Lögrétta - 13.12.1913, Page 1

Afgreiðslu- og innhelmtum.:
ÞORARINN B. ÞORLÁKSSON.
'Veltusundi 1.
Taliiml 369.
Rits tjori:
PORSTEINN 61 SLASON
Pingholtsstræti 17.
Talsimi 178.
M 59.
Reykjavík 13. desember 1013.
VIII.
árgr.
1. O. O. F. 9512179.
Lárus Fjeldsted,
Y flrrj ettarmilafœrslumaður.
Læbjargata 2.
Holma kl. 11-12 og 4-7.
Bækur,
Innlendar og erlendar, pappír og allskyDS
ritföng kaupa allir í
Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar.
Di Toveilegan dauðdaga.
Slysfarir, sjálfsmorð og manndráp
hjer á landi.
Eftir Guðm. Björnsson.
(Nl.). -----
IX.
Um eiturhættur, eitursölu 0. fl.
Lagaboð í íslenskum lögum eru
um mjög fá ákvæði um þá
eitureölu. eitursölu, sem hjer er um
að ræða. — Þess hefur ekki þurft.
Gömul dönsk tilskipun, 1. apríl
1796, um eitursölu, mun hafa
átt að komast hjer í gildi, en
aldrei varð af því, á löglegan
hátt. Tilskipun 3. febr. 1835 um
»Könrög og Arsenik« komst í fult
gildi, en er lítils virði og má
heita úrelt. Þá eru til lög, 15.
febr. 1895, um auðkenni á eitruð-
um rjúpum. Og loks má nefna
auglýsingu landlæknis, 10. mars
1913, um meðferð á refaeitri (í
Lögb.bl. og Búnaðarritinu).
Hættulegasta Þess ber vel að gæta
eitrið hjer að stryknin er það eitr-
á landi. sem jangmest er
notað (sem refaeitur) um land
alt. Hjer í lyfjabúðinni eru t. d.
venjulega seld um það bil 1000
gr. (= 2 pund) á ári. Stryknín
er mikils metið læknislyf, en ram-
asta eitur, svo að stærsti leyftlegi
læknisskamtur er 5 mgr. (5 * */io00
gr.) í einu, en 10 mgr. á sólar-
hring. 3 ctgr. (8/ioo gr.) er minsti
banvænn skamtur handa fullorð-
inni manneskju. í 1000 gr. — því
sem selt er í Rvík á ári — eru þá
um það bil 16000 mannskæðir
skamtar, ef dauðaskamlurinn er
gerður 6 ctgr. að medaltali. Þetta
er býsna agalegt, fljótt á að líta.
En þó að þetta eitur sje svona
banvænt og alstaðar um hönd
haft, í hverri sveit, þá hefur það
ekki enn komið mönnum að meini,
svo að ótti standi af. Jeg veit
um tvö stryknin-sjálfsmorð, fyrir
mörgum árum,1) annað ekki.
Byssurnar Refir eru líka skotnir.
miklu Og það er víst, að a/
hættulegri skotvopnunum stendur
en eitrin. mfArZu meiri lífshœtla en
af refaeitrinu og öllum þessum
eitrum, sem hjer koma til greina.
Hingað til hafa miklu fleiri slys8)
og sjálfsmorð hlotist af skotvopn-
um, en af stryknini og öðrum
bráðdrepandi eitrum, sem um
hönd eru höfð.
1) Annað var kvenmaður í Norður-
landi; hún hafði átt barn með bróður
sínum; hann tók lika stryknin, en beið
ekki bana af. Hitt var bóndi hér á
Suðurlandi.
2) Byssuslysin eru orðin talsvert al-
genghjer og einlægt að ágerast. Á Frakk-
landi og Pýskalandi (og líklega víðar)
er nú —veit jeg — bannað með lög-
um að selja önnur skotvopn en þau,
sem reynd hafa verið að traustleik af
löggiltum eftirlitsmönnum, og merkt
því til sönnunar. En hingað flytjast
oft þau ódýrustu og hættulegustu
skrapatól, sem hægt er að fá, — og
ganga best út.
Slysið á „Kong- Helg-e“.
Myndin hjer sýnir ,Kong Helge* við bryggju í Khöfn.
