Lögrétta - 10.12.1913, Blaðsíða 2

206
L0GRJETTA
föt, frakkar og Regnkápur ,
m Karlra. og Drengja, ]
lll óðýrt og gott
Th.Th.&co
fataverslnn, yinsturstræti 14.
IOó af sláttur. J
notað fosfórrottueitur, blandað því
í mat — úr fullri krukku, eða 35
gr.; en þar í eru 70 ctgr. af fos-
fór, margfaldur dauðaskamtur.
Sjálfsrnorð Því er ávalt og al-
smita. staðar svo undarlega
Undarlegur farið, að það er eins
faraldur. Gg ný banaráð smiti, á
þann hátt, að þegar einn er rið-
inn á vaðið, fer oft annar í sama
farið, og svo hver á fætur öðrum,
fleiri og fleiri, og verður stund-
um úr því ægilegur faraldur.1)
Þess vegna tel jeg varlegast að
leita nú strax einfaldra ráða til
að varna því, að fosfóreitrunin
færist hjer í týsku.
En jafnframt þótti mjer rjett-
ast að athuga um leið og íhuga
til hlýtar eitursölu yíirleitt hjer á
landi.
Eiturkend Um sölu á eiturkend-
lyf< um lyfjum eru itarleg
og fullnægjandi ákvæði í »Aug-
lýsingu landlæknis til lækna á
íslandi um nýja lyfjaskrá, 21.
okt. 1908« og »Auglýsingu land-
læknis til lyfsala á íslandi um
nýja lyfjaskrá o. fl. 21. okt. 1908«.
(Lögbirtingabl., nr. 43, 1908).
Þar þarf engu við að bæta að
svo stöddu.
Eitur höfð Hjer er að ræða um
til margs þau eitur, sem keypt
annars en eru hjá lyfsölum eða
lækninga. lgeknum og ætluð til
annars en lækninga. Er þar um
þrent að gera: — a) Ýmsir vís-
indamenn þurfa á eiturefnum að
halda til rannsókna sinna, t. d.
klóróformi og arseníki; — b)
sumir iðnarmenn og listamenn
þurfa eiturefni til iðnar sinnar, t.
d. ljósmyndarar súblímat, gull-
smiðir cyankalium; — c) loks
er allri alþýðu manna þörf á eit-
urefnum til að eitra fyrir rándýr
(refi, ránfugla) og nagdýr (rottur,
mýs), en til þess er einkum haft
stryknín, fosfór og arsenik.
Lyfsalinn í Reykjavík hefur nú
tjáð mjer, að hjer sje aldrei —
að læknislyfjum frátöldum —
beðið um önnur hættuleg eitur
en þau, sem nú voru nefnd;
arseník, klóroform, súblímat
cyankalíum, stryknín og fosfór.
Eitursala í í öllum lyfjabúðum
isi. lyfja- hjer á landi hefur jafn-
búðum. an verjg gætt allrar var-
úðar, höíð svonefnd »eiturbók«
og í hana skráð, ef eitur er selt
til annars en lækninga; er þar
ritaður söludagur, heiti eitursins,
söluskamtur, til hvers það er
ætlað, nafn þess, sem biður um
það, og nafn þess, sem ætlar að
nota það. Eru þessi eitur þá
stundum seld áreiðanlegum
mönnum þó að þeir hafi ekki
læknistilvisun (lyfseðil), þó ekki
1) Einn sá undarlegasti faraldur af
þessu tægi gaus upp í Kaupmannahöfn
á háskólaárum mínum. Pá bar pað
til, að maður nokkur fleygði sjer nið-
Ur at Sívalaturni um miðjan dag.
