Lögrétta

Eksemplar

Lögrétta - 26.01.1916, Side 4

Lögrétta - 26.01.1916, Side 4
i6 LÖGRJETTA Englendingum, ekki síst vegna Su- esskurðarins, sem er sambandsliður þeirra við Austur-Afríku, Indland o. s. frv. Þá fer hann að bera saman afstöðu Þýskalands í heiminum viS afstöSu hinna stóru mótstöSuríkja þess og keppinauta, og telur þar Rússland, England og — Bandaríkin. Hann seg- ir, aS Bandaríkin verSi aS skoSast sem mótstöSuveldi Þýskalands, því aS þaS, sem þau nú geri, sje aS mestu leyti hið sama og þau hefSu gert, ef þau hefSu opinberlega sagt miSveld- unum stríS á hendur. ÞaSan fái ó- vinir miSveldanna vopn og fje. Bandaríkin mundu ekki hafa gert annaS en aS láta þetta í tje, þótt þau hefSu opinberlega sagt miSveldun- um stríð á hendur. Þau hefSu aldrei sent flota sinn yfir til Evrópu af því aS þau þora ekki fyrir Japans- mönnum aS hafa strendur sínar aS vestan varnarlausar, og her hefSu þau ekki getaS sent af þeirri ástæSu, aS þau eiga hann engan til. Rússland og England eru fjandmannaríkin, segir höf. En þessir keppinautar miS- veldanna, sem nú hafa veriS nefndir, eru stærstu heimsríkin, bæSi aS víS- áttu og fólksfjölda. Gagnvart þeim er afstaða Þýskalands sú, aS þaS hggur í klemmu, innan fastsettra tak- marka, og getur ekki vikkaS. En þaS er i hjarta álfunnar. Reyndar er því svo variS, segir höf., aS enn sem komiS er getur þaS fætt íbúa sína án þess aS leita til þess út á viS. En ef þeir verða io eSa 20 miljónum fleiri en þeir nú eru, þá getur landiS ekki fætt þá. Hinar þrjár ÞjóSirnar hafa aftur á móti nóg rúm til* þess aS stækka. Rússland á af góSu akurlendi svæSi, sem er sex sinnum stærra en alt Þýskaland, og getur fætt yfir 300 miljónir manna. í Bandaríkjunum eru nú um 115 milj. íbúa, og stærð og frjósemi landsins er þannig variS, aS vextinum eru eng- in takmörk sett. ÞaS ríki er sjálfu sjer nóg, og hefur skilyrSi til þess aS auðgast meir og meir af útflutn- ingi til annara ríkja. Og svo er Eng- land. Bretsku eyjarnar eru út af fyr- ir sig ekki viSáttumiklar. En nýlend- urnar eru þaS: Kanada, Ástralía, Nýjasjáland og SuSur-Afríka. Og höf. segir, aS ÞjóSverjar megi ekki ganga þess duldir, aS stríSið, sem nú stendur yfir, tengi þessa ríkishluta fastar saman en áSur og miði aS því, aS gera þjóSernisböndin, sem haldi þeim saman, sterkari. En þessi þjóS hefur skilyrSi til þess aS tvöfaldast eSa þrefaldast, segir höf. Allar þess- ar þrjár þjóSir geta vaxiS innan þeirra takmarka, sem þær ráSa nú yfir, en þaS geta ÞjóSverjar ekki. Höf. telur nú liggja í augum uppi, aS efti nokkra mannsaldra verSi kosti ÞjóSverja þröngvaS af þessum vold- ugu nábúum, ef ekki sje viS því sjeð i tima. Enn standa ÞjóSverjar þeim á sporSi, segir hann, þrátt fyrir manntalsyfirburSi þeirra. En svo jafnt var taflið, segir hann, aS smá- rikiS Búlgaria rjeS því, aS okkar hlutur varS þyngri á metunum. Þeg- ar mannfjöldi Þýskalands hefur náS 100 miljónum, þá verSur mannfjöldi Rússlands aS líkindum orSinn 300 miljónir, og mannfjöldi Englands og Bandarikjanna 150—200 miljónir hjá hvoru ríkinu um sig. Þá er munur- inn orðinn svo mikill, aS ÞjóSverjar geta meS engu móti vegiS hann upp Og þeir láta okkur þá ekki sitja óá- reitta í miSdepli álfunnar, segir höf. „Mannlegt er þaS, þótt raddirnar verði nú háværar, sem friðinn heimta, því allir æskjum viS hans. En ef ekkert vinst viS friSinn, ef heims- sagan ætti aS halda áfram frá 1916 í sömu rás og hún var i 1914, þá er framtíð okkar augljós: Við munum vaxa hægt, en keppinautar okkar miklu hraSar, og í því þrönga rúmi, sem viS nú höfum, munum viS altaf verða háðir þjóSunum í kring um okkur.