Lögrétta - 13.09.1913, Blaðsíða 1

Algreiðslu- og innheimtum.:
ÞORARINN B. ÞORLÁKSSON.
Veltusvmdi 1.
Talsimi 359.
Bitstjori:
PORSTEINN GtSLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
M 43.
Réykjavík 13. september 1913.
VIII. árg.
I. O. O. F. 949199.
Liras Fjeldsted,
TflrrJ ottarmilafœrslumaOur.
Lækjargata 2.
Heima kl. 1 I —12 og 4—7.
Bælíur,
Innlendar og erlendar, papplr og allskyns
ritföng kaupa allir 1
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Alþingi
XIII.
J árnb r autarm álið.
Meiri hluti nefndarinn (L. H. B.,
J. M„ E. P„ M. Kr„ Sig. Sig. og
V. G.) er þeirrar skoðunar, að járn-
braut mundi hafa Iíka þýðingu fyrir
þetta land sem önnur lönd, og að
það eigi að byrja á járnbrautarlagn-
ingu við fyrstu hentugleika, og þá
fyrst leggja járnbraut úr Reykjavík
austur að Þjórsárbrú — enda þótt
járnbrautarlagning til Norðurlands
gæti komið til mála. — Telur mhl„
að járnbraut þangað austur mundi
borga sig með tímanum óbeint, ef
ekki beint. Virðist mega búast við
því, að járnbrautinni fylgi hjer eins
og annarstaðar verðhækkun á eign-
um, framleiðsluaukning sökum kraft-
meiri og betri atvinnureksturs en
ella, aukin vellíðan og þægindi hjá
mönnum, sem búa á því svæði, þar
er járnbrautin liggur um, og svo
aukið þol til skattgjalda. Hjer virð-
ist haga vel til. Við annan brautar-
endann er Reykjavík, nú með um
12,500 íbúum og miklum vaxta-
möguleikum, atvinnuvegir bæjarins
eru aðallega fiskiveiðarnar og versl-
un, en nærsveitirnar svo hrjóstugar,
að þær geta ekki framleitt nánda
nærri 'nógu mikið af landbúnaðaraf-
urðum handa bænum. En járnbrautin
lægi um bestu landbúnaðarhjeruð
landsins, sem eru þjettbygðustu hjer-
uð landsins, en gætu framfleytt marg-
falt fleira fólki en nú er þar. Engar
verulegar torfærur eru á leiðinni,
ekkert, er geri járnbrautarlagning
sjerlega erfiða.
Meiri hluti nefndarinnar var ekki
sammála um það, hverja leið skyldi
fara, því sumir hölluðust að því, að
rjett væri að landið legði járnbraut-
ina og tæki lán til þess, en aðrir að
stjórnin ætti víðar að leita fyrir sjer
um tilboð til járnbrautarlagningar,
og varð það að samkomulagi, að
fara fram á 18000 kr. fjárveiting
handa stjórninni til enn frekari rann-
sóknar og undirbúnings á málinu.
En þá fjárveiting feldi n. d. í fyrra
dag með 14:11 atkv. Með voru:
E. P„ E. J„ H. H„ Jóh. J., Jón J„
Jón M„ J. Ól„ L. H. B„ M. Kr„
P. J. og Sig. Sig„ (Matth. Ól.
greiddi ekki atkv.).
Minni hlutinn (B. Kr.) er alveg
andstæður málinu og viil fella það
alveg. Telur hann áætlanir verk-
fræðings (Jóns Þorlákssonar) ná
engri átt, og mundi kostnaður við
lagninguna verða miklu meiri og
tekjurnar miklu minni. Er álit hans
álíka „produkt" og ritsímanefndará-
lit hans forðum daga, sem reynslan
hefur best sannað, hvað mikið vit var í.
Stjórnarskráin.
Efri deild samþykti frv. II þ- m-
með öllum atkv. með nafnakalli,
þannig að 10 sögðu já, en 3 (E. J..
Sig. Stef. og Stgr. J.) greiddu ekki
atkv., töldust til meiri hlutans.
Fánamálið.
Þeir Bj. Jónsson, Sk. Th. og Ben.
Sv. fluttu þingsályktunartillögu, að
stjórnin legði fyrir næsta alþingi
frv. til laga um siglingafána. L. H.
Kennarar.
pappír
bækur
blýanta
bólur
strokl eður
og alt sem að teiknkenslu
lýtur er best að kaupa í
pappírsverslun
Pör. B. Þorlákssonar.
