Lögrétta - 03.12.1913, Qupperneq 1

Aígreiðslu- og innheimtum.:
fORARINN B. ÞORLÁKSSON.
V oltnmindi 1.
Talilml 369.
LOGRJETTA
Rltitjorl:
f’ORSTEINN GtSLASON
Plngholtsatraetl 1T.
Talsimi 178.
M
Reykjnvík 3. deseraber 1013.
VIII. ársr.
I. O. O. F. 951259
Lárus Fjeldsted*
Y'flprjettarmálafœrslumaOur.
Lækjargata 2.
Helma kl. I 1-12 og 4—7.
Bækur,
Innlendar og erlendar, pappir og allskyDs
ritföng kaupa allir <
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Fánamálid.
Hertog'ahöllin í Brunsvík.
í sumar, sem leið, vildi lsaf., eins
og alment var þá, að löggiltur yrði
íslenskur fáni. Og hún var mjög
hrygg yfir því, er frumvarp þingsins
fjekk ekki fram að ganga, og hafði
hún gert sig ánægða með það, enda
þótt það færi reyndar skemra en
konungsúrskurðurinn um fánamálið
gerir. Hún var á sömu skoðun um
málið og L. H B, og þeirri skoð-
un fylgdi líka Björn Kristjánsson
bankastjóri á þingi. En nú, þegar
það er fengið, sem þingið óskaði
eftir, og ríflega það, þá er hún kom-
in á þá skoðun, að lítið sje unnið
við það.
Setjum nú svo, að fánamálinu hefði
ekki fengist framgengt hjá konungi.
Hvernig halda menn, að þá hefði
sungið í ísaf., L. H. B. og öðrum
fánaleikendum frá þinginu í sumar?
’Þau hefðu þá án efa kallað þetta
aðalmálið og talað um það eins og
undir því einu væri komin velferð
íslands í nútíð og framtíð, að það
fengi löggiltan fána „innan fslensks
valdsvæðis" eins og þau komust að
orði síðastl. sumar. Svona breytast
stundum skoðanirnar eftir atvikun-
um.
Nú þykir tsaf. alt undir gerðinni
komið á fánanum. En veit hún
hvaðan uppástungan er um gerðina
á stúdentafánanum svokallaða? Uppá-
stungan er frá Lögr. Um það get-
ur ísaf. sannfærst, ef hún lftur yfir
Lögr. frá september og október 1906.
Þar getur hún sjeð, hver eru upp-
tök fánamálsins og bláa flaggsins
með hvíta krossinum. Hún átti eng-
an þátt f málinu þá. Það var Lögr.,
sem vakti það upp og átti uppá-
stunguna að gerðinni, sem sfðar var
samþykt og tekin upp af Stúdenta-
fjelaginu. Annari gerð var þá hald-
ið fram af sumum í fjelaginu, og
Lögr. man ekki betur en að það
væru einmitt nokkrir Landvarnar-
menn, sem þá gerðina vildu heldur,
en það var þrílitt flagg, blátt, með
hvftum og rauðum krossi, norsku
litunum í öfugri röð. Þetta var fal-
jeg gerð, en hin þótti einfaldari, og
því varð hún ofan á við atkvæða-
greiðsluna f fjelaginu. Á Akureyri
fjekk aftur á móti þrílita flaggið
meira fylgi og var þeirri gerð um
stund haldið fast fram þaðan.
Svona er nú þessu máli varið.
Og þegar ísaf. hefur rannsakað þetta
vel og sannfærst um, að alt er þetta
rjett, sem hjer hefur verið sagt, þá
býst Lögr. við, að hún ranki við
sjer og komist á þá skoðun, að
þótt hin gamla uppástunga Lögr.
um fánagerðina þætti góð, þá sje
þó hugsanlegt, að finna mætti ein-
hverja aðra gerð, sem notast mætti
við, ef svo er, að konunginum þyki
þessi gerð óhæfilega lík flaggi, sem
er eign Grikkja.