“ ÞjóSverjar kaupa megniS af efni- vörum þeim, sem þeir nota, frá út- löndum, segir höf. Þeir breyta þeim í verksmiSjuvarning, sem þeir svo seija á heimsmarkaSinum, og fá vel fyrir. En þetta er eins um hinar iðn- aSarþjóSirnar. Munurinn er aS eins sá, aS þær fá efnivörurnar innan sínna eigin takmarka. HöfuSatriSiS er, aS verða aS þessu leyti sem minst öðrum háSur. Því meir sem fólks- fjöldinn vex, þess fleiri verSa aS lifa á iSnaSinum. En þar af leiSir, aS úr- slitamálin i striSinu eru ekki um þaS, hvaS verSi um Belgíu, hvaS um Liv- l?nd og Kurland, eSa þá Pólland o. er áreiSanlegasta og ódýrasta lífsábyrgSarfjelagiS á Norðurlöndum. Lag* iðgjöld! Hár bónus! Nýtísku barnatryggingar! Ef trygSi hættir í fjelaginu einhverra hluta vegna, fær hann mest öll iSgjöld endurgreidd. Fjelagið hefur lengi haft varnarþing hjer. Nokkrar húseignir s. frv., heldur hitt, aS þaS er lifs- nauSsyn fyrir Þýskaland aS stemma aS fullu og öllu leyti stigu fyrir þeirri hættu, sem þvi stendur af helj- arþrönginni eða innilokuninni milli hinna stóru keppinauta. Þetta næst ekki með landvinningum. Hin stóru og strjálbygSu svæSi Livlands og Kúrlands gætu reyndar orðiS aS gagni aS þessu leyti í bráSina, en ekki til langframa. FramtíSarlausnin er sambandiS viS Austurlönd: Litlu- Asíu, Sýrland, Mesopotamíu og Palestínu. Þessi landsvæði þarf aS tengja saman meS járnbrautarlagn- ingum og koma þeim upp meS fjár- framlögum. Tyrkir geta þaS ekki einir sjer, til þess þurfa þeir þýskr- ar hjálpar. 1 nánd viS Ninive eru stærstu olíulindir heimsins, og ligg- ur Bagdadjárnbrautin um þaS svæSi. 1 TárusfjallgarSinum er mikiS af kopar og öSrum málmum. Sljetturn- ar viS Babylon gætu orSiS meS mestu kornlöndum og bómullar-löndum heimsins, og í Mesópótamíu gætu veriS miljónir sauSfjár. Þarna mætti fá efnivörur af öllu tægi. Hugsunin er, aS núverandi hernaSarsamband milli Þýskalands, Austurríkis-Ung- verjalands, Búlgaríu og Tyrkjaveld- is, geti orSiS aS varanlegum viS- skifta- og samvinnufjelagsskap, þar sem hvert landiS styðji annaS og leggi til þaS, sem hitt vantar. Þýska- land er stóriðnaSarland, og Austur- ríki einnig aS nokkru leyti, Búlgaría búnaðarland, og Asíulönd Tyrkja eru ríkari aS efnivörum en nokkur önn- ur lönd heimsins. Til þess aS færa sjer í nyt öll framfaraskilyrSi, sem þarna eru til, þarf aS komast á stjórnmálasamband og starfrækslu- samband milli þeirra þjóSa, sem nú hafa tekiS höndum saman í hernaS- inum. Og svo kemur annaS til greina. Eitt af aðalmálunum, sem striSiS á aS skera úr, er frelsiS á hafinu. ÞaS mál væri leyst, ef þýski flotinn væri orSinn eins sterkur eins og enski flotinn. En þaS tekur tíma aS gera hann þaS, og þaS kostar mikla pen- inga. Og þaS er önnur leiS til þess aS tryggja frelsiS á hafinu gegn of- urefli Englendinga. Hún er sú, aS finna þann staS, er ógna megi Eng- landi frá, svo aS því sje þaS veru- lega tilfinnanlegt. Og þessi staSur er viS SuesskurSinn. Þegar Tyrkir hafa lagt járnbraut alt aS takmörkum Egiftalands og komiS upp sterkum herstöðvum í nánd viS SuesskurSinn, þá má ætíS ógna Englendingum þaS- an og þröngva þeim til eftirláts- semi, segir höf. Og þarna segir hann aS leiSin sje fundin fyrir ÞjóSverja út úr þeim þrengingum, sem þeir eigi nú viS aS búa. Leynilögreglusaga eftir A. CONAN DOYLE. 