Lögrétta - 19.01.1916, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
ii
2. des. síöastl. átti stærsta verknaöarfyrirtæki Noregs io ára afmæli,
en þaS er aflframleiöslan viö Rjúkanfossinn, og jafnframt er fyrirtækiS
nú stórum aukiö með nýjum vjelum, enda er þaö nú oröiö mjög risavax-
iö. Fjelagiö, sem á fyrirtækiö, ræöur nú yfir 300 þús. hestöflum, og á,
þegar alt er komið í lag, aö geta framleitt 150 tonn af Noregs-saltpjetri
á ári. Hjá fjelaginu vinna 4 þús. manna. Fyrirtækiö hefur kostaö of fjár.
Forstööumaöur þess frá upphafi er S. Eyde, en helstu meöstarfsmenn
hans hafa verið vísindamaöurinn Birkeland og Scott'-Hansen verkfræð-
ingur. Hjer á myndinni er sýnd aflframleiöslustööin viö Rjúkan og uppi
í horninu er mynd af Eyde framkvæmdastjóra.
J ar ðy r kj ukensla
í Eiuarsnesi.
Næsta vor fer fram kensla i plæg-
ingum.túnasljettun, lokræslu og garö-
rækt í Einarsnesi í Mýrasýslu. Byrj-
ar 14. maí og stendur yfir í sex vikur.
Þeir, sem njóta vilja kenslunnar,
sendi umsóknir sínar til Páls Jóns-
sonar kennara á Hvanneyri, sem hef-
ur kensluna á hendi.
Stríðið.
Af hverju Þjóðverjar hljóta að verða
undir.
Hvað lengi stendur stríðið?
Ræöu um þetta efni flytur Jón
Ólafsson rithöfundur næsta laugar-
dagskvöld kl. 9 i Bárubúö.
Aðgöngumiðar á 50 au. á fimtu-
dag og föstudag i bókaverslunumlsa-
foldar og Sigfúsar Eymundssonar.
Einnig viö innganginn.
Fundur í ,Fram£
næstkomandi laugardagskvöld, 22. þ.
m., í Templarahúsinu, og hefst kl.8>^.
Jón Þorláksson landsverkfræðingur
talar um framtíðarhorfur í stjórn-
málum.
Einnig verður rætt um bæjarstjórn-
arkosningarnar.
landið vel og unni því mjög. Hann
var náttúruvinur, einkum dýravinur
meö afbrigðum, og var Mývatn því
sjerstaklega heillandi fyrir hann. Bók-
mentum landsins var hann vel kunn-
ugur, las íslensku nokkuö og safnaði
flestum þýskum ritum, sem snertu ís-
land, og var þaö allmikið safn.
Sá, er þetta ritar, komst af sjer-
stakri tilviljun í nokkuö náin kynni
viö Lissmann heitinn, og getur því vel
borið um vináttuþel hans til íslands.
Um mannkosti hans er það að segja,
að jeg hef ekki kynst trygglyndari
manni eöa raunbetri en honum,
hvorki hjer nje annarstaðar. Með
myndum sinum hefur hann kynt ís-
land í landi sínu meira en margurveit.
Aldrei er svo ritað um myndir hans,
að íslands sje ekki við getið um leið,
og andar jafnan sama hlýleika af
dómunum sem af myndunum sjálfum.
I síðustu brjefum, er hingað hafa bor-
ist frá honum, er hann að vonast eftir
friöi hið fyrsta og staðráðinn í að
koma næsta sumar.
Nú eftir fall Lissmanns gangast
ýms listamannafjelög fyrir því, að
efna til sýningar eftir hann í Ham-
liorg; verður reynt aö ná í allar
myndir eftir hann úr söfnum og
eignum einstakra manna, til þess að
sýna í einni heild. Vinnustofu hans og
bústað, sem var eitt og hið sama, er
haldið óbreyttu eins og hann skildi
viö það og haft opið fyrir almenning;
þar átti hann meðal annars ágætt
safn af fuglum og fiðrildum. Óvíst
er hvernig gengur að ná í allar hans
myndir á þessa sýningu, t. d. um eina
veit jeg, stóra og mjög fagra mynd
frá íslandi, er Viktor Emanuel kon-
ungur ítala keypti, og er óvíst að
hann fari að senda myndina til Ham-
borgar eins og nú stendur.
