Lögrétta - 26.01.1916, Blaðsíða 3

LOGRJETTA
Forsetar Alþingis hafa ákveSi?5, að selja fyrst um sinn bókasöfnum og
lestrarfjelögum hjer á landi
Alþingistíðindi 1845—1905
fyrir 50 króniir,
auk burðargjalds.
Einstaka árganga Alþingistíðindanna frá sama tímabili hafa forsetar
ákveðið að selja bókasöfnum og lestrarfjelögum á i kr. 50 aura, auk burð-
argjalds.
Enn fremur hafa forsetar ákveðið, að selja bókasöfnum og lestrarfje-
lögum fyrst um sinn
Landsreikiiiiig'ana 1884—1913
fyrir 10 krónur,
auk burðargjalds.
Þetta verð á Alþingistíðindum og Landsreikningum nær AÐ EINS til
bókasafna og lestrarfjelaga hjer á landi.
Skrifstofustjóri Alþingis veitir pöntunum móttöku og annast afgreiðslu
til hlutaðeigenda, þó því að eins, að borgun fylgi pöntunum og trygging
sje fyrir burðargjaldi af ‘hálfu kaupanda.
Þjórsárbrúarfundurinn.
Bændafundurinn við Þjórsárbrú,
sem áður hefur verið sagt frá hjer
í blaðinu að til stæði, var haldinn 19.
þ. m. Á annað hundrað manns sótti
fundinn. Fundarstjóri var sjera Kjart-
an Helgason. Gestur Einarsson á
Hæli tók fyrstur til máls, skýrði til-
efni fundarins og hvatti til samtaka
meðal bænda við landskosningarnar.
Urðu síðan umræður um þetta, og
mæltu ýmsir með, en aðrir á móti.
Einkum var það sjer Eggert Páls-
son alþm., sem í móti mælti, og kvað
það geta orðið til skaða en engra
bóta í landinu, að menn færu að
fylkja sjer til þingkosninga eingöngu
eftir stjettum, og því óráð, að bænd-
ur egndu aðrar stjettir til~þess með
því að koma fram með sjerstakan
bændalista. Þó voru fleiri, sem hjeldu
hinu fram, og var kosin 17 manna
nefnd til þess að koma með tillögu
um lista. Varð listi hennar eins og
hjer segir.
1. Sigurður Jónsson bóndi á Ysta-
felli í Þingeyjarsýslu. 2. Ág. Helga-
son bóndi í Birtingaholti í Árnes-
sýslu. 3. Guðm. Ólafsson bóndi á
Lundum í Mýrasýslu. 4. Metúsalem
Stefánsson á Eiðum í N.-Múlasýslu.
5. Halldór Þorsteinsson skipstjóri í
Reykjavík. 6. Lárus Helgason bóndi
á Kirkjubæjarklaustri. 7. Þórður
Gunnarsson útvegsbóndi á Höfða við
Eyjafjörð. 8. Stefán Guðmundsson
bóndi á Fitjum í Borgarfj.sýslu. 9.
Sveinn Ólafsson bóndi í Firði í Mjóa-
firði. 10. Snæbjörn Kristjánsson
bóndi í Hergilsey á Breiðafirði. 11.
Björn Sigfússon bóndi á Kornsá í
Húnavatnssýslu. 12. Guðm. G. Bárð-
arson á Kjörseyri í Strandasýslu.
Listi þessi var samþyktur af fund-
inum og síðan kosin 7 manna nefnd
til þess að koma honum á framfæri,
útvega heimild þeirra, sem á listann
voru settir, fyrir nöfnunum 0. s. frv.
I nefndina voru kosnir: Magnús á
Reynisvatni í Skf.s., Einar í Miðey í
Rv.s., sjera Kjartan í Hruna, Gestur
á Hæli, Vigfús í Engey, Jósef á
Svarfhóli og Andrjes í Siðumúla. Sagt
er að þeir hafi heimild til að breyta
listanum, en líklega nær þó sú heim-
ild að eins til þess, að fylla þau skörð,
sem þar kynnu að verða, ef einhverj-
ir af þeim, sem þar eru nú, vildu ekki
leyfa að nöfn sín væru þar.
