Lögrétta - 10.09.1913, Blaðsíða 4

154
L0GRJETTA
Grænlandsleiðangur Koch’s kapteins.
Þetta er 4. ferðin, sem farin hefur
verið yfir þvert Grænland. Þá fyrstu
fór Nansen 1888 á 65. st. n. br.,
frá austurströndinni vestur yfir. Peary
fór að vestan og austur eftir, miklu
norðar, á árunum 1891—95. Hans
leið er á 78.—81. st n. br. Svo fór dr.
Querain í fyrra 3. ferðina á 70. br.
st. En leið Kocks kafteins er miklu
norðar, á 77. br. st., frá Danmerk-
urhöfn að austan, til Pröven að
vestan.
Með Koch voru 1 förinni A. We-
gener prófessor frá Marburg í Þýska-
landi, Vigfús Sigurðsson, íslending-
ur, og Larsen, danskur maður. Þeir
höfðu með sjer 16 ísl. hesta, og,
eins og menn muna, reyndu þeir sig
fyrst á þvf, að fara hjer yfir Vatna-
jökul í fyrra sumar, en lögðu svo á
stað norður og vestur frá Akureyri.
Skipið „Godthaap", sem flutti þá til
Grænlands, skildi við þá 24. júlí f
fyrra í Danmerkurhöfn og hjelt til
baka.
í Danmerkurhöfn struku 13 af
hestunum frá þeim, en þeir Vigfús
og Wegener eltu þá á hinum, sem
eftir voru, og höfðu uppi á þeim.
Síðan fóru þeir með hestana og
nokkuð af farangrinum landveg til
Kap Stop, en Koch og Larsen fóru
þangað með megnið af farangrinum
á vjelarbáti. Þangað var alt komið
1. sept., og var þá farið að kólna
veðrið, en sjóinn tók að leggja.
Við tilraunir til að komast í gegn-
um nýja fsinn fórst vjelarbáturinn,
en ekkert tapaðist með honum. Sátu
þeir f 3 vikur við Kap Stop. Þar
rifbrotnaði Wegener, en það batn-
aði skjótlega. 6. okt. eru þeir
komnir upp á jökulinn. Þeir höfðu
ætlað að komast vestur á Louísu
drotningar land áður þeir settust að
fyrir veturinn, en það var eigi hægt,
og bygðu þeir sjer vetrarsetukofa á
jöklinum. Það var 12. okt. Þar
slátruðu þeir öllum hestunum nema
5, og höfðu kjötið af þeim, sem
slátrað var, í kraftfóður handa hinum,
sem eftir lifðu. í Iok óktób. fóru
þeir sleðaferð til Louísu drotningar
lands. Skömmu síðar fótbrotnaði
Koch og átti hann í því í 3 mán-
uði.
Hann lætur vel af líðaninni í vet-
rarsetukofanum. Kuldinn varð þeim
ekki að meini, þótt hann kæmist alt
að 50 st. Og hestarnir þoldu kuld-
ann vel. 5. mars fóru þeir Koch ríð-
andi til Louísu drotningar lands og
fundu þá færa leið þangað fyrir
sleða sína og farangur.
Ekki lögðu þeir upp frá vetrar-
setustaðnum fyr en 20. apríl og
höfðu þá 5 sleða og hest fyrir hverj-
um um sig. Larsen hafði þá meitt
sig í fæti, og var haltur, en það
batnaði fljótt. Áttu þeir nú fyrir
höndum 11 —1200 kílóm. ferð vest-
ur yfir jökulinn. Þeir fengu vond
veður, snarpan vestanvind með fjúki,
og gekk svo fyrstu 40 dagana, sem
þeir voru á leiðinni. 12 daga gátu
þeir ekkert haldið áfram vegna snjó-
veðurs. Hvar sem þeir settust að,
gerðu þeir snjóhús handa hestunum,
og leið þeim vel þar inni. En með-
an áfram var haldið leið þeim illa,
því þeir urðu að sækja móti fjúkinu.
Þeir fengu snjóblindu og urðu mjög
þrekaðir. Varð því að slátra 3 af
þeim fyr en til var ætlast.
Þegar inn í mitt landið kom, fór
vindurinn að minka og verða suð-
lægari, og að lokum varð alveg logn.
Hæðin, sem þeir ferðuðust í um
miðju landsins, var 2500—3000
metra yfir sjávarmál. Þar var sól-
skin á daginn, en altaf um 30 st.
frost á nóttum. Skemdust þeir þá
mjög á andlitum. Mest var hæðin
á 430 vestl. lengdar og 740, 30' n.
br. Fyrst höíðu þeir ferðast á hjarni,
en nú var orðin ófærð á jöklinum
og settu þeir þá snjóskó á hestana,
og bætti það töluvert um. Þeir
höfðu ætlað hverjum hesti 5 pd. af
heyi og 4 pd. af kraftfóðri á dag,
en það reyndist of lítið. 11. júní
slátruðu þeir næstsíðasta hestinum.
Var þá farið að halda niður í móti
að vestan og vindur á suðaustan.
