Lögrétta - 15.11.1913, Blaðsíða 2
192
L0GRJETTA
Landsfrægu Peysurnar
og NÆRFÖTIN eru nú komin í afar fjölbreyttu
IJRVALI
í AUSTURSTRJlTi 1.
Ásg. G. Gunnlaugsson & Co.
Loksins
eru KVENREGNKÁPURNAR
koninar;
en kosturinn er, að þær eru fagrar og ó<lýi*ar
í Austurstræti 1.
Ásg. Gr. Grunnlaugsson & Oo.
Stórslys í náinum. 14. f. m.
varð stórslys í kolanámunni „Univer-
sal“ hjá Cardif í Englandi. Það
kviknaði í námunui, og voru þá 780
menn þar niðri. Mörgurn var bráð-
lega bjargað, en um 400 fórust. Er
þetta sagt hið mesta námaslys, sem
nokkru sinni hafi fyrir komið í Eng-
landi.
R. Aniundsen á Suður-Jótlandi.
Símfregnir frá Khöfn frá 5. þ. m.
segja frá því, að Amundsen hafði
boðað fyrirlestur á Suður-Jótlandi og
ætlaði að tala á norsku, en valds-
menn þar bönnuðu og vildu að hann
talaði þýsku. Ut af þessu reis mikil
gremja. Er svo símað aftur frá
Khöfn 9. þ. m., að yfirvöldin þýsku
hafi afturkallað bannið.
Katsura fursti, einn af frægustu
stjórnmálamönnum Japana, er nýlega
dáinn. Hann hafði full 40 ár starf-
að að stjórnmálum og þrisvar verið
yfirráðherra. í æsku nam hann her-
mensku í Þýzkalandi og var lengi í
Berlín.
Stórfyrirtæki í Ungarn. Það er
sagt, að í Budapest sje nú mikið
rætt um uppástungu, sem komin er
fram um að grafa þaðan skipgengan
skurð suður í Adríahaf. Það kvað
vera gert ráð fyrir að vinna megi
verkið á 6—8 árum.
Giuseppe Yerdi, hið fræga ítalska
tónskáld, átti 100 ára afmæli 10.
október síðastl. og hefur þess vfða
vcrið minst með viðhöfn.
Hvíta þrælasalan. í síðastl.
mánuði var tekinn fastur í Prag
maður að nafni Gottlieb Anthony,
sem er alræmdur fyrir kvenna-
sölu. Hann var þá á ferð með 5
ungar stúlkur, sem hann hafði með
fölskum loforðum gint burt burt frá
heimilum þeirra.
Frakkland og Spánn. Poincaré
Frakklandsforseti var í haust í ferð
á Spáni og var tekjð þar með mikl-
um vináttumerkjum, sem sagt er að
þýði það, að vináttubandalag sje að
komast á milli þjóðanna og styðji
Englendingar mjög að því.
Neyð í Dublín. Um miðjan síð-
astl. mánuð var sagt, að vegna verk-
falla og útilokunar frá vinnu, sem
þeim hefur verið samfara, væru um
IOO þús. manna þannig staddar, að
fullkomin hungursneyð væri fyrir
dyrum hjá þeim. Óeirðir höfðu
gengíð þar á undan og stjórnin hafði
reynt að miðla málum, en alt varð
arangurslaust.
Dönsku grundvallariÖgin eru nú
tií meðferðar í Landsþinginu. Lík-
índi eru til, að breytingafrumvarpið
komist fram. I. C. Christensen bjó
til nýtt frumvarp og birti í blaði
sínu „Tiden", en það var ekki tekið
til meðferðar af þinginu. Núverandi
stjórn fylgir fast fram frumvarpi því,
sem fyrir liggur.
Stærstu skipin eru nú sem stend-
ur eign Hamborg Ameríku-Iínunnar,
bygð til ferðanna milli Hamborgar
og New-York. „Imperator", sem er
50 þús. tonn, hijóp af stokkunum
síðastl. sumar, en annað skip, „Vater-
land", á fjelagið í byggingu, og það
á að verða enn stærra, 56 þús. tonn.
