:
Grikkland er orðið 110 þús. fer-
kílóm. Það hefur fengið, auk Krít-
eyjar, hjer um bil helming af hjeruð-
unum Saloniki, Monastir og Janina.
Öll landaukning þess er 45 þús. fer-
kílóm. Auk þess mun það og fá
mikið af eyjunum í Grikklandshafi.
Serbía er orðin 95 þús. ferkílóm.
að stærð. Hún hefur fengið mestan
hluta af hjeraðinu Kossovó, og mik-
ið af Monastir, alls 47 þús. ferkílóm.
Albanía er undir 20 þús. ferkílóm.
að stærð, og Montenegró hefur litla
landaukning fengið, er tæpl. 10 þús.
ferkílóm. eftir skiftin.
Um stærð Búlgaríu er enn eigi
hægt að segja með vissu. En haldi
hún landinu austur að línunni frá
Enos til Midia, þá fær hún í sinn
hluta af hinu gamla Tyrklandi 46 fer-
kílóm., en það er hálft Saloníkihjer-
að og megnið af hjeraðinu Adria-
nópel. Búlgaría verður þá 134 þús.
ferkílóm. En lendi Adrianópel með
landinu þar umhverfis hjá Tyrkjum,
þá verður stærð Búlgaríu 119 þús.
ferkílóm.
Rúmenía hefur vaxið á kostnað
Búlgaríu um 8 þús. ferkílóm. og er
nú rúml. 139 þús. ferkílóm.
Tyrkland verður aðeins tæp 13
þús. ferkílóm. að stærð, ef það íær
1 ekki að halda því landi, sem þræt
an er nú um við Búlgari.
Fólksfjöldinn ( Balkanríkjunum
verður eftir skiftinguna hjer um bil
þessi: í Rúmeníu 7V2 milj., Búl-
garíu 5 milj., Grikkland 4V2 /milj.,
Serbíu 4 milj., Tyrklandi 2 milj.,
Albaníu 1 milj. og Montenegró '/2
milj.
A fundinum í Búkarest urðu um-
ræður um kenslumál og kirkjumál ríkj-
anna í heild sinni og um þau rjettindi,
er þjóðflokkur hvers um sig skyldi
njóta hjá hinum f þeim málum, en
um þetta náðist ekki samkomulag
og virðist svo sem allmikill ágrein-
ingur hafi orðið um það, en honum
var slegið á frest.
Allar þjóðirnar hafa nú dregið
herlið sitt heim.
Mikil ánægja er yfir friðargerðinni
bæði í Grikklandi og Serbíu. Kon-
stantín Grikkjakonungur hefur verið
að ferðast um hin nýju hjeruð. Búlg-
arir eru óánægðir með leikslokin,
og Montenegrómenn eru einnig óá-
nægðir með það, hve litla landaukn-
ing þeir hafa fengið, en móti því
kemur aftur hið mikla fje, sem þeir
fá til uppbóta fyrir það land, sem
af þeim var tekið og lagt til Al-
baníu.