Um þá líkingu vissi Lögr. ekkert,
þegar hún kom fram með uppástung-
una. Það ber blaðið með sjer. Og
stúdentafjelaginu var einnig ókunn-
ugt um þetta, þegar það samþykti
gerðina. Lögr. finst það lftils vert
mál, hvort gerðinni er breytt eða
ekki, jafnvel hlægilegt, að gera
annað eins mál og það að áköfu
Síðastl. vor gifti Vilhjálmur Þýskalandskeisari elstu dóttur sína,
sem Victoria Louisa heitir, syni hertogans af Cumberland. Hann
heitir Ernst Augúst. Nú hefur keisarinn gei't tengdason sinn að her-
toga af Brnnsvík, en jafnframt látið hann afsala sjer tilkalli til kon-
ungdóms í Hannóver. Hefur keisari átt i miklu þjarki um þessi
mál. Hertoginn af Cumberland, sem kvæntur er Thyru prinsessu af
Danmörku, dóttur Kristjáns IX., hefur verið í óvináttu við keisara
og haldið því fram, að hann hjeldi ranglega fyi'ir sjer föðurleifð sinni.
En með hjónabandi barna þeirra var talið, að fullar sættir hefðu
komist á milli þeirra. En ýmsum þótti ekki nógu ti-yggilega um
hnútana búið hjá keisara þar sem um afsal Welfaættaiinnar á
Hannover var að ræða, en Cumberlandshertoginn er nú höfuð henn-
ar og er Welfaættin ein af elstu konungaættum Norðurálfunnar.
Meðal þeirra, sem óánægðir voru, var Vilhjálmur ki'ónpins, og
komu opinberlega frarn mótmæli frá honum, er vöktu nxikla at-
hygli og urðu um hríð tilefni til missættis milli hans og föður hans.
En alt hefur þetta jafnast, og nú eru þau ungi hertoginn og kona
hans, sem hjer eru myndir af, setst að í stjórnarhöllinni í Brunsvík,
sem lika er sýnd á myndinni. Ráðgert vai', að i haust yrði keisar-
inn þar gestur þeirra.
deilumáli. Og hún býst við að ísaf.
geti orðið henni sammála um þetta,
þegar hún hefur fræðst um það,
hvaðan uppástungan um gerðina á
bláhvíta flagginu er komin.
Slys á „Kong Helge“.
Prír menn drnkna.
„Kong Helge", skip Thorefjelags-
ins, hrepti ákaft illveður á leið frá
Austfjörðum til Khafnar nú nýlega.
Hann kom inn til Kristjanssand í
Noregi 23. f. m. mjög laskaður og
hafði þrjá menn tekið út af skipinu
og þeir allir druknað. Mennirnir
voru Hansen skipstjóri, Dam stýri-
maður og einn háseti. Frjettirnar
segja, að sjór hafi brotið stjórnpall-
inn.
Hansen skipstjóri var lijer áður
um tíma fyrir „Vestra*.
berlega, En þýsku blöðin hjeldu á-
fram með málið og bljesu það mjög
upp. Það er talið eins dæmi, að
sendiherra verði uppvís að því, að
vera við riðinn slíkt mál og þetta,
Sendilterra Rússa njósn>
armaöur í Nvíþjóðt í haust
var hafln sakamálsrannsókn í Stokk-
hólmi gegn fyrv. undirforingja í
sænska hernum, sem Törngreen heitir,
og hann sakaður um, að hafa verið
njósnarmaður annars ríkis. í Sví-
þjóð var f fyrstu farið leynt með
þetta mál. En upplýsingar um það
fóru þá að koma fram í þýsk-
um blöðum. Og það hefur reynst
rjett, sem þar var sagt, að rúss-
neski sendiherrann í Stokkhólmi
væri við málið riðinn. Verslunar-
maður einn, Holsteinsson að nafni,
var tekinn fastur, og sannaðist, að
hafði verið milligöngumaður milli
Törngreens og hermála-aðstoðar-
manns rússneska sendiherrans. Sá
hjet Assanovitch, og kvaddi Rússa-
stjórn hann heim, eftir kröfum frá
sænsku stjórninni, er þetta var orð-
ið uppvíst. Um sama leyti fór
rússneski sendiherrann, Savinsky,
skyndilega burt úr Stokkhólmi og
hjelt til Parísar. í Svfþjóð var reynt
að gera sem minst úr þessu opin-
Assanoritch.
sem hjer var á ferð, og þykir það
hin mesta hneysa bæði fyrir hann
og þjóð hans.