Það var 17. nóv., sem slysið vildi til á „Kong Helge", og var
hann þá staddur norðan og austan v*ð Færeyjar. Sjór íjeli yfir skipið og
tók burtu helminginn af stjórnpallinum og þar með N. P. Hansen skipstjóra,
Dam yfirstýrimann og háseta, sem Nielsen hjet og var við stýrið. Fjórði
maður, sem þar var uppi, var skipsdrengur, en haun hentist yfir á þann
hluta stjórnpallsins, sem eftir stóð, og bjargaðist þannig. Skipið var illa
leikið eftir þetta áfall og það þykir vel gert af öðrum skýrimanni, sem
Jörgensen heitir, að koma skipinu beina leið áfram, því næst hefði verið
að leita hafnar í Færeyjum. — Hansen skipskipstjóri var 40 ára gamall og
hafði verið 10 ár í þjónustu Thorefjelagsins. Hann var búsettur í Khöfn
og lætur eftir sig konu og dóttur, 4 ára gamla. Dam stýrimaður lætur
eftir sig eftir ekkju og son. tveggja ára. Nielsen var 19 ára pamall.
Hvernig hent- Jeg hef orðið þess
ast er að haga var, að eiturmorðið
eitursölu. hefur slegið ótta á
ýmsa menn.
Þess vegna hef jeg talið mjer
skylt að gera landsstjórninni Ijósa
grein fyrir eiturhættunum hjer á
landi, og þá líka alþýðu manna.
Þetta mál er í sjálfu sjer ofur-
einfalt og auðvelt viðfangs fyrir
okkur íslendinga, af því, að hjer
á landi eru engin eitur byrluð,
öll aðfengin; og hjer eru heldur
ekki neinar stóriðnir, sem eitur-
hætta fylgir, eins og í öðrum
löndum; bráðhættuleg eitur er
hjer hvergi að fá nema hjá lyf-
sölum og læknum, sem lyf selja.
Þess vegna hafa líka eiturslys og
eiturmorð verið afarfátíð hjer, á
við það, sem gerist í öðrum
löndum.
En læknum og lyfsölum fjölg-
ar óðum. Og hins vegar hef jeg
orðið var við allmikla óánægju
hjá alþýðu manna út af því, að
geta ekki fengið nauðsynleg eit-
ur, t. d. stryknín, í lyfjabúðunum
án lyfseðils.
Þess vegna hef jeg undanfarna
tíð gefið nánar gætur að öllu,
sem hjer að lýtur, í því skyni að
komast að raun um, hvernig
hentast mundi að koma föstu
skipulagi á eitursölu lyfsala og
hjeraðslækna, aðra en lyfjasölu.
Hef jeg nú — eins og fyr var
sagt — talið rjett að hraða þessu,
og því, með samþykki stjórnar-
ráðsins, gefið út auglýsingu til
lyfsala og lækna um sölu á eit-
urtegundum til annara afnota,
en lækninga.
Meginatriðin eru þessi. — 1) Að
þeim, sem á eitrum þurfa að halda,
verði ekki meinað, eða gert ó-
þarflega erfitt fyrir að fá þau,
þurfi ekki lyfseðil; — 2) en heimta
þar í móti framvegis þá tryggingu,
að hver, sem kaupir eitur til verk-
legra afnota, eða til að eitra fyrir
dfjr, skuli afhenda lyfsala (eða
hjeraðslækni) skriflega beiðni um
eitrið (á prentuðu eyðublaði) og
rita nafn sitt undir; — 3) að lyf-
salar og hjeraðslæknar megi selja
eiturefnin gegn þess konar skrif-
legri beiðni, ef þeir þekkja beið-
anda og sjá engar líkur til þess,
að hann muni fara rangt með
eitrið. Þvi að eins, ef kaupandi
er ókunnur seljanda, verður hann
að fá meðmæli lögreglustjóra
(sýslumanns, hreppstjóra) eða
lœknis á beiðni sína;1 * * *) — 4) eitur-
beiðnirnar skal seljandi (lyfsali,
hjeraðslæknir) geyma og gera
skrá yfir (eiturbók). Með þessum
hætti fæst ein sú besta trygging,
sem sje ljós og áreiðanleg vitn-
eskja um alla þess konar eitur-
sölu, og þó jafnframt hægðar-
auki og sparnaðar fyrir almenn-
ing frá því sem nú gerist.
í öðrum lcndum hefur víða
orðið að setja ströng lög og til-
skipanir um eiturgerð, eitursölu
og margs konar iðnað, sem eitur
þarf til og eiturhætta fylgir. Hjer
er enn alls engin þörf á því um
líku.