1. k a p í t u 1 i. Skarplegar rökleiðslur. Sherlok Holmes greip flöskuna sína út úr skáphorninu, og sprautu tók hann upp úr laglegu marokkóhylki. Hann reyndi oddinn á nálinni, hvort hann væri nógu hárbeittur, á hvítum, löngum og hvikum fingrunum, og bretti síSan upp vinstri skyrtuerm- inni. Hann horfði dálitla stund, eins og i þönkum, á framhendlegginn sina- berann og á handarbakiS. Hann var þar alsettur blettum og brisum eftir óteljandi stungur. AS lokum stakk hann nálaroddinum inn undir skinniS, ýtti á legginn á sprautunni, og hnje afturábak ofan í flauelshægindastól- inn og stundi værðarlega af ánægju. ÞaS voru nú komnir margir man uöir, sem jeg hafSi orSiS aS horfa á þetta sama endurtaka sig þrisvar á dag, en aldrei gat jeg sætt mig viS þaS, þó að jeg vendist því. Þvert á móti, jeg varS dag frá degi meira ergilegur aS horfa upp á þetta, og samviskan nagaSi mig í sífellu fyrir þaS, aö jeg skyldi ekki hafa hug- rekki til aö hefjast handa. Aftur og aftur hafSi jeg strengt þess heit aS ‘ koma í veg fyrir þetta hvaS sem þaS kostaði. En sambýlismaSur minn hafði eitthvaS þaS viö sig, eitthvaS svo kuldalegt og rólegt, aö manni leist síst af öllu vel á, aö ætla aö fara aö skifta sjer af hans högum og hátta- lagi. Hann var eitthvaS svo voldugur og yfirmannslegur, og sambúSin viS hann hafSi sýnt mjer, aS hann var búinn fjöldamörgum afbragSs-hæfi- leikum. Jeg var þvi ragur og seinn til aS ganga í veginn fyrir hann. Hvort þaS nú var aS þakka vín- glasinu, sem jeg hafSi drukkiS meö matnum, eSa þá aS hann einmitt var sjerstaklega ósvífinn þennan eftir- miSdag í framferSi sinu, nokkuS var það, aS nú fann jeg aS þetta gat ekki gengiS svona lengur. „Er það kókaín eöa morfin, sem þjer takiS í dag?“ spurSi jeg. Hann var nýbúinn aS opna bók, og leit upp seinlega og dræmt. „ÞaS er kókaín,“ sagSi hann, „sjö- prósenta blanda. Langar ySur máske til að reyna þaS?“ „Nei, svei mjer þá!“ svaraSi jeg ruddalega, „jeg er ekki enn þá bú- inn aS ná mjer eftir svaSilfarirnar í Afganistan. Jeg má ekki viS því aS bæta neinu þar ofan á.“ Hann kýmdi aö ákafanum í mjer. „Getur vel veriS, Watson, aS þjer hafiS á rjettu aS standa,“ sagSi hann, „jeg er heldur á því, aö áhrifin sjeu óholl fyrir líkamann þaS sem það er. En mjer finst hins vegar aS áhrifin sjeu svo undur örfandi og notaleg fyrir hugann, aS hitt verSur eins og litiö aukaatriSi." „En gætiS þjer aS,“ sagöi jeg al- varlegur, „athugiS kostnaöinn. Þaö getur vel veriS aS heilinn, eins og þjer segiö, æsist og starfi ákafar, en þaS er sjúkdómseinkenni og stór- skaölegt, og getur ekki endaö öSru- vísi en meS varanlegum veikindum. Þjer þekkið líka hvernig afturkipp- ur kemur í yöur á eftir. ÞaS er áreiS- anlegt aö þjer látiö þar krónuna til aS spara eyrinn. Hvers vegna ætt- uS þjer aö hætta öllum þeim afar- mikla lífskrafti, sem þjer eruS bú- inn, aS eins fyrir lítilfjörlega og skammvinna unun? MuniS eftir því, aS jeg tala ekki aS eins sem einn kunningi viS annan, heldur sem lækn- ir, sem aS rniklu leyti ber ábyrgS á heilbrigði annars manns.