Lögrétta - 29.10.1913, Blaðsíða 1

Afgreiðslu- og innheimtum.:
fORARINN B. ÞORLÁKSSON.
V eltiiHiinfli 1.
Taliíml 3(9.
LOGRJETTA
Ritstjorl:
PORSTEINN GÍSLASON
Pingholtsstrœti 17.
Taliimi 178.
M ^O.
Reykjavík 29. októlier 1913.
Vffl. árg.
Oarlsberg brugghúsin
mæla með
Carlsberg1 skattefri
alkóhóllitlum, ekstraktríkum, bragðgóðum, haldgóðum.
Carlsberg- skattefri porter
hinni extraktríkustu af öllum portertegundum.
Carlsberg sódavatn
er áreiðanlega besta sódavatn.
I. O. O. F. 9510319.
L&rus Fjeldsted*
YflrrJettarmilafserslumaOur.
Lækjargata 2.
Helma kl. 11 —12 og 4—7.
Bœkur,
Innlendar og erlendar, pappir og allskyns
ritföng kaupa allir í
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Cxunnl. Olaessen
heknir.
Bókhlöðustíg ÍO.
Heima kl. 1—3.
Tnlsími 77.
yHþingi rojið.
Kosningar fara fram 11. apríl
næstk. — Konungur boðar að
hann staðfesta stjskr.frumy.
síðasta þings.
Landritari fjekk síðastl. mið-
vikudag svohljóðandi simskeyti
frá ráðherra, dags. 20. þ. m.f en
vegna símaslitanna kom það ekki
hingað fyr en tveimur dögum
síðar:
Alþingi roflð í dag. Kosningar
fara fram 11. apríl 1914. Tekið
fram í konungsbrjefinu, að ef ný-
kosið alþingi samþykki stjórnar-
skrárfrumvarpið óbreytt, muni
konungnr staðfesta það, en jaln-
framt verði ákTeðið eitt skifti
fyrir öll, samkvæmt 1. gr. frumv.,
með konnngsúrskurði, sem ráð-
herra íslands ber npp fyrir kon-
ungi, að lög og mikilsvarðandi
stjórnarráðstafanir verði, eins og
hingað til, borin upp fyrir kon-
ungi í ríkisráðinu, og á því verði
engin breyting nema konungur
staðfcsti lög nm rjettarsamband
milli landanna, þar sera önnnr
skipnn sje gerð.
Þvi ber ekki að neita, að sum-
ir voru hálfhræddir um, að
stjórnarskrárfrv. síðasta þings
mundi ekki ná staðfestingu kón-
ungs vegria breytingarinnar, sem
gerð var á ákvæðinu um upp-
burð íslenskra mála fyrir kon-
ungi, ekki síst er það frjettist, að
K. Berlín prófessor berðist fast
fyrir þvi i dönskum blöðum, að
staðfestingunni yrði synjað. En
nú er tekið fyrir þann ótta með
yfírlýsingu frá konungi. Hitt vissu
allir fyrir, að hann mundi á-
kveða, að málin yrðu borin upp
fyrir sjer í ríkisráðinu, eins og
áður, og getur því engum komið
það á óvart. Blöðin hjer, sem á
málið hafa þegar minsl, láta líka
vel yfir, að frumvarpið muni
ganga fram á næsta þingi.
Um valið á kosningardeginum
geta aldrei allir orðið sammála.
Fyrir sjómannastjettina hefði ver-
ið heppilegast, að kosningar
hefðu farið fram fyrrihluta fe-
brúarmánaðar, áður en sjómenn
fara að heiman, á skip eða til
verstaða. En þá segja sveita-
mennirnir að ófært veður geti
verið i Norðurlandi og hamlað
mönnum að sækja kosningar.
En 11. apríl getur ekki veður
bannað ferðalög í sveitum. Og
þá stendur svo á að þessu sinni,
að sjómenn munu verða heima
að öllu forfallalausu, því 11. ap-
ríl er laugardagurinn fyrir páska,
og venjan er, að sjómenn komi
inn um páskahelgina. Þetta mun
hafa vakað fyrir stjórninni, er
hrin valdi þennan dag til kosn-
inganna.
En að draga kosningar lengur,
fram i maí aða júní, mundi vera
bæði sjávarmönnum og sveita-
mönnum óþægilegra.
Samið við Bergensfjelagið.
26. þ. m. fjekk landritari sím-
skeyti frá ráðherra. Er þá ráð-
herra kominn aftnr frá Noregi til
Khafnar og hefur gert samninga
við Bergensfjelagið um skipaferð-
ir hjer við land, eins og ráð var
fyrir gert af alþingi. Segir í skeyt-
inu, að framgengt haíi orðið öll-
um breytingartill. nefndanna,
nema um Ólafsvik og Flatey. Þó
sje enn óútgert um Húnaflóa-
hafnirnar, að Hólmuvík undan-
tekinni.
