Lögrétta

Tölublað

Lögrétta - 25.02.1914, Blaðsíða 1

Lögrétta - 25.02.1914, Blaðsíða 1
Afgreidslu- og innheimtum.: Hjrarinn b. Þorláksson. Veltusundl 1. Taltiml 359. Rltstjorl: PORSTEINN 6ÍSLAS0N Þingholtsstrætl J7. Talsimi 17«. Reykjavík 25. febrúar 1014. IX. Ara:. Myndin hjer sýnir höllina] í Durazzó í Albaníu, sem prins- inn af Wied hefur fengið til ibúðar. Hann er nú nýtekinn við furstatigninni þar og virðist vera bælt niður uppþotið, sem gert var móti honum af Múhameðstrúarmönnum, að minsta kostí í bráð. Aftur á móti segja nýjustu útlend blöð frá bardögum milli Grikkja og Albana á suðurtakmörkum Albaníu, en Grikkir höfðu þó lofað stórveldunum að rýma þaðan burtu. — Það er sagt, að bústaður sá, sem nýja furstanum er fenginn, sje engin skrautbygging og að prinsum hjer vestur um álfuna mundi þykja lítið til hans koma. En auðvitað verður furstinn að gera sjer að góðu það, sem til er, að minsta kosti fyrst um sinn. Þegar Karl Rúmenakonungur tók við konung- dómi, er sagt, að miklu ljelegri hafi verið höll sú, sem honum var fengin til ibúðar. En nú eru bústaðir hans orðnir svo skrautlegir, að færri konungabústaðir kvað taka þeim mikið fram. Hægra megin á myndinni sjest ráðhúsið í Durazzó. Á þessari mynd eru sýndar Putiloff-vopnaverksmiðjurnar við St. Pjetursborg, sem Krupps-vopnaverksmiðjan þýska er nú að kaupa. Út af þeim kaupum hafa verið ekki litlar viðsjár í vetur, þvi Frökkum er illa við þau. Putiloff-verksmiðjurnar kvað hafa sömu steypumót fyrir fallbyssur og önnur vopn eins og franskar vopnasmiðjur og þykir sem Þjóðverjar muni nú kynnast vopnagerð Frakka betur en heppilegt sje. Carlsberg bruggjhúsin mæla með Carlsberg1 skattefri alkóhóllitlum, ekstraktrlkum, bragðgóðum, haldgóðum. Carlsberg skattefri porter hinni extraktríkustu af öllum portertegundum. Carlsberg- sódavatn er áreiðanlega besta sódavatn. M 11. Lárus Fjeldsted, YflrrJ ettarmá laf æralumaOur. Lækjargat* 2. Helma kl. 1 I —12 og 4—7. Bækur, Innlendar og erlendar, pappfr og allskyns ritföng kaupa allir 1 Bókaversl. Sigfúsar Eymundssonar. Veððeilðarlögin. Svar til Björns Kristjánssonar. ----- Framli. B. Kr. heldur því fram með vanalegum rökum, að veðdeild geti ekki starfað fyr en brjef hennar sjeu seld. — Þau sjeu aðeins vara. Hafa alveg fallið úr minni hans síðastliðin ár? Jeg man ekki betur en að allir þeir, sem urðu þeirrar náðar aðnjót- andi að fá lán út á eignir sínar úr veðdeildinni, fengju aðeins brjef með 6%aföllum, sem þeir urðu svo að flækjast með og bjóða manna á milli, en loks keypti íslands banki þau að mestu síðast. Þetta sýnir,, að 3. veðdeildarflokkurinn gat haldið áfram að starfa, þótt hann hefði ekki mótaða peninga, eða lítur B. Kr. svo á, að maður, sem á 10 kr. seðil, hafi enga peninga fyr en hann hefur skipt seðlinum? En annað mál er hitt, að mjög óviðfeldið og gam- aldags er að Landsbankinn, úr því hann veitir lán á annað borð, kasti í menn brjefum i stað ^iyntar, og láti svo keppinautinn bjaiga mönnum með þvi að kaupa ^þauu. , En þetta er eitt af því .marga, sem við höfum reynt. Bankastjórnin segir: »Tapið lendir á almenningi. Peir, sem