Lögrétta - 13.09.1913, Blaðsíða 3

L0GRJETTA
157
^i
^sál
UTSALAN MIKLA
byrjar mánudag’inn 15. september
í verzluninni Edinborg.
: Par verður aísláttur á öllu — undantekningarlaust. ~
í Vefnaöarvörudeild:
Miliill afsláttur á Silkiblássum, Sjölum, öardínutauum, Ljereltum, Tvisttauum,
Flonelum, og yíir liöíuð allri álnavöru, hverju naíni sem nefnist.
í Fatasölu- og Skófatnaðar-deild:
Par er afsláttur svo xnikill, aö slíkt liefur ekki lieyrst nokkurstaðar, t. <1.:
Hanskar, áður 2,00, iiú 1,25.
Ðömureg'nkápur, áöur 21,00, nú 13,05.
Dömuvetrarkápur, áður 18 nú, 0,00.
Herraregnkápur, áöur 28,50, nú 15,50.
Barnakápur, áöur 5,50, nú 3,00.
Fatatau, alt aö 50%.
llattar, næitum því gefnir.
Skinnavara öll meö hálfviröi.
Fatnaöir, áöur 05 kr., nú 50 krónur.
-- — 54 — — 40 —
Regnhlífar, stórt úrval, afarmikill afsláttur.
Hanchettskyrtur, áöur kr. 5,50, nú kr. 2,00.
Vetrarsjöl fyrir hálfvirði.
í Leir- og Glervöru-deild:
Par er svo mikið ár að velja, að of lan^t yrði upp að telja,
en þar er alt með feikna-afslsetti.
Nú ætti fólk ekki að vera lengi að hugsa sig um, þegar svona tækifæri býðst til að fá alt, sem það þarfnast, fyrir litla peninga.
iW* Komið á mánudaginn. "^p||
SP'
/kv
SF'
sr
ST
Ak
ák
Stj órnarskrárbreytingin.
Frumv., sem Alþing hefur nú samþykt, er svohljóðandi:
Frumvarp til stjórnarskipunarlaga um breyting á stjórnarskrá um hin
sjerstaklegu málefni íslands 5. jan. 1874 og stjórnarskipunarlögum 3. okt. 1903.
1. gr. Síðari hluti 1. gr. stjórnarskipunarlaga 3. okt. 1903:
»Ráðherra íslands má eigi . .. falið að veita« falli burt, en í staðinn komi:
Ráðherra íslands má eigi hafa annað ráðherraembætti á hendi, og verður
að tala og rita íslenska tungu. Hann skal hafa aðsetur í Reykjavík, en fara
svo oft sem nauðsyn er á til Kaupmannahafnar, til þess að bera upp fyrir
konungi lög og mikilvægar stjórnarráðstafanir, þar sem konungur ákveður.
Landssjóður greiðir laun ráðherra, svo og kostnað við ferðir hans á
konungsfund.
Nú deyr ráðherra eða lætur af embætti, og gegnir landritari þá ráð-
herrastörfum á eigin ábyrgð, þangað til skipaður hefir verið nýr ráðherra.
Ráðherra veitir þau embætti, sem hann hingað til heflr veitt.
Tölu ráðherra má breyta með lögum.
Verði ráðherrum fjölgað, legst landritaraembættið niður.1)
2. gr. Á eftir 1. gr. stjórnarskipunarlaga 3. okt. 1903 (2. gr. stjórnar-
skrárinnar) komi tvær nýjar greinar (2. og 3. gr.):
Konungur vinnur eið að stjórnarskrá íslands. Af eiðstaf konungs skal
gera tvö samhljóða frumrit, og geymir Alþingi annað þeirra, en hitt skal geymt
í Landsskjalasafninu.
3. gr. Konungur er ábyrgðarlaus og friðhelgur. Ráðherra ber ábyrgð á
stjórninni. Alþingi getur kært hann fyrir embættisrekstur hans. Lands-
dómur dæmir þau mál.
4. gr. 2. gr. stjórnarskipunarlaga 3. okt. 1903 (3. gr. stjórnarskrárinnar)
falli burt, en i hennar stað komi:
Undirskrift konungs undir ályktanir um löggjöf og stjórn veitir þeim
gildi, þegar ráðherra ritar undir þær með honum.
5. gr. 4. gr. stjórnarskrárinnar falli burt, en í hennar stað komi:
Konungur veitir öll þau embætti, sem hann hefir veitt hingað til.
Breyta má þessu með lögum. Hver embættismaður skal vinna eið að stjórn-
arskránni. Konungur getur vikið þeim frá embætti, sem hann hefur veitt það.2)
6. gr. 11. gr. stjórnarskrárinnar falli burt, en í hennar stað komi:
Þegar brýna nauðsyn ber til, getur konungur gefið út bráðabirgðalög
milli Alþinga; eigi mega þó slik lög ríða í bág við stjórnarskrána, og ætíð
skulu þau lögð fyrir næsta Alþingi á eftir. Samþykki Alþingi þau ekki áður
en þingi slitur, falla þau úr gildi. Bráðabirgðafjárlög má eigi gefa út, ef fjár-
lög fyrir fjárhagstimabilið eru samþykt af Alþingi.3)
1) Hjer eru breytingarnar pær, að felt er burtu ákvæöið um uppburð ísl. mála »í
ríkisráði«, en konungi falið að ákveða, hvar pað sje gert, og heimilað að fjölga ráðherrum
með einföldum lögum. Nýtt er einnig ákvæöið um pað, að landritari gegni ráöherrastörf-
um á cigin ábyrgð, ef ráðherra »lætur af embættia.