Ráðherra ráðgerir að koma
heim með »Botníu« 4 desbr.
Frystihús
Sláturfjel. Suðurlands.
Fjelagið hefur í sumar, sem leið,
reist stórt og mjög myndarlegt
frystihús rjett hjá sláturhúsi sínu
hjer í bænum. Húsið er úr stein-
steypu, 40 álnir á lengd og 25 á
breidd, o| mun það með öllum út-
búnaði og fullgert kosta um 60
þús. kr.
Allur útbúnaður er þar af nýjustu
og bestu gerð. Frystikerfi og Dísil-
vjel hefur verið keypt frá Sabroes
verksmiðju í Arósum í Danmorku
og kom hingað maður frá verksmiðj-
unni til þess að koma vjelinni með
öllum útbúnaðinum fyrir í húsinu.
Hann heitir Andreasen og er nýfar-
inn heim á leið aftur. Frystikerfið
og Dísilvjelin hafa alls kostað um
20 þús. kr., frystikerfið um 13 þús.
og vjelin um 7 þús. kr.
Með þessum útbúnaði er loftið í
húsinu kælt og kjötið fryst þar í
alt að 16 st. frosti. Verður það
skjótt gaddfreðið í frystiklefunum.
Þá er það flutt þaðan og í geymslu-
rúmin, en þar er frostið nokkru
minna, um 6 st., og helst kjötið
óbreytt svo árum skiftir í þeim
kulda. t einu rúmi hússins er jafnan
haldið um 2 st. hita, en það er
talið hagkvæmast hitastig fyrir það
kjöt, sem selt er jafnóðum og slátr-
að er.
Þetta frystihús er, eins og þegar
er sagt, mjög myndarlegt, og hefur
Sláturfjelagið með byggingu þess
stfgið mikih vert framfaraspor. Nýtt
kjöt verður nú þarna til sölu á öll-
um tímum árs af því fje, sem slátr-
að er þar að haustinu.
í haust hefur fjártaka hjá Slátur-
fjelaginu verið miklu meiri en nokkru
sinni áður. Veldur því bæði það, að
illa hefur heyjast í sumar víða hjer
sunnan lands, og líka hitt, að verð á
státurfje er nú óvenjulega hátt. Hjer
f Reykjavík hefur þegar verið slátrað
hjá fjelaginu í haust um 30 þúsund-
um fjár, en í Borgarnesi 18 þúsund-
um. Er þó mikið eftir enn á báðum
stöðunum, eða að minsta kosti hjer
f Reykjavík; talið, að hjer muni
vera óslátrað enn að minsta kosti
10 þúsundum. Til samanburðar má
geta þess, að í fyrra var eigi slátrað
hjer hjá fjelaginu nema 18 þúsund-
um fjár.
VeððeUðarlögin.
Svar til sjera(I) bankamauns.
ísafold 22 þ. m. flytur svar til
mín út af Lögrjettugreininni 8.
þ. m. um veðdeildarlögin nýju.
Sá, sem þennan útúrsnúning
skrifar, kallar sig bankamann,
en þorir ekki að láta nafns síns
getið. Þessi aðferð er einkenni-
lega bjálfaleg, þar sem deilan
stendur um eitt af aðalmálum
landstnanna, og er auk þess
fyrsta greinin, sem hreyfir and-
mælum á móti mjer. Rökfærslur
þessa bankamanns legg jeg undir
lesendanna dóm. En mjer finst
þetta lítt sæmilegur kattarþvottur
til varnar bankastjórn Lands-
bankans, og ættu þeir góðu herr-
ar að senda hugdjarfari mann og
færari i næsta sinn og hafa það
þá hugfast, að málstaðurinn er
sjerstaklega erfiður. En hvert
sem fórnarlamb þetta kann að
vera, finst mjer skrifið bera
keim af úreltri stölsræðu, sem
gripin er vegna andlegs tómleika.
At þeirri ástæðu, að jeg býst
við að mjer gefist kostur á að
ræða mál þetta enn ýtarlegar bæði
i blöðunum og utan þeirra, þá
vil jeg, áður en jeg svara banka-
manni — að gefnu tilefni —
minnast nú þegar í eitt skifti
fyrir öll á aukaatriði.