fasteignirnar eiga og setjaað veði fyrir veðdeiidarlánum, geta kært sig kollótta, þvi peir njóta alls hagnaðar- ins við góðu veðdeildarkjörin, en bera ekki nema að nokkru leyti skaðann af tryggingarfjenu. Peir, sem eiga um sárt að binda og fá ekkert i aðra hönd fyrir tapið, eru þeir, sem ekki eiga fasteignir til þess að taka lán út á. Með öðrnm orðum, það eru fátækllngarnir, sem að nokkru leyti bera byrðina, til hagsmuna tyrir fasteignaeigendurna. Svo lítur út sem sumum sje kappsmál, að það sama á- stand haldist við«. Hjer er skamt milli gatanna, þvi að minsta kosti í svip verða þeir einir fyrir tjóninu af óhag- feldum lánum, sem þau neyðast til að nota; þeir kæra sig þvi ekki »kollótta« um þessa nýju veð- deild B. Kr. Eða heldur hann að t. d. manni, sem fasteign á og tekur lán, sje sama hvort hann fær lh virðingarverðs eða >/«? hvort fær lánað til 20 ára eða 40? hvort hann þarf að borga frá 16 til 20% i vexti o. fl. i stað 5%? hvort Iánsskilyrðin eru svo ó- mannúðleg að hann alla tið er hræddur um þess vegna að missa eignina i hendur bankans, i stað þess að verða þess var, að bank- inn telji hans hag sinn hag? hvort honum fyr eða síðar í lag- . anna nafni er skipað, að borga fjárupphæð fyrir menn, sem hann aldrei hefur heyrt eða sjeð? hvort hann er sviftur eignarrjett- inum eða ekki, ef honum dytti í hug að losast undan veðdeildar- okinu? En hver ber alla þessa bundnu bagga? Auðvitað í þessu sambandi þeir, sem eiga hús og jarðeignir, — þeir, sem lánin taka. En þó tárfellir B. Kr. yfir eymd og munaðarleysi þeirra lánleysingja, sem engar eignir eiga til þess að verða aðnjótandi blessunarríku lánsskilyrðanna! — fátæklinganna! — fyrir þeim þyk- ist hann bera landsföðurlega um- hyggju! Þetta er prýðilega vel ofin fjarstæða, en þó of ber til að ganga í fólkið, eins og henni er þó ætlað. Þeir tímar eru liðnir, að mæla beri efnahag manna eftir því, hvort þeir eru óðalsbændur eða húseigendur; eða hverju svarar B. Kr. þeim, í mörgum tilfellum, sem mælast til að fá nokkurra króna lán til þess eins að verjast því, að húseignir þeirra fari á nauðungaruppboð? Alloft þessu: »Húsahjallarnir eru of hátt virtir; þjer fáið ekkert lán frekara«. Svo fer um þær sjóferðir. Margir leggja alt fram, sem orkan nær, og eru samt ráðalausir með að halda eignum sinum. Þær eru byrði — eingöngu vegna þess, hvað lánin, sem þeir fá, eru lág og ótrúlega óhentug. Og um keyrir þó, þegar nýja veðdeildin hleypur af stokkunum. Það sanna er, að margur, sem enga húseign á, en talinn er efnalaus, er í raun og veru betur sladdur en hinn, sem undir henni pínist. — B. Kr. gengur með sundur kramið hjarta af meðlíðan með lánleysingjum, sam hafa ekki hlotið það hnoss að eignast fasteign, en þó stenst hann ekki reiðari en ef hann veit, að einhver húsa»braskari«, sem hann spyrnir nú fæti við, seldi einhverjum þessara »fátæklinga« haganlegt skýli. Nei, kaupa mega þeir ekki, og að þeir byggi, getur tæpast átt sjer stað. Hann vill því búa svo tryggilega um, að þeir, sem hann mest aumkvar, geti enga björg sjer veitt — geti ekki orðið aðnjótandi hagfeldu veðdeildarinnar! Nú skal jeg enn opna