Lögrétta - 22.12.1913, Blaðsíða 2

214
L0GRJETTA
í höll morg’undísarinnar.
Fjalladísin dularfull,
drauma minna huldufreyjal
Út við sæ er þungt að þreyja,
þegar vonir mína eygja
upp við barm þinn blómagull.
Fífill smár og Qóla blá
fljetta sveig að enni þínu
meðan hjer að höfði mínu
ellihjela hnígur grá.
Átti' eg margan unaðsfund
oft með þjer í grænum döluui;
fundist hefur fáum smölum
fegra’ en mjer í þínum sölum
áður fyr um æskustund.
Höllin þín var há og breið,
hlíðabekkir opnir stóðu,
þægindum að höfði hlóðu
þeim, sem þangað lögðu leið.
Oft mjer þótti yndi’ að sjá
undan grænum hliðarvöngum
berglindir í bugðum löngum
bruna’ í þínum hallargöngum,
huliðsmáli hvíslast á.
Varla skildi vitund mín
þá, hvað sögðu þær við blómin,
þóttist jeg samt gegnum hljóminn
hjartaslögin heyra þín.
Hásætið var hjalladrag,
hnept að ofan klettaþrengjum;
fossinn þar á straumastrengjum
stuðlabergs í kröppum hengjum
gjalla ljet sitt gígjulag.
Titraði úðablæja blá;
bryddi utan gulli’ og eldi
sæti þitt, er sólin feldi
geislalinda gljúfrin á.
Lyftist mjer of höfði hátt
hvelfing, dregin undramyndum;
sólgeisla með sunnanvindum
sá jeg þar að skýjalindum
leika sjer í lofti þrátt.
Vindar sóttu fangbrögð fast.
Skuggar undan skýjasporðum
skoppuðu’ yfir hallarborðum
líkt og heiðið hnútukast.
Bjart var efra’ um bekki að sjá,
bærðu laufið skógarunnar;
skrúðgræn hlíðin skein við sunnar;
skjaldarmerki náttúrunnar
hengu veggjum öllum á.
Inn á milli hjer og hvar
ristar sáust rúnir hljóðar,
raunasögu lands og þjóðar
lesa mátti’ og þýða þar.
Studdar klettum stóðu dyr;
stórskornum með hausamótum
á mig sýndust augum ljótum
út úr djúpum brúnagjótum
stara jötnar steinrunnir.
Þó mjer stæði af þeirra svip
ógn, sem var mjer einhver grýla,
ávalt kaus jeg þó að hvíla
upp við þetta klettaklip.
Margt jeg fleira þóttist þar
þekkja úr fornum kappasögum,
inn’ í þfnum heimahögum
hljóma’ af römmum gígjuslögum
óma heyrði’ eg álengdar.
Gegnum mína þreyjuþrá
þýddi einhver hulin tunga
út í vegferð æfi þunga
hálfrar vissu vonaspá.
Svb. Björnsson.
sjer þeirrar söngmentunar, sem
nægði til að sýna þessa ótvíræðu
hæfileika. Þá tók hann og þegar
að kenna öðrum og Qekk orð á
sig sem afbragðs kennari.
Síðan hefur aðdáun manna að
söngstjórn og organspili Brynjólfs
verið alveg einróma. Hvenær,
sem hann hefur haldið samsöng
eða spilað opinberlega, hafa allir
lokið lofsorði á list hans og
smekkvísi. Og meðan hann var
kirkjuorganisti var ánægja manna
yfir spili hans og söngstjórn mjög
mikil, svo að þegar hann ljet af
því starfi, skoraði mikill fjöldi
safnaðarmanna á hann að halda
þvi áfram. Við dómkirkjuna hafa
ágætir söngmenn starfað, hver
fram af öðrum, en enginn þeirra
hefur verið betri organleikari en
Brynjólfur. Það ber öllum sam-
an um.
Mörg hundruð manns eru það,
sem Brynjólfur hefur kent söng-
fræði og harmoníumspil fyrir ut-
an skólana, sem hann hefur kent
við. Þessir menn eru nú dreifðir
um alt land og sumir komnir til
Vesturheims á undan honum. Allir
minnast þeir hans þakklátlega sem
kennara. Og margar hugheilar
heillaóskir fylgja honum vestur.
Jeg man ekki eftir neinum, sem
vestur hefur farið, að eins alment
verði saknað og Brynjólfs.
