Lögrétta - 05.08.1914, Blaðsíða 1

Afgreiðslu- og innheimtum.:
ÞOR. B. ÞORLÁKSSON,
Veltusundi i. *
Talsími 359.
Ritstjóri:
ÞORST. GISLASON,
Þinghoitsstratti 17.
Talsími 178.
Nr. 39
Reykjavík, 5. ág-úst 1914.
IX. árg.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls
konar ritföng kaupa allir í
Lárus Fjeldsted,
Y f irr jettarmálaf ærslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síðd.
Evrópustríd.
Þjódverjar ráðast [á Rúss-
land, Frakkland og
Belgíu, og taka
Luxemburg.
Þjóóverjar og Rússar berj-
ast við Áiandseyjar,
Þjóðverjar og Frakkar
við Belfort.
Ítalía hlutlaus.
Englendingar
veita Frökkum lið á sjó.
Símskeyti.
Morguninn 2. ág. var símaS frá
Khöfn: „Þýskaland segir Rússjandi
stríð á hendur. Ákafur h^rbúnaður."
Og síðar sama dag: „Norðurlönd
lýsa sig hlutlaus í ófriðinum. Dana-
konungur ávarpaði lýðjnn í morgun.
Seðlar gerðir óinnleysanlegir.“
Enn var símað sama dag: „Þjóð-
verjar sendu Rússum í gærmorgun
síðasta sáttaboð og heimtuðu full-
nægjandi svar innan 12 tíma. Var
tíminn útrunninn kl. 9 i gærkvöld.
Rússar hqíjðu þá ekki gefið góð og
gild svör og kölluðu þá Þjóðverjar
heim sendiherra sinn úr St. Pjeturs-
borg og sögðu Rússum stríð á liend-
ur.“
Kvöldið 2. ág. var símað: „Frakka-
stjórn kallaði i dag undir vopn alla
lapdvarnarskylda menn í landinu."
Frá Lundúnum var símað morgun-
inn 2. ág.: „í gærkvöld sögðu Þjóð-
verjar Rússum stríð á hendur og
hafa borist símfregnir um, að þ^eir
sjeu þegar farnir að berjast. — Sú
fregn hefur borist hingað frá Frakk-
landi, en er samt ekki staðfest enri,
að Þjóðyerjar hafi einnig sagt Frökk-
um stríð á hendur.
Og síðar sama dag: ,,Frá Brussel
er símað hingað í dag, að Þjóðverjar
hafi i nótt vaðið með hersveitir inn
í Luxemburg.“
Frá Khöfn er símað 3. ág.: „Lux-
emburg hertóku Þjóðverjar í gær og
innlimuðu í þýska ríkið. Þaðan hjeldu
þeir með her sinn inn á Frakkland.
Frakkar veittu nokkurt viðnám á
landamærum. Þjóðverjar halda áfram
á leið til Parísar. ítalía lýsir yfir
hlutleysi sínu í ófriðnum."
Frá Lundúnum var símað morgun-
inn 4. ág.: „Bretar ákveða að veita
Frökkum lið, ef þýskur floti ræðst
á strendur Frakklands eða skip
þeirra.“
Stjórnarráðið fjekk 1. ág. opin-
bert skeyti um, að Danir hefðu kall-
að saman her og flota og jafnframt
gefið út auglýsingu um hlutleysi sitt
i ófriðnum.
2. ág. fjekk það svohljóðandi skeyti
frá skrifstofu sinni í Khöfn: „Rík-
isþingið hefur samþykt 8 varúðar-
lög: 1. Viðlagasjóður fluttur í alrík-
issjóðinn. 2. Innlausnarskylda þjóð-
bankans á seðlum hans gegn gulli
aínumin þangað til í október. 3.
Bankar þurfa ekki að borga inni-
eigendum nema 300 kr. á viku. 4.
Útgefnar 25 milj. af ríkisseðlum.
5. Flafnsöguskylda á skipum til og
ftá Khöfn . 6. Heimild til að vísa ut-
lendingum úr landi. 7 .og 8. Ýmsar
hlutleysisákvarðanir.