Turninn er 36 stikur (110 fet) á hæð
og flatur að ofan; hann var reistur á
17. öld. Petta heljarhlaup haíði eng-
um hugkvæmst áður, svo að í minnum
væri haft, og pótti furðu gegna. Leið
nú og beið, og ekki lengi, áður annar
fór á sömu leið, steypti sjer niður af
háturninum. Og skömmu seinna rauk
sá priðji á stað; hann náðist á heljar-
pröminni rjett í pví hann var að
sleppa sjer. Nú var öllum nóg boðið;
pótli nú ekki annað vænna en reisa
geysiháar, innlútar, ókleifar grindur
kringum turnpallinn.
stryknín. Það hefur nú aldrei
verið venja að færa fosfórrottu-
eitur í þessa eiturbók, ekki verið
talið nauðsynlegt. í öðrum lönd-
um hefur háskinn stafað af fos-
fóreldspýtum, miklu síður af fos-
fórrottueitri, þó mikið sje þar
selt af því; og hjer hefur þá líka
þetta rottueitur verið selt heilan
mannsaldur eða lengur og aldrei
sakað fyr en nú. (Niðuri.)
jslenski jáninn
í ríkisráðinu.
Ráðlierra íslands
flutti laugardaginn 22. nóvem-
ber síðastliðinn í ríkisráðinu eftir-
farandi allraþegnsamlegasta tillögu
um löggilding á fána fyrir ísland,
og færði þau rök að henni, sem
nú skal greina:
Á síðasta alþingi var lagt fyrir
neðri deild þingsins þingmanna-
frumvarp um íslenskan sjerfána.
Jafnvel þótt fram kæmu á þinginu
heitar og nærri því samróma óskir
um löggilding sjerstaks fána, var
frumvarpið samt ekki samþykt að
lokum. Uar á móti var lokið við
málið í efri deild með því að sam-
þykkja rökstudda dagskrá, og í
henni var lýst yfir trausti til þess,
að ráðherra íslands beri þetta mál
upp fyrir konungi, og leggi síðan
fyrir næsta reglulegt alþingi frum-
varp til laga um íslenskan fána.
Eftir að stjórnarráð Íslands hefir
tekið þetta mál til nákvæmrar í-
hugunar, verð eg að líta svo á,
að þarsem hjer er eingöngu að
tefla um löggilding fána og ákvæði
um lögun hans og útlit, án þess
að við þetta sjeu bundin fyrirmæli
til þegnanna eða ábyrgðarákvæði,
þá megi útkljá málið með kon-
ungsúrskurði, með sama hætti eins
og til dæmis að taka ákvörðun hefir
verið tekinum skjaldarmerki ís-
lands með konungsúrskurði fi'á 3.
október 1903, án þess að laga-
heimildar væri áður leitað. Þessi
skoðun fær stuðning við það, að
ákvæði þau, sem gilda í Danmörk
um fána á landi, eru sett með kon-
ungsúrskurði útgefnum 7. júlí 1854.
Parsem nú óskir alþingis um
sjerstakan fána fyrir rsland hafa
komið fram með svo miklum krafti,
að ekki getur leikið nokkur vafi á
því, að öll islensk þjóð ber þær
óskir í brjósti, þá vil jeg allra-
þegnsamlegast leggja það til, að
Yðar hátign sýni þegnum Yðar á
íslandi þá konunglegu góðvild að
löggilda með konungsúrskurði sjer-
stakan fána, sem notaður verði á
íslandi og í landhelgi íslands, og
verður þá jafnframt að leggja fyr-
ir næsta alþingi frumvarp til laga
þess efnis, að bætt verði attan við
2. gr. í íslensku skrásetningarlög-
unum frá 13. des. 1895 orðunum:
»eða i landhelgi við island íslensk-
an fána, er ákveðinn sje með kon-
ungsúrskurði«. Rjett virðist að
taka það fram berum orðum í
konungsúrskurðinum, að með lög-
gilding íslensks fána sje ekki
skertur rjettur manna til þess að
draga Dannebrogsfánann á stöng
eins og að undanförnu, og þarsem
mjer er auk þess kunnugt um það,
að Yðar hátign óskar þess, að það
verði föstregla, að Dannebrogsfáni
verði dreginn á stöng á húsi eða lóð
stjórnarráðs íslands, þá legg eg það
tií, að ákveðið verði, að þegar ís-
lenski fáninn verði dreginn á stöng
á húsi eða lóð stjórnarráðsins, þá
skuli klofni Dannebrogsfáninn jafn-
framt dreginn þar upp á stað, sem
ekki sje óveglegri, nje heldur sje
Dannebrogsfáninn minni en hinn.