Á r s æ 11 Á r n a s o n.
Síðustu fregnir.
Khöfn 15. jan.: „Austurrikismenn
hafa tekið Cettinje.“
Það er höfuðborgin í Montenegró,
sem Austurríkismenn hafa tekið, og
má þá heita aö alt landiö sje á þeirra
valdi, enda segja frjettir hingað, að
stjórnin í Montenegró hafi leitað út
úr landinu og til Skútarí, norðan til í
Albaníu. En ekkert heyrist um þaö,
að til skarar skríði í Albaniu, nje um
aðgerðir ítalska hersins þar. En leifar
Serbahersins, sem undan leitaði til
Albaniu og Grikklands, segja fregn-
i'nar að bandamenn hafi flutt yfir
1 Korfu, sem er stór grísk ey í
Adríahafi vestan við suðurodda Al-
baníu, skamt undan landi. Þar á aö
hjúkra hermönnunum og hvíla þá
um stund, enda voru þeir aöfram
komnir af langvarandi sulti og erfiði.
Bandamenn flytja stööugt nýjar og
nýjar hersveitir á land í Salonikí, og
láta þeir mikið yfir, hve vel þeir hafi
búið þar um sig með víggirðingunum
norðan við borgina, en herir miðveld-
anna og Búlgara búast nú til að sækja
þar á. Er það hart fyrir Grikki hlut-
lausa, að þurfa að leggja ófriðar-
þjóðunum til orustusvæði, því ekki
getur hjá þvi farið, að mikil spjöll
verði gerð þar bæði á landi og mann-
virkjum, en íbúarnir á þessu svæði
hafa fjölda-margir yfirgefið bústaði
sína. Það heitir þó svo, bæði frá
hálfu bandamanna og miðveldanna,
að Grikkir eigi síðar að fá bætur fyr-
ir það tjón, sem þeir verða fyrir af
þessum ágangi. Frakkar eru þarna
miklu fjölmennari en Englendingar
og er yfirstjórn bandamannahersins
þar í þeirra höndum.
Nú lengi hefur í frjettum hingað
ekkert verið getið um hinn mikla
her, sem Rússar höfðu stefnt saman
í Bessarabíu, og er af þvi auðsætt,
að engar tilraunir hafa þeir gert til
þess að koma honum til Búlgariu eft-
ir að Rúmenar neituðu honum farar-
leyfis um land sitt. En hitt má vera,
að her Rússa í Galizíu hafi komið
styrkur frá þessum her, þvi símfrjett-
irnar hingað segja stöðugt frá bar-
dögum þar og lítur út fyrir að þeir
sjeu fast sóttir frá beggja hálfu, því
ýmist er sagt frá framsókn Rússa þar,
eða hörðum gagnárásum frá Austur-
ríkismönnum. Annarstaðar en þar er
ekki sagt frá orustum nú, svo að
nokkuð kveði að.
Nýtt símskeyti.
Eftir að það var skrifað, sem hjer
fer á undan, fjekk Lögr. nýtt sím-
skeyti svohljóðandi:
Khöfn 18. jan.: „Friður í Monte-
negró. Bandamenn setja her á land í
Pireus."
Þetta skeyti flytur undarlegar og
óvæntar frjettir. Að friður sje í
Montnegró mun að eins eiga að
merkja það, að landið sje nú á valdi
Austurríkismanna og engin mótstaða
þar gegn þeim. En hitt er óvænt, að
bandamenn skipi upp her í Pireus,
sem er hafnarborg Aþenu, höfuðstað-
ar Grikklands. I viðureigninni við
miðveldin er ekki sýnilegt að þeir hafi
rieitt með her að gera á þeim stöðv-
um. Hitt er þá næst að ætla, ef skeyt-
ið er áreiðanlegt, að þeir sjeu að bú-
ast til að taka Grikkland. Því til-
gangurinn með landsetningu hers
þarna, ef hún ætti að vera gerð með
vilja og samþykki Grikkja, er óskilj-
anlegur. Líklegast er því, að þeir telji
Grikki sjer óvinveitta og þykist vita,
að þeir muni verða á bandi miðveld-
anna, þegar á herði, og sje þá með
þessu slitið friði milli Grikkja og
Bandamanna.
Um Montenegrómenn segja aðrar
frjettir hingað, að þeir hafi beðist
friðar.