Dr. Rudolf Diezel, hinn þýski
hugvitsmaður, sá er fann upp Diesel-
hreyfivjelina, sem nafn hefur fengið
eftir honum, dó slysalega seint í
september í haust. Hann var á
ferðalagi frá Antwerpen tii Lundúna,
en hvarf eina nótt, og gengu um
tíma ýmsar sögur um, að hann
mundi hafa verið myrtur, en aðrir
giskuðu á, að hann hefði fyrirfarið
sjer. Lík hans fanst nokkru síðar
við ósa Scheldefljótsins. Það hefur
komið frarn eftir dauða hans, að
hann var stórskuldugur, og nema
kröfurnar il/a milj. marka, en eignir
allar þar fyrir utan veðsettar.
Rússar og Finnar. Rússar eru
altaf' að þröngva kosti Finna meir
og meír. Síðasta misklíðarefnið eru
lög, sem rússneska þingið hefur sett
um jafnrjettl Rússa og Finna í Finn-
landi, og voru þau lög ekki lögð
fyrir finska þingið og grundvallarlög
Finna þar með brotin. En Finnar
mótmæla þessu einum rómi og dóm-
arar þeirra neita að viðurkenna lögin
og dæma eftir þeim. Fyrir það voru
í haust undir 20 finskir dómar-
ar teknir fastir og fluttir til St. Pjet-
ursborgar til þess að þola þar dóm
og hegningu, sem sögð er vera 16
mánaða fangelsisvist. — Þrátt fyrir
ítrekuð loforð frá keisurum Rússlands
lands um að halda grundvallarlög
landsins, er nú farið með Finnland
eins og hertekið ríki og stefnan er
sú, að draga það meir og meir undir
rússneska stjórn. Einstöku raddir
heyrast stöðugt í rússneska þinginu
gegn þessum aðförum, en hinar, sem
mæla þeim bót, eru bæði miklu fleiri
og háværari.
Radium-lækningar eiga nú að
sögn að verða auðveldari og ódýr-
ari en verið hefur, eftir uppgötvun,
sem gerð hefur verið á tilraunastofu
Sir E. Cassels í Lundúnum.
Goethe í Chicago. Á svonefndu
Lincolnplássi í Chicagó er verið að
reisa þýska skáldkonunginum Goethe
stórt líkneski, gert af þýskum mynda-
smið, prófessor Hermann Hahn í
Múnchen. Goethe stígur þar öðrum
fæti upp á nærri hnjeháan stein og
situr örn á hnje hans.
Síldarvciðar við Noreg hafa
brugðist svo þetta ár, segir í útl.
blöðum, að menn muna ekki dæmi
til annars eins.
Frá IjallÉdi til fisWa.
Dáin er á Hólmavík í Stranda-
sýslu frú Ingibjörg Magnúsdóttir
kona Guðjóns Guðlaugssonar alþm.
Hún andaðist 8. þ. m. kl. 5V2 e.
m., 66 ára gömuJ, góð og vinsæl
merkiskona.
Fálkinn tók 4. þ. m. enskan
botnvörpung, sem Vallington heitir,
við veiðar á Breiðafirði. Fjekk hann
2000 kr. sekt í Stykkishólmi og afli
og veiðarfæri upptæk.
Annan enskan botnvörpung hitti
Fálkinn þar einnig við ólöglegar
veiðar. Það var „Claudius" sá, er
dró hann af grunni í Onundarfirði í
fyrra. Flúði „Claudius" til hafs, en
Fálkinn elti hann og skaut eftir hon-
um 2 skotum til viðvörunar, en hinn
skeytti því engu og flýði sem harð-
ast, en dimt var orðið og bjargaði
myrkrið honum. Var þá komið
vestur hjá Öndverðarnesi.
í gær kom Fálkinn inn hingað
með sekan botnvörpung, sem hann
hafði tekið úti fyrir Ólafsvík, Hann
heitir „Edinburg Castle" frá Grimsby.
Sekt 1800 kr. og veiðarfæri upptæk
og mikill fiskur.
Hefur þá Rothe kapteinn tekið
hjer 32 botnvörpunga á þessu ári og
er vel að verið.
Bæjarfógetaembættið á Akur-
eyri. Um það hafa sótt Einar Arn-
órsson prófessor, Júl. Havsteen sett-
ur sýslum. þar og Páll Einarsson
borgarstjóri í Rvík.
Húnayatnssýsla. Um hana sækir,
auk þeirra, sem áður eru taldir, Ein-
ar Jónasson Iögfræðingur.
