Lögrétta - 19.01.1916, Qupperneq 4

12
LÖGRJETTA
þektu eigi fjárkyn meS stuttri rófu
eins og á myndinni var. Rikaröi þyk-
ir þessi breyting mjög leið, þar sem
hún gerir myndina óþjóölegri. Þrátt
fyrir þessa galla er myndin til stór-
prýði á bókinni. Er þaö lofsvert þeg-
ar útgefendur kosta kapps um að
vanda og prýða frágang á góöum
bókum, líkt og hjer hefur veriö gert.
M. G í s 1 as o n.
Fasteig'iiamatið
og landamerkin.
Meö lögum nr. 22, 3. nóv. þ. á.,
er fyrirskipaö, aS „allar jaröeignir,
lóðir og hús á landinu skuli meta
til periingaverös 10. hvert ár“, og
skal fyrsta mat eftir þeim lögum fara
fram á næstu 3 árum; því á aö vera
lokiö fyrir 15. júlí 1918.
Öll lönd og lóðir skal meta nema
afrjettarlönd, sem eru eign sveita, og
einungis notuð til uppreksturs; þá á
að meta upprekstrar-hlunnindin með
jörðum þeim, er þau eiga. „Þ r æ t u-
lönd milli jarða skulu met-
in sjer í lagi“ (7. gr.). Þegar
mat fer fram í fyrsta sinn,
skal tilgreina landamerki
í m a t s g e r ö i n n i“ (8. gr.).
Eftir landamerkjalögunum, 17.
mars 1882 og lögum 2. des. 1887 (um
lenging merkjasetningarfrestsins),
átti merkjasetning alstaöar að vera
lokið árið 1889. — 20 kr. sekt, er
renni í sveitarsjóð, leggja lögin við,
sje vanrækt að hafa fullgert merkja-
setning á 7 árum (1882—1889) ; en
dragist það lengur „að fullnægja á-
kvæðum laganna, skulu sektir tvö-
faldar fyrir hvert ár, er líður úr því.“
En framkvæmd þessara þörfu laga
hefur, alstaðar þar sem jeg hef til
spurt, verið svo slæleg, að óvíða eru
merkin fullsett enn; og ef sekta-
ákvæðunum yrði nú fullnægt, mundu
sektirnar (sem víða eru orðnar hærri
en jarðarverðið) ef þær gildust, í
mörgum sveitum meir en nægja til
allra útgjalda sveitarsjóðanna. — Þær
jarðir munu færri vera á landinu, þar
sem landamerki að öllu leyti eru á-
greiningslaus og ákvæðum laganna
fullnægt.
Landamerkjalögin hafa víða að
mestu leyti verið „dauður bókstafur.“
Hygg jeg að það stafi af því að þau
hafa alla tíð verið misskilin, bæði
af almenningi, og ekki síður af þeim,
er síst skyldi ætla: dómurunum.
Lögin eru samin og sett vegna þess
að viða (næstum alstaðar) átti sjer
stað ágreiningur um merki, og þau
hvefgi greinilega mörkuð, þar sem
náttúran ekki hafði gert það. Til-
gangur laganna er að koma lögun á
þetta, knýja menn til að semja um
merkin og vinna að setning þeirra,
eða, ef það ekki tækist, til að lúka
þrætunni með dómi, og, ef til þess
þyrfti að taka, þá að málin gætu
gengið sem greiðast og orðið sem
kostnaðarminst.
En er menn tóku til að nota landa-
merkjadóminn, reyndist það svo, a.
m. k. þar sem jeg veit til, að dómend-
urnir höfðu ekki sett sig inn í anda
cg stefnu laganna, heldur háðu dóm-
ana eftir venjulegum málafærsluregl-
um er gilda um önnur mál; en með
því móti hafa landamerkjamálin orð-
ið kostnaðarsamari en önnur mál, eða
svo dýr, að flestir hafa forðast að
hreyfa slíkum málum, eða þá landa-
þrætu lokið með dómi. Merkjadóms-
menn fá 3 kr. í daglaun, og þó það
sje nú orðin ómyndarleg borgun —
eins og gerist, er alþýðumenn eiga x
hlut — með því krónan er nú hálfu
minna virði en fyrir 34 árum, er lög-
in voru samin, dregur það sig þó
saman; því meðdómsmenn eru látnir
vera viðstaddir öll rjettarhöldin í
málinu, eftir að þeir eru skipaðir, þó
það eitt sje gert að málspartar fá
frest og skiftast á skjölum, sem alt
er látið ganga eftir þeim reglum, sem
gilda um önnur mál. En eftir landa-
merkjalögunum virðast meðdóms-
menn — eftir að þeir hafa hver um
sig kynt sjer málsgögnin — eiga að
koma saman einu sinni til að ganga
á merkin, dæma þau og setja (gera
þau glögg).
