Lögrétta - 03.09.1913, Blaðsíða 2

148
L0GRJETTA
Pingræöi og glapræöi.
Ráðherra hefur verið víttur fyrir
það af sumum mönnum, að hann
sagði ekki af sjer fyrir þá sök, að
hann fjekk ekki lotterílögin staðfest.
Nú er búist við, að þingið sam-
þykki lög um íslenskan fána, frum-
varp samþykt í neðri deild og kom-
ið til efri deildar; en sumir geta þess
til, að það frumvarp muni ef til vill
ekki fá konungsstaðfestingu, og telja
þá sjálfsagt, að ráðherra segi af sjer,
segja, að það sje skylda hans sam-
kvæmt þingræðisboðorðunum.
Hvað er þingræði?
Þingræði er fólgið í þessu þrennu:
1) að konungur beiti ekki neitunar-
valdi sínu, en samþykki yfirleitt
allar ályktanir þingsins;
2) að konungur velji jafnan til ráð-
herrastarfs einhvern þann mann,
sem meiri hluti þingsins unir við;
3) að ráðherra fari frá, ef þingið
lýsir vantrausti á honum.
En fyrir oss íslendinga er þess að
gæta, að sambandi voru við Dan-
mörku er svo háttað, að danska
stjórnin getur stundum skorist í leik,
haldið því fram við konung um ein-
hverja ályktun alþingis, að hún fari
út fyrir sjermálasvið vort; getur þá
farið svo, að konungur komist ekki
hjá að beita neitunarvaldi sínu.
Nú hefur því verið haldið fram
hjer á landi, að þingræðið heimti, að
ráðherra segi tafarlaust at sjer, ef
konungur neitar að staðfesta ein-
hverja ályktun alþingis.
En þess ber vel að gæta, að hjer
er öðruvísi ástatt en alstaðar annar-
staðar: Þing ekki háð nema annað-
hvort ár, og konungurinn í öðru
landi, svo að ályktanir alþingis verða
yfirleitt ekki bornar upp fyrir hon-
um fyr en þingi er slitið — og
tveggja ára bið til næsta þings.
Heimti nú alþingi, að ráðherra
fari frá rjett eftir þinglok, ef lcon-
ungur felst ekki á tillögur hans um
staðfestingu á einhverri gerð þings-
ins, þá fteygir þingið þar með frá
sjer í svipinn öllu taumhaldi á stjórn
tandsins, þá afsalar það sjer þing-
rœðinu, þá lœtur það afskijta-
laust, hver fara skal með stjórn-
arstarfið til nœsta þings — í tvö
ár, og þá getur vel hugsasl, að
vjer fáum fyrir ráðherra í tvö ár
einhvern þann mann, sem megin-
þorri þings og þjóðar ber ekkert
traust til.
Petta er ekki þingræði.
Þetta er glaprœði.
Ef ráðherra vill ekki una undir-
tektum konungs um eitthvert mál og
telur sjer skylt að fara frá, þá verð-
um vjer að krefjast þess, að hann
geri það ekki tafarlaust, heldur fresti
því þangað til þing kemur saman
næst, svo að það geti haft afskifti
af því, hver við tekur.
Stjórnarskifti milli þinga er brot
á þingrœðisvenjunni.
Alþingi á ekki að heimta slíkt,
heldur aftra því, að svo miklu leyti
sem unt er. Ef ráðherra deyr, eða
fer frá vegna veikinda, eða af öðr-
um knýjandi ástæðum, og meira en
ár eftir til næsta þings, þá ætti að
rjettu Iagi að vera skylt að kveðja
til aukaþings vegna stjórnarskiftanna.
Hvergi í þingfrjálsum löndum á
það sjer stað, að konungur velji
nýja stjórn án þess að ráðfæra sig
við þingið. Alstaðar er það talið
sjálfsagt, og meginatriði þingræðis-
ins, að þingið sje með í ráðum,
þegar ný stjórn er valin, og ráði þar
mestu — eða öllu.
Brjánn.
Svör til B. Th. Melsteðs.
8. Lítilsháttax* kvittnn.
Það er í raun rjettri naumast svara-
vert, sem hr. Bogi Melsteð er að
bögglast við að hnýta í mig í Lög-
rjettugrein sinni 20. þ. m. Það er
alt svo utan við efnið og út í hött,
eins og maðurinn hafi ritað það í
óráði, aðeins af óljósri löngun til að
hefna sín fyrir eitthvað, sem jeg veit
ekki hvað getur verið, nema það sje
af gremju yfir því, að jeg hafi bægt
honum frá að komast á þing til að
„bjarga föðurlandinu" (1908). Hr.
