Lögrétta - 17.06.1914, Blaðsíða 1

Afgreiðslu- og lnnheimtum.:
fORARINN B. ÞORLÁKSSON.
"Veltuaundi 1.
Tallimi Sí9,
Rititjór i
ÞORSTEINN BÍSLA80N
Plngholtiitratl II.
Tiliimi ÍTI.
M 30
Reykjavilc 17. júiií 1914.
Lárus FJeldsted,
YflrrJ ettarmálafnrtlamaOur.
Læbjsrgata 2.
Venjul. heima kl. 4—7 síðd.
Bækur,
Innlendar og erlendar, papplr og allskjms
ritföng kaupa allir 1
Bókaversl. Slgfusar Eymundssonar.
Gerlarannsóknarstofa
Gisla Guðmundssonar
Lækjargötu 14 B
(uppi á lofti)
er venjulega opin 11—3 virka daga.
Kennari
getur fengið atvinnu í Fræðslu-
hjeraði Geithellnahrepps næst-
komandi vetur. — Ókeypis fæði
og þjónusta.
Tilboð stílað til fræðslunefndar
Geithellnahrepps, (óskast fram-
tekið hve mikið kaup sett er)
sendist til Guðjóns Brynjólfsson-
ar á Starmýri i Geithellnahreppi
fyrir 1. ág. þ. á.
1.
2.
3-
4.
Úr kosningalaga-
frnmvarpi stjórnarinnar.
1. Kjördæmaskifting.
Landið skiftist í 34 kjördæmi, sem
hvert kýs einn þingmanna þeirra,
sem samkvæmt 15. gr. stjórnarskrár-
innar skulu kosnir óhlutbundnum
kosningum. Þessi eru kjördæmin:
Reykjavík ásamt Seltjarnarnes-
hreppi. Stjórnarráðið ákveður,
eftirtillögum bæjarstjórnar R vík-
ur, takmörkin á milli þessara
4 kjördæma, og skulu þau vera
sem jöfnust að kjósendatölu. Skal
það gert áður kjörskrár eru samd-
ar í fyrsta skifti eftir þessum lög-
um, og skal síðan endurskoða
skiftinguna 4. hvert ár.
5. Hafnarfjarðarkjördæmi, nær yfir
Hafnarfjarðarkaupstað, Garða-
hrepp, Bessastaðahr., Kjósar-,
Kjalarness- og Mosfells-hreppa.
6. Gullbringukjördæmi, nær yfir
Vatnsleysustrandar-, Keflavíkur-,
Gerða-, Miðness-, Hafna- og
Grindavfkur-hreppa.
7. Eyrakjördæmi, nær yfir Selvogs-
Eyrarbakka-, Stokkseyrar-, Sand-
víkur-, Hraungerðis- og Gaul-
verjabæjar-hreppa.
8. Skálholtskjördæmi, nær yfir Vill-
ingaholts-, Skeiða-, Gnúpverja-,
Hrunamanna-, Biskupstungna-,
Laugardals-, Grfmsness-, Þing-
valla-, Grafnings- og Ölfus-hreppa.
9. Rangárvallakjördæmi, nær yfir
Hvol-, Rangárvalla-, Landmanna-,
Holta- og Asa-hreppa.
10. Eyjafjallakjördæmi, nær yfir
Fljótshlfðar-, V estur-Landeyja-,
Austur-Landeyja-, Vestur-Eyja-
fjalla- og Austur-Eyjafj.-hreppa.
11. Vestmannaeyjakjördæmi, nær yfir
Vestmannaeyjar.
12. Síðumannakjördæmi, nær yfir
Dyrhóla-, Hvamms-, Skaftár-
tungu-, Alftavers-, Leiðvalla-,
Kirkjubæjar-, Hörgslands- Hofs-,
Borgarhafnar-, Mýra- og Nesja-
hreppa.
13. Breiðdalskjördæmi, nær yfir Bæj-
arhrepp í Skaftafellssýslu, Geit-
hellna-, Beruness-, Stöðvar-, Breið-
dals-, Skriðdals-, Valla og Eiða-
hreppa.
14. Fjarðakjördæmi, nær yfir Fá-
skrúðsfjarðar-, Búða-, Reyðar-
fjarðar-, Helgustaða-, Eskifjarðar-
Norðfjarðar-, Nes- og Mjóafjarð-
ar-hreppa.
15. Seyðisfjarðarkjördæmi, nær yfir
Seyðisfjarðarkaupstað, Seyðis-
fjarðarhrepp, Loðmundarfjarðar-
Borgarfjarðar- og Hjaltastaða-
hreppa.