Sagt er, að leyfi tveggja þeirra
efstu sje þegar fengið. Hafði Jón frá
Ystafelli, sonur Sigurðar, verið stadd-
ur á fundinum og skýrt frá, að faðir
sinn mundi gefa kost á sjer á listann,
en Ágúst í Birtingaholti var sjálfur
á fundinum. í einu blaðinu hjer í bæn-
um, sem er listanum yfir höfuð mjög
móthverft, er sjerstaklega fundið að
því, hver maðurinn sje þar efstur, og
sagt, að annar maðurinn í röðinni
hefði átt að vera það. En þetta er
fjarstæða. Efsti maðurinn er miklu
landskunnari maður og hefur haft
miklu meiri afskifti af opinberum
málum en hinn, sem er í öðru sæt-
inu, að þeim manni í alla staði ólöst-
uðum þó.
Annars felst Lögrjetta að öllu leyti
á mótbárur þær, sem sjera Eggert
Pálsson kom fram með á fundinum
gegn ]iví, að bændur kæmu fram með
sjerstakan lista. Og enga breytingu
gerir það á því, þótt á þennan lista,
sem upphaflega átti að vera land-
bændalisti, sje nú tekinn einn skip-
stjóri og tveir sjávarbændur.
Megin þorri fundarmanna var úr
Árnesssýslu og Rangárvallasýslu.
Sagt er að Árnesingar hafi yfirleitt
verið því fylgjandi, að koma fram
með listann, en Rangvellingar síður.
Margir af fundarmönnum höfðu ekki
greitt atkvæði, hvorki með nje móti,
og voru 70 atkv. greidd, þegar flest
var.
Fundurinn stóð frá hádegi til kl.
6 um kvöldið.
Enn bruni í Noregi.
Fregnir hafa að nýju komið um
stórbruna í Noregi, og nú er það
bærinn Molde, sem brunnið hefur.
Þar kom eldurinn upp 22. þ. m. og
brann mikið af bænum. 1000 menn
voru taldir húsnæðislausir og tjónið
metið 4 milj. kr.
Molde er við Romsdalsfjörðinn, lít-
ill bær, með eitthvað á 3. þús. íbúa,
en kunnur fyrir landslagsfegurð og
kemur þangað mikið af ferðamönn-
um. Vilhjálmur Þýskalandskeisari
dvaldi oft í þessum bæ á Noregsferð-
um sinum.
Líklega verða listarnir við kosn-
inguna 31. þ. m. ekki nema þrír: 1
frá fjelaginu „Fram“, og var hann
prentaður í síðasta tbl., 2. frá Langs-
um-mönnum, 3. frá verkmannafjelag-
inu „Dagsbrún“. Um það, sem ráðið
hefur mannavali á lista fjel. „Fram“
eða Heimastjórnarmanna, skal hjer
farið nokkrum orðum.
Það er álit þeirra, sem að listan-
um standa, að Jón Þorláksson lands-
verkfræðingur megi ekki missast úr
bæjarstjórninni, fyrst og fremst
vegna þekkingar hans á bæjarmál-
um alment og góðra og mikilla hæfi-
leika til þess að verða þar bænum að
gagni. I öðru lagi vegna sjerþekking-
ar hans á öllum verknaðarmálum bæj
arins. 1 þriðja lagi vegna eins máls,
sem nauðsynlegt er að farið verði að
hrinda áleiðis, en það er, að koma upp
rafmagnsstöð i bænum. Það mál þarf
að eiga forvígismann i bæjarstjórn-
inni, og til þess er hann allra manna
best fallinn, enda hefur hann verið
formælandi þess máls áður.