Höfðuþeir þá segl á sleða sínum til
þess að ljetta undir. Koch lætur
mjög vel yfir þeim eina hesti, sem
þeir höfðu nú eftir, og segir, að þeim
hafi þótt mjög vænt um hann.
2. júlí sáu þeir tilsýndar land upp
úr ísnum að vestan. Gekk þá fljótt
niður á móti. Fóru að koma tjarnir
og krapi í lægðum og lækir og ár
ofan á ísnum, sem gerðu ferðina
erfiða. Við eina af þeim ám urðu
þeir að bíða í 12 kl.t., eða til þess
er vatn minkaði í henni við nætur-
kuldann.
4. júlí tjölduðu þeir 6 kílóm. frá
ísröndinni, fóru þaðan að leita vista-
forða, er fluttur hafði verið upp
þangað handa þeim sumarið 1911,
og fundu hann óskemdan. En svo
ilt var að komast þarna áfram, að
þeir treystu sjer ekki til að koma
hestinum lengra, og var honum því
slátrað, er eigi var meira eftir en
10 kílóm. niður á graslendi og góða
haga.
Þegar niður kemur þarna, verður
fyrir Laxafjörður og Laxá. Til þess
að komast yfir ána gerðu þeir sjer
ferju úr sleða sínum og svefnpokum.
Komust þeir þannig yfir hana 11.
júlí. 13. júlí voru þeir komnir á
svonefnt Kangeks-nes, 20 kílóm. frá
Pröven. Þar skall yfir þá þoka og
urðu þeir að liggja um kyrt í 35
kl.t. Þá voru þeir orðnir matarlausir
og mjög slæptir. 15. júlí birti upp
aftur. Þá slátruðu þeir hundi, sem
verið hafði með þeim alla leiðina,
steiktu kjöt hans og ætluðu að fara
að borða. En rjett í því sáu þeir
bát á ferð úti á firðinum. Þeir gerðu
vart við sig með skotum og öðrum
merkjum, svo að báturinn kom að
vitja þeirra. í honum var Chemitz
prestur frá Upernvík, er nú kom frá
Pröven og var í fermingarleiðangri.
Hann flutti þá Koch og fjelaga hans
þegar til Pröven.
Koch kafteinn hefur í þessari för
fullkomnað kortið á svæðinu fyrir
vestan Danmerkur-höfn og kortsett
ýms svæði á Louisu drotningar landi.
Svo hefur hann gert mælingar á hita
og straumum í höfunum þar nyrðra,
sem Iftt voru rannsökuð áður, o. s. frv.
Um skáldastyrkinn.
Jeg vil helst, að skáldin sje svöng;
mjer sýnist, að hljóðakraftinn
magni hin tómu garnagöng,
en gömul reynsla, að enginn söng
fagurt með fullan kjaftinn.
Við heyrum það líka’, að hanarnir
hæst og best þenja munna
um hrákalda morgna hungraðir,
og hvellastir verða ómarnir,
sem gefur hin tóma tunna.
Svo kveð jeg til þingsins og þeirra,
sem skáldverkum unna.
Listavinur.
f Stefán dyjólfsson prentari.
Hinn 8. ágúst andaðist hjer í
Kaupmannahöfn eftir langa legu Stef-
án prentari Eyjólfsson. Hann var
fæddur 25. desember 1859 og var
frá Horni í Hornafirði. Foreldrar
hans voru Eyjólfur bóndi Sigurðs-
son (f 1904) og kona hans Guðleif
Stefánsdóttir.
Stefán heitinn kom tvítugur til
Khafnar (1880) og lærði prentaraiðn
hjá S. L. Möller, sem flestar íslensk-
ar bækur hefur prentað í Khöfn.
Vann hann síðan hjá honum til þess
er hann lagðist í vetur rjett fyrir
jólin yfirkominn af brjóstveiki, nema
tvisvar eða þrisvar um skemri tíma
í öðrum prentsmiðjum, til þess að
kynnast þeim, eða í verkmannaskift-
um, er þar var prentað eitthvað ís-
Ienskt. Stefán heitinn var góður setj-
ari og hefur enginn maður sett eins
mikið og hann af hinum íslensku bók-
um, sem gefnar hafa verið út í K.-
höfn á hinum síðasta mannsaldri. —
Stefán heit. var gáfaður maður og
sjerstaklega mjög hneigður fyrir mál-
fræði. Hann las öllum stundum og
varði hverjum eyri, sem hann mátti,
til bókakaupa. Eignaðist hann all-
mikið bókasafn, einkum málfræðis-
bækur. Auk dönsku nam hann fyrst
ensku og þýsku, að mestu tilsagnar-
laust; síðan tók hann að lesa frakk-
nesku, latínu, ítölsku, spönsku, portú-
gisku og grísku, alt tilsagnarlaust,
I og skildi flest þessi mál allvel á bók.
Þá er hann kom úr prentsmiðjunni
um miðaftan settist hann við bæk-
urnar, því að þær voru hans yndi.
