Lögrétta - 09.09.1914, Blaðsíða 2

Myndin h'jer er frá borginni Tsingtau í Kiautschau, kínverska hjeraöinu,
sem Japanar heimta nú af ÞjóSverjum. í Tsingtau hafa Þjóðverjar, síSan
þeir fengu þar yfirráö, gert stóra höfn, sem er fríhöfn, og var hún vígS .1904.
Það er sagt, aö upphaflega hafi Þjóöverjar tekið Kiautschau til hefnda fyrir
morö á tveimur þýskum trúboSum, er þar voru drepnir.
1 byrjun stríSsins var fjölda af rússnesku fólki, sem búsett var í Þýska-
landi, vísaö burt þaöan. Myndin hjer sýnir hóp af þessu flóttafólki í Khöfn.
Margt af því haföi orSið að fara í flýti og skilja eftir farangur sinn og pen-
inga, svo aS það stóS allslaust uppi, er noröur til Khafnar kom, en þaSan
ætlaöi það sjóveg til Rússlands. 1 Khöfn var þessu fólki komiö fyrir á
,Almenningnum‘ og á ýmsum skólum, og síSan sá rússn. sendiherrann um
aS þaö kæmist austur til Rússlands. Sumt af þessu fólki var efnaS, þótt það
stæði allslaust uppi eins og nú stóS á.
frönsku vopnin hefSu sigrast þar á
þeim þýsku, því sambandsþjóöirnar
höfSu mest notað frönsk vopn, en
Tyrkir þýsk. Og sjálfsagt hefur þaS
veriS taliö af öllum, að ef nýja þri-
veldasambandið sigraöi nú í stríSinu,
þá fengi Frakkland aftur Elsass og
Eothringen. ÓfriðarefniS milli Aust-
urríkis og Rússlands snertir Frakk-
land ekki hið minsta að öðru leyti en
því, að þaS er samningum bundið
viS Rússland og aS sá tími er nú
kominn, að það ætti að hafa þaö
gagn af sambandinu við Rússa, sem
upphaflega var stefnt að.
Eins og kunnugt er, rjeöust ÞjóS-
verjar nú á Frakka undir eins og
sagt var sundur friSnum. Jafnskjótt
viðbragS og Þjóðverjar tóku nú í
byrjun stríSsins er sagt áður óþekt
í herskaparsögunni. 1870 var frið-
slitatilkynning Frakka birt í Berlín
19. júlí, en fyrsti bardaginn var ekki
fyr en 2. ágúst. Nú var barist á fyrsta
sólarhringnum eftir friðslitin. Hugs-
un Þjóöverja hefur verið sú, aS kasta
sjer yfir Frakka og gera út af viS
þá alt í einu, en snúa sjer siðan meS
krafti gegn Rússum, en Rússland er
stórt, og herflutningar og herútbún-
aöur hlýtur altaf að taka þar tölu-
verðan tíma.
Þegar fregnin um það, að ÞjóS-
verjar hefSu sagt Frökkum stríð á
hendur barst út í París, er sagt í
frjettaskeytum þaðan, aS í veitinga-
sölunum hafi hljóðfæraflokkarnir
leikið föðurlandssöngva og allir gest-
Írnir tekið undir. Einnig er þess getið,
aö ítalir í París taki mjög undir meS
Frökkum og fari hópar um göturnar,
sem beri saman frönsk og ítölsk
flögg og syngi á víxl franska, enska
og rússneska hersöngva. í ávarpi,
Sem Poincaré forseti gaf út til þjóð-
arinnar, er fyrst og fremst lögS á-
liersla á að sýna það, aS Frakka-
stjórn hafi gert alt til þess að halda
uppi friðnum. En samt hafi hún vilj-
aS vera viS öllu búin og því gert
þær ráðstafanir, sem nauSsynlegar
sjeu til þess aS verja landiS. „En
herútboS er ekki stríö,“ segir forset-
inn, því ávarpiö er gefiS út áður en
ÞjóSverjar sögðu friönum slitiS.