En versta hneykslið er þó það,
að sterk grunsemd hefur fallið á
eina af sænsku prinssessunum um
það, að hún sje líka flækt inn í
þetta mál. Það er María Povlovna
kona Karls Vilhjálms, næstelsta son-
ar Gústavs konungs, en hún er stór-
furstadóttir frá Rússlandi og giftist
sænska prinsinum 1908. Móðir henn-
ar er dóttir Georgs fyrv. Grikkja-
konungs. Marfa prinsessa er nú
kominn heim til Rússlands og sagt,
að hún komi ekki framar til Sví-
þjóðar.
Oarlsberg brugghúsin
mæla með
Carlsberg- skattefri
alkóhóllitlum, ekstraktríkum, bragðgóðum, haldgóðum.
Carlsberg- skattefri porter
hinni extraktríkustu at öllum portertegundum.
Carlsberg- sódavatn
er áreiðanlega besta sódavatn.
Dm TöTeiJegan dauðdaga.
Slysfarir, sjálfsmorð og manndráp
hjer á landi.
Eftir Guðm. Björnsson.
(Framh.). -----
IX.
Um eiturhættur, eitursölu 0. fl.1 2)
Eiturmorð eins- Öllum er °rðið
dæmi hjer. Jöfn- kunnugt um ettur-
uður við aðrar morðið, sem nú er
þjóðir. Eftirtekt- verið að rannsaka.
arverð wskikkan- þag er mjög nýstár-
legheit«. legur viðburður hjer
á landi. í öðrum löndum eru
eiturmorð engin nýlunda. En
hjer hefur ekkert þess konar morð
vitnast um langan aldur. Jeg
veit ekki til að nokkurt eitur-
morð hafi oiðið uppvíst hjer á
landi alla 19. öldina, og fróðir
menn segja mjer að það muni
ekki hafa verið. I árbókum Espó-
líns er talað um 27 moi'ð á 18.
öld (þar af 9 barnsmorð), en þar
er oft ekki minst á aðferðina, og
veit jeg því ekki hvort nokkurt
eiturmorð er þar á meðal. Þetta
er alt órannsakað enn þá hjer á
landi, engin glæpamálasaga til.
Jeg fxnn það æ betur og betur á
heilbrigðismálunum, hvílíkur bagi
það er fyrir öll okkar þjóðþxif,
að saga þjóðarinnar er enn að
mestu leyli ósögð og hvergi nema
hálfsögð.
Því er ekki að neita, það
gegnir furðu, hvað morðin eru fá
hjer og manndrápin á við það,
sem verða vill í öðrum löndum.
Jeg hef oft heyrt menn segja
að það komi til af þvi, að við
íslendingar sjeum svo ósköp
y>skikkanlegir«.
En þessi mikli munur gœti þó
líka, að einhverju leyti, verið þvi
að kenna, að hjer hafi miklu
fleiri morð haldist leynd, vegna
þess að aðgæslan hjer á bráðum
og voveiflegum mannslátum hef-
ur verið svo að segja einskis nýt
alt til þessa, engin nýtileg lög
verið sett þar að lútandi, eins og
alstaðar í öðrum löndum.*)
Víst er um það, að i öllum
öðrum greinum eru íslendingar
naumast nokkurn hlut vskikkan-
legri«, en aðrar »siðaðar« þjóðir.
1 III. kafla þessarar ritgerðar
var minst á þennan mikla mun,
og gefið í skyn að hjer hefði
mátt búast við 16—20 morðum
og manndrápum á þeim 35 árum
(1875—1909), sem um var talað,
en ekki vitnast nema 7 þess konar
mannslát á því skeiði.
SRrifsíofa
9
Eimskipalfelag Islands,
Austurstrœti 7. Opin kl, 5--7.