16. Hjeraðskjördæmi, nær yfir Fljóts-
dals-, Fella-, Tungu-, Hlíðar-, Jök-
uldals-, Vopnaf jarðar- og Skeggja-
staða-hreppa.
17. Sljettukjördæmi, nær yfir Sauða-
ness-, Svalbarðs-, Presthóla-,
Fjalla-, Axarfjarðar-, Kelduness-
hreppa, svo og Tjörnes- og Húsa-
víkur-hreppa.
18. Mývatnskjördæmi, nær yfir Að-
aldæla-, Reykdæla-, Skútustaða-,
Bárðdæla-, Ljósavatns-, Flateyj-
ar-, Háls-, Grýtubakka- og Sval-
barðsstrandar hreppa.
19. Eyjafjarðarkjördæmi, nær yfir
Öngulstaða-, Saurbæjar-, Hrafna-
gils-, Glæsibæjar-, Öxnadals-,
Skriðu- og Arnarnes-hreppa.
20. Akureyrarkjördæmi, nær yfir Ak-
ureyrarkaupstað.
21. Svarfdælakjördæmi, nær yfir Ar-
skógs-. Svarfaðardals-, Þórodds-
staða-, Hvanneyrar-hreppa, svo
og Grímsey.
22. Hólakjördæmi, nær yfir Holts-,
Haganess,, Fells-, Hofs-, Hóla-,
Viðvíkur- og Akra-hreppa.
23. Skagafjarðarkjördæmi, nær yfir
Lýtingstaða-, Seilu-, Staðar-.
Sauðárkróks-, Skarðs-, Skefils-
staða- og Rípur-hreppa.
24. Húnavatnskjördæmi, nær yfir
Vindhælis-, Engihlíðar-, Bólstað-
arhlíðar-, Svínavatns-, Torfalækj-
lækjar-, Sveinstaða og Ás-hreppa.
25. Miðfjarðarkjördæmi, nær yfir
Þorkelshóls-, Þverár-, Kirkju-
hvams-, Ytri-Torfustaða-, Fremri-
Torfustaða- og Staðar-hreppa.
26. Srandakjördæmi, nær yfir Bæjar-,
Óspakseyrar-, Fells-, Kirkjubóls-,
Hrófbergs-, Kaldrananess- og
Árneshreppa, svo og Grunna-
víkurhrepp og Sljettuhrepp í
Norður-ísafjarðarsýslu.
27. ísafjarðarkjördæmi, nær yfir
Snæfjalla-, Nauteyrar-, Reykjar-
fjarðar-, Ögur-, Súðavíkur- og
Hóls-hreppa í Norður-ísafjarðar-
sýslu.
28. Skutulsfjarðarkjördæmi, nær yfir
ísafjarðarkaupstað svo og Eyr-
arhrepp í Norður-ísafjarðarsýslu.
29. Dýrafjarðarkjördæmi, nær yfir
Suðureyrar-, Mosvalla-, Mýra-,
Þingeyrar og Auðkúlu-hreppa.
30. Barðastrandarkjördæmi, nær yfir
Suðurfjarðar-, Dala-, Tálknafjarð-
ar-, Patreks-, Rauðsands-, Barða-
strandar- og Fiateyjar-hreppa.
31. Dalakjördæmi, nær yfir Múla-
hrepp, Gufudals-, Reykhóla- og
Geiradalshrepp í Barðastrandar-
sýslu, og yfir Dalasýslu alla
(Saurbæjar-, Skarðsstrandar-,
Fellsstrandar-, Hvamms-, Laxár-
dals-, Haukadals, Miðdala- og
Hörðudals-hreppa).
32. Snæfellingakjördæmi, tekur yfir
Skógarstrandar-, Helgafells- og
Stykkishólmshreppa, Eyrarsveit,
Fróðárhrepp, ólafsvíkurhrepp,
Neshrepp utan Ennis og Breiðu-
víkurhrepp.
33. Mýrakjördæmi, tekur yfir Stað*
arsveit, Miklaholtshrepp, Eyja-
hrepp og Kolbeinsstaðahrepp úr
Snæfellsness- og Hnappadals-
sýslu, og svo Mýrasýslu alla
(Hraun-, Alftaness-, Borgar- Borg-
arness-, Stafholtstungna-, Norð-
urárdals-, Þverárhlíðar- og Hvít-
ársíðsu- hreppa).