„Eins og nú standa sakir virðist það
einmitt besta ráSiö til verndar friðn-
um. Stjórnin reynir enn aö forSast
ófrið og væntir aö þaS takist. Hún
treystir á íhugun þessarar göfugu
þjóSar, aS hún láti í engu leiöast af
ástæöulausri æsing. Hún treystir á
föðurlandsást allra Frakka og veit,
aö meðal þeirra er enginn, sem ekki
er reiðubúinn til þess aö gera skyldu
sína. Nú er hjer engin flokkaskifting
lengur. Nú er Frakkland alt sem einn
maður; þaS er friðsamlega sinnaS, en
einbeitt, rjettarins og rjettlætisins
föðurland, eindrægt og rólegt í ár-
vekni og festu.“ — 1 ávarpi til sen-
atsins sagöi forsetinn, eftir aö út í
stríðiS var komiS: „ÞjóSverjar hafa
sagt Rússum stríS á hendur, þeir hafa
ráSÍst á Luxemburg, þeir hafa móðg-
að hina göfugu belgisku þjóð og
reynt aS svíkjast aS okkur meöan á
samningum stóS. f stríði því, sem nú
er byrjað, hefur Frakkland þjóða-
rjettinn sín megin; þaS hefur stuðn-
ing bandamanna sinna, Rússa og
Breta, og úr öllum áttum streyma
aS vottorðin um hluttekningu og ósk-
ir um heillir okkur til handa, því enn
þá einu sinni er Frakkland i heimsins
augum fulltrúi frelsisins, rjettlætis-
ins og skynseminnar.“ 4. kg. skýrði
Viviani yfirráðherra í þinginu frá
herútbúnaöinum og sambandssamn-
íngum’ Rússa og Breta við Frakka.
Hann hrósaöi mjög ítalíu fyrir hlut-
leysiS, og til heiðurs viS hana stóöu
allir þingmennirnir upp. Meöal laga-
frumvarpa, sem stjórnin lagöi fyrir
þingiS, er eitt taliS um það, aS taka
mætti viS mönnum frá Elsass og
Lothringen inn í franska herinn.
Enska stjórnin haföi, eins og áö-
ur segir, fram til hins siðasta reynt
að miðla málum og koma í veg fyrir
ófriðinn meS samningum. í fyrstu
voru menn í nokkrum vafa um,
hvernig England snerist viS stríðinu.
Sumar fregnirnar. sögðu, að enska
stjórnin mundi lýsa England hlut-
laust, og því var haldiS fram i sum-
um blöðum frjálslynda flofcksins
fyrst framan af, aö svo skyldi gert.
En blöð íhaldsflokksins, meS
„Times“ í broddi fylkingar, hjeldu
hinu fast fram, að England ætti þeg-
ar í stað aö segja ÞjóSverjum stríð
á hendur, og almenningsfylgiS mun
liafa veriS þeim megin. Margar radd-
ir voru háværar, er stríöiS heimt-
uðu. Meðal annars ritaði Beresford
aSmíráll hvassorSa grein, er hvatti
til þátttöku í stríöinu. Kvað hann
sóma Englands liggja við því, að þaS
sæti nú ekki hlutlaust hjá, því aS
Bretar yröu fyrir rjettmætri fyrir-
litningu alstaöar á meginlandinu, ef
svo væri gert. „Times“ sagöi, aS
England gæti ekki þolaS þýsk yfir-
ráö í Evrópu. „Forfeður okkar börSu
á Spáni og Frakklandi, þegar þau
lönd reyndu aö ná yfirráöum í álf-
unni, og við veröum aS vera við því
búnir, aö berja niður hverja þjóS,
sem þaS reynir,“ sagöi blaðiö. ASrar
raddir, andstæðar þessu, heyrðust þó
einnig í Englandi. í byrjun stríðsins
kom út flugrit í Lundúnum frá „Hlut-
leysisnefndinni" og undir því nofn
ýmsra þektra manna. Var þar skoraS
á Englendinga, aö halda sjer utan viS
stríSið, því að jafnvæginu í Evrópu,
sem herskaparflokkurinn segöist vilja
vernda, yrSi mest raskaS meS því,
aö Bretar legöust á eitt með Rússum
og Frökkum gegn Þjóöverjum, því
þá lenti meginlandsveldiö á eftir hjá
Rússum, og „viö þekkjum allir
Rússaveldi“, segir í ritinu. Þýska
stjórnin haföi boöiS ensku stjórninni
ýms boö í þá átt, aö tillit yrði tekið
til Englands í viöureigninni við
Frakka, ef England sæti hjá, en þau
boð voru þó þannig, aö þau juku
í Englandi mótblásturinn gegn Þjóö-
verjum. Og þegar Belgía neitaSi þeim
kostum, sem henni voru boðnir af
Þjóöverjum, sneri hún sjer til Eng-
lands um hjálp og vernd á hlutleys-
inu.