Bogi virðist vera mjög öfundsjúkur
yfir því, að jeg hef verið í forseta-
stöðu á þingunum 1909 og 1911,
stöðu, sem hr. Bogi má eflaust mæna
votum vonaraugum eftir árangurs-
laust alla sína daga. Með því að
skýra rangt frá, hvenær umsókn
Sögufjelagsins var send, reynir hann
að telja ókunnugum trú um, að jeg
hafi • „siglt undir fölsku flaggi“ sem
alþingisforseti í þessari umsókn. Én
með því að jeg slepti ekki forseta-
stöðunni fyr en í þingbyrjun 1912,
var mjer nafnið heimilt til þess tíma,
svo að fáviska eða illkvitni Boga
um þetta kemur harðast niður á
sjálfum honum, þá er öll stjórn Sögu-
fjelagsins hefur í yfirlýsingu sinni
hjer á undan, keyrt þessi og önnur
ósannindi Lögrjettugreinarinnar sæmi-
lega langt ofan í piltinn, og var þar
ver farið en heima setið fyrir hon-
um. Annars hugði jeg að Bogi ætti
svo í vök að verjast, ætti svo víða
sökótt, að óþarft væri fyrir hann að
seilast ófyrirsynju með kjánalegri
hvefsni í þá, sem látið hafa hann
algerlega hlutlausan um langt skeið,
og í raun rjettri ávalt leitt hann
hjá sjer.
Hitt atriðið í sambandi við mig í
Lögrjettugreininni er injög naglalegt
á Boga vísu. Hvað kemur það mjer
við sem forseta n. d. fram að þingi
1912, hversu margir starfsmenn hafi
verið við þad þing? En um starfs-
mennina við þingin 1909 og 1911
get jeg frætt Boga á því, að þeir
voru alls ekki óþarflega margir, enda
mun flestum Ijóst öðrum en honum,
sem fátt mun Ijóst, hversu margfalt
meiri aðsókn var að vetrarþingunum
1909 og 1911, jafn tíðindarík, sem
þau voru, en að sumarþingunum áð-
ur og síðan, og þurfti því á miklu
meiri gæslu að halda í þinghúsinu
þá en áður. Þess vegna varð þá að
hafa stigaverði fleiri, en öðrum starfs-
mönnum var ekki fjölgað, og þart
þetta því alls engrar afsökunar við
frá minni hálfu sem þáverandi for-
seta n. d., hvorki gagnvart hr. Boga
nje öðrum.
Að lokum vil jeg geta þess, að
jeg býst við, að hr. Bogi fái að
þessu sinni svo rækilegar kvittanir
fyrir Lögrjettusendingarnar sínar frá
öðrum en mjer, að það sje naumast
gustuk þar við að auka. En þá er
Boga skýtur upp næst til að glepsa
í mig, gæti verið að jeg stígi ofur-
lítið þjettar ofan á kollinn á honum,
en jeg hef gert nú.
22. ágúst 1913.
Hannes Þorsteinsson.
4. Bogi.
Allir sjálfhælnir amlóðar verða
fyrir því, að leikið sje með þá. Bogi
Melsteð hefur ekki heldur farið var-
hluta af því. Hann hefur jafnan
þótt hin kostulegasta „grínfígúra".
Menn eiga ekki gott með að verjast
hlátri, þegar „fígúra" þessi kemur
fram á sjónarsviðið, í hvaða stelling-
ar sem hún er sett. Hún vekur jafnt
hlátur, hvort sem maðurinn leikur
vísindamanninn, ættjarðarvininn eða
garnasalann. Éða þegar hann lýsir
viti sínu, óeigingirni og mannkær-
leika. Eða völdum sínum og áhrif-
um, sem hann kveðst hafa hjá stjórn-
um landa og öðrum mikilsmegandi
mönnum. Besta hef jeg þó sjeð
„fígúruna", þegar Bogi stóð upp á
fundi með sparisvip á sinni glæstu
ásjónu, krosslagði armana á magan-
um og mótmælti því skjálfandi á
beinunum og með titrandi rödd, að
hann væri sálarblindur.
Það er eins um Boga og aðra
menn af sama sauðahúsi. Hann
hefur auðvitað aldrei rent minsta
grun í það, að verið væri að leika
með hann. Þegar Bogi hefur verið
spanaður upp sem átakanlegast og
allir hafa velst um að hlæja að hon-
um, og vandræðaskap hans, þá hefur
hann sjálfur bara haldið, að menn
væru að dást að persónunni Boga
Melsteð, fyndni hennar og andríki.