34. Borgarfjarðarkjördæmi, tekur yfir
Borgarfjarðarsýslu alla (Hálsa-,
Reykholtsdals-, Lundareykjadals-,
Andakíís-, Skorradals-, Strandar-,
Leirár- og Mela-, Skilmanna-,
Innri-Akraness- og Ytri-Akranes-
hreppa).
2. Landskosningarnar.
í kosningalagafrumv. stjórnarinnar
eru þetta helstu sjerstöku ákvæðin
um landskosningarnar, eða hinar hlut-
bundnu kosningar til efri deildar:
Ráðherra skipar landskjörstjörn,
sem situr f Reykjavfk og 1 henni 3
menn, og 2 til vara. Þingmannaefnin
mega ekki eiga þar sæti. Kjörskrár
skulu samdar jafnhliða hinum árlegu
kjörskrám. Kjördagur skal að jafn-
aði vera 1. ág. árið áður en skifti
verða á landskjörnum þingm. f efri
deild. 8 vikum fyrir kjördag skulu
landstjórninni afhentir listar með
nöfnum þingmannaefnanna. A fram-
boðslista skulu að jafnaði vera tvö-
falt fleiri nöfn þingmannaefna en
kjósa á þingmenn í hvert skifti, með
því að aiþingismenn og varaþing-
menn skulu kosnir á sama lista, án
nokkurrar greiningar fyrirfram. Gild-
ur er framboðslisti, þótt á honum
standi færri nöfn, en ógildur, ef
fleiri eru. Framboðslista skal fylgja
yfirlýsing að minsta kosti 170 kjós-
enda f landinu um, að þeir styðji
þann lista. Af þessum kjósendum
skulu að minsta kosti 60 vera úr
fyrv. Suðuramti, 30 úr fyrv. Austur-
amti og 40 úr fyrv. Norðuramti og
Vesturamti, hvoru um sig. Listar
skulu afhentir formanni landskjör-
stjórnar, og merkir hann þá A, B, C,
o. s. frv. Á hverjum lista skal til-
greina umboðsmenn fyrir listann. Sje
það eigi gert, eða forfallist umboðs-
maður, eru þeir, sem fremstir standa
þingmannaefna, rjettir umboðsmenn
listans. Þessir umboðsmenn gæta
rjettar lista þeirra, sem þeir eru fyrir
o. s. frv. Varaþingmenn verða þeir,
sem hæstar atkv.tölur hafa næst þeim,
sem þingmannskjöri hafa náð. Þó
eiga þeir listar, sem ekki koma að
þingmanni, ekki heldur rjett á vara-
manni. Breyta mega kjósendur nafna-
röð á listunum.
3. Atkvæðagreiðsla sjómanna.
Sjómenn, sem atvinnu sinnar vegna
geta ekki mætt sjálfir á kjörþingi f
þeim hreppi eða kaupstað, þar sem
þeir standa á kjörskrá, og nota ekki
hinn almenna rjett til að greiða at-
kvæði á öðrum kjörstað samkv. fyrir-
mælum kosningalagana, hafa heim-
ild til þess að greiða atkvæði við
óhlutbundnar kosningar til alþingis á
þann hátt, að senda hreppstjóra eða
bæjarfógeta í því umdæmi, þar sem
þeir standa á kjörskrá, atkvæðaseðil
samkvæmt reglum þeim, sem Iögin
setja.
4. Næstn kosningar.
Kosning landsþingmanna skal í
fyrsta sinn fara fram sfðari hluta mars-
mán. 1915, en kosning hinna 1.—10.
júní s. á„ eftir nánari ákvæðum síð-
ar. Við kosningar þessar skal farið
eftir kjörskrám, er semja skal í janú-
ar og maí n. á.
KTonfrelsisbonnrnar enskn.
Stöðugt halda þær áfram baráttu
sinni. Seint í maí reyndu nokkrar
þeirra að komast inn í Buckingham
Palace í Lundúnum, til þess að færa
þar konungi bænaskrá um kosninga-
rjett kvenna. En Iögreglulið stöðv-
aði þær við innganginn til hallar-
innar, og þar var frú Pankhurst enn
tekin höndum. Urðu út af þvf á-
fiog milli lögreglumannanna og
kvennanna, og slóu þær hjálmana af
höfðum margra lögregluþjóna, en 46
af kvennaliðinu urður fangar, þar á
meðal þrír karlmenn.
Yflrráðherra í einyígi. Yfirráð-
herra Ungara, Stefán Tisza greifi,
átti nýlega einvígi við einn af þing-
mönnunum, sem háð var með skamm-
byssum, og skutust þeir á þar til
þingmaðurinn særðist lítið eitt.
Flaggnefndin.