Áöur en Þjóðverjar rjeöust meö her
inn i Belgíu ljetu þeir sendiherra sinn
þar tilkynna stjórninni í Bryssel, aS
þeir hefðu áreiðanlega vissu fyrir,
að Frakkar ætluðu sjer aö ráöast á
þá yfir Belgíu. Þetta sagði þýski ut-
anríkismálaráSherrann aö Belgíu
væri ekki unt aö hefta, enda þótt
hún heföi besta vilja á þvi. En það
væri Þjóðverjum lífsnauðsyn aö sjá
við þessu, og þýsku stjórninni þætti
þaö mjÖg rniður, ef í Belgiu yrði lit-
iö á þaö sem fjandsamlega árás, þótt
áform Frakka yrði til þess að Þjóö-
verjar færu einnig meö her inn í
Belgíu. Til þess aS útiloka allan mis-
skilning tilkynti þýska stjórnin Belg-
um eftirfarandi: r. Frá Þýskalands
hálfu er ekki hugsað til neins fjand-
skapar gegn Belgíu. Ef stjórn Belgja
vill í stríðinu, sem nú fer í hönd,
halda vinsamlegu hlutleysi gegn
Þýskalandi, þá skuldbindur þýska
stjórnin sig til, er friður veröur sam-
inn, aS ábyrgjast Belgíu aö hún verði
óháS og óskert. 2. Þýska stjórnin
skuldbindur sig til að fara með her-
inn út úr Belgíu undir eins og friður
et saminn, ef Belgía gengur aS því,
sem á undan er skráð. Ef viðtök-
urnar í Belgíu verða vinsamlegar,
skuldbindur þýska stjórnin sig til
þess að kaupa í samráði viS belgisk
yfirvöld allar nauðsynjar, sem þýski
herinn þarfnast meðan hann er þar
í landi, og borga út í hönd, og cinnig
aö bætahvern skaða, sem fyrir kæmi
af völdum hins þýska hers. En sýni
Belgir hinum þýska her óvináttu og
tefji för hans meö mótstöðu frá köst-
uiunum viö Maas eða meö því að
eyðileggja járnbrautir og vegi, þá
er þýska stjórnin neydd til þess, þótt
henni þyki þaö sárt, að líta á Belgíu
eins og óvinaríki, og tekur Þýska-
land þá ekki á sig neina ábyrgS gagn-
vart Belgíu, en lætur vopnin skera úr
þeirra í milli. En þýska stjórnin
væntir, að þetta komi ekki fyrir, held-
ur verði vináttubandiö milli Þýska-
lands og Belgíu hjer eftir fastara en
áður. — Upp á þetta var heimtaS svar
innan 12 kl.stunda og varð það þann-
ig, aö stjórn Belgíu neitaSi boðum
þýsku stjórnarinnar og krafðist, aS
hlutleysi sitt í stríöinu væri i heiöri
haft af Þjóðverjum.
UtanríkisráSherra Breta, Edw.
Grey, lýsti afstöSu Englands til ó-
friðarins í ræðu í enska þinginu 3.