2) Hjer er felt úr núgildandi stjórnarskrá það ákvæði, að »engan má skipa em-
hættismann á íslandi nema hann hafi hin almennu rjettindi innborinna manna og þar á
ofan hafi fært sönnur á, aö hann hafi fullnægt þvi, sem fyrir er mælt í hinum gildandi
ákvörðunum um kunnáttu i máli landsins«. Pykir nú orðiö óþarit, aö taka þetta fram,
þar sem það sje sjálfsagt. Einnig er hjer felt burtu ákvæði um eftirlaun embættismanna,
svo aðjstjórnarskráin standi ekki í vegi fyrir afnámi þeirra. Ennfremur er felt burtu það
ákvæði, að stjórnin geti flutt embættismenn úr einu embætti í annað.
3) Hjer eru tvær síðustu setningarnar, ákvæðin um, að bráðabirgðalög falli úr
gildi og um bráðabirgðaijárlög, ný viðbót.
7. gr. 4. gr. stjórnarskipunarlaga 3. okt. 1903 og 14. gr. stjórnar-
skrárinnar falli burt, en i þeirra stað komi:
Á Alþingi eiga sæti 40 þjóðkjörnir alþingismenn. Tölu þeirra má
breyta með lögum.4 5)
8. gr. 5. gr. stjórnarskipunarlaga 3. okt. 1903 (15. gr. stjórnarskrár-
innar) falli burt, en í stað hennar komi:
Alþingi skiftist í tvær deildir, efri þingdeild og neðri þingdeid. í neðri
deild eiga sæti 26 þingmenn, en 14 í efri deild. Tölum þessum má breyta
með lögum.
Óhlutbundnum kosningum i sjerstökum kjördæmum skulu kosnir 34
alþingismenn, en 6 hlutbundnum kosningum um landið alt í einu lagi.
Þeir þingmenn eiga allir sæti í efri deild, sem kosnir eru hlutbundnum
kosningum, og auk þeirra 8 þingmenn, sem sameinað Alþingi kýs úr ilokki
þingmanna, sem kosnir eru óhlutbundnum kosningum. Hinir eiga sæti í
neðri deild.5)
.9. gr. 16. gr. stjórnarskrárinnar falli burtu, eD í stað hennar komi:
Þingmenn, kosnir óhlutbundnum kosningum, skulu kosnir iil 6 ára, en
þingmenn, kosnir hlutbundnum kosningum, til 12 ára, og fer helmingur þeirra
frá sjötta hvert ár. Þingrof nær ekki til þingmanna þeirra, sem kosnir eru
hlutbundnum kosningum.
Deyi þingmaður, kosinn óhlutbundinni kosningu, meðan á kjörtíman-
um stendur, eða fari frá, þá skal kjósa þingmann í stað hans, fyrir það, sem
sem eftir er kjörtímans. Verði á sama hátt autt sæti þingmanns, kosins hlut-
bundinni kosningu, tekur sæti hans varamaður sá, er í hlut á, en varamenn
skulu vera jafn margir og þingmenn, kosnir hlutbundnum kosningum, enda
kosnir á sama hátt og samtimis.6)
10. gr. 6. gr. stjórnarskipunarlaga 3. okt. 1903 (17. gr. stjórnarskrár-
innar), falli burt, en í staðinn komi:
Kosningarrjett við óhlutbundnar kosningar til Alþingis hafa karlar og
konur, sem fædd eru hjer á landi eða hafa átt hjer lögheimili síðastliðin 5 ár
og eru 25 ára, er kosningin fer fram; þó getur enginn átt kosningarrjett, nema
hann hafi óflekkað mannorð, hafi verið heimilisfastur i kjördæminu 1 ár og
sje fjár síns ráðandi, enda ekki i skuld fyrir þeginn sveitarstyrk. Ennfremur
eru þau skilyrði sett, að hinir nýju kjósendur, konur, og þeir karlmenn, er
ekki hafa kosningarrjett samkvæmt stjórnarskipunarlögunum frá 1903, fái ekki
rjett þann, er hjer ræðir um, öll í einu, heldur þannig, að þegar semja á al-
þingiskjörskrá i næsta sinn, eftir að lög þessi eru komin í gildi, skal setja á
kjörskrána þá nýja kjósendur eina, sem eru 40 ára eða eldri, og að öðru leyti
fullnægja hinum almennu skilyrðum til kosningarrjettar. Næsta ár skal á sama
hátt bæta við þeim nýjum kjósendum, sem eru 39 ára, og svo framvegis,
lækka aldursmarkið um eitt ár í hvert sinn, til þess er allir kjósendur, konur
sem karlar, hafa náð kosningarrjetti, svo sem segir í upphafi þessarar greinar.
Nú hafa hjón óskilinn fjárhag, og missir ekki konan kosningarrjett sinn
fyrir því.
Með sömu skilyrðum hafa karlar og konur, sem eru 35 ára eða eldri,
kosningarrjett til hlutbundinna kosninga. Að öðru leyti setja kosningarlög
nánari reglur um kosningar og um það, í hverri röð varamenn skuli koma
i stað aðalmanna í efri deild.6)
4) Hjer er numiö burt ákvæði núgildandi stj.skrár um konungskosningar.
5) Um þessa grein í breytingunuim var mestur skoðanamunur á þinginu, því-
margir vildu láta kjósa alla þingmenn efri deildar hlutbundnum kosningum um land alt,
en aðalmótbárurnar móti því voru, aö það hefði i för með sjer gagngerða breyting á
kjördæmaskiftingunni, þar sem þingmönnum þeim, er þá yröu kosnir í sjerstökum kjör-
dæmum, fækkaöi úr 34 í 26.
6) Pelta er stærsta breytingin, og var ekki mikill ágreiningur i þingina um hana.