Eiturbeiðnir (í stað lyfseðla),
líkar þeim sem getið var, tíðkast
víða annarstaðar. Og þegar á
alt er litið, virðast þœr vera lang-
brotaminsta og þó um leið nota-
drýgsta tryggingin fyrir því, að
menn reyni ekki að afla sjer
þessara eiturtegunda að óþörfu,
lil rangra afnota, og síst í því
skyni að vinna glæp með þeim, —
eigandi á hæltu, að skrifleg beiðni
þeirra um eitrið komi óðar upp
um þá sökinni.
(Endir.)
Ferdínand Búlgarkonungnr er
nú staddur 1 Wien, segja síðustu útl.
blöð, og er því helst spáð, að hann
segi af sjer konungdómi, enda kvað
óvildaralda mikil vera risin gegn
honum heima fyrir og kenna nú
ýmsir honum um striðið milli
sambandsþjóðanna og telja það
hans sök, að Búlgarar hafi þa hall-
ast of mikið að ráðum Austurríkis-
manna, en verið fráhverfir Rússum.
Konungur er sagður veiklaður á
heilsu og af sumum jafnvel ruglað-
ur á geðsmunum. Sem dæmi um
óvildina til hans nú heima fyrir er
það sagt, að einhverja nóttina eftir
að hann fór á stað frá Soffu var
skrifað á glugga konungshallarinnar
til og frá: .Til leigu".
Kianiil pasja fyrv. stóvezír Tyrkja
er nýlega dainn.
1) Ef hreppsnefnd t. d. sendir mann
meö beiöni um refaeitur, þarf ekki
annaö en meðmæli lögreglustjóra á
beiðni oddvita og áritun hans, að
hann feli manninum að kaupa eitriö;
þá á hann aö fá þaö tafarlaust i lytja-
búö, þó hann sje þar öllum ókunnur.
Sturla Jónsson.
Laugaveg 11.
Qrútasýningar.
Lagleg Jólagjöf
í haust hafa verið hrútasýningar 1
Húnavatnssýslu, í Bæjarhreppi 1 Stranda-
sýslu, á búnaðarsambandssvæði Borgar-
tjarðar og í Kjósarsýslu. Alls hafa þær
orðið á 29 stöðum, og er enn eftir að
halda tvær í Kjósarsýslu, þegar þetta
er skrifað. Á þessum sýningum hafa
verið sýndir hrútar á öllum aldri, sam-
tals 1188 að tölu. — Búnaðarljelag ís-
lands veitti styrk til sýninganna. — Hrút-
unum var skift í þrjá flokka eftir aldri,
og svo hverjum aldursflokki skift í verð-
launaflokka; voru þeir fjórir; 1 fimta
flokki voru hafðir hrútar, er töldustnot-
hæfir, en ekki verðlauna verðir, en í
sjötta flokki uiðu þeir hrútar, sem töld-
ust óhæfir. Þannig var hverjum aldurs-
flokki skift 1 6 flokka, en örfáir urðu 1
fyrsta flokki, fengu 1. verðlaun.
Sýningar þessar eru hafðar í því skyni
að hvetja menn til að vanda valið á
lífhrútunum og veita mönnum betri
þekkingu á því, hvernig kindumar eiga
að verá. Þær eru og ætlaðar til þess,
að veita mönnum leiðbeiningar í allri
meðferð hrútanna, gefa mönnum tæki-
færi til að sjá hrúta hverjum hjá öðrum
og versla hrútum, og ekki síst eru þær
ætlaðar til að auka áhuga og umhugsun
manna fyrir fjárræktinni.
Það er nú enginn efi á því, að sýn-
ingar þessar auka áhuga manna og þekk-
ingu á þessu og gera menn sammáJa í
aðalatriðunum. Af þessu leiðir, að menn
komast á rjettari hillu hvað snertir val
og alla meðferð hrútanna, sem getur leitt
til mjög mikilla bóta, bæði hvað snertir
vænleik fjárins og afurðir þess.
Fyrir nú utan það, að sýningar þess-
ar kenna mönnum betur að hagnýta
kosti fjárins, munu þær og leiða til þess,
að menn bæti ásetninguna. Það er al-
staðar sjeð og sannað, þar sem fjárrækt
er á hærra stigi en hjer á landi, að með
aukinni umhugsun og þekkingu á fjár-
ræktinni kemur það af sjálfu sjer, að
menn tryggja fjenað sinn með nægum
fóðurforða, til þess skiljanlega að halda
altaf fullum arði af fjenu. Og svo miða
umbæturnar að því, að meiri arðurnæst
af hverri einstakri skepnu, og þá þarf
færra fje og minua hey til að gefa jafn-
mikinn arð. —
í sambandi við þetta vil jeg geta þess,
að jeg hef sjeð því hreyft 1 blöðum hjer,
hversu „skopleg mannalæti" það væru
hjer hjá okkur, að vera að hafa sýning-
ar á fjenaði meðan ásetningin væri svo
slæm, að menn dræpu úr hor. Þetta er
hjal þeirra manna, er ekki hafa nægan
skilning á málinu.