3. ág. fjekk það svohljóðandi
skeyti frá flotamálaráðaneytinu
danska : „Tilkynning til sjófarenda :
í Eyrarsund eru lagðar neðansjávar-
tundurvjelar í leiðirnar að Konge-
dybet, Hollænderdybet og Drodgen
(alt Eystrasaltsmegin). Til bráða-
birgða er siglingastraumnum beint
gegnum Flinterenden. Hafnsögu-
skylda er innleidd í Khöfn.“
Kvöldið 3. ág. fjekk það þetta
skeyti frá skrifstofunni i Khöfn:
„Sjóprusta milli Þjóðverja og Rússa
við Álandseyjar. Floti Rússa inni-
luktur i finska flóanum. Stærsta her-
skip Rússa er rekið á grunn. Borgin
Libau brennur; þýsk herskip hafa
skotið á hana.“
Og morgunin 4. ág. fjekk það þetta
skeyti, dags. í Khöfn kvöldinu áður:
„Floti Breta lokar sundinu milli
Frakklands og Englands við Dun-
querque. Zeppelínsárás á París fyrir
dyrum. Þýskaland hefur sett Belgíu
tvo kosti, heimtað hjálp, en hótað
striði ella. Belgía hefur synjað um
hjálp. Þjóðverjar hafa ráðist inn í
Belgíu og Pólland. Frakknesk-þýsk
stórorusta geysar við Belfort."
Frá Khöfn er símað um miðjan
dag 4. ág.: „Japanar lýsa yfir að þeir
gangi í lið með Bretum. Nýlendur
Breta bjóða þeim liðstyrk frá sjer.
Bandaríkin lýsa yfir hlutleysi sínu
i ófriðnum.“
Kvöldið 4. ág. fjekk hr. N. B. Ber-
rie svohljóðandi skeyti frá Leith, er
birt var í „Vísi“: „Alment stríð milli
F.nglands, Rússlands og Frakklands
annars vegar og Þýskalands og Aust-
urríkis hins vegar. Verðlag haekkar
óðum. ítalía og Spánn hlutlaus. Erfitt
að fá fregnir."
Norðurlönd.
Skeytin segja, að öll Norðurlönd
hafi, eins og auðvitað er, lýst sig
hlutjaus.í ófriðIÍnum..Ert|öll hafa þau
vígbúist, og kvatt saman allan þa,np
her, sem þau hafa ráð yfir, hvert pm
sig. Ekki fara þó óskir þeirra aljra
1 sömu átt nm afdrif ófriðarins. Dán-
mörku stendur mest ógn af Þjóð-
verjum, en Svíþjóð og Noregi a,f
Rússum. Skeyti hefur komið um það
hingað, að Þjóðverjar hafi tekið fasta
danska blaðamenn og ýmsa fleiri í
i Suðurjótlandi og flutt þá suöur á
bóginn. Munu þeir gera þetta til þess
að varna uppþoti þar í landinu með-
an á ófriðnum stendur. En úr því að
þeir sendu ekki her norður á Jótlaþd
1 byrjun ófriðarins, má ætla, ,að
hugsun þeirra sje ekki, að ráðastj á
Danmörku, enda hafa þeir nú í mqrg
horn að líta, eftir því sem skeytin
segja, og Eqglendingum ímindi lijca
þar að mæta á sjónum, ef Til kæmi.
Símskeyti hingað hafa sagt, að 42
ensþ hersþip vsqru við Jótlandsskaga.
Og lendi Englendingum og Þjóðverj-
um saman, er hætt við að viðureign
þeirra fari fram við Danmörku.
Hugir Svía eru áu efa mjög með
Þjóðverjum í viðureign þeirra við
Rússa, því þeir vita, að Rússum leik-
ur fast hugur á að auka veldi sitt
vestur á bóginn, og hafa hernjósnir
Rússa í Svíþjóð, sem uppvíst hefur
orðið um nú upp á síðkastið, mjög
aukið beyg Svía við þá. Uppþotið í
Svíþjóð síðastliðinn vetur út af her-
vörnunum, stafaði af ótta við Rússa.
Um Norðmenn er líkt að segja, að
þeir munu niest óttast yfirgang
frá Rússa liálfu. Skeyti hingað segja,
gð þannaður sje útflutningur á öllum
kornvörum frá Noregi. Um síldveiða-
Uiennina uors,ku, sem hjer eru margir
við Norðurland, er það sagt, að þeir
sjeu kajlaðir heim vegna ófriðarins.
Þýskaland og Austurríki.
Það líjtur svo út sem Þjpðverjar
hafi verið allra þjóöa besí viðbúnir
undir þennan ófrið, Þeir hafa byrjað,
og þeim virðist ganga best á öllum
svæðum, enn sem kpmfð er, Þeir berj-
ast nú báðuinegin í löndum móstöðu-
mannanna. Nýlega liafa þeir lokið
mikilli viðgerö við Kielarskurðinn og
víkkun á honum, og frá Kiel sækja
nú herskip þeirra að Rússum, austur
eftir Eystrasalti. En hart er það,
hvernig þeir leika hlutlaus ríki, eins
og Lúxemburg og Belgíu.
