Lögrétta - 05.11.1913, Blaðsíða 4

186
L0GRJETTA
Gjaldkeramálið
dæmt í yfirdómi.
Dómur í því var kveðinn upp
á mánudagsmorguninn í yílrrjett-
arsalnum af Páli Einarssyni borg-
arstjóra, en meðdómarar hans
voru Magnús Jónsson bæjartógeti
í Hafnarfirði og Jón Kristjánsson
prófessor. Dómurinn er svo-
hljóðandi:
»Ákærði, Halldór Jónsson, áað
missa stöðu sina sem gjaldkeri
Landsbanka íslands. Svo greiði
hann og til Landsbanka íslands
skaðabætur kr. 10267,82 með 5°/o
frá 13. des. 1911 til greiðsludags
og allan kostnað við rannsókn og
meðferð máls þessa í hjeraði og
fyrir yfirdómi, þar með talin mála-
ílutningslaun til hins skipaða
sækjanda og verjanda fyrir yfir-
dómi, yfirrjettarmálfærslumann-
anna Odds Gíslasonar og Eggerts
Claessens, 50 kr. til hvors þeirra.
Skaðabæturnar ber að greiða
innan 8 vikna frá lögbirtingu
dómsins og honum að öðru leyti
að fullnægja lögum samkvæmt að
viðlagðri lagaaðför«.
Sú breyting er hjer gerð frá
undirrjettardómnum, að ákærði
er dæmdur til að missa stöðu
sina fyrir misfellur á starfræksl-
unni samkvæmt 144. gr. hegning-
arlaganna. En báðir dómstól-
arnir sýkna hann af þvi, að hann
hafi með ásettu ráði reynt að
draga sjer fje af bankanum.
Undirrjetturdómurinn lagði og
ekki úrskyrð á, hve mikið fje það
væri, sem ákærði ætti að borga
til bankans, en yfirdómur fast-
setur þá upphæð. í málskostnað
var ákærði dæmdur af báðum
dómstólunum.
Ekki er Lögr. kunnugt um,
hvort gjaldkeri muni áfrýja dómn-
um. Hitt telur hún víst, að land-
stjórnin muni ekki áfrýja.
En mundi nú ekki mörgum
verða að hugsa sera svo, að sje
gjaldkerinn rjettilega dæmdur til
að missa stöðu sina við bankann
fyrir þá vanrækslu á starfinu, sem
mál þetta hefur leitt í ljós, þá sje
það að minsta kosti ihugunar
vert, hvort bankastjórarnir, sem
eiga að hafa stöðugt eftirlit með
störfum gjaldkerans og bera á-
byrgð á allri starfrækslu bankans,
geti að rjettu lagi talist án saka
i þessu máli, þar sem sú van-
ræksla, sem gjaldkerinn er sak-
feldur fyrir, hefur átt sjer stað
um rrieira en tveggja ára tima
vegna þess, að bankastjórnin van-
rækir þá eftirlitsskyldu, sem henni
er með skýlausum orðum fyrir-
skipuð í reglugerð bankans. Og
getur þetta mál talist með öllu
óviðkomandi endurskoðunar-
mönnum bankans, eða því, hvern-
ig þeir hafi rækt þar skyldustörf
sín? Hlýtur ekki þessi dómur
að leiða til frekari aðgerða frá
landstjórnarinnar hálfu, ef full-
nægja ætti öllum rjettlætisins
kröfum? F2ða á að telja þeim
fullnægt með þvi, að krossfesta
gjaldkerann einan fyrir allar þær
vanrækslusyndir, sem mál þetta
hefur leitt í Ijós, að drýgðar hafi
verið í Landsbankanum síðan
núverandi bankastjórar tóku þar
við yfirráðunum?
Reykj avík.
Botnvörpungarnir „Snorri Sturlu-
son“ og „Skúli fógeti" eru nýkomnir
frá Englandi, og seldi hinn fyrnefndi
afla sinn fyrir rúm 10 þús. kr., en
hinn fyrir yfir 14 þús. kr.
Söngskeratnn mun hr. Brynjólfur
Þorláksson halda hjer bráðlega, áður
en hann kveður Rvíkinga, þvi í haust
ætlar hann alfarinn til Winnipeg.