Mjer hefur munnlega verið
borið það á brýn, að jeg skrifaði
um veðdeildarlögin af pólitískum
ástæðum og auk þess af kala til
núverandi bankastjórnar. Þetta
er hraparlegur misskilningur eins
og allir sjá, sem Lögrjettugrein
mína lesa.
Hvað pólitisku hliðina snertir,
kemst hún hjer tæpast að, þótt
jeg hefði fullan vilja til, sem langt
er frá, því nefnd lög hafa bæði
stutt og samþykt þeir menn, sem
jeg hef undanfarandi talist í flokki
með, og eiga þeir því að sjálf-
sögðu sinn hluta af aðfinslunum.
Annað er hitt, að jeg tilheyri eng-
um sjálfstæðis-bræðings- eða grút-
arllokki; — alls engum pólitisk-
um flokki. — Þess vegna get jeg
haldið fullri einurð og sannfær-
ingunni óveðsettri. En þótt mjer
sýnist meira mannval í einum
llokki en öðrum, er annað mál.
Að jeg beri kala til banka-
stjórnarinnar, er fjarri sanni. Þau
fáu ár, sem hún hefur setið á
þeim háa stól, hef jeg eftir minni
reynslu undan fáu að kvarta;
hún hefur sýnt mjer meiri lip-
urð og sanngirni en jeg, satt að
segja, bjóst við í íyrstu. Annað
mál er um margar gerðir henn-
ar og ráðstafanir alment skoðað.
En sú rolla verður hjer ekki þul-
in. Og þá er að svara þeim, sem
kallar sig bankamann.
Almenn undrnn.
B. getur ekki varist þeirrar
skoðunar, að grein mín i Lögr.
um veðdeildarlögin hljóti að hafa
vakið undrun þeirra manna, sem
skyn beri á bankamál, — en ekki
prestsverk(I!) — þar sem lögin,
fyrir áhrif framsögumanns B. K.
bankastjóra, hafi fengið 32 atkv.
í sameinuðu þingi, en að eins 6
á móti. Jeg hlýt að vera sam-
mála B. um þetta, þó liklega á ann-
an veg. Fáir höfðu lesið þessi
dæmalausu lög áður en jeg birti
aðalkjarna þeirra; en eftirlestur-
inn urðu menn mjög undrandi
yfir því, að fulltrúum þeirra
skyldi detta sú dirfska í hug, að
kasta þessari vansmíð framan í
þjóðina jafn-undirbúningslaust.
Líka undra menn sig yfir þvi
valdi, sem framsögumaður virð-
ist hafa haft í sameinuðu þingi,
þar sem þó svo leit út um nokk-
urt skeið þingsins — í deildun-
um — að skynsemin ætlaði að
hafa yfirhöndina, og að þing-
mennirnir mundu sjá, að hjer
var um stein að ræða, sem þurfti
að slipa með meiri vandvirkni
en orðið var. En þegar i sam-
einað þing kom, lyftu 32 upp
afturhlutunum í laganna þágu.
Þetta er því veðrabreyting, sem
erfitt er að hafa botn í, og væru
þingmennirnir — sumir þeirra að
minsta kosti — spurðir um til-
drög þessara einkennilegu úr-
slita, yrðu þeir seinir til svara.
En hjer óð bankastjórnin fram i
fylkingarbroddi og — sigraði.
B. er mjög guðhræddur yfir
þekkingarleysi minu á bankamál-
um. En hvar ætli hann hafi lært
þá fræðigrein sjálfur? Hvað er
framsögumaður annað en skóari,
eins og jeg? Og gætum við báðir
borið skyn á málið fyrir því. En
B. hefur alveg gleyml þessu þá
i svipinn, og helst hefði hann átt
að sleppa að minnast á banka-
þekkingu, þar sem honum virð-
ist óþekt sú stofnun, sem heitir
skóli reynslunnar, sem flestum
skólum er æðri — og áreiðanlega
■stendur prestaskólinn honum að
bakil
Árásir.
B. er hálfkjökrandi yfir þeim
hrottaskap og árásum, er jeg hafi
gert á stjórn Landsbankans, »að
ástæðulausu«; sömuleiðis er hann
guðhræddur yfir þeirri hörku, er
jeg beiti við þingið og kjósend-
ur landsins. Þessu út af fyrir sig
þarf fáu að svara. Jeg vissi það
fyrir fram, að afskifti mín af
þessu máli mundu verða kölluð
árás. Slikt er vitanlega talið vog-
unarspil af fjöldanum, þar sem
ólærður maður á í hlut, en ó-
fyrirleitin árás af þeim, sem talað
er um. Landsmönnum er þetta
vorkunn, þegar venjan er svona
brotin. En þeir, sem fyrir aðfinsl-
unum verða, gera alt, sem þeir
geta, til að klóra kjósendum, og
fá þá til að leggja sem minstan
trúnað á orð alþýðumannsins.