Sat hann að jeg ætla oft við þær
fram á nætur og skeytti þá lítið um
annað; mun þetta hafa átt mikinn
þátt í því að hann varð brjóstveikur,
og eyðilagt heilsu hans að lokum;
en um það hugsaði hann ekki, enda
þótt honum væri bent á það; og
ekki vildi hann heldur leggja sig inn
á sjúkrahás á meðan hann gat staðið
uppi.
Stefán heitinn var góður drengur
og tryggur í lund. Hann gerði litl-
ar kröfur til lífsins og hugsaði lítið
um sjálfan sig og framtíðina, eflaust
meðfram af því, að allur hugur hans
var við tungumálin, sem hann hafði
tekið ástfóstri við, og bókmentir. —
Mjög gaman hafði hann af því að
tala við málfræðinga, og kyntist
hann fáum eins mikið eins og dr.
Jóni Stefánssyni og dr. JakobJakob-
sen, hinum fræga færeyska málfræð-
ingi. — Stefán heit. var kvongaður
og átti danska konu og með henni
tvö börn, son, sem nú er tvítugur,
og dóttur, sem er fyrir innan ferm-
ingu.
í prentsmiðju Möllers er nú autt
sæti, sem verður að skipa einhverj-
um góðum íslendingi.
Khöfn 16. ág. 1913.
B. Th. M.
Orðabók Jóns ólaíssonar. Þeir,
sem hafa boðsbrjef óendursend, sendi
þau sem fyrst, svo að byrjað verði
á prentun 2 heftis.
^júkrnnarnemi.
Ung, dugleg stúlka, sem er
hneigð fyrir hjúkrunarstörf, get-
ur íengið pláss á Vífilsstöðum 1.
okt. næstk. Upplýs. gefur yfir-
hjúkrunarkonan frk. Nilsen.
Oddur Gíslason
yflrrjettarmálaflutnlngsmaður,
Laufásveg 22.
Venjul. heima kl. 11—12 og 4—5
ðnnnr kennarastaða
við barnaskólann í Norðflrði er
laus. Sjö mánaða kensla frá 1.
október. Kaup lögmælt. Álitleg
aukakensla við Unglingaskóla. Um-
sóknir sendist skólanefndinni í Norð-
firði fyrir 20. þ. m. (sept.).
ggiy Auglýsingum í „Lög-
rjettu“ tekur afgreiðslan við
eða prentsmiðjan.
ÚTSALAN
Sjölunum
á vetrar-
hjá V. B. K. er byrjuð.

15—25°/o afsláttur.
Ennfremur verða seld feiknin öll af Fata-
tauum og Kjólatauum með
200/o afslætti.
IMCuniö að líta á „Buchwaldstauin“ góðkunnu, er
verslunin selur í umboðssölu fyrir haustið.
Verslunin gjörn Kristjánsson.
ENSKIR TROLLSTAKKAR margar teg.
Do. Buxur,
Do. Doppur,
Do. Skálmar
og fleira, sem er nauðsyril. fyrir menn, er stunda botnvörpuveiðar, ódýrast
í Austurstræti 1. Ásg. G. Gunnlaugsson & Co.
Alls konar verkfæri.
til jarðvinnu, grjótvinnn,
jarðabóta, járnsmíða m. m.
ættu kaupmenn og kaup-
íjelög að kaupa hjá
aooaxrosoŒP Gustaf Aspelin,
Kpistianía.
Ennfremur járn, stál, akkeriskeðjur, stálkaðla og margt fleira.
Skrifið sem fyrst.
Hefur í mörg ár selt verkfæri til vegagerða landsins.
Eimstiiafjfilas íslaiðs.
Peir, sem hafa eigi enn skrifað sig fyrir hlutum í
Eimskipafjelaginu eða kynnu að vilja bæta við sig hlut-
um, geta skrifað sig fyrir hlutum daglega á skrifstofu fje-
lagsins eða hjá einhverjum úr bráðabirgðastjórninni.
Skrifstofan, Austurstræti 7%
er opin kl. 6—8 síðd. Talsími 409.
iSSráéaBirgðastjórnin.
Carlsberg- brug-g-húsin
mæla með
Garlsberg myrkum 5kattefri
alkóhóllitlum, ekstraktríkum, bragðgóðum, haldgóðum.
Garlsberg skattefri porter
hinni extraktríkustu af öllum portertegundum.
Oarlsberg sódavatn
er áreiðanlega besta sódavatn.
„B ALTIC“-skilvindan.
Samkvæmt útdrætti úr »Beretning nr. 9« frá vjelaprófunar-
stöðinni á landbúnaðarháskóla Noregs (í Ási) varð niðurstaða á
fitu-upphæðinni í undanrennunni þannig:
Baltic B: 10................0,10.
Alfa viola II...............0,12.
Primus Ax...................0,15.
I)omo I.....................0,16.
Diabolo.....................0,17.
í tjeðri skýrslu stendur, að þrjár síðastnefndu vjelarnar skilji
mjólkina laklega.
Pantið »Baltic«-skilvinduna hjá kaupmanni yðar.
Einkasali á »Baltic«-skiIvindunni er:
Jakob Gunnlögsson.
Köbenhavn K.
Prentsmiðjan Gutenberg