Ekki þarf að efa, að Vestur-
íslendingar taki Brynjólfi vel,
enda er víst koma hans þangað
undirbúin fyrir löngu.
Vel hefði átt við að halda Brynj-
ólfi kveðjusamsæti, en nú er orðið
svo seint að varla getur af því
orðið. G. M.
íngström og Jslanð.
Albert Engström: At Háckle-
fjáll. Minnen frán en Is-
landsfárd. Stockholm 1913.
Hver sá, er dvalið hefur nokkra
stund í Svíþjóð, kannast við Albert
Engström. Hann er þjóðkunnur sem
skrípamyndateiknari; allir kannast við
blað hans „Strix" og hans meistara-
lega ófríðu „Strixgubbar". Hann
skrifar einnig allmikið, bæði í bundnu
og óbundnu máli, mest skop eða
gaman, en listfengi hans bregður þó
víða fyrir, sjerstaklega í sögum hans.
Svíar telja hann meðal hinna fremstu
listamanna sinna, sem sjá má meðal
annars af því, að þjóðlistasafnið hef-
ur eignast flestar af teikningum hans
til þess að vernda þær frá glötun.
Engström ferðaðist til íslands sum-
arið 1911, fór með síldveiðiskipi til
Siglufjarðar, fór þaðan til Mývatns
og aftur til Akureyrar og þaðan til
Reykjavíkur. Hjeðan fór hann svo,
eins og lög gera ráð fyrir, austur að
Þingvöllum, Gullfossi og Geysi, og
svo alla leið austur að Heklu. Það
er frá þessu ferðalagi sem hin of-
angreindu „minnen" hans eru.
Engström er manna gamansamast-
ur og skrifar með afburðum skemti-
lega, og er víst enginn efi á, að bók
hans muni verða mikið lesin þar
eystra. Útgáfan er hin snyrtilegasta,
prýdd fjölda af myndum, sumum
teiknuðum af höf. Hann getur teikn-
að fleira en „Strixgubbar", því lands-
lagsmyndir hans eru ágætar, þótt
þær njóti sín ekki eins vel prentað-
ar og frumteikningarnar sjálfar, sem
undirritaður fjekk að sjá hjá útgef-
anda bókarinnar. Sjerstaklega hefur
prentun myndarinnar af Geysi gjós-
andi mistekist. Og líklega til þess
að vera nógu mikið að hætti ís-
lendinga, hefur höf. prýtt bók sína
með nokkrum prentvillum. íslensk
nöfn og orð fer hann þó víðast hvar
rjett með; helst eru afbökuð eða
gerð ófslensk heiti fylgdarmanna,
konsúlsins o. s. frv., sem mun þó
ekki vera honum að kenna.
Bók Engströms er alveg sjerstök
í sinni röð og víst gerólík öðrum
bókum um ísland. Flestir þeirra,
er skrifað hafa um landið, eru fræði-
menn, sem hjer hafa dvalið við ein-
hverskonar rannsóknir. En Engström
er fyrst og fremst listamaður og lft-
ur því dálítið öðrum augum á. Hann
verður vfða gagnhrifinn af fegurð
landsins, en eyðir þó ekki mörgum
síðum til þess að lýsa þeirri hrifni.
Svíum er yfirleitt annað meir gefið
en mælgi. Hjer er ofurlítið dæmi
um lýsingar hans frá ferð upp
Vaðlaheiði:
„Við höldum upp á við, sífelt upp
á við. Væri jeg hestur, skyldi jeg
mótmæla þessu ferðalagi; en þeir
fara þetta þegjandi, upp hverja
brekkuna af annari, og er ekki að
sjá, að þeir taki það of nærri sjer.
Og f hvert sinn, er við æjum, fáum
við að njóta hins stórfenglegasta út-
sýnis, sem er altaf að verða meira.
Gegnum sólmóðuna blikar áin á eyr-
unum niður frá og hús bæjarins
(Akureyri), en fjörðurinn er svo mjúk-
lega æfintýrablár að — ja, segðu
það sjálfur! Og snæfellin hinu megin,
Súlur (1,135 m) °g Vindheimajökull
(1,465 m)! Guð er góður, en jeg
ætla ekki að reyna til að lýsa gæsku
hans, því þá er nú hættan nærri að
verða viðkvæmur. Nóg um það;
það er örðugt að finna nokkuð fegurra.