Svo ramt kveður að þvi, hve erfitt
dómendur hafa átt með að setja sig
inn í anda og tilgang laganna, að
fyrir merkjadómi hafa verið rekin
eigi allfá mál (einkum á fyrstu árun-
um) sem ekkert áttu skilt við landa-
merki, svo sem mál um rjett til í-
taks (án merkja-ágreinings), og hef-
ur yfirdómur fallist á slílca málameð-
ferð. Og aldrei mun yfirdómur hafa
vísað landamerkjamáli heim fyrir þá
sök, að það hefur í hjeraði verið rek-
ið eins og önnur mál, með þeirri einni
tilbreyting, að meðdómsmenn eru
skipaðir eftir lml. og dómsmenn í
b y r j u n málsreksturstimans hafa
komið á staðinn, þar sem þrætueplið
lá. En „yfirdómur landsins“ er hæstx
rjettur í slikum málum (sýnir það
með öðru nýbreytnina í lögunum,
eða gerðardómsstefnuna). Hafa því
dómar yfirrjettarins í þessum málum
orðið til að lögfesta þá venju, að
beita lögunum öfugt; því hjeraðs-
dómarar munu skoða hæstarjettar-
dóma (hjer yfirrjettardóma) sem
lög, ekki leyfa sjer að dæma gagn-
stætt þeim.
En til þess er ánægjulítið að hugsa,
að það skuli geta gerbreytt landslög-
um, eða snúið þeim þveröfugt, eins
og hjer á sjer stað, að æðsti dómur
er einhvern tíma svo skipaður, að
hann (eða meiri hl. hans) ekki getux
sett sig inn i anda og tilgang nýrra
laga, eða misskilur þau.
Afleiðingin af öllu þessu hefur orð-
ið sú, að enn mun vera óútkljáður
landamerkja-ágreiningur og ógerð
glögg merki um land alt. Meðal ann-
ars eru til þrætulönd milli afrjettar-
landa og einstakra manna jarða.
Það væri þýðingarlítið við nýju
matsgerðirnar að tilgreina landamerki
þar sem þau ekki eru samþykt af ná-
búanum, því það sýnir, að ágreining-
ur á sjer stað. Þar sem svo stendur
á, er líklegt að þeir hafi lýst merkj-
um sitt á hvað, eða „hvor upp á
annan“, og er þar spildan á milli auð
vitað þrætuland, sem eftir nýju mats-
lögunum á að metast „sjer í lagi“;
þau geta orðið eins mörg og (ef ekki
fleiri en) jarðirnar. Má geta nærn,
hvern kostnaðarauka, óhreinleika og
rugling af slíku mundi leiða.
Það er ekki líklegt að merkja-
ágreiningur verði nokkurntíma til
fulls útkljáður eða merkin gerð glögg
eftir landamerkjalögunum, sje þeim
beitt eins og tíðkast hefur. En allar
eða sem flestar landamerkjaþrætur
þurftu að vera jafnaðar og merkin
ágreiningslaus, þá er meta skal jarð-
irnar og skrá merkin í matsgjörðun-
unx.
Oft er um smámuni að tefla, þó
þeir, sem hlut eiga að máli, hafi ekki
getað sætst á það; veldur víða að-
gerðaleysi, sumstaðar kappgirni eða
þrákelkni, að slaka ekki til. Þar sem
(eða með því) ekki borgar sig að
hleypa þrætunni til dóms, munu bestu
ráðin vera, ef samkomulag ekki tekst
með hlutaðeigendum, að þeir þá fái
óviðkomandi menn til að gera út um
ágreininginn og setja merkin, eða feli
fasteignamatsmönnunum, — er að
sjálfsögðu verða valdir svo vel sem
kostur er á, og eiðsvarnir — að gera
það, um leið og þeir meta jarðirnar.
Þeir verða að koma á staðinn hvort
sem er, til að meta þrætulandið, ef
ekki er áður búið að gera út um
merkin, svo að merkjagerðastarfið
mundi þeim oftast engri (eða lítilli)
aukatöf valda.