Leikhúðið. Þau Jens B. Waage
og fröken Guðrún Indriðadóttir ijeku
þar, með aðstoð nokkurra annara, um
síðastl. helgi þýska leikinn „Alt.
Heidelberg".
Gunnar Hafstein, bankastjóri
Færeyjabanka, hefur keypt hjer fyrir
Færeyinga öll þilskip Edinborgar-
verslunar. G. H. fór heimleiðis aftur
í fyrradag. Verð skipanna, 10 alls,
er sagt 8—10 þús kr. hvers.
M IjiÉiim Í ðslimiða.
Reynistaðaklausturs-prestakall
í Skagafjarðar-prófastsdæmi er augl.
laust, en það eru Reynistaðar- og
Sauðárkróks-sóknir. Heimatekjur:
prestsmata 36 kr. Veitist frá far-
dögum 1914. Umsóknarfrestur til
18. des. 1913.
Pöstafgreiðslur þessar eru augl.
lausar: Á Bíldudal, ársl. 300 kr.;
í Fiatey, ársi. 250 kr.; í Hólmavík,
ársl. 300 kr.; á Hvammstanga, ársl.
300 kr.; á Mjóaflrði, ársl. 400 kr.;
á Norðflrði, ársl. 600 kr.; á önundar-
flrði, ársl. 300 kr. Umsóknarfrestur
til 31. des. 1913.
Fiskifjelag íslands ræður frá
1. janúar næstk. tvo starfsmenn,
flskiveiðaráðanaut, ársl. 1500 kr. og
500 kr. til ferðakostnaðar, og leið-
beinaraí hirðing og meðferð á vjelum,
ársl. sömu og ferðakostnaðarfje sama.
Umsóknarfrestur til 1. des. 1913.
Slys af byssuskoti varð nýiega
á Túngarði í Hvammssveit; unglings-
maður, Jón Hallgrímsson að nafni,
var á rjúpnaveiðum, fjell á byssuna
svo að skotið hljóp úr henni og varð
það honum að bana.
Oáin er nýlega í Glaumbæ í Eyja-
firði frú Solveig Pálsdóttir, kona
Jakobs Björnssonar prests þar.
Fastar ferðir ura ísaijarðardjúp
á í vetur að annast vjelarbátur, sem
„Sæfari" heitir, og byrjar hann þær
ferðir í dag, segir „Vísir".
Rafiýsing kvað nú vera komin á
í Seyðisfjarðarkaupstað.
Stúlka brann til bana nýlega í
Hamiaseli í Geithellnahreppi í S.-
Múlasýslu; hafði hún verið nð svíða
svið og kviknaði í svunt.u hennar.
Iliö ■**!. Htoiiiolíiililuiafjclag
heitir fjelag, sem er nýstofnað hjer
i bænum, sbr. augl. á öðrum stað í
blaðinu. Það tekur við steinolíu-
versluninni af D. D. P. A., og er
D. D. P. A. aðalstofnandinn og hluta-
eigandinn, en i stjórn hins nýja fje-
lags eru: H. Debell, áður forstjóri
D. D. P. A., Eggert Claessen yflr-
rjettarinálafl.m. og Jes Zimsen kon-
súll. H. Debell er formaður.
Þótt. ekki megi gera ráð fyrir
neinni stórbreytingu á steinolíuversl-
uninni frá því, sem verið hefur, fyrir
þessa fjelagsmyndun, þá ætti að vera
bót í því, að fá íslenska menn inn í
fjelagsstjórnina, sem’ kunnugir eru
öllum högum manna hjer.
jl jyíagnús (rnm) læknir,
sjerfræðingur í húðsjúk-
d ó m u m.
Vlðtaistírai kl. 9—11 Ardegis.
Kirkjustræti 12.
Alúðar þakklæti fyrir auðsýnda
saniúó við jai’ðarför konu miiraar.
L u d v i g B r u u n.
brúkuð islensk alls-
konar borgar enginn
betur en
Helgi Helgason
(hjá Zimsen)
Reykjavík.
Oddup Gislason
yfirrjettarmálaflutnlngsmaður,
LanfAsveg 22.
Venjul. heima kl. ii—12 og 4—5.
S. C. JCrauP ^
Forsendelseshus V ]y/
(útsendingahús)
Horaens
sendir ókeypis öllum
skrautverðskrá sína.
'X'alHÍmi 801.