Og svo er það í þessu máli.
Augu manna mega ekki opnast,
þvi þá er auðvitað lögunum bani
búinn. Tryggari málstað hafa þau
ekki. Jeg vonast þvi til að menn
fari fyrst í smiðju hjá sinni eigin
skynsemi, og geri þeir það, þá
lifa lögin ekki lengi, eins og þau
eru nú.
Árás á Landsbankann, þingið
eða þjóðina, hef jeg enga gert.
Jeg hef vítt þingið fyrir það glap-
ræði, að samþykkja 4. flokks
veðdeildarlögin, eins og þau eru
úr garði gerð. Það tel jeg óhæfu
og ábyrgðarhluta fyrir hvern
þann, sem að þvi hefur stutt.
Kjósendur landsins eiga að hegna
þessum mönnum, og ekki mýkra
en svo, að þeir að minsta kosti
geri viðunanlega bragarbót. Þessu
hef jeg haldið fram, og geri það
vitanlega framvegis.
Árásin á kjósendur er þessi:
Jeg get varla hugsað mjer meiri
flón en þá, ef þeir ekki vakna
til fullrar meðvitundar um, hvað
trúnaðarmenn þeirra hafast að,
eða ætla kjósendur að láta svæla
sig inni eins og tóur í greni og
liða orðalaust, að þessi þjettskip-
aða skjaldborg kringum kjötpott
landsins sníði þeim framtíðar-
stakkinn bæði þröngan og illa
gerðan. Ef þeir líða þetta, eru
þeir flón, sem ekkert er fyrir
gerandi. En nú er það tíminn,
sem annaðhvort undirskrifar
dauðadóminn — eða manndóm-
inn.
Að 8pilla fyrir Landsbankanum.
B. hrópar með sinni hásu
röddu til fólksins með þá enda-
leysu, að jeg sje að spilla fyrir
Landsbankanum, þeirri einu pen-
ingastofnun, sem við eigum. Það
er auðvitað hverri stofnun til á-
litshnekkis, þegar hún hygst að
bæta úr erfiðu peningaástandi i
kringum sig, og það mishepnast
svo hraparlega sem hjer er raun
á orðin. Því jeg, og liklega fjöldi
fólks, sem nokkuð setja sig inn i
málið, álíta að lögin sjeu ekki
einungs stórhættuleg fyrir ísland
þvert og endilangt, ef þau kom-
ast í framkvæmd, heldur verði
líka að taka tillit til þeirrar hliðar
sem að útlöndum snýr. Jeg er
sannfærður um, að sameiginlega
ábyrgðin — þegar um veðdeild-
arfyrirkomulag er að ræða — sje ó-
afmáanlegur ósjálfstæðisstimpill
á íslensku þjóðina, og að vesal-
menska hennar sje þar sýnd i of-
stækkaðri mynd. Allur arðurinn
gengur óskertur til bankans sjálfs,
og er þar ekki um neinar smá-
tekjur að ræða, en fasleignir ís-
lands eru álitnar svo verðlitlar,
að ekki þykir áhættulaust að
lána út á þær l/* virðingarverðs,
án þess að ábyrgð óviðkomandi
manna sje heimtuð, — og þó er
hjer aðeins um 1. veðrjett að
ræða. — Mikið mega þeir menn
gala um landskosti Islands og
sjálfstæðisnauðsyn þess, sem hafa
ungað út slíku fúleggi. Og hvað
ætli útlendir peningamenn hugsi
um það land, sem gert er kunn-
ugt þeim á þennan hátl? Svo
gæti líka borið við, að þessir
sömu menn rækjust á umræður
bankastjórans, fyrir þeim sama
banka, sem gefur út brjefin, þar
sem hann heldur því íram, að et
landssjóður hlaupi nú ekki undir
bagga með Landsbankanum, verði
hann að hætta lánum — lokast?
— Hugsið ykkur þvílíkt: Ef
landssjóður hjálpar ekki um
100,000 kr. i nokkur ár, til þess
að bankinn geti tórt, af almanna-
fje, til þess að lána upphæðina
aflur almenningi, þá verður að
hætta lánum! Hvað segja menn
um þetta ástand? Er hjer ekki
eitthvað þveröfugt að gerast?
Er hugsanlegt að slíkur banki
geti haldið óskertu áliti í fram-
tiðinni? Að minsta kosti þarí
hann að fá góða hjúkrun, en
bata fær hann aldrei með þessu
móti. Þetta hlýtur öllum, sem
skyn bera á bankamál, að þykja