Horfellir stafar ekki eingöngu af tóð-
urskorti, heldur líka af þekkingar- og
hugsunar-leysi margra. Fjeð er ekki nógu
vel valið og vænt, og svo kunna menn
ekki sem vera ber með það og heyin
að fara að vetrinum. Þekking og hag-
sæld aukast með áhuga og umhugsun;
því er fyrsta sporið að vekja þau öfl til
starfa. En það gera hrútasýningarnar.
Sumir hafa fundið að því, að ekki væru
ær með á sýningunum. En þá yrði fjeð
á þeim of margt. I öllum aðalatriðum
má ganga út frá sömu einkennum á
góðum hrút og góðri á, en þar eð hrút-
urinn hefur meiri áhrif á kynferði fjárins
heldur en ærin, sem einstök kind, er það
er nýútkomin
Litmynd af Öræfajökli
eftir málverki Ásgr. Jónssonar.
Verð án ramma aðeins 2 kr. Fæst
hjá bóksölum í Reykjavík og öllum
stærri kaupstöðum landsins og hjá
útgefanda: Pappírs- og mályerka-
verzlun Þór. B. Þorlákssonar
Veltusundl 1.
svo mikils varðandi að hann sje góður.
Meðferð hrúta er og meira ábótavant,
og svo er gott að versla þeim á sýning-
unum.
Jeg vildi mjer gæti lánast að fá sem
flesta á mitt mál með lirútasýningarnar;
þær eru áreiðanlega ein öflugasta lyfti-
stöng fjárræktarinnar. Jarðrækt og fjár-
rækt verða að haldast 1 hendur. Menn
eyða fóðri til einskis, ef skepnurnar eru
illa ræktaðar.
Sláturfjelagið hefur fargað í haust hjer
í Reykjavík 37 þús. sauðfjár að minsta
kosti. Væri fjárræktin í góðu lagi
á Suðurlandi tel jeg víst, að hver kind
hefði gert tveimur krónum meira, en
það hefði orðið til samans 74 þús. kr.
Menn geta bætt fje, sem þessu nemur,
án mikils tilkostnaðar. En hrútasýning-
ar geta hjálpað til þess meira en menn
hyggja.
Þar sem sauðfjenaður er nú aðal-bú-
stofn bænda, og verðið á kjötinu (sem
er aðalarður fjárins) fer óðum batnandi,
verða menn að hefjast handa, meira en
gert er, til að bæta sauðfjárræktina. Og
það gera menn nú auðvitað. En hjer
dugar ekkert gauf. Áhugi og umhugs-
un verða að koma strax, framkvæmdir
um leið: Betra val, betri hirðing, betri
ásetning, og þá kemur meiri arður.
Þeim vantrúuðu get jeg sagt með vissu
— þótt jeg ekki sýni það reikningslega
hjer — að þess eru mörg dæmi hjer á
landi, að nágrannabændur hafa oft mjög
mismunandi arð af fje sínu. Sá mis-
munur getur að vísu stafað af ýmsu, en
jeg veit, að oft stafar hann mestinegnis
af því, að kynferði fjárins er betra hjá
einum en öðrnm. Að vfsu stafar mis-
munurinn oftar af því, að menn kunna
misjafnlega að fóðra fjeð og hirða svo
vel sje. En alstaðar má auka arðinn af
fjenu með þvl að bæta kynferði þess.
Sýningar þær, sem hjer er á minst,
voru mjög mismunandi vel sóttar, og
olli því margt. í Húnavatnssýslunum
voru bændur rnjög önnum kafnir við
sláturfje sitt, því sýningardögum þar var
ekkert skipað með tilliti til sláturdag-
anna. En 1 Borgarfirðinum var þar tölu-
vert miðlað málum. En fleira var þessu
valdandi: of lftill áhugi og trú á sýn-
ingunum, of naumur timi og of illa til-
kyntir sýningardagarnir. Sumstaðarkomu
menn sjer ekki saman um tillag til verð-
launa móti styrknum frá Bún.fjel. ís-
lands. Margir álitu sig ekkert hafa að
sýna, sem væri verðlauna vert. En það
er misskilningur. Menn eiga að sýna
hrútana eins og þeir leggja sig, og sjá