Um útlit fánans hafa óskir manna
á Islandi — þó ekki einróma —
orðið með bláum fána með hvít-
um krossi, með því að svo hefir
verið litið á, sem fallist hafi verið
á bláa og hvíta litinn sem liti lands-
ins í áðurnefndum konungsúr-
skurði um skjaldarmerki íslands,
En eftir þinglok hefir stjórnarráð
íslands fengið óyggjandi vitneskju
um það, að slíkur fáni er þegar not-
aður annarstaðar, því að almenni
griski fáninn, sem notaður er á
landi, er aflangur, blár fáni, og eftir
honum þverum og endilöngum, er
hvítur kross, og hlutfallið svipað
milli lengdar og breiddar eins og
á Dannebrogsfánanum. Þessi fáni
er svo líkur bláa og hvíta kross-
íánanum, sem margir á íslandi
hafa óskað eftir, að eg þykist ekki
geta haldið því lil streitu, að slík-
ur fáni verði löggiltur sem íslensk-
ur fáni.
Þar sem nú svo er ástatt, virð-
ist mjer ástæða til þess að gera
þjóðinni og alþingi kost á að láta
uppi skoðun sína um það, hvern-
ig menn óski að fáninn líti út, svo
að ráðhcrra íslands komi ekki fyr
en að því afstöðnu fram með til-
lögu um það, að Yðar hátign taki
ákvörðun um lögun og lit fánans
með nýjum konungsúrskurði.
Samkvæmt framansögðu leyfi jeg
mjer allraþegnsamlegast að leggja
það til,
að Yðar hátign mætti þóknast
allramildilegast að úrskurða sem
hjer segir:
(Hjer fylgir konungsúrskurður-
inn, sem áður er prentaður hjer
í blaðinu.)
Jeg leyfi mjer allraþegnsamleg-
ast að ieggja fram þennan kon-
ungsúrskurð, sem saminn er bæði
á íslensku og dönsku, til undir-
skriftar konungs.
í tilefni af tillögu þeirri, sem
ráðherra íslands hafði borið fram,
fórust
Jorsœtisráðherra
svo orð:
Reglurnar um sameiginlegan rík-
isfána og notkun hans í alþjóða
samskiftum heyrir til sameiginleg-
um ríkismáleínum, og breytingar
geta ekki á því orðið, nema dönsk
stjórnarvöld eigi þar þátt í.
Þetta leiðir bæði af þeirri lög-
gjöf, sem nú er í gildi, rás við-
burðanna fyr á tímum og eðli
málsins; mest er vert um þann
eiginleika verslunarfána, að hann
hefir alþjóðá viðurkenning, og til
þess að ná slíkri viðurkenning
verður fáninn að vera löggiltur af
þeim stjórnarvöldum, sem rjett
eiga á því samkvæmt þjóðarrjett-
inum.
En þetta er ekki því til fyrir-
stöðu, að löggiltur sje sjerstakur
íslenskur fáni, sem notaður sje á
íslandi og í landhelgi við ísland,
og eins og þau ákvæði um fána á
landi, sem gilda í Danmörk, eru
sett með konungsúrskurði, þ. e.
konungsúrskurðinum frá 7. júlí
1854, eins hlýtur og að mega koma
skipulagi á málið á íslandi með
konungsúrskurði, undirskrifuðum
af ráðherra islands.
Samt verður það skilyrði að
vera — eins og ráðherra íslands
hefir lika tekið fram--að ekki sje
skertur rjettur manna til þess að
draga hinn sameiginlega ríkisfána
á! stöng á íslandi og í landhelgi
við Island, og að þessi fáni sje á-
valt dreginn á stöng á því húsi,
þar sem stjórnarráð Yðar hátignar
hefir aðsetur, þegar fáni er dreg-
inn þar upp.