nýjar dyr, sem B. Kr. hefur ekki veitt eftirtekt í þeirri dimmu, sem hann hefur gengið í. Húseigendur eiga um sárt að binda, og það eiga hinir líka, svo B. Kr. er óhætt að halda á- fram að tárfella, því á endanum lenda öll lánsókjör nýju veð- deildarinnar á þeim, sem hús- næði leigja — þeim, sem engin hús eiga. — Frá þeirri hlið kemur spádómur B. Kr. fram. Húseigendur, sem eru misjafnir menn, eins og bankastjórar, leita allra bragða til þess að kasta byrði þeirri, sem veðdeildin nýja leggur á þá, á annara bak. Þeir finna leiðina öruggu, ekkert hæg- ara en láta leigendur borga allan brúsann. Strax, er leigan hækk- uð miskunnarlaust, og þá er fyrst ráðist á fúlar kjallaraholurnar og háalofts-kompurnar, 6 kr. her- bergi sett upp í 12 kr. o. s. frv. Hafi fólkið nokkrar mótbárur, er svarið: »Jeg segi þjer upp hús- næðinu, nógir bjóðast«. Þetta er nauðsynleg harðýðgi, eða svo verður það, enda þegar farið að sýna sig. Ef húseigandinn er beðinn að setja íbúðir í lag, er þess enginn kostur; leigandinn verður því með tímanum að þola alt — fátækir sem rikir — því ekkert húspláss er fáanlegt. Jeg bið því alla engla að varðveita leigendur fyrir húseigendum, þeg- ar nýja veðdeildin fer að hreyta þeim. En þrátt fyrir þetta vænt- anlega ástand.sem ekkertland þol- ir til langframa, berjast þeir, sem húsin eiga, í bökkum. Svo hef- ur B. Kr. hagað axársköftunum, að menn hætti sjer ekki út í þann voða, að byggja. Það er fjarstæða. Smiðir og verkamenn fá þess vegna að orna sjer i buxnavösunum. Þetta eru all eða verða afleiðingar veðdeildarlag- anna, og þótt jeg ekki minnist á sveitabændur, fá þeir fyllilega sinn hluta. Enn verð jeg að minnast á »húsabraskarana«. B. Kr. ætlar að svifta þá »blómlegri atvinnu«! En þar mistekst konum hrapar- lega. Þeir fá að vísu blauta ól um þvert bak i bili, en rjetta svo þeim næsta — leigendunum. — Svo kemur gullöld þeirra aftur. Nýja veðdeildin mun stuðla til þess, að þeir kaupi marga eign- ina við hamarshögg, t. d. 10 þús. kr. hús fyrir 3 þús. kr. Þar er fljót fenginn gróði — tífalt betra en »húsabraskið« nú. — Þeir mega þvi senda þakkir sinar til B. Kr. fyrir milligönguna. En hvort þeir gera það, sem húsin missa i hrönnum í hendurvanda- lausra manna fyrir sáralítið, — það mun verða vafasamt, því þeir hafa þar með mist alt sitt æfierfiði vegna þess, að þeir flæktust i snörum nýju veðdeild- arinnar. »Húsabraskararnir« og veðdeildin sitja loks eins og kserustupar sitt við hvern pott- barminn og háma drjúgum. — Svo á það líka að vera! Eða er ekki svo? Enn segir bankastjórinn: »En prátt fyrir þessar tryggingar var þegar fyrir áriö 1907 ekki hægt að selja eitt einasta bankavaxtabrjef, af brjefum þeim, er bankinn átti þá, og þvi síður von um, að bankavaxtabrjef 3. flokks seldust á útlendum markaði. Fyrri bankastjórn fór þvi fram á við þingið 1907, að landið tœki 2 miljón króna lán, til pess að kaupa fyrir banka- vaxtabrjef 3. flokks, og var það sam- þykt á því þingi. Þetta sýnir ljóslega, að þetta fyrir- komulag reyndist ónógt til pess að bankavaxtabrjefín vœru seljanleg er- lendis. Og hlaut það þá að liggja í því, að