Thor Jensen kaupmaður er mikil-
virkasti framkvæmdamaður þessa
bæjar. Ef nokkuð á að verða úr því
nauðsynjafyrirtæki, að bærinn eign-
ist botnvörpung og geri liann út, þá
liggur það í augum uppi, að nauðsyn-
legt er að kjósa inn i bæjarstjórnina
mann, sem getur lagt þar orð til
þeirra mála af verulegum kunnug-
leik og þekkingu. Verkmannafjelag-
inu er þetta mikið áhugamál, eins
og eðlilegt er. En vilji verkamenn
stuðla að gagni að framkvæmd þess,
þá er það ráð fyrir þá að kjósa nú
Th. J. inn í bæjarstjórnina og fela
honum þar að koma málinu fram.
Það væri skynsamlegra en hitt, að
berjast nú móti kosningu þess manns
til þess að koma að öðrum, sem að
litlu liði geta orðið málinu, hversu
góðan vilja, sem þeir hafa til þess.
Verkamenn og iðnaðarmenn eiga
líka góð fulltrúaefni á „Fram“-list-
anum úr sinum flokki, þar sem eru
þeir Guðm. Gamalíelsson og Flosi
Sigurðsson.
Templarar eiga öflugan forvígis-
mann á listanum, þar sem er Pjetur
Halldórsson, og auk hans einnig þeir
Guðmundur og Flosi.
Nöfnunum á listanum geta menn,
eins og kunnugt er, raðar, svo að
hver kjósandi um sig á kost á því,
að veita mest fylgi þeim manninum,
sem hann helst vill kjósa.
Skinlaxi og begnskylduuinnan.
I janúarblaði Skinfaxa ungmenna-
fjelagsins rakst jeg nýlega á greinar-
korn um þegnskylduvinnuna.
Þar eð margt í grein þessari er að
ýmsu leyti ádeila til „Framtíðarinn-
ar“, fjelags efri deildar Mentaskólans,
fyrir afskifti hennar af málinu, og
þar eð mjer virðist höf., eftir grein-
inni að dæma, eigi jafn kunnur af-
stöðu hennar til málsins eins og hann
gefur í skyn, þá tel jeg mjer skylt,
sem einn þeirra manna, sem kosnir
voru af „Framtíðinni“ til að athuga
þegnskylduvinnuhugmyndina, að gera
nokkrar athugasemdir við greinina.
Höf. fer nokkrum orðum um hug-
mynd ungmennafjelagsins og for-
göngumannsins um þegnskylduvinn-
una, þegar hún var sem mest á döf-
inni hjer áður. Segir hann að þeir
hafi hugsað sjer hana sem nokkurs
konar „verklegan skóla fyrir lífið og
jafnframt til skemtunar“. En seinna
í grein sinni kemst höf. svo að orði:
„Nú á þegnskylduvinnan að vera e i n-
göngu erfiðisvinna,* ....
hugmyndin orðin gerbreytt, vinn-
an orðin að persónuskatti á
þjóðina.“
Mjer er það fullkunnugt, að eng-
ir þeir, sem voru málinu fylgjandi í
„Framtíðinni", hvorki nefndin eða
aðrir, hafa haft þá hugmynd um
þegnskylduvinnuna, sem höf. Skin-
faxagreinarinnar telur ríkjandi nú.
Skal jeg til þess að sýna mönnum
fram á, að „Framtíðin“ gengur
s ö m u götu og forvígismaður þessa
máls, sem sje hr. Hermann Jónasson,
geta þess að nefndin átti tal við hann
um málið, og varð jeg eigi var viö
annað en að sama hugmydin vekti
fyrir báðum. Auk þess vil jeg leyfa
mjer að tilfæra hjer nokkur atriði úr
áliti Framtíðarnefndarinnar:
„Það er af tveimur aðalástæðum,
sem vjer erum þegnskylduvinnunni
fylgjandi. Vjer ætlum hana verða
besta alþýðuskóla þjóðarinnar
og mjög til þess að bæta landið og
landsmenn. — Vjer ætlumst til þess,
að í þegnskylduvinnunni læri menn
hlýðni, samtök, stundvísi 0g stjórn-
semi. — Sjerstaklega vonurn vjer að
hin verklega kensla, sem hún
á að veita, verði til mikils góðs, þar
eð vjer álítum að hjer á landi sje mikil
þörf á slíkum a 1 m e n n u m v i n n u-
s k ó 1 a.“
Með þessum útdrætti vona jeg að
mjer hafi tekist að sýna fram á að
það er e k k i r j e 11, sem höf. segir,
að hugmyndin sje orðin gerbreytt.