Hans hátign konungurinn:
.Tafnvel þótt mjer hefði fallið það
betur, að alþingi hefði frestað því
að láta uppi óskir um íslenskan
sjerfána, þar til er málinu um
ríkisrjettarsamband Danmerkur og
lslands hefði verið ráðið til lykta,
þá felst jeg samt nú, eftir að hafa
heyrt þau ummæli, sem komið
hafa, á þá tillögu, sem ráðherra
íslands hefir borið fram, til kon-
ungsúrskurðar, um löggilding á
sjerstökum fána, sem notaður verði
á íslandi og í landhelgi við ís-
land, enda hefir forsætisráðherrann
ekki komið með nein mótmæli
gegn þvi, að slíkur úrskurður verði
gefinn út.
Jeg geng að því vísu, að þessi
fáni verði ekki eftirtakanlega líkur
fána neins annars lands, og vona
að fá síðar tillögu frá ráðherra
íslands um lögun og lit fánans.
Jeg óska að mönnum verði það
ljóst, að það, hvernig tekið er í
þetta mál frá Dana hlið, stafar af
einlægri löngun til þess að efla
gott samkomulag með Danmörku
og íslandi.
Jeg gef hjermeð forsætisráð-
herra og ráðherra íslands hvorum
um sig heimild til þess að hirta
það, sem sagt hefir verið um þetta
mál á þessum ríkisráðsfundi, í
Danmörk og á íslandi.
Verslunarskðlinn.
í kæruskjali nemenda til skóla-
nefndar, sem um var getið í síð-
asta tbl., eru þetta sakirnar, sem
þeir bera á skólastjóra:
»1. Frámunalega illa ræktkensla,
sem einkum kemur fram í því,
að nefndur Ó. G. E. eyðir miklu
af kenslustundum í bóka-, brjefa-
og blaða-lestur, og einnig málæði,
sem ekki kemur kenslunni minstu
vitund við.
2. ‘ Ósæmilegt og alveg óþol-
andi orðbragð við nemendur í
kenslustundum, og þykir oss ekki
sæma að tilfæra það hjer.
3. Miklar og iðulegar tóbaks-
reykingar í kenslustundum, sem
koma svo berl í bága við allar
heilbrigðisreglur, að vjer getum
ekki unað því«.
Alla síðastl. viku gekk í þófi
um málið. Nemendur sneru sjer
þá til sljórnarráðsins og fjekk það
Jón Þórarinsson fræðslumála-
stjóra til þess að ganga í milli og
koma sáttum á, og tókst það að
lokum að fullu í fyrra kvöld.
Skólanefnd lofaði, að bætt skyldi
verða úr því, sem nemendur
hefðu fundið að og rannsókn
hefði leitt í Ijós, að á rökum væri
bygt, og þeir hjetu í móti, að rækja
skólann áfram og hegða sjer þar
vel. Þannmillivegbenti skólanefnd
á, að 5 nemendur, er taldir voru
forgangsmenn samtakanna, gætu
íengið sjer kenslu utan skólans í
þeim námsgreinum, sem skóla-
stjóri kennir, en sæktu skólann
að öðru leyti, og tóku þeir þann
kost.
Fræðslumálastjórinn lætur hið
besta af framkomu nemenda
gagnvart sjer og undirtektum
þeirra undir þær málamiðlanir,
sem hann hafði fram að bera, og
eftir því er það alls ekki rjett,
hvernig blöðin flest hafa tekið í
strenginn á móti þeim meðan á
málinu hefur staðið.
Lárusar-braskið. Síðastl. laug-
ardagskvöld boðaði L. H. B. fund í
„Þjóðr." og kvað fjelagsmenn mega
taka með sjer gesti svo marga sem
húsrúm leyfði. En þrátt fyrir það var
þar samt mjög þunnskipað. Að um-
ræðum loknum bað Lárus fjelags-
menn að verða eftir, er hinir færu
út, og sátu þá eftir um 30 menn.