ÁRAMÓTAVÍ SA.
Ár er liðið. En líttu yfir sviðið:
laugast hæðir í dreyra-flæði.
Dýr er fórn sú, er drotnar og stjórnar
djöfullinn sjálfur í heilli álfu.
Fjölgar nú sárum yngisárið,
ellegar lýsir friðardísum?
Skín ei í vonum karls og konu
kærleiksstjarnan á grimdar-hjarnið ?
J a k. T h 0 r.
Frjettir.
íslenskur böglapóstur teptur í Eng-
landi. Forstjóra Eimskipafjel. barst
í gær símskeyti þess efnir, að bögla-
pósturinn, sem Gullfoss hafði með-
ferðis hjeðan til Khafnar, hafi verið
tekinn á land af bretskum yfirvöld-
um í Lerwick, til þess að hann yrði
skoðaður.
Alls höfðu 10 böglapokar verið
með skipinu. Tiltölulega fáir böglar
áttu að far til Þýskalands — mest-
ur hluti þeirra til Danmerkur.
Gullfoss liggur enn í Lerwick og
ekkert skeyti hefur komið um það að
skipið sje farið þaðan.
Samkvæmt símskeyti, sem hingað
barst í gær frá skipstjóranum á ís-
landi, sem nú er á leið hingað frá
Kaupmannahöfn, hafa bretsku yfir-
völdin í Leith lagt hald á böglapóst-
inn, sem það skip hafði meðferðis
hingað, vita menn ekki hve mikill sá
póstur er, en líklegt þykir að rann-
sókn á póstinum hafi tafið skipið í
Leith. Það mun og vera ófarið það-
an enn. Morgunbl.
Veðrir. Síðastl. föstudag var snjó-
veður og nokkurt frost, en síðan gott
veður, og í gær hláka og rigning öðru
hvoru
í stríðið. Hjeðan fór um daginn,
með „Gullfossi", ungur maður, Steinn
sonur Guðm. Emíls prests á Kvía-
bekk, og ætlaði í þjónustu Rauða
krossins hjá Frökkum. Hann hafði
verið í mentaskólanum frá því í haust,
í 4. bekk, og var áður gagnræðingur
íráAkureyri, en sagði sig nú úr skóla.
Gerði ráð fyrir að taka síðar stú-
dentspróf í Khöfn og lesa jarð-
fræði.
Fyrirlestur Jóns ólafssonar um ó-
friðin, sem auglýstur er hjer í blað-
inu, verður án efa fróðlegur, en eink-
um mun hann líta á stríðið frá sjón-
armiði Englendinga.
Landkosningafundurinn við Þjórs-
árbrú er í dag.
„Suðurland“. Þorfinnur Kristjáns-
son prentari hjeðan úr Rvik hefur
leigt prentsmiðjuna á Eyrarbakka og
blaðið „Suðurland“ næsta ár. Verð-
ur hann sjálfur ritstjóri þess.
Bæjarstjórnarkosningarnar eiga að
fara fram hjer í bænum 31. þ. m. List-
arnir munu verða þrír og er listi
„Fram“-fjelagsins þannig:
JónÞorláksson landsverkfræðingur,
Thor Jensen kaupmaður,
Guðm. Gamalíelsson bókbindari.
Pjetur Halldórsson bóksali,
Flosi Sigurðsson trjesmiður.
Röðin á listanum var ekki rjett i
síðasta tbl. Tr. Gunnarsson vildi ekki
gefa kost á sjer áfram. Annars verð-
ur nánar minst á bæjarstjórnarkosn-
ingarnar í næsta blaði.
Landsbankinn. Svar er nú nýlega
komið frá gjaldkeranum upp á kæru
bankastjórnarinnar, en ekkert hefur
verið úrskurðað um málið enn.
4 nýir bílar komu hingað frá Ame-
riku með „Vesla“, alt Overlands-bil-
ar, til Jónatans Þorsteinssonar. Tveir
af þeim eru til fólksflutninga, en
hinir til vöruflutninga. Eyrbekkingar
hafa keypt tvo af þeim, segir „Morg-
unblaðið“, en hinn þriðji er seldur
hjer í bænum.
Samverjinn er nú tekinn hjer til
starfa i bænum á sama hátt og und-
anfarna vetur og á sama stað, í
Templarahúsinu; byrjaði 12. þ. m.