Um Austurríki og viðureign þess
við Serbíu heyrist nú ekkert, síðan
Þjóðverjar fóru á stað, líklega af því
að símskeytasambönd þaðan sjeu lok-
uð, að minsta kosti fyrir öllum fregn-
um af hernaðinum, þvi sjálfsagt má
telja, að stríðinu haldi áfram milli
Austurríkismanna og Serba. Og
merkilegt er það, að enn hefur þess
ekki verið getið í simskeytafregnum
til blaðanna hjer eða stjórnarráðsins,
að strið sje orðið milli Austurríkis
og Rússlands. Það er að eins eítt
einkaskeyti, sem birt hefur verið,
frá Bretlandi 3. ág., sem hermir svo
frá, að Þýskaland og Austurríki hafi
hafið ófrið gegn Rússum og Frökk-
um. Og frá alþjóðaskrifstofu síma-
viðskiftanna i Bern hefur verið birt
hjer 3. ág. sú tilkynning frá sima-
stjórn Ungverja, að öll simasambönd
milli Ungverjalands og Rússlands
sjeu slitin. Austurríkismenn hafa haft
rnikinn her á au.sturtakmörkum rík-
isins, og móti Serbum þurfa þeir ekki
að halda á nema nokkrum hluta hans.
En aðalviðureignin hlýtur að vera
þar við Rússa. Um rannsóknina á
rikiserfingjamorðinu og því, sem hún
hefur leitt i ljós, eru fregnirnar, sem
hingað hafa borist, enn svo litlar,
að ekki er hægt að skýra nákvæm-
lega frá tildrögunum til ófriðarins.
En auðvitað hefur hann vofað yfir,
hvort sem var, og þetta tilefni verið
gripið, er það barst, til þess að
kveykja í öllu saman.
Rússland.
Rússar hafa hörfað undan Þjóð-
verjum í viðureigninni i Eystrasalti,
að því er skeytafregnirnar segja. Á-
landseyjar, þar sem þeir hafa átst
við, eru milli Suður-Finnlands og
Svíþjóðar, fyrir ntynni Helsingja-
bptns, en aðalherskipastöö Rússa,
Kronstadt, er inst í finska flóanum,
sem þaðan liggur til austurs. Er nú
sagt, að ^Þjóðyerjar hafi kvíað rúss-
neska flotann þar inni, og þó ekki
líklegt, aö; Rússar sjeu þar miklu
veikari en hinir, því þeir eiga pú
mörg herskip í Eystrasalti og öll ný,
því Japansmenn eyðilögðu Eystra-
saltsflota þeirra fyrir nokkrum árum,
en Rússar hafa varið miklu fje til
þess að koma honum upp að nýju.
Borgin Libau, sem skeytin segja
nú að brenni undan skotum þýska
flotans, er mesta herskipaþöfn Rússa
við Eystrasalt, næst Kronstadt. Það
er verksmiðjubær og verslunarbær,
með 66 þús. íbúa, í Kurlandi, eigi
langt fyrir norðan landamæri Rúss-
lands og Þýskalands.
ítalía.
Skeytin segja, að hún lýsi yfir hlut-
leysi í ófriðinum, og kernur það
nokkuð á óvart af því að hún er
þriðja ríkið, ásamt Þýskalapdi og
Austurríki, í þríveldasambandinu
gamla. En hún mun ekki vera skyld-
ug til að fylgja sambandsríkjunum
af þvi að það eru þau, sem ófriðinn
hefja. Líka hefur verið missætti og
rígur milli Austurríkismanna og
ítala, meðal annars út af Albaníu og
ströndum Adríahafsins.
Frakkland.
Skeytin segja, að Þjóðverjar vaði
með her inn á Frakkland og jafnvel
Parísarborg sje f hættu. En jafnframt
hafa borist fregnir um, að sundur-
lyr\di niikið væri þar heima fyrir.