annaðhvort þætti útlendum fje- sýslumönnum tryggingin fyrir brjefun- um of veik, eða vextirnir 4I/2% of lág- ir, eða hvorutveggja. Samkvœmt pessari reynslu var pað alveg pýðingarlausl að reisa nýjan 4. veðdeildarfíokk á sama grundvelli. Pað er þvi nokkuð skoplegt að sjá þá menn, sem eru að þyrla upp mold- rykinu, vera að halda því fram, að 4. veðdeildarflokk hefði átt að stofna með sömu tryggingu ogkjörum eins og fyrri flokkana. Já, jafnvel án þess nokkur trygging væri sett, nema fasteignarveðin ein, þau væru næg trygging o. s. frv. Þeir vita ekki mikið um hvað þeir eru að tala«. Liklega þekkingarskortur? — orsökin til þess að brjefm hafa ekki selst frá 1907 er ekki sú, að þau væru illa trygð; um það hef- ur enginn kvartað með einu orði, þar til liggja alt aðrar ástæður, en þó aðallega þessar: a. Útlendir vextir (discontó) hækkuðu um það leyti, og hafa verið háir síðan. Afleiðingin er sú, að útlendir peningamenn lán- uðu fremur fje sitt út með háu vöxtunum eða lögðú þá í arðsöm fyrirtæki. Þeir vildu þvi ekki kaupa brjef frá neinni þjóð, sem gefa að eins 4í vexti, jafnvel ekki með afföllum; b. Um sama leyti og eftir það var uppkastið sæla á ferðinni með öllum sínum pólitisku at- leiðingum og ósljórn, og þegar því var hafnað misti landið drjúga sneið af lánstrausti sínu við um- heiminn. Hvar var B. Kr. í því máli þál c. Þá geysaði bankafarganið alræmda, og við þann gauragang fékk lánstraustið rothögg, að minsta kosti í svip.—Viðskiftamenn sjálfs Landsbankans voru dregnir i dilka eins og sauðkindur, og því lýst yfir, að margir þeirra ættu ekkert og gætu aldrei eignast neitt. Út- lendingar, sem máske hefðu gefið kost á, að kaupa veðdeildarbrjef, lesa svo þessa glæsilegu lýsingp, og þora svo eðlilega ekki að hætta fje sínu til þess lands, þar sem menn — af sjálfum bönkunum — eru jafn fjárhagslegadauðadæmdir. En hvern þált átti B. Kr. í því máli? d. Þeir íslendingar, sem lagt hafa af stað í söluferð hjer með brjefin — flestir — persónulega eða skriílega, hafa hrópað i eyru »fyr- irmyndar«-þjóðarinnar dönsku og beðið hana, eins og barn biður móður sína um sykurmola, að vera svo góða, að kaupa nú brjefln fyrir eitthvað. Stundum hafa þeir verið bænheyrðir, stundum ekki. Þetta hefur svo orðið þeirra heims- markaður. Ferðinni hefur svo verið beint heim til kæra Lands- bankans og brjefin lent í »braski« fyrir 1. veðrjett í íslenskum eign- um. Þótt landið þannig hafi sokkið í sjó lítilsvirðingarinnar, þá von- ast jeg til þess, að það nái því áliti á útlendum markaði, að því verði trúað fyrir fjárupphæð, ef þar til færir menn undirbúa það og leita þess. Hvort Jón Jónsson frá Baulugerði eða einhver skóarinn heima á Islandi eru áhyrgðar- menn eða ekki, held jeg að út- lendingar láti sjer á sama standa. En hins vegar gæti svo farið, að óheilla-afskifti núverandi eða komandi bankastjórnar gæti not- að þetta vanhugsaða 10°/o ákvæði svo: 1. að það kæmi lántakend- um óþægilega í koll með tíman- um, 2. að það yrði islenskum eignum til bölvunar í augum út- lendinga. Mjer hefur aldrel komið til

x

Lögrétta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.