Álit hennar og tiliögnr.
Um síðastl. áramót skipaði ráð-
herra 5 manna nefnd til þess að
undirbúa tillögur til alþingis f sumar
um gerð á hinu fyrirhugaða fslenska
fiaggi. í nefndinni eru: Guðmund-
ur Björnsson landlæknir, formaður,
Jón Jónsson dócent, Matth. Þórðar-
son fornmenjavörður, Ól. Björnsson
ritstjóri og Þór. B. Þorláksson mál-
ari.
Álitsskjöl frá nefndinni eru nú ný-
prentuð og koma fyrir almennings-
sjónir í dag. Nefndarálitið, með
skjölum og ritgerðum, sem því fylgja,
er stór bók, og í henni er mikill og
merkilegur fróðleikur.
Fyrst er þar saga fánamálsins hjer
á landi, eftir Jón sagnfræðing, á
tæpum 3 örkum. Þar er sagt frá
uppruna merkja þeirra og einkenna
hjá þjóðunum, sem eru fyrirrennarar
fiagganna, og frá notkun þeirra
merkja alt frá fornöld. Flaggmáhð
okkar er nú 40 ára gamalt. Það
kemur fyrst upp þjóðhátfðarárið 1874.
Þá voru mörg flögg búin til víðs-
vegar um land alt og skreyttir með
þeim samkomustaðirnir til hátfða-
haldanna. Fálkablæjan kom þá
upp, frá Sigurði Guðmundssyni mál-
ara, og varð hún lífseigust af þessum
þjóðhátíðarflöggum. Hún var fyrst
dregin á stöng á fundartjaldi þjóð-
fulltrúanna á Þingvöllum sumari 1874.
Síðan varð hún algeng um alt land,
eins og kunnugt er, og við stjórnar-
farsbreytinguna 1904 varð fálkinn
merki íslands í stað flatta þorsksins.
Oft var um það talað og skrifað, að
gera fálkaflaggið að verslunarflaggi
íslands. Nefnir höf. ritgerðir um
þetta eftir Pálma Pálsson kennara,
Valdimar Ásmundsson ritstj. og dr.
Valtý Guðmundsson. Hjelt dr. V.
G. málinu fram á Þingvallafundi 1885
og hafði það þann árangur, að
stjórnarskrárnefndin í neðri deild
kom þá um sumarið fram með
.frumv. til laga um þjóðfána fyrir
ísland*. Þetta átti að vera fullkom-
inn verslunarfáni. Gerðin var í
frumv. ákveðin þannig, að fáninn
skyldi vera krossfáni með bláum
reitum en rauðum, hvítjöðruðum
krossi, oghlutföllin eins og í danne-
brogsfiagginu. Málið fór til nefndar
í deildinni og sofnaði þar. 12 árum
síðar ritar Einar skáld Benediktsson
um málið f „Dagskrá", vorið 1897,
og þar kemur fyrst fram sú uppá-
stunga, að hafa fánann bláan með
hvítum krossi. Þorbjörg Sveinsdóttir
ljósmóðir var þá fyrir Kvenfjelag-
inu hjer í bænum, og ljet hún gera
því flagg með þessari gerð, og hafði
það í fyrsta sinni á lofti á þjóðhá-
tíð Reykvíkinga sumarið 1897. En
Iftið eða ekkert var frekar um fiagg-
málið rætt á þeim árum, og ekki
fyr en 1905. Þá minnir „Ingólfur*
á þetta bláa flagg, og heldur því
fram, að það sje tekið upp. Þessu
sama er svo haldið fram af fleirum,
svo sem Jónasi Guðlaugsyni í „Valn-
um" og „Brjáni" í „Lögrjettu*, og
haustið 1906 tók Stúdentafjelagið
hjer að beita sjer fyrir fiaggmálinu.
En fánatakan hjer á höfninni 12.
júnf siðastl. sumar varð til þess, að
flaggmálið komst þá um sumarið inn
á þing, en það leiddi aftur til kon-
ungsúrskurðarins frá sfðastl. hausti,
eins og kunnugt er. Þannig eru
rakin aðalatriðin f sögu fiaggamáls-
ins f grein Jóns sagnfræðings.
Þessi saga íslenska fiaggmálsins er
eins og inngangur að ritinu f heild.
Áðalþáttur þess er vfðtæk ritgerð um
flögg almcnt, eftir Guðmund Björns-
son landlækni. Sú ritgerð er 9 arkir.