Þjóðverjahatur er mikið í Frakklandi
En hins vegar er jafnaðarmanna-
flokkurinn þar mjög sterkur, og
liann er, eins og menn vita, stríðum
og herskap ó,vinveittur yfir höfuð,
þótt Frakkar hafi altaf lagt mikið á
sig til þess að gera út her sinn og
flota og hvorttveggja sje talið í mjög
góðu lagi. Án efa hefur það verið í
róstum út af því, hvernig snúist
skyldi við Þjóðverjum í þessum byrj-
andi Evrópuófriði, að Jaurés var
myrtur, eins og frá var skýrt i síð-
asta þlaði, og má víst telja, að hann
hafi lagt fast á móti ófriði og að
einhverjir þeir, sem hæst logaði i
hatrið til Þjóðverja, hafi orðið hon-
um að bana. I herflugnaútbúnaði hafa
P'rakkar verið taldir í fremstu röð,
svo að flugurnar, eða flugvjelarnar,
fá nú að reyna sig í orustu við loft-
skipin, ef það er rjett, sem skeyta-
fregnirnar segja, að þjóðverjar ætli
að heimsækja París á loftherskip-
um.
Borgin Belfort, þar sem Frakkar
og Þjóðverjar berjast nú, er sunnan
til við Vogesafjöllin, skamt fyrir
vestan landamærin, inóti Basel í
Þýskalandi. Þar eru ein af helstu
kastalavirkjum Frakka. Þjóðverjar
sátu um Belfort 1870 og gafst kast-
alinn upp fyrir þeim í febrúar 1871,
eftir skipun frá stjórninni í París.
Luxemburg,
sem Þjóðverjar hafa nú tekið og inn-
limað í Þýskaland, er stórhertoga-
dæmi austan við suðurhluta Belgíu,
og munu Þjóðverjar hafa þótst eiga
leið þar yfir á förinni vestur til
Frakklands. Luxemburg er að stærð
2586 ferkílóm., með 250 þús. íbúum.
Þar er þingbundin stjórn. Luxem-
burg var sameinuð Hollandi 1815, en
skiftist 1839 niilli Hollands og Bel-
gíu. 1890 varð Adolf af Nassau stór-
hertogi í Lúxemburg, er karlleggur
hinna hollensku stjórnenda, er þar
höfðu áður ríkt, var útdauður, og
eftir hann tók við ríkinu 1905 V)l-
hjálmur sonur hans. Lúxemburg hef-
ur verið í þýska tollsambandinu, en
gekk út úr þýska ríkjasambandihu
1866. Árið eftir fjekk ríkið hlutleys-
isviðurkenningu, og hafa Þjóðverjar
síðar endurnýjað hana, þótt lítið yrði
úr henni í þetta sinn.
Belgía
hefur ekki litlum her yfir að ráða,
svo að virðast mætti sem Þjóðverja
munaði það Uokkru, að fá hana með í
óvinaflokk sinn, en svo virðist nú
hljóta að verða, eftir þeim fregnum,
sem sagðar eru af viðskiftunum þar
i milli hjer á undan.
England.
Það er fyrst í gær, að simfregn
kemur um, að Englendingar sjeu
kornnir inn í ófriðinn og hafi heitið
Frökkum liðveislu á sjó. Áður voru
komnar fregnir um, að 42 skip úr
herflota þeirra væru við Jólands-
skaga. Um miöjan dag i gær kom sú
fregn, að Þjóðverjar hefðu tekið tvö
ensk verslynarskip. 3. ág. var simað,
að Bretar hefðu kvatt saman alt her-
lið sitt. Og sama dag var birt til-
kynning frá alþjóðaskrifstofu sima-
viðskiftanua í Bern um, að stjórn
Breta kunngerði, að hún sæi sjer ekki
annað fært en að banna fyrst um ,sinn
öllum skipum öðrum en bretskum
herskipum, að nota loftskeyti innan
lartdhelgis Bretlandseyja.
1. ág. fjekk Helgi kaupm. Zoega
skeyti frá bretskum útgerðarmönn-
um í Hull þess efnis, að þeir báðu
hann að fá björgunarskipið „Geir“
til þess að fara út og aðvara alla
bretska botnvörpunga um, að síma
og bíða svars áður en þeir leggi á
stað heimleiðis.
Forvextir við Englandsbanka voru
2. ág. komnir upp í 10 pct.
Eins og kunnugt er, hefur undan-
farandiv erið tvískift bandalag milli
Norðurálfu-stórveldanna, öðrumegin
Þýskaland, Austurríki og ítalía, en
hinumegin England, Rússland og
Frakkland.
Nú segja siöustu fregnir, að ný-
lendur Breta bjóði þeim liðstyrk, og
að Japansmenn lýsi yfir, að þeir veiti
þeim lið. Geta Japansmenn haft hags-
muna að gæta í þessum ófriði, er
hann snertir nýlendumál Norður-
álfustórveldanna í Asíu.