Leiðrjetting. Misprentað var í
51. tbl.: Glaumbæ fyrir Saurbæ
í Eyjafirði, þar sem sagt var frá láti
frú Sólveigar Pálsdóttur prestskonu
frá Saurbæ.
Barnaskóli í Borgarnesi. Þar
var vfgt nýtt barnaskólahús 8. þ. m.,
22Xr4 álnir og vel vandað. Voru
þá margir hjeraðsmenn þar við stadd-
ir. Gísli Jónsson verslunarstjóri setti
samkomuna, en sr. Einar Friðgeirs-
son hjelt vígsluræðuna, og kvæði var
sungið eftir Guðm. Guðmundsson
skáld.
Strand á Hornafirði. Gufuskip-
ið „Súlan", eign O. Tuliniusará Ak-
ureyri, strandaði þar í stórviðrunum
í október. Björgunarskipið „Geir“
dró hana út, og fór með hana til
Eskifjarðar og gerði þar svo við
hana, að hann kom henni hingað
suður til aðgerðar á dráttarbrautinni.
Tvær stúlkur köfnnðu af loft-
eitrun á Siglufirði nýlega, sem staf-
aði frá ofni í herhergi, sem þær
sváfu í.
Dáin er 30. f. m. frú Guðrún
Bjarnadóttir, kona Einars Sveinbjarn-
arsonar í Sandgerði, fædd 1861 og
ættuð úr Skagafirði, mesta myndar-
kona, segja þeir, sem hana þektu.
Darflr hnndar. „Vísir" frá 9.
þ. m. segir þessa sögu: „í stórhríð-
unum um daginn fenti fje í Bárðar-
dal og Reykjadal svo mörgum hundr-
uðum skifti. Fjárleitarmenn höfðu
með sjer hund einn, er svo var fund-
vís, að hann gat sagt til kinda, þó
5 álna snjór væri yfir. Náðist eftir
hans tilvísun mjög margt lifandi af
hinu fenta fje, en þó munu um 200
kindur hafa farist.
íslenskur gráðaostur.
Svo sem kunnugt er, hefur hinn
frakkneski gráðaostur (Roque-
fortostur) rutt sjer rúms víðsveg-
ar um heim og þykir alment hin
dýrmætasta ostategund. Bændur
á suðvesturhluta Frakklands búa
gráðaostinn til úr sauðamjólk,
og sá í hann gráðasveppinum
»Penicilium Roquefort«. Því næst
er osturinn sendur til geymslu
í hina svonefndu Roquefortkjall-
ara. Eru það jarðhýsi mikil fjór-
og fimm-lyft og grafinn hjer um
bil 500 metra inn í kalkkend
fjöll. í þessum jarðhýsum fer
fram eins konar myglugerð í
ostinum, og er hann sendur
þaðan á markaðinn eftir nálega
hálft ár.
Því hefur verið haldið fram,
einkum af Frökkum, að ekki sje
unt að gera góðan gráðaost
nema þeir sjeu geymdir í Roque-
fortjarðhýsunum, en þrátt fyrir
þessa kenningu, hafa menn frá
ýmsum löndum reynt að kynna
sjer ostagerðina með þeim ásetn-
ingi að innleiða hana heima fyrir.
Meðal þessara manna er einn
landi vor. — Síðastliðið vor kom
til mín maður, er kvaðst heita
Jón Á. Guðmundsson frá Por-
finnsstöðum við Önundarfjörð og
hafa kynt sjer gráðaostagerð i
Frakklandi. Við ræddum l'ram
og aftur um ostagerðina, og taldi
jeg mörg vankvæði á að hægt
væri að gera hjer góðan gráða-
ost, því þótt vjer hefðum, eða
gætum haft, næga sauðamjólk, þá
mundi vanta hentug jarðhýsi, þótt
liellirar sjeu víða til, og svo fanst
mjer satt að segja óeðlilega stórt
stökk frá islensku kjúkunni upp í
gráðaost(Roquefort). Enþráttfyrir
mína svartsýni kvaðst Jón ætla að
reyna að gera gráðaost og vita
hvernig tækist. Því næst leysti
hann frá dálítilli skjóðu, er f var
samskonar gráðasvepur sem í
Roquefortosti. Að svo búnu
skildum við.