Fyrsta daginn var þar úthlutað 88
máltíðum, annan daginn 144, þriðja
136, fjórða 161, og hefur aðsóknin
síðan farið vaxandi. Mest eru það
börn, sem koma, en þó einnig nokkuð
af fullorðnu fólki. Ýmsir hafa, eins
og áður, gefið til fyrirtækisins, og
er það vel gert, að styrkja það. For-
gangsmennirnir eru sömu og áður.
Fisksala í Englandi. Þessir botn-
vörpungar hjeðan hafa selt afla íEng-
landi undanfarna viku: Rán fyrir
1900 pd. sterling eða nál. 34 þús. kr.;
Ingólfur Arnarson fyrir 3510 pnd.
sterl. eða nál. 63 þús. kr., þar af salt-
fisk fyrir 1080 pnd.; Earl Hereford
fyrir 2425 pnd. sterl., eða rúml. 43
þús. kr.; Eggert Ólafsson fyrir 2600
pnd. sterl., eða nál. 46^2 þús. kr.; Maí
fyrir 1660 pnd. sterl., eða tæpar 30
þús. kr.
Enskir botnvörpungar eru nú sagð-
ir um 40 við veiðar hjer við land, og
komu tveir inn hingað í fyrra dag.
Trúlofuð eru á Hólmavík í Stein-
grímsfirði á gamlársdag síðastl. Jak-
ob Thoarensen skáld og ungfrú
Borghildur Benediktsdóttir. Jakob
fór norður hjeðan skömmu fyrir há-
tíðarnar í vetur.
„Liljan“ heitir dálitið mánaðarblað,
sem skátafjelagið hjer i bænum er
farið að gefa út. Ábyrgðarmaður er
A. V. Tulinius, en afgreiðslumaður
Guðm. H. Pjetursson prentari. Kost-
ar 60 au. árg.
Hadda padda hefur nú síðan á jól-
um verið leikin hjer 11 sinnum og
oftast vel sótt.
Botnvörpungur keyptur. Botnvörp-
ungur hefur fyrir skömmu verið
keyptur í Hollandi af hlutafjelaginu
„Haukur“ hjer í bænum og fóru
menn með „Gullfossi“ síðast til þess
að sækja skipið.
Hróarstunguhjerað. Þar var Guðm.
Þorsteinsson skipaður læknir 20. f.
m., áður læknir í Þistilfjarðarhjeraði,
en hafði um tíma að undanförnu þjón-
að Hróarstunguhjeraði. Læknissetrið
er nú í Borgarfirði.
Brýr, vegir og vitar 1915. Síðastl.
ár voru brýr bygðar á Hamarsá íGeit-
hellnahreppi, Síká í Hrútafirði og
Langadalsá í Norður-ísafjarðarsýslu,
alt steinsteypubrýr, og er hin fyrst-
nefnda 35 metrar, önnur 32 og hin
þriðja 24 metrar á lengd. í stað gam-
alla trjebrúa voru bygðar steinsteypu-
brýr á Langá á Mýrum, 20 metra,
Bólstaðahliðará, 13 metra, og Sæ-
mundará á Vatnsskarði, 12 metra. Við
tvær flutningabrautir var lokið sið-
astliðið sumar, Reykjadalsbraut og
Eyfirðingabraut, og auk þess unnið
að Húnvetningabraut, Skagfirðinga-
braut og Grimsnessbraut. En að
þjóðvegum var unnið áStykkishólms-
vegi, Hróarstunguvegi, Hörgárdals-
vegi, Krossárdalsvegi og víðar. Vitar
voru bygðir á Grímsey i Steingríms-
firði, við Malarhöfn í Steingrims-
firði og Hólmavík í Steingríms-
firði, og unnið að vitabygging á Ing-
ólfshöfða, en eftir að setja hann upp.
Sjómerki voru sett á ýmsum stöðum,
svo sem við Raufarhöfn, á Stein-
grímsfirði og viðar. Sjóvarnargarður
var bygður á Siglufjarðareyri.
Þegar Lögr. var 5 ára, gaf hún
skuldlausum kaupendum sínum, sem
borgað höfðu alla árgangana, kaup-
bætir, eða verðlaun fyrir skilsemina.