„Framtíðin“, sem fyrst vekur máls á
þessu nú, forvígismaðurinn og flytj-
andi málsins á þingi, hafa allir bygt
á sama grundvelli,sem sje gömlu hug-
myndinni, nema hvað þeir allir hafa
hugsað sjer málið að einhverju leyti i
sambandi við vinnuvísindin. Þvi það
er eigi nóg, komist þessi þegnskyldu-
vinna á, að hún kenni mönnum vinnu-
brögð, heldur þau r j e 11.
Hvað persónuskattinn
snertir, sem höf. talar um í grein
sinni, þá er því til að svara, að sje
þegnskylduvinnan „persónuskattur á
þjóðina" n ú, þá hefur hún einnig
verið það á ð u r, það leiðir af sjálfu
sjer, þar eð hugmyndin er ein og hin
sama.
Ennfremur talar höf. um að engir
verkstjórar sjeu til, sem trygging sje
fyrir að mikið megi af nema, og má
það vel vera. En jeg efast eigi um
það, að þing og þjóð muni fúslega
styrkja einhverja góða menn til náms
í því skyni. Peningunum hefur oft
verið ver varið.
* Leturbr. mín.
Að endingu skal jeg geta pess, að
mjer þætti leitt ef ungmennafjelögin,
sem svo víða eiga itök hjer á landi,
skyldu verða til þess að bregðast
þessari hugsjón, sem þau mest og best
báru fyrir brjósti fyrir skemstu, að
eins sökum þess að málið kemur nú
úr annari átt. Væri það sorglegur
vottur tómlætis og festuleysis.
Sigurður Grímsson.
Frjettir.
Bæjarlán. 600 þús. kr. lán er bæj-
arsjóður í þann veginn að taka í veð-
deild Landsbankans. En þar sem nú
er óhægt um að selja veðdeildarbrjef,
tekur bærinn aftur lán út á þau, 200
þús. kr. í Landsbankanum og 300
þús. kr. í íslandsbanka. Lán þetta er
tekið til þess að borga með önnur
lán, svo sem lán, sem bærinn hefur
tekið hjá hafnarsjóðnum.
Verðlagsnefndin og mjólkin. Verð-
lagsnefndin hefur felt úr gildi úr-
skurð sinn um, að hámarksverð á
mjólk hjer i bænum skyldi vera 22
au. Mjólkursalar risu upp og mót-
mæltu því, að þeir gætu sjer að skað-
lausu selt mjólkina á þessu verði.
Verðlagsnefndin hefur auglýst, að á-
stæðan fyrir því, að hún hafi felt
verðlag sitt úr gildi, sje sú, að út-
lent kúafóður, maísmjöl, hafi hækk-
að í verði. Nú er mjólkin seld á 24
au. pt.
Mannalát. Sunnudaginn 16. þ. m.
andaðist að heimili sínu, Bæ við
Hrútafjörð, merkisbóndinn Guð-
mundur Bárðarson, faðir Guðm. G.
Bárðarsonar náttúrufræðings og
bónda á Kjörseyri. Hann var kominn
á 70. aldursár, fæddur 1846. Tvö síð-
ustu árin átti hann við mikla van-
heilsu að stríða, þvi likamskraftarnir
voru að þrotum komnir, eftir 40—50
ára fyrirmyndar starfsemi og atorku
á búskaparbrautinni. Helstu æfiat-
riða Guðmundar sáluga er minst í
Óðni nýlega.
Nýlega er dáinn í Khöfn Þorgrím-
ur Stefánsson stýrimaður hjeðan úr
bænum.