Veltusund 1. Talsími 359.
B. flutti bá breytingu að orðið „sigl-
inga“ fjelli framan af, og samþ. n.
d. það í fyrra dag, en síðan var
tillagan feld með 16 : 7 atkv. (E. P„
G. Egg., Jón J„ J. Ól„ Kr. Dan.,
L. H. B. og Þori. J.). Bj. Kr„ Jóh.
Jóh„ Jón M„ Kr. J„ St. St. og V.
G. töldust til m. hl„ H. H. greiddi
ekki atkv., en Einar J. var fjarver-
andi.
Fingsálvktanir
samþyktar af alþingi:
1. Um að landsstjórnin láti skoða
vitastæði á Straumnesi í Sljettu-
hreppi, og gera áætlun um kostnað
við vitabyggingu þar. (Flm.: Sk. Th.).
2. Um að landsstjórnin geri ráð-
stafanir til þess, að útlend skip
liggi ekki óseld á strandstaðnum ár-
um saman. (Flm.: Þorl. J ).
3. Um að landsstjórnin hlutist til
um, að fræðslumálastjórn landsins
afli sjer upplýsinga um tóbaksnautn
ungmenna og bann um land alt.
4. Um mælingar á túnum og
matjurtagörðum, að stjórnarráðið
rannsaki og undirbúi það mál fyrir
næsta reglulegt alþingi. (Flm.: Sig.
Sig.).
5. Um að stjórnin hlutist til um,
að Reýkjavíkur dómkirkja verði sett
undir umsjón og eftiriit biskups, og
að sama skipun komist á reiknings-
hald hennar sem fylgt er við aðrar
kirkjur landsins. (Frá fjárl.n. n. d.).
6. Um að landsstjórnin felli úr
stjórnartíðindunum dönsku þýðinguna
á íslenskum lögum. (Flm.: L. H. B.).
7. Um að stjórnin láti skoða og
ákveða brúarstæði á Miðfjarðará í
Húnavatnssýslu og gera áætlun um
kostnað við brúargerðina. (Flm.:
Þór. J.).
8. Um að stjórnin undirbúi og
leggi fyrir næsta þing frv. til nýrra
laga um rafveitu í kaupstöðum og
kauptúnum. (Frá rafveitunefnd efri
deildar).
Pjóðvinafjelagið.
Því var kosin stjórn á fundi í sam-
ein. þingi, fyrir luktum dyrum, í gær:
forseti Tr. Gunnarsson komm. af Dbr„
með 26 atkv.; varaforseti Eiríkur
Briem, prófessor, með 16 atkv.; með-
stjórnarnefnd Hannes Þorsteinsson
skjalavörður með 39 atkv., Ben. Sveins-
son ritstjóri og L. H. Bjarnason pró-
fessor með 20 atkv. hvor.
Kosningin lítur skringilega út, þar
sem Tr. G. er kosinn formaður með
miklum atkvæðamun, en svo komast
þeir póiitisku hálfbræðurnir Benedikt
og Lárus í meðstjórnendanefndina.
Lög frá alþingi.
27. Um breytingar á lögum um
vör.utoll. 22. okt. 1912.'—Flutningur
ýmsra vörutegunda innan flokkanna.
Hækkað er gjald af póstböglum upp
í 30 au.
28. Um mannskaðaskýrslur og
rannsókn á fundnum líkum. — Lög-
gæslumanni er falin rannsókn á fundn-
um líkum, og dauðdaga þeirra, er
deyja voveiflega. En löggæslumenn
skulu vera: Bæjarfógetar í kaupstöð-
um, sýsiumenn í þeim hreppum, er
þeir búa í, en alstaðar annarstaðar
eru hreppstjórar löggæslumenn.
29. Um mannanöfn.
1. gr. í þessum lögum hafa þau
orð, er hjer fara á eftir, hvert um
sig, þá merkingu, er nú skal greina:
Eiginheiti hvers manns er það nafn,
sem hann hlýtur í skírn eða lögá-
kveðinni tilkynningu til kirkjubókar.
Föðurnafn hvers manns er eiginheiti
föður hans haft í eignarfalli að við-
bættum son, ef karlmaður er, en
dóttir, ef kvenmaður er. Kenningar-
nafn er hvert það heiti, er maður
hefur í viðbót við eiginheiti og föður-
nafn, en gengur ekki til afkomenda
hans. Ættarnafn er hvert það heiti,
auk eiginheitis og föðurnafns, er
ganga skal óbreytt mann fram af
manni í beinan karliegg.