Leyndarmálið, sem hann hafði þá
upp fyrir þeim að bera, var að
sögn það, að leita samskota handa
Ben. Sveinssyni Ingólfsritstjóra til
þess að hann gæti í vetur farið norð-
ur í Þingeyjarsýslu og aflað sjer
kjörfylgis, Ekki er þess getið,
hvernig „Heimastjórnarmennirnir"
hans hafi tekið í þetta. En blindir
mega þeir vera, ef þeir fara nú ekki
að skilja, hvert ferðinni er heitið
með þá, — þ. e. alla leið yfir í
Landvarnar- og banka-Bjarnar her-
búðirnar. Hingað til hefur Lárus þó
neita meðal Heimastj.-manna makki
sínu við B. Kr. og Landvarnarmenn,
og það síðast á „Fram" fundinum
1. nóv., er sagt var þar frá samtali,
sem heyrðist til þeirra B. Kr. í
sfmanum, þegar Lárus var að bjóða
í „Reykjavíkina í haust. Það sagði
L. ósannindi á fundinurn, en hafði
svo farið að rekast í því við síma-
stjóra i eftir, að þetta mundi hafa
borist út frá símafólkinu, sem alís
ekki var, heldur heyrði maður til
þeirra af tilviljun, er hann bað um
samband í aðra átt. L. var líka
dável kunnugt um, að þetta gæti
átt sjer stað, þegar hann var að
tala við B. Kr. í símanum, því hann
sagði þar einmitt, að þeir þyrftu
nauðsynlega að finnast, með því að
ekki mætti treysta símanum, en of
mikið bæri á því, ef annarhvor
heimsækti hinn, og fann þá B. Kr.
það ráð, að þeir skyldu hittast niðri
í alþingishúsi, og mundu þeir geta
fundið þar einhverja kompu til þess
að halda í stefnumótið. Svo Iaumu-
lega var farið trúlofunina þá. En
úr því að Björn er farinn að senda
L. út með fjárbænalista fyrir skjól-
stæðinga sína, þá má nú kalla, að
hann hafi svo gott sem opinberað
með L. Þó er sagt að vinir B.
margir sjeu óánægðir með þennan
ráðahag. En af viðskiftum L. við
ísaf. nú á síðkastið má sjá, hve
mjög hin nýja ást hefur mýkt skap
hans, því þótt ísaf. fari hvað eftir
annað með verstu snuprur í hans
garð, þá hefur hann ekki annað en
lofsyrði og kjassmæli í móti. Hann
kyssir þar á vöndinn með aðdáan-
legu lítillæti, sem best sýnir, hve
allur gikksháttur og alt stærilæti er
honum fjarlægt í þessu hans nýja
tilhugalífi, — enda er nú líka heiman-
mundur hans frá Heimastj.flokknum
miklu minni en ráð var fyrir gert,
svo að B. Kr. gæti með nokkurri
sanngirni talið sig gabbaðan að því
leyti og þá sagt honum opp, ef
svo væri, að ástin hjá B. hefði, eins
og stundum kvað vera, staðið í sam-
bandi við væntanlegan heimamund.
Fánamálid í Danmörhu.
í ýmsum dönskum blöðum er
konungsúrskurðinum um fána-
málið illa tekið. K. Berlín ham-
ast gegn honum í blaðinu »Kö-
benhavn« frá 25. f. m., kallar
okkur hafa fengið verslunarlana
innanlandssiglinga að minsta kosti
og ávítar dönsku stjórnina mjög
fyrir að hafa ekki hindrað fram-
gang málsins. í blaðinu »Yort
Land«, sem er málgagn Ung-
hægrimanna, er einnig gremju-
full grein um málið og þar veitst
bæði að ráðherra íslands og for-
sætisráðherranum út af því, sagt,
að verið sje að draga mál undan
áhrifum ríkisþingsins, sem það
ætti að rjettu lagi um að fjalla, en
leggja þau undir alþingi o. s. frv.
Mótstöðublöð dönsku stjórnar-
innar ætla sjer auðsjáanlega að
nota þetta mál í Danmörku sem
vopn á hana.
Ráðherra kom heim frá Khöfn
með „Botníu" 6. þ. m. Hann talar
f „Fram" næstk. laugardagskvöld.
J Kaupið g’ag'nleg'ar Jólagjafir. mi Vefnaðarvöru- j
‘T Kaupið góða Vefnaðarvöru, - ]ú er - lUl I h verslun, T
þar sem mest er úr að velja og verðið er lægst. 111. Ingólf shvoli.