En best er að alt slíkt yrði „klapp-
að og klárt“ áður en matið á fram að
fara; og það byrjar væntanlega á
næsta sumri.
Sýni sig þá, að víða sje enn ófull-
nægt ákvæðum landamerkjalaganna,
skyldi þá ekki geta að því rekið, að
farið yrði að vekja þau til lífs á ný
og beita sektunum? Sektin yrði víða
orðin 1020 kr. Er líklegt að þá yrði
margt sveitarfjelagið jarðeigandi!
Gamlársdag, 1915.
B. B.
Yfirlit
yfir ágóðann af innsöfnuninni í jóla-
potta Hjálpræðishersins í Reykjavík.
Með það fyrir augum, að gleðja fá-
tæka, börn og gamalmenni um jólin,
settum vjer út vora velþektu jólapotta
viku fyrir jól, til þess að safna fje
til fyrirtækisins. Hjermeð viljum vjer
gera reikningsskil fyrir því.
Innihald jólapottanna
var sem hjer segir.
Árið 1914 Árið 1915
Við Vöruhúsið Kr. 114.37 Kr. 152.04
Við Laugaveg Kr. 24.19 Kr. 97.48
Við Pósthúsið Kr. 84.14 Kr. 131.31
Kr. 222.70 Kr. 380.83
Útgjöld.
Kr.
Jólaböglar handa 28 heimilum 98.00
Kol handa 11 heimilum........ 64.00
Jólatrjessamsætimeð súkkulaði
fyrir 260 börn og 150 gam-
almenni ................... 15444
Peningagjafir handa 5 heim-
ilum ....................... 24.00
I hjálparsjóðinn handa nauð-
stöddum................... 40.39
Kr. 380.83
Fataútbýting Dorkasfjelagsins fór
fram þ. 18. des. 130 flíkum var út-
býtt handa fátækum börnum, og var
það eflaust kærkomin jólagjöf.
Hjer með viljum vjer láta í ljósi
vort innilegasta þakklæti til allra sem
lögðu í jólapottana, án annarar upp-
örfunar en að sjá þá á götuhorn-
unurn.
Vjer þökkum lika sjera Bjarna
Jónssyni, sem var svo vinsamlegur
að koma og tala til gamalmennanna,
enda þótt hann það sama kvöld þyrfti
að vera við tvær aðrar samkomur.
Einnig þökkum vjer þeim bökurum
bæjarins, sem gáfu brauð til jóla-
glaðningsins, og öllum, sem á einn eða
annan hátt rjettu oss hjálparhönd. Jeg
held að ef gefendurnir hefðu sjeð öll
þessi brosandi barna- og gamal-
mennaandlit, og fundið hin þakklátu
handtök, þá myndi það vera þeim
mikil uppörfun.
Vjer, sem nutum þeirrar gleði að
sjá alt þakklætið, viljum hjer með
fyrir hönd barnanna, gamalmennanna
og fátæklinganna segja kærar þakk-
ir, með ósk um gleðilegt nýár.
Reykjavík þ. 7. jan. 1916.
EGNA STÖÐUGRA ERFIÐLEIKA í Leith
í sambandi vid stríöiö, svo sem langar
tafir, tvöföld erfiðislaun o. fl., sjáum vjer
oss neydda til, frá 10. janúar þ. á., að
burtnema allan afslátt af
flutningsg'jöldum til
eða frá Leith
meðan þessi auknu útgjöld vara.
Reykjavík, 12. janúar 1916.
Au^lýsing.
Búnaðarsamband Dala og Snæfellsness vill taka 2 vana plægingamenn
á næsta vori, um lengri eða skemri tíma, til að plægja og herfa á sam-
bandssvæðinu. Æskilegast væri, að þessir plægingamenn legðu sjer til að
minsta kosti 2 hesta hvor þeirra.
Þeir, sem kunna að vilja gefa kost á sjer til starfs þessa, eru beðnir
að snúa sjer til undirritaðs sem fyrst, og ekki síðar en fyrir 1. apríl næst-
komandi, sem einnig semur um kaup og annað, er að þessu starfi lýtur.
Staðarfelli 29. desember 1915.
Fyrir hönd Sambandsins
Magfims Fridriksson.
S. GRAUSLUND.
Stabskafteinn.
Dularfulla eyjan.
Eftir Jules Verne.