Jeg er að hugsa með sjálfum mjer,
hvort Paradís hafi ekki verið hjer,
í staðinn fyrir f Asíu. í sólmóðunni
lýsir alt sumargrænt og rauðgult, ó-
endanlega milt, og nú förum við að
sjá ofan á Hálsskóginn, stærsta birki-
skóg íslands, sem mun oftar vera
heimsóttur af Iandsmönnum sjálfum
en útlendingum —“.
Og gárunginn Engström hefur
glögt auga fyrir fleiru en landslagi.
Jeg get mjög vel fallist á það, sfem
hann segir um mentun alþýðunnar.
Við gumum af því, sem Fiske hefur
sagt okkur, að hjer sjeu 25 sinnum
fleiri tímarit og bækur gefnar út ár-
lega en í öðrum mentalöndum heims.
En hvað er mikið sagt með því?
Jeg held einmitt að við gumum þar
af versta gallanum — tímaritin (blöð-
in) eru of mörg og getur því ekkert
þeirra þrifist, því síður kostað nokkru
til að verða gagnleg. „Jeg viður-
kenni að fsl. bændur hafi að jafnaði
meiri áhuga á bókmentum og stjórn-
málum en sænskir bændur, og fylg-
ist því betur með málum landsins,
en þá vantar vfðsýni okkar bænda.
Þeim finst meiri virðing í að geta
þulið ættartölur sínar alt aftur í land-
námstfð, heldur en vera framtaks-
samir í hinu verklega.-----------Og
jeg held nú Ifka, milli sviga sagt,
að einn hinn þarfasti breiskleiki
sænskra bænda sje sá, að þeir muna
varla lengra aftur f tfmann en til
afa síns. Og gott ef þeir vita þá,
hvað hann hjet".
Ný kenning fyrir þá, sem vilja
halda þjóðinni sem einhverjum fárán-
legum forngrip, vilja gera alt til þess
að hún hafi augun stöðugt á forntíðinni,
svo hún verði að ganga aftur á bak
inn í framtíðina og geti ekki öðlast
það útsýni yfir samtíðina, sem al-
menn nútfðarmentun krefst. Hvað
er mikið gert að því að auka víð-
sýni almennings hjer? Örfáa menn
má nefna, sem sýnil. hafa vilja til
þess. En „alþýðufræðslan" ? Þar hefur
nú tvívegis verið haldinn sami fyrir-
lesturinn, góður í sjálfu sjer, en alt
annað en alþýðuýrœðsla. — Nei, jeg
var að tala um Engström.
Sumstaðar ávítar hann okkur fyrir
slóðaskap, og það með rjettu, því
miður. Jeg vildi að það gæti hrifið,
sem þú segir, Engströml En minst
er jeg þjer þakklátur fyrir það, sem
þú segir um Reykjavík. Hvenær
skyldi ferðasöguhöfundum lærast það,
að vera ekki svona alt of skynsamir,
eins og þeir eru jafnan? Það er eins
og þeir hafi einkaleyfi á því, að
segja öðrum mönnum frá því, sem
þeir þekkja ekkert sjálfir.
Og því verður að fyrirgefa, þótt
jeg sje ekki eins trúaður á, að ferða-
mannastraumur hingað sje önnur eins
menningardriftjöður fyrir okkur og
þú ætlar. Jeg vona að við förum
heldur sjálfir utan til að sækja þá
menningu, er okkur vantar, en að
við bfðum eftir að erlendir ferða-
drjólar færi okkur hana.
Þökk fyrir bókina, Engström! Það
er verulega garnan að lesa hana. Og
það hefur meira gildi, að síðustu
orðin eru þín, en ekki hvers sem er
annars: „Jeg get fullvissað ykkur
um, að bak við þessi orð, svo gáska-
full og fíflsleg, sem þau virðast vera,
flggur gleðin yfir því, að þessi plá-
neta skuli eiga nokkuð svo fagurt á
yfirborði sínu sem ísland“.
Á.
M Qátiái Í islimiða.
Frá Búðnra í Fáskrúðsflrði er
skrifað 5. nóv.: »Tíðarfar hefur
verið mjög gott til þessa og fiskirí
ágætt, þegar gæftir eru.
Vjelabátar hafa róið nú í 3 daga
samfleytt og fengið 3—6 skp. í róðri.
Róðrarbátar fengu í dag I—2 skp.