ág. Hann sagði fyrst og fremst, að
England hefSi reynt alt hvað það
gat til þess, aö halda uppi friönum.
En nú væri þaS fram komiö, að þetta
væri ekki hægt. Fram til dagsins í
gær (2. ág.) hefði England ekki gef-
iö nein loforö til Frakklands um ann-
aS en stuSning í samningum. Hann
las upp brjef, dags. 22. des. 1912, og
hafSi hann þar sagt, aS ef önnurhvor
stjórnin, í Frakklandi eSa Englandi,
hefði ástæöu til aS vænta árásar, er
hún sjálf hefði ekki veriS völd að,
þá skyldi sameiginlega rætt um, að
hve miklu leyti löndin skyldu í sam-
einingu hindra árásina. Ekkert land
heföi síður en Frakkland viljaS láta
draga sig inn í þrætuna milli Aust-
urríkis og Serbíu. Það væri komið
inn í hana sökum skuldbindingar, sem
gefin væri upp á drengskaparorö.
England heföi lengi staðiS i vináttu-
sambandi við Frakkland og yrSi hver
maSur að dæma um þaS meö sjálfum
sjer, hve skuldbindandi sú vinátta
væri. Franski flotinn væri suSur í
MiSjarSarhafi og strendur Frakk-
lands varnarlausar aS noröan. Ef ó-
vinafloti sækti þar aö, gæti England
ekki horft á þaö aSgeröalaust. Hann
kvaöst þegar hafa gefiö stjórn Frakk-
lands fast loforS um þaS, aö ef þýski
flotinn færi inn í NorSursjóinn eSa
sundiS milli Englands og Frakk-
lands, þá mundu Bretar koma Frökk-
um til hjálpar meö fullum krafti. En
auövitaS yrði þingiö aö samþykkja
þá ráSstöfun, sagði hann. En hún
væri ekki stríSstilkynning..KvaS þaö
vera í boöi frá Þýskalands hálfu, aö
ÞjóSverjar hjetu því, aö ráöast ekki
á norSursirönd Frakklands, ef Eng-
land vildi sitja hlutlaust hjá ófriðn-
um, en þetta væri of skamt fariö í
tilboSinu frá ÞjóSverja hálfu.
Asquith yfirráöherra haföi fengiö
símskeyti frá utanríkisstjórn ÞjóS-
verja meSan í þessu þófi stóS, og
baS hún hann aS leiðrjetta misskiln-
iug um fyrirætlanir ÞjóSverja í Bel-
giu. Ætlunin sje ekki, aö taka einn
blett af landi frá Belgjum og Hol-
landi sje heitiö því aS hlutleysi þess
verði í heiSri haft. „ReyniS aS fá
Grey til aS skilja,“ segir í skeytinu,
„aö Þýskaland gat ekki átt þaö á
hættu, aS ráSist væri á þaö frá Frakk-
landi yfir Belgíu, en um þaS höföum
viS fengið áreiöanlegar frjettir, að
þaö væri ráSgert.“
England sagSi svo Þýskalandi stríð
á hendur, og virðist það þá hafa ver-
iö oröinn eindreginn þjóöarvilji, aö
svo væri gert. Edw. Grey talaði 4.
ág. í þinginu um vináttusamband
Englands og Frakklands og skýröi
frá, hvernig þaö heföi byrjað og þró-
ast. Hann sagði, að England yröi aö
veita Frakklandi liö; þaS gæti ekki
látiS Þjóöverja ráSast á strendur
Frakklands, og ekki heldur þolaö, að
Belgía, Holland og Danmörk fjellu
undir Þýskaland, ef þaS skyldi sigra.