En fyrir nokkrum dögum sendi
Jón mjer islenskan gráðaost, sem
hann hafði búið til snemma i
sumar. Þetta sýnishorn liktist
svo mjög hinum frakkneska gráða-
osti, að erfitt var að gera grein-
armun á bragðinu, einkum ef
tekið var innan úr miðju sýnis-
horninu. Jeg reyndi að klekja
út gráðasveppinum frá sýnishorn-
inu, og tókst það ágætlega, en
gróðurinn var dálitið blandinn
öðrum myglusveppum út við yf-
irborðið, og kemur það af ófull-
komnum útbúnaði við ostagerð-
ina. Frakkneski gráðaosturinn
virðist mjer heldur mýkri eða
feitarmeiri en hinn islenski. Þessi
litilvægi galli hygg jeg stafi frá
húsakynnunum. Gráðasveppur-
inn hafi t. d. ekki gerað við það
hitastig, sem honum er hagfeld-
ast að melta ostinn. J. Á. G.
segir meðal annars í brjefi til
mín: »Tilraunir mínar hafa tek-
ist furðanlega með jafn ófull-
komnum útbúnaði. Jeg vona
því að vel megi takast að gera
hjer góðan gráaost með æfingu
og bættum útbúnaðk.
Það er ekki ofmikið sagt, að
tilraunirnar hafi tekist furðanlega,
því eftir sýnishorni því að dæma,
sem mjer var sent, er enginn efi
á þvi, að hjer á landi er hægt
að gera gráðaosl engu síður en á
Frakklandi. En mjer er ráðgáta,
hver ráð Jón hefur haft til þess
að gera slíkan ost, án þess að
hafa nokkurn verulegan útbúnað.
Með þessum línum vildi jeg
að eins vekja athygli almennings
á þessari ostagerð og um leið
minna á, að hjer gefst tækifæri
til að hlynna að nýrri innlendri
framleiðslu.
Að endingu skal jeg geta þess,
að garðyrkjufræðingur Einar
Helgason getur látið í tje frekari
upplýsingar um framangreinda
ostagerð, og mun hafa fengið
nokkuð af osti þessum til sölu.
»/« ’13.
Gísli Guðmundsson.
ísaf. og „Fram“«fjclagið.
Þegar H. Hafstein tók við ráðherra-
embættinu á miðju ári 1912, flutti
ísaf. mynd af honum og sagði meðal
annars í grein, sem myndinni fylgdi,
og kvaðst þar tala 1 nafni alþjóðar
landsins: „. . . Þótt margt og mikið
hafi milli borið, treystir hún engum
sona sinna betur til þess (þ. e. að
taka við ráðherra-embættinu), engum
jafnvel eins vel og H. Hafstein“.
Þetta er Ísaí. nú beðin að lesa upp
aftur og bera saman við tillöguna
frá E. Claessen, sem samþykt var á
„Fram“-fundinum 1. þ. m. Lögr.
sjer ekki betur en að ritstj. ísaf. hafl
með þessum ummælum greitt henni
atkv. — Annars mætti líka minna
ísaf. á ýms ummæli hennar um
Björn heitinn Jónsson, til dæmis um,
að hana klígjar ekki svo mjög við
lofsyrðunum, þótt nokkuð djúpt sjeu
sótt.
Nfjórnarskrármálið í rík-
isráðlnu. í Lögb.bl. frá 10. þ. m.
eru prentaðar ræður íslandsráðherra,
forsætisráðherrans og konungs, sem
fluttar voru í ríkisráðinu 20. f. m.,
er ráðherra íslands skýrði þar frá
samþykt alþingis á frumvarpi til
breytinga á stjórnarskránni. Leyfði
konungur, eftir óskum bæði forsætis-
ráðherrans og ráðhcrra íslands, að
ræðurnar væru birtar.
Reykj avík.
Jón Þorbergsson Ijárræktar-
maðnr er hjer nú staddur, nýkom-
kominn úr Norðurlandi, en fer hjeðan
nú um helgina til Vesturlands og
ferðast þar um í vetur til þess að
leiðbeina mönnum í fjárrækt.