Á pólitík minnast nú fáir. Annar
þingmaður okkar kom hjer fyrir
nokkrum dögum — í einhverjum em-
bættiserindum að sagt var — en
ætlaði að halda hjer sleiðarþing*
um leið. Það fórst þó fyrir í þetta
sinn af þeirri einföldu ástæðu, að
enginn mætti á fundinum nema hann
sjálfur! Það er nýlunda hjer, að
pólitfskir fundir sjeu ekki sóttir, en
á þennan hátt sýndu kjósendur hjer
honum vanþóknun sína. — Hjer eru
nefmlega engir ræðuskörungar eða
málskrafsmenn. — Átti hann þetta
fyllilega skilið, þar sem óhætt er að
fullyrða, að maðurinn hefur á þessu
eina þingi algerlega brugðist óskum
og vonum kjósenda sinna hjer um
slóðir — um traustið talar maður
ekki, því það var nú aldrei mjög
mikið — og það kjörfylgi, er hann
hlaut hjer síðast, var yfirleitt ekki
af þeim rótum runnið, heldur hinu,
að menn litu svo á þá, að ekki væri
um annað að velja fyrir flokkinn.
Dettur manni í því sambandi ósjálf-
rátt í hug erindið alkunna úr »Lalla-
brag«:
»Það var að velja um þetta eitt,
þangað hafði’ hann neyðin leitt,
annaðhvort var ókind sú eða ekki neitt«.
Fingraannaframbofl er komið
fram í Vestmannaeyjum frá þeim
Hjalta Jónssyni skipstjóra og Karli
Einarssyni sýslumanni. Boðaði Hjalti
til fundar síðastl. föstudagskvöld og
var þar fjölment. Hafði sýslumaður
sagst á fundinum hafa fengið áskor-
un um framboð frá 156 kjósendum,
en Lögr, er sagt úr Eyjum, að Hjalti
muni án efa verða kosinn, enda er
það mjög trúlegt, að Eyjamönnum
þætti fremur þörf á, að leggja þing-
inu til fulltrúa fyrir sjómannastjettina,
en að auka þar tölu sýslumannanna,
úr því að þeir eiga nú ekki lengur
kost á þeim mikils metna fulltrúa,
sem þeir hafa að undanförnu átt á
alþingi. Því fer líka fjarri, að Karl
sýslumaður Einarsson sje að nokkru
leyti álitlegt þingmannsefni, en Hjalti
skipstjóri væri mjög vel valinn full-
trúi fyrir sjómanns-kjördæmi, eins og
Eyjarnar eru.
Frá Ameríku er nýkominn Sigfús
Árnason, aður þingmaður Vestmanna-
eyja. Hann hefur verið vestra 9^/2
ár, en sest nú að í Vestmannaeyjum
hjá Árna kaupmanni, syni sínum.
Húsbruni í Hafnarfirði. Að-
faranótt síðastl. fimtudags kviknaði
þar í verslunarhúsi P. J. Thorsteins-
son & Co., en eldurinn varð slökt-
ur, er allmikið hafði brunnið. Versl-
unarstjórinn, Ólafur Böðvarsson, hafði
mist í brunanum mikið af innan-
stokksmunum sínum, óvátrygðum.
Matth. Ólafsson alþm. hefur verið
kosinn ráðanautur Fiskifjelags ís-
lands.
Island erlendis.
Próf í verslunarfræði í Khöfn
hefur nýlega tekið Árni Þ. Johnsen
frá Vestmannaeyjum.
Blaðið „Heimskringla" í Winni-
peg var í haust selt hlutatjelagi.
Eigandinn var til þess tíma Baldwin
Baldwinson, en frá því í vor hefur
annar maður haft á hendi ritstjórn-
ina. Síra Rögnvaldur Pjetursson er
nú orðinn ritstjóri blaðsins, og er
hann jafnframt einn af eigendunum.
Enginn efi er á því, að með þess-
um skiftum tekur blaðið stórbreyt-
ingum til bóta.
„Nonni" heitir nýútkomin saga á
þýsku, cftir síra Jón Sveinsson hinn
kaþólska, og segir frá barnæsku
hans hjer heima, en hann er upp
alinn í Norðuriandi. Bókin er með
mörgum myndum og útgáfan hin
vandaðasta. Hefur Jón Sveinsson
ýmislegt ritað áður um ísland í út-
lend tímarit, og jafnan af miklum
velvilja. Fyrir nokkrum árum ferð-
aðist hann hjer heima. Lögr. mun
síðar geta nánar um bókina.
Reykj avík.