2. gr. Hver sá maður, er hlotið
hefur 2 eiginheiti eða fleiri, er skyld-
ur til, frá því er hann verður 16 ára,
að nota sama nafn og nöfn alla æfi,
nema leyfi fái til breytingar, og skal
hann jafnan rita þau á sama hátt.
Eiginheiti skal ávalt rita á undan
föðurnafni eða ættarnafni. Hver mað-
ur skal rita föðurnafn sitt eða ætt-
arnafn fullum stöfum á eftir eiginheiti.
— Nú hefur maður löglegt kenning-
arnafn eða ættarnafn, og skal þá
rita það fulium stöfum í stað föður-
nafns, og má þá rita föðurnafnið á
undan því, fult eða skammstafað eða
upphafsstaf þess einn, eða sleppa því.
Nú hefur maður í skírn eða tilkynn-
ingu til bókar hlotið nafn, sem er
löglegt ættarnafn annarar ættar, þá
er honum óheimilt að hafa það fyrir
kenningarnafn eða ættarnafn.
3. gr. Þá er kona giftist, má hún
taka upp ættarnafn manns síns með
eða án föðurnafns síns eða ættar-
nafns, elia nota nafn sitt og kenna
sig til föðurnafns síns. — Nú skilur
kona við mann sinn að lögum, og er
henni þá frjálst að taka upp aftur
ættarnafn sitt, ef tii var, en fá verð-
ur hún leyfisbrjef samkv. 10. gr.
Þessi nafnaskiiti getur stjórnarráðið,
ef sjerstök ástæða er til, leyft að nái
til barna hennar, sem hún hefur for-
eldraráð yfir og yngri eru en 16 ára,
og eins þó eldri sjeu, ef þau æskja
þess sjálf; þó má hún ekki fá börn-
unum ættarnafn sitt, nema foreldrar
hennar og systkin gefi leyfi til, þau
er lifa hjer á landi.
4. gr. Öllum er skylt að nota
löglegt ættarnafn föður síns, og tek-
ur það einnig til óskilgetinna barna,
ef faðerninu er játað. — Nú er barn
föðurlaust, og skal það að föðurnafni
kenna sig til móðurföður eða hafa
ættarnafn móður sinnar, ef til er.
5. gr. Enginn má breyta eigin-
heiti sínu, föðurnafni, kenningarnafni
eða ættarnafni, eða taka upp og nota
nokkurt nýtt nafn, nema fylgt sje
fyrirmælum þessara laga.
6. gr. Nú vill maður, sem fædd-
ur er á íslandi, taka upp kenningar-
nafn eða ættarnafn hjer á landi eða
breyta eldra ættarnafni, og skal hann
þá senda stjórnarráði íslands beiðni
um það, og láta henni fylgja skírn-
arvottorð sitt eða þau vottorð, er
samkv. gildandi lögum koma í þess
stað. Sje umsækjandi yngri en 16
ára, verður hann að láta beiðninni
fylgja samþykki þess foreldranna, er
foreldraráð hefur yfir honum. Hjón
geta, meðan hjónabandinu er ekki
slitið með lögum, því að eins fengið
heimild til nýs ættarnafns, að þau
sjeu því bæði samþykk. Systkin
mega í sameiningu sækja um sam-
eiginlegt ættarnafn, og verður þá að
fylgja umsókninni skírnarvottorð
þeirra, er hið nýja nafn á að ná til
eða það vottorð, er löglega kemur í
þess stað. Eigi umsækjandi börn á
lífi, er lögum samkvæmt bera nafn
hans, skal nafnbreytingin einnig ná
til þeirra, ef þau eru yngri en 16
ára og hann hefur foreldraráð yfir
þeim. Sjeu þau eldri en 16 ára, má
nafntakan eða nafnbreytingin einnig
ná til þeirra, ef umsækjandi hefur
haft foreldraráð yfir þeim innan 16
ára aldurs, og þau sjálf samþykkja.
Nú eru framangreind skilyrði fyrir
hendi, og geta þá einnig faðir eða
móðir fengið heimild til ættarnafns-
töku eða ættarnafnsbreytingar fyrir
börn sín, þótt þau sjálf breyti ekki
ættarnafni sínu. Skal þá nafntakan
eða nafnbreytingin ná til þeirra barna
allra, sem umsækjandi hefur foreldra-
ráð yfir. Hafi hjón fengið nýtt ætt-
arnafn upptekið fyrir sameiginleg
börn sín, hljóta seinni börn í því
hjónabandi sama ættarnafn. Enginn
getur fengið nafni sínu breytt oftar
en einu sinni eftir 16 ára aldur.