“ Ekki var neina reiöi á honum aS sjá, þó aö jeg talaði þannig. Þvert á móti. Hann studdi olnbogunum á brikurnar í hægindastólnum og lagSi saman fingurgómana, eins og sá ger- ir, sem gjarnan vill komast i sam- ræöu. „ÞaS er nú svo,“ sagSi hann, „aS hugur minn þolir ómögulega aS vera kyr. GefiS mjer ráðgátur, gefiS mjer vinnu, gefiS mjer erfiöasta dular- letur eða þyngstu dæmi aö leysa, og þá er jeg kominn í essiS mitt. Þá get jeg hætt öllum tilbúnum æsingameö- ulum. En jeg hatast viS þetta jafna, líSandi ástand. Æsingu þarf jeg aS hafa. ÞaS er þess vegna, sem jeg hef valið mjer þá stööu, sem jeg hef, eöa öllu heldur búiS hana til, því aö jeg er sá eini í heiminum, sem hef hana.“ „Eini leynilögreglumaður, sem ekki er í embætti?“ sagði jeg og sperti upp augun. „Eini leynilögreglumaSur, sem ekki er í embætti, en gef ráð,“ sagði hann; „jeg er hæstirjettur í leynilögregl- unni. Þegar þeir Gregson, eða Le- strade, eSa Athelney Jones standa uppi ráðalausir — og þaS er nú þeirra vanalega ástand — þá er mál- iö lagt fyrir mig. Jeg rannsaka mál- iS eins og sá sem vit hefur á og segi mína skoöun, og á henn i er tekiö mark. Jeg biS ekki um neina viöur- kenningu. Nafn mitt sjest aldrei í neinu blaöi. VerkiS sjálft, þaS aS komast á þann völl, þar sem mínir sjerstöku hæfileikar geta leikiS sjer, þaö er nægileg borgun. En þjer feng- uð nú ofurlítið aö sjá, hvernig jeg starfaöi í Jefferson Hopes málinu.“ „Já, vissulega,“ sagöi jeg. „Jeg hef aldrei veriS eins frá mjer numinn af undrun á æfi minni. Jeg skrifaði meira aö segja dálitla bók um þaS, sem jeg kallaði ,MoröiS í Lauristons- garöinum‘.“ Hann hristi höfuðiS kæruleysis- lega. „Jeg leit yfir hana,“ sagöi hann, „en satt aö segja var jeg lítið hrif- inn af henni. Uppgötvanir eru, eöa ættu aS vera, eins og hver önnur raunvísindi, og um þær ætti að skrifa þurt og kalt. Þjer reynduð aö breiöa einhvern skáldlegan blæ yfir þaö, sem mjer fanst gera svona hjer um bil sömu verkun eins og ef þjer hefS- uð búiö til ástarsögu eða brúöarráns- sögu út af fimtu setningu Evklíös.“ „En þetta var svo skáldlegt í sjálfu sjer,“ sagði jeg, „og jeg gat ekki gert viS þvi sem var.“ „ÞaS hefði mátt fella sumt úr, eöa aS minsta kosti hefði átt aS gæta vel aö því, aS hlutfallið yrði rjett milli hlutanna, þegar skrifaS var. ÞaS eina sem vert var aS geta um í því máli var þaS, hvernig jeg alt af gat fund- ií út orsakirnar eftir afleiSingunum og þannig aS lokum komist fyrir endann á öllu saman.“ Mjer sárnaði aS hann skyldi setja svona út á þessa bók, sem beinlínis h.afSi veriS skrifuö til þess aS gleðja hann. Og þaS skal jeg játa, aö mjer gramdist aS heyra hvaöa feikna sjálfsálit skein út úr orSum hans. Hann vildi auSsjáanlega aö hver lína í bókinni væri eingöngu um hans eigin aögjörSir. ÞaS háföi annars oft- ar en einu sinn komið fyrir, þennan tíma, sem viS höfðum búiS saman í Bakerstreet, aS jeg sá, hvernig dá- lítil hjegómadýrS bjó undir hátta- \ lagi vinar míns, þessu hæga