Sj álfstæðisfundur var haldinn í
fyrrakvöld og var fámennur. Bjarni
frá Vogi hafði haldið því þar fram,
að verið væri að róa innan Sjálf-
stæðisflokksins að því, að útvega
L. H. B. kosningafylgi í Reykjavík,
en hann fordæmdi það og mælti
mjög í móti Lárusi. Ekki gáfu
bandamenn Lárusar sig fram á fund-
inum, og voru þar þó staddir sumir.
Ný neðanmálssaga, mjög skemti-
leg, fer að koma í Lögr. nú með
byrjun næsta árg.
Leiðrjetting. Prentvilla var í
síðasta tbl. í kvæðinu til hr. Ólg.
Friðgeirssonar: „Allir syngja“ fyrir:
Allir syrgja, í upphafi 2. er.
Trawlíjelagið bræðnrnir Thor-
steinsson hefur skift um annan eig-
andann, P. J. Thorsteinsson, en í
hans stað hefur komið Jón Jóhanns-
son og Kolbeinn Þorsteinsson skipj
stjórar. á skipum fjelagsins, „Braga"
og „Baldri“.
Úr vcrðlannajóði Guttorras pró*
fasts Porsteinssonar eru nú í fyrsta
sinni auglýst verðlaun. Sjóður þessi
var stofnaður 1836 með 200 rd , en
er nú orðinn hálft sjötta þús. kr.,
og á að verðlauna af vöxtum hans
alþýðlegar ritgerðir um eðlisfræði,
náttúrusögu, landbúnað, bústjórn og
kristilega siðfræði. Verðlaunafjeð er
að þessu sinni 300 kr., en óákveðið
hvort það verður veitt fyrir eina rit-
gerð eða fleiri. Ritgerðirnar á að
senda biskupi innan ársloka 1914.
Hátíðamessur í dómkirkjunni.
Á aðfangadag prjedikar síra Bjarni
Jónsson kl. 6,
Á jóladag prjedikar sfra Jóhann
Þorkelsson kl. 11 árd., sfra Bjarni
Jónsson kl. ri/2 (dönsk messa) og Jón
Helgason prófessor kl. 5 síðd.
Á annan jóladag prjedikar síra
Bjarni Jónsson kl. 12, en cand. theol.
S Á Gíslason kl. 5.
Sunnud. milli jóla og nýárs prje-
dikar síra Jóh Þorkelsson kl. 12 og
síra Bjarni Jónsson kl. 5.
A gamlárskvöld prjedikar sfrajóh.
Þorkelsson kl. 6 og cand. theol. S.
Á. Gíslason kl. n1/*.
Á nýársdag síra Bjarni Jónsson kl.
12 og Sig. Sivertsen docent kl. 5.
Jólamessur í Fríkirkjunni. Á
jólanótt kl. 6 í Rvfk, kl. 9 f Hafnarf.
Á jóladag kl. 12 í Rvík.
Á annan í jólum kl. 12 í Rvík.
Sunnud. milli jóla og nýárs í
Hafnarf. kl. 12.
Fríkirkjuprestur messar alla dag-
ana sjálfur.
Jón Bunólfsson skáld frá Winni-
peg las hjer upp kvæði í gærkvöld
í Bárubúð.
Ljenharður fógeti, hið nýja leik-
rit Einars Hjörleifssonar, verður
leikið f fyrsta sinn á annan í jólum.
Tyær Yetraryisur,
Hyljast fjöllin hvftri mjöll,
hníga strá f vetrardá,
blikna um völlinn blómin öll
breiðist á þau klæði úr snjá.
Kyngi-veturs kólguhret
klæðir gaddi jarðaræð;
enginn getur farið fet,
flæðir snjór um laut og h>£ð.
H. S. B.
y
Jólapottar Hjálpræðishersins.
Að nokkrum dögum liðnum kem-
ur fegursta og mesta hátfð ársins, og
enginn er það meðal vor, sem ekki
óskar af hjarta að allir fái gleðileg
jól. En óskirnar eintómar eru ekki
fullnægjandi — og það sjerstaklega
þá vjer gefum gætur að fátækum og
veikum, börnum sem fullorðnum,
ennfremur einmana gamalmennum,
sem oft eru sett hjá, og gleymt. —
Það þarf að gera meira — persónu-
legar fórnir eru nauðsynlegar — og
í því augnamiði setjum vjer jóla-
potta út á götur bæjarins, er veita
gjöfum þeim móttöku, sem vjer von-
um að heiðraðir borgarar vilji einn-
ig í ár láta af hendi rakna.— Gætið
þess, að við framleggjum þessa áskor-