Um afstööu smáríkjanna viS ófriöinn
sagöi Grey, aö ef hlutleysi þeirra væri
ekki virt meöan á stríðinu stæöi, þá
væri úti um sjálfstæði þeirra í ófriS-
arlokin. Krafa smáríkjanna væri, aö
þau fengju aö vera í friði og halda
sjálfstæðinu. ÞaS, sem þau óttuðust,
væri, aS ef þau lentu inn í ófriðinn,
yröu þau öörum háS. Sjálfstæöi
Belgíu væri í hættu, og síðan Hol-
lands og Danmerkur. Hann kvað þaS
von sína og trú, aö Frakkland stæði
sig vel i stríöinu. En ef svo gæti far-
ið, aö þaS yröi algerlega undir og
misti stööu sína meðal stórveldanna,
yrði aö lúta vilja annars voldugra
rikis, vildi hann spyrja, hvort ekki
væru rjettmæt samtök gegn því, aö
eitt ríki yki á þennan hátt valdsvæSi
sitt. Þýska stjórnin heföi spurt, hvort
þaS nægði ekki Englandi, ef hlutleysi
Belgíu yröi rjett viö aftur eftir stríð-
iö, en því hefði hann svarað neitandi.
Asquith yfirráðherra sagði í þing-
inu, er hann lagði fram frumvarpiS
um 100 milj. punda fjárveitinguna til
herkostnaöar, aö England beröist til
þess að fullnægja alþjóða-skyldum
og til þess aö halda í gildi þeirri
reglu, að stórþjóðirnar mættu ekki af
handahófi kúga hinar smærri og
brjóta á þeim þau alþjóöalög, sem
sett væru.
J. Redmond sagði, að stjórnin gæti
tekiö allan herinn burt úr írlandi. Sá
hluti ríkisins skyldi verða varinn af
sjálfboöaliði írska þjóöernisflokksins
og sjálfboðaliði Úlstermanna, er
mundu berjast eins og bræður hvor-
ir við annars hlið. Loks má geta þess,
aö kvenrjettindakonurnar ensku ljetu
foringja sinn, Emmeline Pankhurst,
tilkynna stjórninni opinberlega, að
þær legðu niöur hernað sinn meðan á
ófriönum stæSi.
t
kona Jóhanns kaupmanns Jóhannes-
sonar, andaðist í Kaupmannahöfn 7,
þ. m.
Fyrir nokkrum mánuöum fór hún
meö manni sínum til útlanda, en varö
eftir 1 Khöfn til þess aS fá lækningu
á sjúkdómi þeim, er hún hafði þjáðst
af. Var fyrir rúmri viku geröur á
henni holdskurSur, og gekk alt vel í
fyrstu, en hina síðustu daga hnign-
aöi henni mjög, og í staö þess að hún
kæmi heim aftur heil heilsu, barst
hingaS dánarfregnin í fyrradag.
Sigurbjörg heitin var að eins rúm-
lega fertug aö aldri. Var hún vel
metin sæmdarkona og verSur hennar
saknaö af mörgum, því að hún var
trygglynd og hjartagóð. Var hún ein
hinna hógværu og yfirlætislausu
kvenna, sem starfa í kyrþey til gagns
og blessunar.
Við fráfall hennar hefur hinn dapr-
asti harmur borist eiginmanni henn-
ar og ungum syni.
Blessuð veri minning hinnar góöu
og hugljúfu konu.
Kunnugur.
VERSLUNIN VIÐ ENGLAND.
Simskeyti frá íslensku stjórnarskrif-
stofunni í Kaupmannahöfn.
Kaupmannahöfn 8. sept. 1914.
England bannar útflutning á sykri,
margarine, hveiti, hveitimjöli, byggi
og höfrum. Aftur á móti er nú leyfð-
ur (útflutningur) á flestum öörum
vörum, þarámeöal tinuSum járnþynn-
um. Sameinaða er sem stendur ófáan-
legt til aö (láta skipin) koma við
í Leith vegna þess aS lítiö hefur ver-
ið tilkynt þar af vörum og vegna
hættunnar fyrir skipin og nauðsynjar
á stríðsvátryggingu á öllum farmin-
um frá Kaupmannahöfn. Ástandið
batnar ef til vill bráölega. Ef liggur
á meS vörusendingar frá Leith til ís-
lands mætti senda þær yfir Kaup-
mannahöfn.
Stríðid.
Símskeyti.