Hljómleika hefur Brynjólfur Þor-
láksson haldið hjer síðastl. miðv.d.
og fimtud,- kvöld í Bárubúð, og
voru þeir vel sóttir. Sjálfur ljek hann
á harmonium, en söngflokkur karla
og kvenna söng, og einsöngva söng
í tveimur af lögunum Símon Þórð-
arson stúdent frá Hól. Þótti skemt-
unin góð bæði kvöldin.
Síra Friðrik Friðriksson fer til
Winnipeg með botnvörpung í dag og
gerir ráð fyrir að dvelja hjá Vestur-
íslendingum næstu missirin til þess
koma þar skipulagi á hin kristilegu
ungmennafjelög þar vestra. Sakna
margir Fr. Fr. hjeðan úr bænum og
óska, að fjarvera hans verði sem
skemst.
Tíðin. Fyrir utan norðankastið í
októb. má telja að haustið hafi verið
mjög gott alt til þessa. En síðustu
dagana hefur snjóað dálítið og í gær
var hvassviðri af útsuðri með bleitu-
hríð öðru hvoru.
Gísli Gnðmnndsson gerlafræðing-
ur fer til útlanda í dag og dvelur
þar um hríð.
Jes Zimsen konsúll er nýfarinn
til útlanda, og kemur aftur með
Botníu 4. þ. m.
Aschehougs bókaverslnn íKrist-
janíu er stærsta og ríkasta bóka-
verslun Noregs. Núverandi forstjóri
hennar ’neitir W. Nygaard og átti ný-
lega 25 ára bóksalaafmæli. Við það
tækifæri gaf hann 50 þús. kr. til
líknarfyrirtækja. Hann hefur nú úti-
bú frá bókaverslun sinni í Khöfn.
Patrick Ford, einn þeirra manna,
sem harðast hafa barist fyrir heima-
stjórn írlands, andaðist í New-York
seint í september í haust, 76 ára
gamall. Hann fór ungur til Ame-
ríku og varð þar blaðamaður. Hjelt
hann þar altaf mjög fast fram sjálf-
stjórnarrjetti írlands og starfaði að
stuðningi baráttunnar heima meðal
landa sinna vestra. Lengi var það
hans skoðun, að írland yrði að skilja
við England fyrir fult og alt, en nú
sfðast studdi hann af alhug heima-
stjórnarfrumvarp ensku stjórnarinnar,
Albanínstríðið. Eins og áður
hefur verið sagt frá, urðu Albanir al-
gerlega undir í ófriði þeim, sem þeir
hófu í haust, einkum gegn Serbum.
Það er sagt, að manntjónið hjá Al-
bönum hafi orðið 10 þús. og er
það gríðarmikið hjá jafn-fámennri
þjóð. Hjá Serbum er sagt að mann-
fallið hafi verið miklu minna.
Ástandið 1 Albaníu er eftir ófrið-
inn hið versta. Bráðabirgðastjórnin,
sem Khemal bey er enn fyrir, ræð-
ur ekki við neitt. Það er því full
þörf á, að ný stjórn taki í taumana.
Nú er sagt, að næstur standi fursta-
tigninni þar Wilhjálmur prins af
Wied. Hann er 37 ára gamall, ofíi-
seri í prússneska hernum og náskyld-
ur Elisabetu Rúmenadrotningu.
Morð í Frakklandi. í nánd við
Nantes í Frakklandi gerðist það fyrir
skömmu, að fimtán ára drengur fjekk
ávítur hjá húsbónda sínum, en reidd*
ist svo, að hann laust bóndann með
verkfæri, sem hann hjelt á, og er
bóndi fjell við höggið, barði dreng-
urinn hann til bana, óð svo inn í
húsið og drap þar húsmóður sína á
sama hátt, vinnukonu og 3 börn, sem
húsbændur hans áttu. Þetta gerði
hann alt í einu æðiskasti. Aðeins
yngsta barnið var eftir lifandi. Dreng-
urinn lenti svo í höndum lögregl-
unnar.
Rússland og Balkanlöndin. Það
er sagt, að Rússastjórn hafi í hyggju
að byggja nýja járnbrautarlínu, sem
setji Rússland í miklu nánara sam-
band við Balkanlöndin en áður.
Brautin er sögð eiga að liggja út frá
stöðinni Leipzigskaja í hjeraðinu Bez-
arabíu til Leovo f Rúmeníu, en það-
an aukabrautir til annara rikja á Bal-
kanskaganum.
Prentsmiðjan Gutenberg.