IX. KAPÍTULI.
Að þessu loknu hjeldu þeir fjelag-
ar heimleiðis. Veður var orðið all-
gott en sama drungalega skýið hvíldi
yfir Franklínsfjalli. Þeir náðu heilu
og höldnu heim til hellis síns og tóku
sjer náðir. En síðustu orð Smiths um
kvöldið voru: „Á morgun verðum við
að taka til starfa við bátssmíðina, og
flýta okkur eins og unt er.“
Þeir tóku nú til starfa við bátinn
og unnu slitlaust. En langan tíma
blaut það að taka ei að síður. Á
kvöldin þegar þeir voru hættir vinnu,
gengu þeir oftast upp á sljettuna og
virtu fyrir sjer eldfjallið, er alt af
sýndist vera að auka gosin.
Eitt kvöld, þegar þeir höfðu virt
fyrir sjer gosið, mælti Smith til fje-
laga sinna:
„Það mun mál til komið að segja
ykkur það, sem Nemo sagði mjer
einslega, þegar við heimsóttum hann.
Við eigum á hættu að eyjan okkar
eyðileggist algerlega."
„Af gosinu?“ mælti Spilett. „Það
er þó ástæða til fyrir okkur að vona
að það geri okkur ekki mein.“
„Jú, það höfum við einmitt ástæðu
til að ætla að það geri. Innri veggur
hellisins, sem Navtilus liggur í, nær
upp að eldfjallinu. Nemo sagði mjer,
að í vegg þessum væru rifur, sem eld-
gosið víkki smámsaman. Og þegar
rifurnar eru orðna svo víðar, að sjór-
inn nær að falla inn um þær og nið-
ur í gýginn, þá........“
„Þá sloknar eldfjallið og eyjan okk-
ar er frelsuð," sagði Pencroff bæði í
gamni og alvöru.
„Nei,“ mælti Smith. „Á því augna-
bliki mun myndast svo mikið af
vatnsgufu, að ekkert fær á móti stað-
ið og eyjan okkar mun springa í loft
upp.“
Það þarf ekki að lýsa tilfinning-
um þeirra fjelaga við þessar frjettir.
Öll verk þeirra áttu að ónýtast á einu
augnabliki og þeir jafnvel að farast
sjálfir. Eina lífsvonin, að fcáturinn
yrði nógu fljótt tilbúinn.
Nóttina milli 23. og 24. janúar
vöknuðu jxeir fjelagar við óttalegan
hávaða. Skunduðu þeir þegar út og
upp á sljettuna. Það var stórfengleg
sjón sem þeir sáu. Himininn virtist
standa í loga. Fjallstindurinn hafði
lyftst upp og stór björg köstuðust
með heljarafli niður fjallshlíðina. Og
við bjarmann frá gýgnum sáu þeir
að hraunflóð leið hægt niður eftir
fjallshlíðinni. Þeir sáu brátt, að það
stefndi í áttina að girðingunni og
þeir vildu heldur láta lífið en að
halda skepnunum innibirgðum þar,
þangað til hraunið færi yfir þær. Þeir
lögðu því samstundis af stað. Um óttu
náðu þeir þangað. Þeir opnuðu hliðin
og dýrin jiustu út með skelfingu.
Mennirnir höfðu að ems forðað sjer
undan, þegar hraunið skall á girð-
ingunni og byrgði alt undir. Þeir
komu í dögun að hellinum, og af
sljettunni sáu þeir enn betur hversu
hræðilegar skemdirnar voru. Þar sem
áður voru hávaxnir skógar og fögur
akurlendi, var nú grátt hraun. Þeir
þorðu ekki að búa í hellinum lengur,
heldur fluttu sig niður að sjónum og
lágu þar í tjaldi. Allan daginn voru
þeir við bátssmíðina og loks var hann
kominn svo, að eftir tvo daga mundi
hann sjófær. En fjallið var heldur
ekki iðjulaust. Á hverjum degi kom
gos, meira eða minna.
Loks nóttina milli 8. og 9. mars
vöknuðu Lincolnseyjarbúar við háv-
aða, er heyrast mundi fleiri hundruð
mílur. Það var fram komið, er Nemo
hafði sagt. Lincolnsey hafði sprungið.
Að fám minútum liðnum hvíldi sjór
jiar yfir er Lincolnsey hafði verið.