IX. árg.
Þar er dreginn að fróðleikur úr öll-
um áttum til skýringar og skilnings á
flaggmálinu, og hlýtur að liggja f þessu
mikil vinna. Fyrst er sagt frá flögg-
um og merkjum alment og hvernig
hver um sig hafa verið notuð. Þá
er gerð grein fyrir muninum á þjóð-
fiöggum og öðrum flöggum. Þjóð-
flögg eru ekki til f heiminum nema
um 60 alls, og það er ekki fyr en
kemur vel fram á 19. öld, að farið
er að kalla átthagaflögg skipa þjóð-
fána. Þá fyrst verða þau f augum
manna að þjóðernistákni.
Þá kemur „Ágrip af veraldarsögu
flagganna*. Átthagaflögg fara að fær-
ast f tfsku á 14. öld, og taka þá
einstakir verslunarbæir upp sjerstök
flögg á skipum sfnum. Úr því hefst
svo siglingaöldin mikla, er Amerfka
finst og sjóleið suður um Afríku.
Nú fer gildi farflagganna, eða versl-
unarfiagganna, mjög að vaxa, og
kemst smátt og smátt fastara og
fastara skipulag á notkun flagga. Úr
þessu hefst veldi Englendinga á sjón-
um. Þegar England og Skotland
gengu f konungssamband 1605, steyptu
þau saman flöggum sfnum, rauðum
krossi í hvftum feldi, sem var kross
Georgs helga, verndara Englendinga,
og hvftum skákrossi í bláum feldi,
sem var kross Andrjesar helga, vernd-
ara Skota. Löngu síðar, 1801, var
Patrekskrossinum írska bætt þarna
inn f: rauðum skákrossi á hvftum
feldi. Þannig er til orðið hið fræga
flagg Englendinga, eða sambands-
merkið í flaggi þeirra: Union Jack.
En seint á 18. öld er fyrst farið að
tala um þjóðliti, og þá f Frakklandi,
er byltingaraldan mikla gengur þar
yfir. Þá koma upp frönsku þrflit-
irnir, og um 1790 komast þeir inn f
franska flaggið. Blár fáni með hvít-
um krossi, eins og sá, sem hjer hef-
ur verið notaður, var lengi farfáni
Calais-bæjar f Frakklandi.
Næsti kafli er um átthagaflögg á
Norðurlöndum að fornu og nýju og
norræna þjóðfána nú á dögum.
Dannebrog er elstur þeirra fána, sem
þjóðfánanafn hafa fengið, frá 1219.
En hjer er eftirtektaverðust fyrir
okkur fánasaga Norðmanna. Höf.
bendir þar á misklfð þá, sem reis út
úr sambandsmerkinu f fánum Svía
og Norðmanna, og vill ekki, að í
hinum væntanlega fslenska fána sje
neitt slfkt merki.
í 4. kafla er litið yfir öll ríki ver-
aldar, þjóðfána þeirra og skipastóla.
60 rfki eru talin fullvaida. En
hvað er það, sem skipar rfkjunum í
þennan tignarflokkf spyr höf. Ekki
er það landrými, því 20 af þessum
60 tignustu ríkjum eru víðáttuminni
en ísland. Ekki er það fólksfjöld-
inn, því fjögur þau fámennustu hafa
ekki nema 6—20 þús. íbúa hvert.
Ekki stjórnarfarið, því í sumum er
einveldisstjórn, öðrum lýðveldi, og
svo allskonar smástökk þar í milli.
Ekki hervarnir, þvf herskipaútgerð
hafa ekki nema 24 af þessum 60
rfkjum að nokkru ráði. 12 af þeim
ná ekki að sjó, og önnur 12, sem
þó ná að sjó, eiga enga vopnaða
fleytu, þar á meðal Belgfa, Sum
eiga ekki annað en örfáar tollgæslu-
skútur. Ekki er það mentun og
menning, því sum af þessum rfkjum
byggja þjóðir, sem kallaðar eru hálf-
viltar. Og ekki er það auðlegðin,
þvf sum af þessum rfkjum eru fjár-
hagslega ósjálfstæð og undir eftirliti
annara f þeim efnum. Er frá öllu
þessu miklu nánar skýrt í ritgerðinni
en hjer er gert. Og höf. kemst að
þeirri niðurstöðu, að fræðikerfaskift-
ingin í fullvalda rfki og ekki full-
valda rfki sje mjög villandi, fullveldis-
rjettur, svokallaður, og þjóðarsjálf-
stæði sjeu sitt hvað; mörg þjóðfje-
lög sjeu kölluð óháð rfki, þó þau
sjeu það ekki nema að naíninu, en
önnur sjeu ekki kölluð rfki, þótt þau