7. gr. Enginn getur fengið heim-
ild tii að taka upp og hafa að kenn-
ingarnafni eða arttarnafni nein þau
nöfn, er nú skai greina: a. Ættar-
nöfn, sem eru lögleg eða viðurkend
eign íslensks manns, ef aðili sjálfur
eða fjárhaldsmaður hans hefur með
brjefi til stjórnarráðsins fyrir 1. jan.
1915 tilkynt ættarnafnið, og lagt
bann við, að það sje notað. Ættar-
nafn, sem upp hefur verið tekið fyrir
síðastl. aldamót (1. janúar 1901) telst
viðurkend eign þess, er það hefur
notað. Skýrsla um það, hvenær ætt-
arnafn hefur verið tekið upp, skal
fylgja tilkynningunni, og getur stjórn-
arráðið heimtað þær sannanir fyrir
upptöku nafnsins, er því finst ástæða
til. b. Ættarnöfn, sem eru löglega
upptekin eftir i.jan. 1915. c. Nöfn,
er hneykslanleg eru á einhvern hátt,
eða svo lík þeim nöfnum, er um get-
ur í stafl. a og b., að villum geti
valdíð. — Stjórnarráðið skal skera úr
öllum deilum, er rísa kunna út af
fyrirmælum þessarar greinar.
8. gr. Skrá um ættarnöfn, er ekki
má taka upp samkv. 7. gr., staflið a„
lætur stjórnarráðið semja og prenta
í B deild Stjórnartíðindanna. Við hver
árslok skal prenta viðauka við skrá
þessa, og færa þar inn þau ættar-
nöfn, sem leyfi hefur verið veitt til
að taka upp á árinu. Nafnaskráin
og viðaukarnir skulu vera til sölu
hjá bóksala í Reykjavík. Stjórnar-
ráðið ákveður söluverðið. Ennfrem-
ur skal stjórnarráðið láta semja og
gefa út til leiðbeiningar: 1. Skrá yfir
orð og heiti, sem fallin þykja til að
hafa að ættarnöfnum. 2. Skrá yfir
góð íslensk, forn og ný eiginheiti
karla og kvenna, er sjerstaklega sýni,
hvernig eigi að mynda konunafn af
karlmannsnafni og karlmannsnafn af
konunafni. 3. Skrá yfir skammstafan-
ir þær á eiginheitum manna, sem
æskilegt þykir að nota.
9. gr. Ættarnöfn eða kenningar-
nöfn, sem upp hafa verið tekin án
löglegrar heimildar eftir síðastliðin
aidamót (l. janúar 1901), má því
aðeins nota eftirleiðis, að sá, er í
hlut á, fái heimild til að nota þau
með konunglegu leyfisbrjefi.
10. gr. Sje ekkert nafntökunni
eða nafnbreytingunni til fyrirstöðu,
gefur stjórnarráðið út leyfisbrjef, sem
umsækjandi fær afhent gegn gjaldi
því, er ákveðið er í 12. gr. Jafn-
framt sendir stjórnarráðið sóknar-
presti, þeim sem í hlut á, eftirrit af
leyfisbrjefinu, og skal hann geta nafn-
tökunnar í kirkjubókinni við skírnar-
nöfn þeirra, er nafntakan eða nafn-
breytingin nær til.
11. gr. Breytingar á nöfnum eða
ný eiginheiti geta menn fengið með
konungsleyfi á þann hátt, er tíðkast
hefur. Prestum er heimilt að neita
að skíra börn nokkrum þeim nöfn-
um, sem telja verður hneykslanieg,
eða færa slík nöfn til bókar.
12. gr. Fyrir hvert leyfisbrjef, sem
út er gefið samkvæmt 10. gr„ hvort
heldur fyrir einn marin eða heila fjöl-
skyldu, slcal greiða 10 kr„ er renna
í landssjóð. Fyrir skrásetningu ætt-
arnafna, þeirra, sem getið er í upp-
hafi 8. gr. (sbr. 7. gr. a.), skal gjalda
2 kr. fyrir hvert nafn, og rennur
gjaldið í landssjóð.