Eggert Claessen
yfirrjettarmálaflutnlngsmaður.
PAstbAutrætl 17. Venjulegs beima kl. 10—II
og 4—S. Talelmi 16.
Bestu og ódýrustu
Sjómannalíf, eftir R. Kipling. Verð
kr. 1,50.
ívar hlújúrn, eftir V. Scott. Verð
kr. 2,50.
Baskerville-huudurinn, eftir Conan
Doyle. Verð kr. 1,50.
Prjár sögui', eftir C. Ewald og B.
v. Suttner. Verð kr. 0,40.
Prentsmiðj ra Gutenberg.
jpEIR. s’em kynnu að vilja kaupa hluti í stein-
olíuhlutafjelagi, er hafi heimili og varnarþing hjer í
Reykjavík, og stofnað er með tilstyrk Hins danska stein-
olíuhlutafjelags í Ivaupmannahöfn og í samlögum við það,
eru beðnir að snúa sjer til undirritaðs fyrir lok þessa
mánaðar.
Hlutafje fjelagsins er 300 þús. kr., sem skiftist í
2500 kr. og 5000 kr. hluti.
Reykjavík 3. nóv. 1913.
Kggert ClaeKsen.
N ýlenduvörudeild
Verslunarinnar Edinborg
vill leiða athygli almennings að því, að nú sem stenclur gt'fui* hún eftir-
fylgjandi afsláft af þessum vörum:
llandsápa 15%. Plcltlos 20%. byliuiau 20%. nóm-
11 m 20%. Beaiivais-nióursiióu 10%. Ylndlum 10% Pí|inin
15%. Óáfciig- víu 10% og 20%. Av«*\firog Græumefi 25%
Ýms niðursuða 50°L
S k r á
yíir eigna- og atvinnutekjur í Reykjavík árið 1912 og
tekjuskatt 1914, liggur almenningi til sýnis á bæjarþing-
stofunni dagana 1.—15. nóv. kl. 10—12.
Borgarstjóri Reykjavikur, 31. okl. 1913.
Páll Einarsson.
Dömu- og al-klæðin þektu
eru aftur komin í
• AUSTURSTRÆTi 1. •
Ásg. G. Gunnlaugsson & Co.
H
OTTOM0NSTED
dan^Ra smjörliki er bcsf
Bifcjifc um tegunfcirnar
„Om’^Jip-Top^vaÍc” c%a „Löuc”
SmjörlikiÖ fce^f frd:
Otío Mönsted
4;

Kawjjmannahöfn oq /IrÖ5um
i öanmörku.
einn kilówatt tími samsvarar þá 367
þús. kílógrammetrum, eða 1,36 hest-
aflstímum. Orku straumsins má mæla
í kílówöttum, eins og orku fossins í
hestöflum.
Þessir tveir liðir rafmagnsorkunnar,
straumstærðin og spennan, verða ef
til vill ofurlítið skiljanlegri, ef vjer
likjum rafmagnsstraumnum og orku
hans saman við vatnsstraum, og
orku þá er ( honum býr. í dæminu
um fossinn ( bæjarlæknum að fram-
an sáum vjer, að orka fossins á
hverri klukkustund fjekst með þvi
að margfalda saman lítratölu þá,
sem eftir læknum rennur á hverri
klukkustund, sem vel mætti kalla
straumstærð lækjarins, og hœð foss-
ins (( metrum), sem venjulega er
nefnd fallhœðin, og henni samsvarar
spenna rafmagnsstraumsins. Orka raf-
magnsins fínst með því að margfalda
saman straumstærð og spennu, eins
og orka vatnsins fínst með því að
margfalda saman vatnsmagn og fall-
hæð.
Til glöggunar og samanburðar set
jeg hjer eftirfarandi yfirlit:
Grundvailareining orku er 1 kíló-
grammetri, sem er það erfiði, er út-
heimtist til að Iyfta einu kg. einn
metra, og er skammstafað kgm.
1 hestaflstími —
1 hitaeining =
1 watt-tími =
1 kílówatt-tími =
I hestaflstími =
1 watt-tími =
1 kílówatt-tími =
1 hestaflstími =
1 kílówatttími =
270000 kgm.
427 kgm.
367 kgm.
367000 kgm.
632 hitaein.
0,86 —»—
860 —»—
736 watt-tím.