Alþingistíðindin og Landsreikn-
ingarnir. Menn skyldu veita eftirtekt
auglýsingunni hjer í blaðinu frá skrif-
stofu alþingis um sölu Alþingistið-
inda og Landsreikninga. Annað eins
tilboð ætti ekkert bókasafn nje lestr-
arfjelag að láta ónotað, því sjálfsögð
eign eru þessar bækur fyrir þau öll,
og verið er svo lágt, að ritin mega
heita því sem næst gefin.
Kvennalisti er nýkominn fram til
bæjarstjórnarkosninganna 31. þ. m.,
og eru á honum 2 kvennmenn og 3
karlmenn, í efsta sætinu frk. Inga
L. Lárusdóttir.
Læknir fótbrotnar. Mrg.bl. segir
þá fregn, að Halldór læknir Stefáns-
son hafi fótbrotnað 18. þ. m. og hafi
Gunnl. Þorsteinssonar læknis á Þing-
eyrum verið vitjað til þess að binda
um meiðslið.
Viðgerðin á Goðafossi í Khöfn, eft-
ir skemdirnar á Húnaflóa síðastliðið
haust, hefur kostað 42 þús. kr. og
borgar vátrygging skipsins það.
Lífsábyrgðarfjel. Danmark hefur,
samkvæmt skýrslum frá stjórnarráð-
inu, hlotið löggilding hjer á landi og
hefur hjer varnarþing, sbr. auglýs-
ing hjer í blaðinu. Gagnvart þeim,
sem kynnu að telja það eigi ábyggi-
legt, skulum vjer geta þess, að aðal-
forstjóri þess er einhver helsti þjóð-
megunarræðingur Dana, V. F a 1 b e-
H a n s e n konferensráð, konungkj.
landþingsmaður. Er vátryggingar-
fjárhæð fjelagsins 90 milj. króna, en
eignir þess 21 milj. kr. Þarf þvi eng-
inn að óttast, að það sje eigi ábyggi-
legt. Ríkissjóður Dana tryggir þar
fjölda af starfsmönnum sínum, sjer-
staklega þá, sem gegna póststörfum
og járnbrautarstörfum, sem sýnir
best álit fjelagsins heima fyrir, og
ber ljósastan vottinn um áreiðanleik
þess.
Það er Þorv. Pálsson læknir, sem
veitir alla nánari vitneskju um fje-
lagið.
Hjúkrunarfjelag er nýstofnað í
Viðidal fyrir forgöngu ekkjunnar
Guðbjargar Ólafsdóttur á Söndum.
Fjelagið heitir „Björg“ og var stofn-
fundurinn á Lækjarmóti 24. þ. m.
„ísland“ er nú í Vestmannaeyjum
á leið frá útlöndum.
Þetta blað er prentað á þriðjudags-
kvöld.
15
ísl. bögglapósturinn í Englandi.
19. þ. m. fjekk stjórnarráðið skeyti
frá skrifstofu sinni i Khöfn, er seg-
ir að bögglapósturinn hjeðan, sem
sendur var með Gullfossi um dag-
inn og frá er sagt í síðasta tbl., hafi
verið tekinn í Leith og sendur suður
til London til rannsókna.
Striðið.
Síðustu frjettir.
Ekkert hefur orðið úr friðargerð
milli Austurrikis og Montenegró.
Montenegrómenn, eða stjórn þeirra
og konungur, vildu ekki ganga að
þeim friðarkostum, sem Austurrílcis-
menn settu. Nikíta konungur er nú
farinn til ítalíu og landið á valdi
Austurríkismanna. Síðustu fregnir
segja, að 35 þús. af hermönnum
Montenegrós hafi gefist upp.
Stjórn Serbíu er nú komin til
Korfu, ásamt leifunum af her þeirra.