J3- gr- Fullveðja mönnum, sem
nú eru uppi, er frjálst að rita nafn
sitt á þann hátt, sem þeir hafa tíðkað.
Útlendingum, sem hingað koma, er
frjálst að rita löglegt heiti sitt á sinn
vanahátt. í öllum opinberum skrám
og skýrslum skal ávalt rita eiginheiti
manna á undan föðurnafni, nema
maður hafi ættarnafn. Þó eru bóka-
skrár ekki háðar þessum fyrirmælum.
14. gr. Brot gegn lögum þessum
varða alt að 100 kr„ er falla í lands-
sjóð. Með mál út af þeim skal farið
sem með almenn lögreglumál.
15. gr. Heimild sjórnarráðsins til
að gefa út leyfisbrjef um upptöku
ættarnafna gengur í gildi i.jan. 1915.
9. gr. laganna gengur í gildi 1. jan.
1916. Að öðru leyti ganga lög
þessí í gildi 1. jan. 1914.
30. Um friðun fugla.
1. gr. Enginn má drepa æðar-
fugl af ásettu ráði. Brot gegn því
varðar 10 kr. sekt fyrir hvern fugl.
Sektin tvöfaldist við hverja ítrekun
brotsins alt að 400 kr. Sje fuglinn
skotinn með byssuskoti, er byssan
upptæk, og rennur andvirði hennar
í sveitarsjóð þar, sem brotið er
framið.
2. gr. Engin má selja eða kaupa
æðaregg, eða á nokkurn hátt af hendi
láta til annara utan heimilis síns,
nema eggskurn til vísindalegra þarfa.
Greiða má þó varpeigandi þeim
mönnum, er varp hirða, borgun fyrir
starf sitt með eggjum, ef þeir óska.
Ekki má heldur selja eða kaupa æð-
arfugla, nje hluta af þeim.
3. gr. Frá 15. apríl til 15. júlí
eru, nema nauðsyn beri til, öll skot
bönnuð nær friðlýstu æðarvarpi en
2 km.
4. gr. 15. apríl til 15. júní rr.á
enginn án leyfis varpeiganda leggja
hrognkelsanet eða nokkur önnur net
nær friðlýstu varplandi hans en */4
km. frá stórstraumsfjörumáli.
5. gr. Brot gegn 3. og 4. grein
varða 5—15 króna sektum. Um
sektir fyrir æðarfugla þá, sem drepn-
ir eru með skotunum eða netunum,
fer eftir ákvæðum I. greinar. Varp-
eigandi, þar sem brotið er framið,
má taka upp netin, en láta skal
hann þau af hendi við þann, er þau
lagði, er hann hefur goldið sekt
sína og kostnað við upptöku net-
anna eftir óvilhallra manna mati.
6. gr. Hvergi á íslandi má leggja
æðarfuglanet. Nú gerir einhver það,
og varðar það 59—100 kr. sektum.
Netin skulu upptæk og rennur and-
virði þeirra í sveitarsjóð, þar sem
brotið er framið. Um sektir fyrir
æðarfugla þá, sem í þau voru veidd-
ir, fer eftir ákvæðum 1. gr.
7. gr. Sýslumenn skulu hvert ár á
manntalsþÍRgum ótilkvaddir og ó-
keypis friðlýsa öllum æðarvörpum í
lögsagnarumdæminu og brýna fyrir
mönnum að hlýða lögum þessum.
Nú vill maður koma á fót nýju æð-
arvarpi í landareign ábúðarjarðar
sinnar, og skal þá senda sýslumanni
skriflega yfirlýsingu uin það; skal
þar skýrt frá legu varplandsins, af-
stöðu þess, ummerkjum og umbún-
aði. Skýrslu þessari fylgi vottorð
tveggja áreiðanlegra manna um, að
hún sje rjett, og að þeir telji landið
vænlegt til æðarvarps. Síðan frið-
lýsir sýslumaður varplandinu á næsta
manntalsþingi og greiðast 2 krónur
fyrir þá friðlýsingu, er renna í lands-
sjóð.
8. gr. Lögreglustjórar, hreppstjórar
og hafnsögumenn skulu sjerstaklega
leiða athygli skipstjóra að lögum
þessum, og skulu þau vera til út-
býtingar hjá lögreglustjórum lands-
ins á íslensku, dönsku, þýsku, ensku
og frakknesku.
9. gr. Sektir þær, sem ákveðnar
eru í lögum þessum, renna að V3 í
sveitarsjóð, en að 2/3 til uppljóstrar-
manns.