Nýjasti leikurinn með Boga er
þannig: „Rússi" einn í Höfn — Bogi
tyllir sjer annars mjög á tær fyrir
„rússum" og heldur sjer til fyrir
þeim — hefir logið óhróðursögu einni
um mig, tii þess að láta Boga hlaupa
með hana. Svo hefur „rússi" þessi
ritað langa grein með róginum í,
fengið nafn Boga undir greinina og
sett hana síðan í Lögrjettu 20. þ.
m. Þó að grein þessi sje að von-
um viðvaningsleg, þá er ekki nokk-
urt viðlit, að Bogi hafi getað samið
hana. Naglaför hans eru engin á
henni.
Þessi kaldrifjaði gárungi hefur
mjög misbeitt valdi sínu yfir Boga.
Hann hefur ekki talið nóg, hvernig
Bogi er alment leikinn af gárungun-
um, heldur hefur hann viijað leiða
opinberlega í ljós aðra hlið á Boga,
drengskaparhliðina. Og pilturinn
er ekki að horfa í það, þó að Bogi
verði oþinber ósannindamaður og fjöl-
mælismaður fyrir fleiprið. Hann læt-
ur sjer líka á sama standa, þó að
Bogi kæmist f kynni við hegningar-
lögin, ef harkalega væri á hon-
um tekið fyrir illmælin. En hjer
gengur gamanið þó full langt. Það
hljóta þó að vera einhver takmörk
fyrir því, hversu nota megi sjer ein-
feldni annara manna.
En það viil Boga líklega til happs,
að mörgum finst — og þar á meðal
mjer sjálfum — fullhart að láta Boga
sæta refsingu fyrir fleipur sitt, þar
sem undirrót þess er kerskni annars
manns, sem hefur notað sjer svona
takmarkalaust fákænsku hans. Svo
er Ifka tvísýnt, hvort nokkur dóm-
stóll teldi forsvaranlegt að dæma
Boga til refsingar. Ennfremur er
Boga ósköp sárt um aurana sína.
Jeg er hræddur um, að það tæki
upp á taugar Boga, ef hann yrði
dæmdur í sekt. Þá hefur Bogi ekki
verið sem fengsælastur í seinni tíð.
Hann hafði um allmörg ár haft
„stipendium" Árna Magnússonar,
1000 kr. á ári. Reyndist hann sami
kostagripurinn þar sem annars staðar.
Var þessi biti því tekinn frá munn-
inum á honum og látinn í hendur
kandidats eins, sem var alveg ný-
sloppinn frá examensborðinu. Og
svo bættist það mótlæti ofan á, að
Bogi fjekk ekki sleikju þá, sem hann
hafði ætlað að krækja í handa sjer
úr Carlsbergssjóði. Stjórn þess sjóðs
þekti Boga. Nýlega hafði hann þó
ritað lofgrein — með venjulegum
meistarabrag — um einn stjórnenda
sjóðsins. En greinin hreif ekki.
August Bebel, jaf'uaðarm.foring'inn [lýski, og snmarbústaður lians við Ziiricli.
Loks hefur Bogi lent f málaferlum
út af reitum frændkonu sinnar einnar
látinnar. Liggur þessi saga, sem
bæði er sönn og sannanleg með
skjölum og skilrfkjum, til þess:
Páll sál. Melsteð, föðurbróðir Boga
og góðgerðamaður, átti dóttir eina,
Sigríði. Bogi Ijet þessa frændkonu
sína arjleiða sig (Boga) að öllum
eignum sínum. Síðan fjekk Bogi þvf
framgengt, að hún var svijt fjár-
forrœði, svo að ekki skyldi hún
glutra reitunum undan Boga. Því
næst setti Bogi þessa Jrœndkonu sína
niðuruppi í sveit, svo að framfærsla
hennar yrði ódýrari. Þar ljest hún
fyrir skömmu. Ekki skildi hún, að
því er virðist, til fulls hina óeigin-
gjörnu handleiðslu Boga á sjer. í
hennar orða stað var vísa þessi
kveðin, þar sem hún dvaldist síðast
fyrir lát sitt:
„Yfir hrekkjum Bogi býr,
býst hann senn við arfinum.
Jeg er alveg eins og kýr
um setin af tarfinum".
Ut af reitum eftir Sigríði sál. urðu
síðan málaferli, því að sumir frænd-
ur hennar sýnast ekki heldur hafa
skihð hina óeigingjörnu handleiðslu
Boga og umönnun fyrir þessari varn-
arlausu fóðurbróðurdóttur hans.
Töldu frændur hennar arfleiðslu-
gjörninginn ónýtan. Hafði Bogi
bygt kröfu sína um fjárforræðissvift-
ingu hennar á því, að hún væri ó-
fær til að ráða fyrir fje sínu sakir
geðbilunar. En þó var hún að áliti
Boga fullfær um að arjleiða hann
rjett áður. Þó að erfðamáli þessu
væri ekki haldið til streitu af hlffð
við Boga, þá má samt gera ráð
fyrir því, að reiturnar hafi svarfast
nokkuð, því að líklega hefur Bogi
neyðst til að gjalda eitthvað mál-
flutningsmanni þeim, sem fór með
málið fyrir hann.