Á sama vetfangi og sprengingin
varð, höfðu allir Lincolnseyjarbúar
kastað sjer í sjóinn. Þegar þeim skaut
upp aftur, sáu þeir sker eigi all-langt
frá og syntu allir jiangað. Mennirnir
allir og Top komust upp á jiað, en
Jup hafði orðíð fyrir steini og rotast.
En nú vantaði þá alt, sem til lífsins
þurfti. Ofurlítið af rigningarvatni
var það eina, sem þeir höfðu til að
nærast á.
I 5 daga höfðu þeir dvalið á sker-
inu. Lífið virtist á förum hjá þeim.
Ayrton var sá eini, sem gat risið
upp. Hinir lágu máttvana. Og lífsvon
var engin. Þeir vissu af reynslunni,
hve sjaldan skip komu til Lincolns-
eyjar.
Sjötti dagurinn kom. Ayrton neytti
síðustu krafta til að setjast upp og
horfa eftir skipi. Og hvað sjer hann?
Hann ætlaði ekki að trúa sínum eigin
augum. Jú! það gat ekki annað ver-
ið! Það v a r skip — og meira að
segja rjett hjá.
Ayrton komst á fætur og veifaði
nokkrum sinnum með vasaklút. En
það var of mikil áreynsla fyrir hann.
Hann hnje niður meðvitundarlaus og
sagði í hálfum hljóðum:
„Dunkan."
Þegar þeir fjelagar vissu af sjer
aftur, voru þeir um borð í Duncan,
sem hafði verið sendur til Tabor til
að vitja um Ayrton eins og Glenar-
van lávarður hafði lofað. Skipstjóri
var Robert Grant, sonur gamla
Grants. Hann ljet sjer mjög umhug-
að um jxá, og hjúkraði þeim hið
besta.
Lausar sloður
1 Ráðsmannsstaðan við ITeilsuhælið.
Mánaðarlaun 75 kr., en auk þess
fær ráðsmaður ókeypis fæði og
húsnæði á hælinu fyrir sig einan.
Ráðsmaðurinn hefur eigi á hönd-
um bókfærslu.
2. Skrifstofustúlka. Mánaðarlaun 40
kr., og auk þess fær stúlkan ó-
keypis fæði og húsnæði á hælmu.
Eiginhandar umsóknir um stöð-
ur jxessar, sem veittar verða frá 1.
næstkomandi aprílmánaðar að telja,
innihaldandi nákvæmar upplýsingar
um umsækjanda, ásamt meðmælum
góðra manna, sjeu komnar til stjórn-
arráðsins fyrir 1. mars næstkomandi.
Stjórnarráðið, 13. jan. 1916,
Einhverntíma, þegar þeir áttu tal
saman, Smith og Grant, spurði Smith
hvernig það hefði atvikast, að Grant
hefði komið til Lincolnseyjar, þar sem
ferðinni var þó einungis heitið til Ta-
bor.
„Það var til að leita, ekki einung-
is að Ayrton, heldur einnig ykkar,“
svaraði Grant.
„Okkar ?“
„Já, á Lincolnsey.“
„En hvernig vissuð þjer þá af ey
okkar, þar sem hún ekki einu sinni
er á landabrjefum?“
„Af þessum seðli, sem jeg fann á
Tabor,“ mælti Grant og rjetti Smith
brjef. Á því var nákvæm lýsing á legu
Lincolnseyjar, og jafnframt skýrt frá
að Ayrton dveldi þar nú, ásamt 5
amerískum „nýlendumönnum".
Cyrus Smith sá þegar, að sama
hönd var á þessu og miðanum, sem
þeir fundu í húsi Ayrtons. Eftir
dauðann hjálpaði Nemo þeim!
Og enn þá átti hann eftir að hjálpa
þeim. Ayrton hafði bjargað dýrgripa-
kassanum, sem Nemo hafði gefið
þeim. Þegar þeir komu heim, höfðu
þeir því efni á að kaupa sjer jörð, og
þar bjuggu þeir saman, bættu og
yrktu jörðina^eins og þeir höfðu áður
gert á Lincolnsey.
Herbert uppfylti drauma Pen-
croffs, kvongvaðist og eignaðist
börn. Gamli sjómaðurinn hossaði
þeim á hnjenu og ljek við þau. En
hann gat því miður ekki kent þeim að
elska eyjuna sína, því hún var afmáð
af jörðinni. Og hugsunin um það
var eina skýið, er dró fyrir gleðisól
Lincolnseyjarbúanna gömlu.
E n d i r.
Prentsmiðjan Rún.