0,736 kílówatt-t.
1,36 hestaflst.
III.
Þá snúum vjer oss að viðfangs-
efninu, og er þá fyrsta spurningin,
sem úr þarf að leysa, þessi: Hvað
þarf mikið afl til þess að framleiða
nægilegt rafmagn handa einu heimili?
Helstu þarfirnar á heimilinu eru
þessar:
1. Ljós á vetrum í öll hús manna
og málleysingja.
2. Hiti til matreiðslu.
3. Hiti í híbýli manna, að minsta
kosti í eina stofu, setstofu á vetr-
um.
4. Afl til að framkvæma þá vinnu
við heimilið, sem vjelar verða not-
aðar við.
Skal nú athuga hve mikið afl
þarf til hvers fyrir sig.
1. Ljósin, Eitt hestaflnægirívenju-
legum kringumstæðum til að fram-
leiða ljós á 25 rafmagnslömpum, að
ljósmagni á við meðal steinolíu-
lampa hver, bera 16 kerta birtu hver,
sem kallað er. Ekki vilja menn
spara ljósin, ef framleidd eru með
vatnsafli, og skal því gera ráð fyrir
einum lampa í hverju herbergi, og
tveim í stærstu herbergjunum, enn-
fremur í fjósi, hænsnahúsi, hesthús-
um og fjárhúsum ef efnin leyfa.
Getur nú hver talið saman hve
marga lampa hann þarf, og reiknað
út eftir því hve mörg hestöfl þarf til
ljósa.
2. Matreiðsluhiti. Aflið, sem til
hans þarf, fer eftir því, hve mikið hús-
móðirin þarf að elda í einu, og hve
lengi hún vill bíða eftir þvi að suð-
an komi upp. Því minni sem pott-
urinn er og því þolinmóðari sem hús-
freyjan er, því minna afl má kom-
ast af með til eldunarinnar.
Ef tækin, sem breyta fyrst vatns-
aflinu f rafmagn og svo rafmagninu
í hita, væru alfullkomin, svo að alt
vatnsaflið breytist í hita, þá mundi
hvert hestafl, sem túrbínan eða vatns-
hjólið framleiðir, geta hitað 1 lítra
af vatni um 10V2 stig á Celsius á
hverri mínútu. Nú eru tækin ekki
nærri því svo fullkomin, að öllu afl-
inu verði breytt í hita. Með venju-
legum tækjum má gera ráð fyrir að
hvert hestafl geti hitað 1 Ktra af
vatni 70 á hverri mínútu. Eftir því
tekur það ^f0 eða h. u. b. 15 mín.
fyrir 1 hestafl að koma upp suðu á
einum Ktra (einum potti) af ísköldu
vatni. Vilji húsfreyjan geta komið
upp suðu á 8 pottum vatns á
15 mín. verður hún þá að fá
8 hestöfl úr bæjarlæknum það kort-
jerið; sje helmingi meira — 16
Ktrar — í pottinum hjá henni, kem-
ur suðan ekki upp fyr en eftir hálf-
tíma, ef hún hefur ekki nema þessi
8 hestöfl.
Þetta er nú miðað við það, að ís-
kalt vatn sje tekið til matreiðslunn-
ar, og þetta afl þarf ekki til hitunar
nema rjett á meðan verið er að
koma upp suðunni; eftir að suðan
er komin upp nægir helmingur til
fjórði hluti þessa afls til þess að
halda við suðunni.
Menn hafa leitað ýmsra ráða til
þess að komast af með rninna afl
til eldunarinnar; þar sem vatnsafl er
notað til rafmagnsframleiðslunnar,
verður hentugra að láta hitunina
standa yfir lengri tíma, því að þá
má hámark aflsins — sem stærð
stöðvarinnar miðast við — vera
minna. Sje t. d. svo um búið, að
ávalt sje haft til nóg af 50 stiga
heitu vatni, þegar á að fara að elda,
þá er þegar fenginn helmingur af
þeim hita, sem þarf til þess að koma
upp suðunni. Þetta má fá með því
að hafa hæfilega stóran vatnshitara,
og nota dálítið afl til þess að hita
vatn í honum þann hluta sólarhrings-
ins, sem þess þarf með. Sje nú til
50 stiga heitt vatn, og þurfi að
hleypa upp suðu á 8 Ktrum, þá