Þar sem Bogi hefur nú orðið fyrir
svona margháttuðu mótlæti, þrátt
fyrir ættræknina og guðsþakkaverk-
in, sýnist ekki vera gustuk að leggja
það á hann, garminn þann arna, að
ónáða hann með málsókn, eins og
hjer stendur á, enda þótt fæstir aðrir
en Bogi slyppi óhirtir fyrir sams-
konar.
Reykjavík 23. ágúst 1913.
Einar Arnórsson.
August Hebel,
jafnaðarmannaforinginn þýski, and-
aðist 13. ág., 73 ára gamall, fæddur
í Köln 22. febr. 1840. Hann hefur
lengi verið mjög áhrifaríkur maður
á stjórnmál Þýskalands, þingmaður
frá 1867 og einn þeirra manna, sem
mestan þátt hafa átt í því að koma
á þeirri skipun, sem nú er orðin
þar á jafnaðarmannaflokknum. Hann
var fátækur í æsku og fjekk þá
litla mentun, lærði rennarahandverk
og setti niður verkstofu í Leipzig
1864. Ungur var hann, er hann
fór fyrst að gefa sig að skipulags-
málum verkamanna, og 1866 kom
hann inn í jafnaðarmannaflokkinn.
Ári síðar varð hann þingmaður, í
norðurþýska þinginu, og er stríðið
hófst milli Frakka og Þjóðverja,
barðist hann þar ákaft gegn hernað-
arstjórnmálastefnu Bismarks. Frá
1871 hefur hann stöðugt átt sæti í
ríkisdeginum og verið þar helsti
málflytjandi jafnaðarmannastefnunn-
ar. Við ritstörf fjekst hann og all-
mikið, og hefur að minsta kosti eitt
af ritverkum hans, „Konan og jafn-
aðarmenskan", náð mikilli útbreiðslu.
Eins og kunnugt er, hataðist Bis-
mark mjög við jafnaðarmannaflokk-
inn og beitti öllum brögðum til þess
að kúga hann og koma honum á
knje. Oft kom þetta ekki síst nið-
ur á Bebel. Nokkrum sinnum var
hann dæmdur í fangelsisvist, einu
sinni til tveggja ára, „fyrir landráð
gegn hinu þýska ríki", og jafnframt
til 9 mánaða hegningarvistar í fang-
elsi fyrir lastmæli um keisarann.
Þetta var 1872. En 1886 var hann
aftur dæmdur í 9 mánuða fangelsis-
vist. Ekkert af þessu ljet Bebel á
sig fá, en hjelt því fastar fram starfi
sínu, enda var sú stefna, sem hann
fylgdi, stöðugt í vexti og viðgangi,
og jafnframt uxu þar völd hans og
áhrif.
Síðustu árin hefur Bebel verið
mjög þrotinn að heilsu, og hefur því
dregið sig frá störfum. Fyrir nokkr-
um áruin var honum gefið sumar-
hús suður við Zúrich í Sviss, og er
það sýnt hjer í blaðinu, ásamt mynd
hans. Þar dvaldi hann nú að síðustu,
og þar dó hann.
Stjórnleysi í lew-York-
ríki. Útl. blöð frá 15. ág. segja
þær fregnir, að landstjórinn í New-
York-ríki í Bandaríkjunum eigi mjög
í vök að verjast gegn Tammany-
flokknum, er heimtar, að landstjór-
inn leggi þegar niður embætti og vill
setja varalandstjórann í það í hans
stað. Landstjórinn heitir Sulzer, en
varalandstjórinn Glynn. Deilan hófst
á þvf, að Sulzer neitaði að skipa
dómaraembætti og önnur ríkisem-
bætti mönnum Tammanyflokksins, en
kvaðst ætla að koma á í rfkinu óhlut-
drægri stjórn. Tammanyflokkurinn
sagði þá landstjóranum stríð á hend-
ur, og 13. ág. samþykti löggjafar-
þingið með 79 atkv. gegn 45, að
ákæra Sulzer fyrir misbrúkun á fje
við kosningar, fyrir meinsæri og
mútuþágur. En samkvæmt stjórnar-
skrá ríkisins á landstjóri, er verður
fyrir ákæru, að víkja úr embætti,
þangað til úrskurður fellur í málinu.
En Sulzer heldur því fram, að þetta
þing hafi ekki rjett til að bera fram
ákæru gegn sjer, af því að það sje
II i 11 árlega
UTSALA
í Vefnaðaryöruyerslun
Ingólfshvoli
T H. THORSTEINSSON
BYRJAB FIMTUBAGINN I. SEPTEMBER.