Lundúnum 2. sept.: Opinberlega
tilkynt, að Frökkum miði áfram í Vo-
gesafjöllum og Lothringen og aS þeir
hafi unnið ýmsa sigra og góöar aö-
stöður. Bandamenn (Engl. Frakkar
og Belgir) hafi látiS lítiS eitt undan
síga vestur á bóginn, en ÞjóSverjar
hafi ekki náð aS brjótast neinstaö-
ar gegnum herlínu þeirra.
Lundúnum kvöldiS 2. sept. (Cen-
tral News): Frá París er símuð sú
opinbera tilkynning aS riddaralið
ÞjóSverja hafi átt vopnaviöskifti við
Englendinga vinstra megin i herlín-
unni. Englendingar tóku 10 fallbyss-
ur aö herfangi. I Lothringen miSar
Frökkum stööugt áfram á hægri
bakka árinnar Aisne, annars er af-
staðan þar syðra óbreytt. — Rúss-
neski sendiherrann í London hefur
fengiö þá tilkynningu frá Pjeturs-
borg aS eftir 7 daga harða orustu
hafi Rússaher ráSist á sterkvíggirtar
framstöðvar Austurríkismanna 10
enskar mílur fyrir austan Lemberg.
Eftir mjög þráláta orustu, þar sem
Austurríkismenn höfðu 3 herdeildir
og part af tveim öSrum, voru þeir
algjörlega reknir á flótta með afar-
miklu tjóni. Rússar hertóku 150 fall-
byssur auk fylgdarliös og vistaforöa.
— Sænska eimskipiS St. Paul frá
Gautaborg rakst á tundurdufl í Norð-
ursjónum og sökk. Skipshöfnin 25
manns komst af í bátum og flutti
norskt eimskip hana í land í South
Shields.
Lundúnum morguninn 3. sept (C.
N.) : Opinber tilkynning um mann-
tjón Englendinga á Frakklandi hljóS—
ar svo: Af liSsforigjum eru 36
drepnir, 50 særöir og 95 vantar (af-
drifin ókunn). Af liðsmönnum vita
menn 127 drepna, 629 særða, en 4183
vantar alveg. — Frjettaritari róm-
verska blaðsins Giornale Italias í
Vín símar aö stjórn Austurríkis hafi
gert ráðstafanir til þess að borgin
Lemberg væri yfirgefin.
Lundúnum 4. september (C. N.):
Hin opinbera stríðsfrjetta-skrif-
stofa hefur fengið viðbótarskrá yfir
manntjón Englendinga frá aSalher-
stöðvunum. Af liSsforingjum eru
drepnir 18, særSir 78 og 86 hafa ekki
komið fram. Af hermönnum hafa fall-
iS 52, særst 312 og 4672 vantar. ViS-
víkjandi þeim, sem áSur vantaði eru
2682 komnir fram. — Frá París er
símaö, að herstjórnin hafi gefið út
opinbera tilkynningu um það, aS Par-
ísarhernum hafi ekki lent saman viS
fjandmennina síðan í gær. RáSstaf-
anir hafa verið gerSar til þess aS
stöðva framrás óvinanna og sömu-
leiðis ráSstafanir til þess aS elta þýsk
loftför. Staöa heranna í noröaustri
er hin sama og i gær.
SeySisfiröi 4. sept.: Ritzau Bureau
símar „Austra“ í gærkvöldi: „Frá
París er símaS : Forseti Frakkastjórn-
ar hefur birt ávarp til frakknesku
þjóöarinnar aS mikilvægar ástæöur
neySi stjórnina til aS flytja frá París
Forseti og stjórn fór i gærkvöldi
frá París til Bordéaux."
Lundúnum kvöldiö 4. sept. (C. N.):
Bretskur neðansjávarbátur hefur
bjargaö þýskum flugmanni og flug-
vjelasmiS 60 enskar mílur utan af
NorSursjó og flutt þá inn til Har-
wich. Flugvjelin sökk. — Asquith for-
sætisráðherra tilkynnir að 250 þús-