Talsími 409.
Bíó-kaffihúsið
(inngangur frá Bröttugötu) mælir
með sínum a la carte rjettum,
smurðu brauði og miðdegismat.
Nokkrir menn geta fengið hús-
næði og fæði. Sími 349.
Virðingarfylst.
Hartvig Nielsen.
Skandía-mótorinn. Jakob
Gunnlögsson stórkaupm. í Khöfn,
sem hefur einkasölu á Skandía-
mótorum í Danmörku, íslandi og
F'æreyjum, hefur gefið út bók með
nákvæmri lýsingu á honum og
vönduðum myndum, sem sýna
alla gerð vjelanna og gefa Ieið-
beiningu um meðferð á þeim.
1) Jeg hef nýlega sent landsstjórn-
inni ítarlega skýrslu um petta mál; er
pessi kafli saminn upp úr þeirri skýrslu
minni, en aukið við ýmsum almenn-
um fróðleik.
2) Ef á þarf að halda get jeg fært
full rök fyrir þvi, að sum hroðaleg-
ustu morðin hjer á landi, sem strax
hefðu komist upp, ef eftirlitið hefði
verið í lagi, þau hafa haldist leynd —
engan grunað neitt — þangað til ein-
hver sjerstök tilviljun olli því, að þau
vitnuðust. En hvað hefur hana vantað
oft, þá sjerstöku tilviljun? Pað veit jeg
J ekki. Það er öllum hulið.
Jeg vil ekki að menn haldi að
þetta sje ofsögum sagt — það er
þvert á móti — og þess vegna
kem jeg nú með nánari saman-
burð.
Tíðleik glæpa verður að miða
við fólksfjölda.1)
Á Englandi komu, um árin
1881—’90, að meðaltali 13 morð
og 10,5 manndráp á hverja
miljón landsmanna á ári. Jeg
hef nú reiknað út, að hefðu
þessir atburðir verið álíka tíðir
hjer árin 1875—1909, þá hefðu
hjer átt að koma fyrir á þeim 35
árum samtals 34 morð og 27
manndráp. En reyndin varð sú,
að alla þá tíð vitnuðust ekki hjer
nema 5 morð og 2 manndráp,
(sbr. III. kafla).
Um önnur lönd, en England,
veit jeg með vissu (úr bók próf.
Westergaards), að árið 1895 urðu
morð og manndráp samtals á
hver 100,000 manns — á Ítalíu 6
—7, Ungarn 7, Austurríki 2, Frakk-
landi 1 */3, Svíþjóð 2.*) En hjer
á landi hafa ekki komið sam-
tals nema sem svarar 0,2« morð
og manndráp á 100,000 manns á
ári, ef tekið er meðaltal af árun-
um 1875-1909.
Eftir þessu að dœma œtlu morð
og manndráp að vera hjer Um
bil 8 sinnum fátíðari hjer á landi
en i Svíþjóð og 9 sinnum fátíðari
en á Englandi.
Pað eru eftirtektarverð vskikkan-
legheit*.
Eitursjálfsmorð ^á er niinn-
fátið. Aðrar að- ast á sjálfsmorðin.
ferðir. Jöfnuður t öðrum löndum er
við aðrar þjóðir. þa9 yfirieitt miklu
algengara en hjer (t. d. helmingi
tíðara í Danmörku) að menn
bani sjer á eitri' Hjer hafa mjög
fáir stytt sjer aldur á þann hátt.
Jeg hef talið saman öll sjálfsmorð,
sem vitnast hafa hjer á landi 1896
—1910, í 15 ár.
1) Útlendu tölurnar, sem nú verða
nefndar, hef jeg tekið úr víðfrægu
vísindariti: »D/e Lehre von der Mor-
talilát und Morbilitát. Von H. Wester-
gaard. Jena 1901«.
2) Þar sem fólkið er fátt, eins og
hjer, verður geisimikill áramunur á
öllum þess konar tölum, og ekki enn
annað að gera en taka meðaltal af
mörgum árum. Meðal stórþjóða er
munurinn ekki mjög mikill ár frá ári.