Hafa bandamenn án efa tekið sjer
óll umráð yfir þeirri ey, enda þótt
hún sje grisk. En hitt virðast þeir
hafa gefið upp, að halda Albaníu, og
segja frjettir hingað, að Italir sjeu
að flytja her sinn burtu þaðan. Vil-
hjálmur fyrv. Albaníufursti var með
her Búlgara, þegar hann lagði í leið-
angurinn vestur eftir Balkanskagan-
um, og hefur þá þegar verið gerð
einhver áætlun um það milli mið-
veldanna og Búlgaríu, hvað gerast
skyldi í Albaníu, ef svo færi sem nú
er orðið. Og nú munu standa yfir
ráðagerðir um framtíð þeirra Balk»n-
landa, sem tekin hafa verið, því Vil-
hjálmur Þýskalandskeisari, Falken-
hayn yfirhershöfðingi og Ferdínand
Búlgarakonungur eru nú í Serbíu, í
Nisch.
Ekkert skríður til skara enn við
Saloniki, og engar nýjar fregnir hafa
komið um landsetningu bandamanna-
hersins i Píreus. I Galizíu er alt af
barist, og síðustu fregnir segja, að
Rússar sæki nú á í Kákasus. En her
Englendinga í Mesopotamíu er nú
sagður þvi sem næst umkringdur og
yfirunninn af Tyrkjum. Nixon yfir-
foringi hans hefur sagt af sjer her-
stjórninni, en við hefur tekið Percy
Lake, sem að undanförnu hefur ver-
ið formaður herstjórnarráðs Eng-
lendinga i Indlandi. Enski herinn er
nú i Kut-El-Amara og kvað sitja þar
fastur. Eru það nál. 10 þús. her-
manna. En hjálparlið, sem Englend-
ingar sendu áleiðis þangað, var
stöðvað af Tyrkjum á leiðinni. Það
er sagt að þýski hershöfðinginn von
Göltz sje nú þar eystra og stjórni
árásum Tyrkjahersins.
Afstaða Þýskalands í heiminum.
„Hamb. Fremdenbl.“ flytur 5. des.
útdrátt úr fróðlegri ræðu eftir dr.
Paul Rohrbach um þetta efni. Hann
segir það mjög villandi, að ætla að
höfuðmálefni stríðsins sje þegar
leyst. En þó sje svo komið, að menn
geti nú farið að gera sjer hugmynd
um, hvaðan friðarins sje að vænta.
Það megi ætla, að hann komi frá
Austurlöndum. Það er augljóst, seg-
ir hann, að Frakkar og Englending-
ar geta ekki búist við að rjúfa her-
línu Þjóðverja að vestan, að Rússar
geti ekki hrakið Þjóðverja aftur úr
löndum þeim, sem frá þeim hafa ver-
ið tekin, og að ítalir geta ekki yfir-
unnið Austurrikismenn þar sem þeir
eigast við. Aftur á móti megi við
því búast, að miðveldin sæki fram
yfir Búlgaríu og Konstantínópel,
gegn um Litlu-Asíu, Sýrland og
Palestínu, til Egiftalands, og að þau
neyði Englendinga þar til friðar. Það
sje jafnvel hugsanlegt, að Englend-
ingar bíði þess ekki, að svo langt
verði gengið, heldur komi áður með
friðartilboð, þvi hugir manna í Eng-
landi sjeu áhyggjufullir. Og þegar vel
útbúinn leiðangur frá hálfu Tyrkja
og Þjóðverja sje hafinn til Egifta-
lands, þá sje enginn vegur til þess
fyrir Englendinga, að hefta hann;
þeir geti eigi annað gert en beðið
hans við Suesskurðinn. Taki þeir sjer
þá herstöðvar austan skurðarins, eins
°g heir hafa gert, þá sje aðstaða
þeirra hættuleg, með skurðinn að
baki sjer. En velji þeir sjer herstöðv-
ar vestan skurðarins, þá geti þeir
ekki hindrað mótstöðumennina frá
því, að hefta alla skipaumferð um
skurðinn með stórskotaliði sínu.
Höf. sýnir svo fram á, hversu mik-
ils virði yfirráðin i Egiftalandi sjeu