Frjettafrásögnin nær hjer fram til
kvöldsins í gær (4. ág,), en nýjustu
stríðsfregnirnar verða sagðar á öðr-
um stað í blaðinu.
Prjettir.
(Inalendar.)
Sturla Þórðarson lögmaður og
sagnaritari átti 700 ára afmæli 29.
f. m. Æfisaga hans ar í Safni til
Sögu íslands frá 1856, rituð af Sveini
Skúlasyni, löng ritgerð og fróðleg,
en síðan hefur B. M. Ólsen prófessor
skrifað um ritstörf Sturlu í hinni
merkilegu ritgerð sinni um Sturlungu
í sama riti.
Ríkharður Jónsson myndhöggvari
frá Khöfn dvelur hjer í bænum í sum-
ar. Hann hefur gert í gibs upphleypta
vangamynd af Steingrími heitnum
Thorsteinsson og hefur hjer til sölu
nokkur eintök. Verðið er 12 kr. og
myndin mjög vel gerð.
Hillingar heitir kvæðasafn eftir
Svb. Björnsson, sem verið er nú að
prenta í Gutenberg.
Náttúrufræðisfjelagið og Náttúru-
gripasafnið hjer i Rvik áttu 25 ára
afmæli 16. júli siðastl. Aðalforgangs-
menn að stofnun þeirra voru þeir
Stefán Stefánsson skólameistari og
Benedikt heitinn Gröndal skáld.
Var Gröndal framan af for-
maður fjelagsins og forstöðumaður
safnsins, en síðan tók við af honum
Bjarni Sæmundsson kennari og hefur
haft hvorttveggja á hendi siðan.
Safnið er nú geymt í Landsbóka-
safnshúsinu niðri og fer smátt og
smátt vaxandi, og lætur forstöðumað-
urinn sjer ant um að auka það og
gæta þess sem best.
Dáinn er 30. f. m. Arnbjörn Ólafs-
son kaupmaður og útgerðarmaður í
Keflavík, 65 ára gamall. Hann and-
aðist í Khöfn, og var banameinið
heilablóðfall. Arnbjörn var kvæntur
Þórunrti Bjarnadóttur, systur sr. Þor-
kels heitins á Reynivöllum. Sonur
þeirra er Ólafur kaupmaður i Kefla-
vík, en annan son mistu þau ungan.
Þýski háskólakennarinn, sem Þjóð-
verjar ætla að kosta hjer við háskól-
ann, kom hingað í síðastl. mánuði.
Hann heitir dr. Kurt Busse og kall-
ast lector. Hann er ungur maður
mjög álitlegur. Islensku hefur hann
lært hjá prófessor Heusler i Berlín
og skilur hana og talar þegar svo,
að auðfundið er, að hann mundi fljót-
lega verða vel fær í málinu, ef hann
dveldi hjer. En nú hefur hann farið
heimleiðis aftur vegna stríðsins.
Hann fór út með „Ceres“ 1. þ. m.
Vonandi er, að hann komi hingað
aítur heill á húfi úr stríðinu. Hann
hafði sagt það, áður hann fór, að ef
hann kæmist lífs af, kæmi hann hing-
að aftur.
„Prins Friedrich Wilhelm" heitir
þýska skemtiferðaskipið, sem hjer
var sunnudaginn 25. júlí, mjög stórt
skip ogv andað. Með því voru um
500 farþegar: Hjeðan fór það norður
um land og ætlaði til Spitsbergen og
svo suður með Noregi; eins og venja
er til um þessi skip. En 2. þ. m. f jekk
þýski konsúllinn hjer skeyti um, að
skipið hefði ekki komið fram, engar
fregnir komið um komu þess til
Spitsbergen, en þaðan er loftskeyta-
samband til Noregs. Eru menn
hræddir um, að sjcipinu hafi hlekst á
norður í íshafi.
Forvextir hjá bönkunum hafa ver-
iö hækkaðir upp í 7 pct. 1. þ. m.
í Berlín voru forvextir þá 5 pct., i
Khöfn 6 pct. og í Lundúnum 8 pct.
Siðar hefur frjetst, að forvextir
Englandsbanka væru komnir upp í
10 pct.
Veðrið er hið best nú siðustu dag-
ana, sólskin og þurkur. Yfir höfuð
hefur tíðin verið góð um hálfsmán-
aðar tima.
Fálkinn tók 1. þ. m. enskan botn-
vörpung, „Drypool“ frá Hull, við
landhelgisveiðar á Patreksfirði.
Morðmálið. Undirrjettardómurinn
í því hefur verið staðfestur í Lands-
yfirdómi.