Nú um áramótin er blaðið 10 ára, og
gefur nú öllum skuldlausum kaup-
endum sínum, sem verða áskrifendur
áfram, einhverjar af þessum bókum,
og geta kaupendur valið um, hverjar
af þeim þeir vilja fá, svo lengi sem
bækurnar endast, hver um sig:
1. Baskervillehundinn, eftir A. Conan
Doyle og hefti af „Sögusafni
Reykjavíkur“.
2. Oliver Tvist, eftir C. Dickens.
3. Percival Keene fyrir hálfvirði, eða
1 kr., og auk hans eitt hefti af
„Sögusafni Reykjavíkur“ og
„Næstu harðindin“ eftir G. Björn-
son landlækni.
4. 2 hefti af „Sögusafni Reykjavík-
ur“, „Þrjár sögur“ gefnar út af
Lögr. 1909 og „Næstu harðindin‘‘.
Þeir, sem ekki taka kaupbætirinn
á afgreiðslu blaðsins, Bankastræti 11,
en óska að fá hann sendan sjer, verða
að senda afgreiðslumanni, t. d. í frí-
merkjum, 18 au. Þeir, sem kjósa 3.
flokk, sendi, auk burðargjalds, 1 kr.
Útgefendurnir.
við Kaupfjelag Húnvetninga er laus
frá ársbyrjun 1917. Þeir, sem vilja
sækja um stöðu þessa, sendi Jóni Kr.
Jónssyni bónda á Másstöðum um-
sóknir sínar fyrir 15. apríl n. k. Hann
veitir þeim, er hafa í hyggju að sækja
um stöðuna, upplýsingar henni við-
víkjandi, ef þess er óskað.
„Landið“ heitir nýtt blað, sem farið
er að koma út hjer í bænum. Ritstjóri
er mag. Jakob J. Smári, en af-
greiðslumaður Loftur Gunnarsson,
sem áður var við „Vísi“. Blaðið á að
verða málgagn „þversum-manna“.
Undirfellskirkja. Or Húnavatns-
sýslu er skrifað: „Undirfellskirkja
hin nýja var vígð 22. sd. e. Tr. Síð-
astliðinn. Auk prófasts, sem vígði
kirkjuna, voru þar viðstaddir prest-
arnir sjera Jón Pálsson og sjera Lud-
vig Knudsen. Athöfnin fór fram eins
og venjulegt er. Guðsþjónustan öll var
hin ánægjulegasta og margt fólk sam-
an komið, bæði úr sókninni og nokk-
uð utansóknar, og var þetta þó á
þeim tima haustsins, þegar annir eru
mestar. — Nýtt lag, fallegt og kirkju-
legt, var þar sungið, eftir Þorstein
Konráðsson bónda á Eyjólfsstöðum.
— Margt hefur verið skrifað og skráð
í sambandi við kirkjubyggingu þessa,
' en um húsið sjálft er alt hið besta að
segja. Það er traust, vandað og vel
frá öllu gengið, og prýðis fallegt.
Væri gott ef segja mætti, að víða til
sveita væru jafngóð kirkjuhús, en
það er öðru nær en svo sje.
Forsíðumyndin á „íslensku söngva-
safni“. Myndin eftir Rikharð Jónsson
myndhöggvara, sem prentuð er fram-
an á kápuna á söngvahefti þeirra Sig-
fúsar Einarssonar og Halldórs Jón-
assonar, sem nýlega er út komið, hef-
ur tekið nokkrum breytingum Við
prentunina. Myndin er af dalverpi,
sem á fellur eftir í gljúfrum, og pilti
og stúlku, er sitja þar yfir ám.
Standa þau sitt hvoru megin árinnar
og er drengurinn að þreyta söng sinn
við árniðinn til skemtunar fyrir starf-
systur sína. Myndin vekur þvi hug-
næmar endurminningar hjá hverjum
þeim, er í æsku hefur setið yfir ám
i fögru landslagi blíða sumardaga. En
breytingar þær, sem gerðar hafa ver-
ið á myndinni eru að ærnar hafa verið
endurteiknaðar, gerðar lagðstyttri og
settar á þær langar rófur, líkt og á
erlendu fje er víðast. Þessar breyt-
ingar munu hafa verið gerðar í góðri
trú, af þeim er sáu um prentun mynd-
arinnar; hafa þeir haldið að hjer væri
um fljótfærni eður ónákvæmni að
ræða hjá listamanninum, þar þeir