og stilta framferöi. Jeg sagði samt ekkert, en sat rólegur og ljet fara vel um veika fótinn. Jeg hafSi fengiS riffilkúlu gegn um hann fyrir nokkru síSan, og þó aS jeg gæti gengiö fyrir því, þá fjekk jeg samt alt af verk í hann á undan veöurbreytingum. „Jeg fjekk nýlega starf á Megin- landinu," sagði Holmes eftir stundar- þögn og fylti pípuna sína aS nýju; „þaS var í vikunni sem leið, aö Fran- cois le Willard spuröi mig ráSa. Hann er, eins og þjer kannske vitiS, upp á síSkastiS orSinn einn af fremstu leynilögreglumönnum í Frakklandi. Hann er, eins og Keltar eru oft, af- bragSs snar í athugunum, en hann skortir enn þá afar mikiS þekkingu, sem er nauSsynleg, ef langt á aS komast í þessari list. MáliS snerist um erfðaskrá, og var margt skemti- legt í því. Jeg gat skýrt honum frá tveimur sams konar málum, öSru í Riga 1857, og hinu í St. Louis 1871, og þau mál komu honum á rjetta leið. Hjer er brjef, sem jeg fjekk í morg- un, með viöurkenningu fyrir hjálp- ina.“ Um leiS og hann sagði þetta, kast- aöi hann til mín krypluSu brjefi, auS- sjáanlega af útlendum pappír. Jeg leit yfir það, og augu mín námu staöar viS alls konar aðdáunar og undrunar- orðtök, eins og t. d. „meistaraverk", „kraftaverk", „aödáanlegt", og bar þaS vitni um brennandi aðdáun franska mannsins. „Hann talar eins og lærisveinn sje aö tala við meistara,“ sagöi jeg. „Ja-jæja, hann metur hjálp mína alt of mikils,“ sagöi Holmes kæru- leysislega. „Hann hefur til aö bera tvo af þremur hæfileikum, sem nauð- synlegir eru fyrir lögreglumann. Hann hefur hæfileikana til aö athuga og álykta. Hann skortir aS eins þekk- inguna, og hún getur komiS meS tímanum. Hann er nú aö þýöa ritl- ingana eftir mig á frönsku.“ „Ritin yöar ?“ „Nú, vissuS þjer ekki um þau?“ sagði hann hlæjandi, — „þau eru öll um þetta efni. Hjer er t. d. eitt um mismun á ösku af ýmsu tóbaki. Jeg tel þar upp hundraS og fjöritíu teg- undir af tóbaki, bæöi vindlum, vindl- ir gum og píputóbaki, og fylgja lit- myndir, sem sýna muninn á öskunni. Þetta er atriSi, sem mjög oft getur komiö aö haldi í málum, og er af- bragös spor til aS rekja. Ef þjer t. d. getiS fullyrt aS einhver hafi ver- iö myrtur af manni sem var að reykja indverskt tóbak, þá liggur þaS í aug- um uppi, aö þjer eruð kominn nær markinu. Fyrir þann, sem er vanur að athuga þá hluti, er eins mikill munur á svörtu öskunni af Trichino- poly og hvítu öskunni af Birds eye, eins og munurinn á kartöflu og rófu.“ „Þjer eruS framúrskarandi ná- kvæmur,“ leyföi jeg mjer aS segja. „Já, jeg sje hve nauðsynlegt þaö er. Hjer er ofurlítiS smárit eftir mig mig um þaS, hvernig eigi að fara að a góðum stöSum í bænum fást keypt ar nú þegar. Mjög góðir borgunar- skilmálar. Væntanlegir kaupendur snúi sjer til SVEINS JÓNSSONAR. Til viðtals i veggfóðursverslun Sv Jónssonar & Co., Kirkjustræti 8, kl 3—6 síðdegis. Eggert Claessen yfirrjettarmálaflutmngsmaður. Pósthússtræti 17. Venjulega heima kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16. mæla spor, og nokkur orS um þaö, aS nota megi gips til þess aS geyma ýms merki. Hjer er líka annaö rit um þau áhrif, sem starf manna hefur á lögunina á höndunum, og fylgja meS ágætar myndir af höndum af mönn- um, sem vinna ýms verk, leggja þök, skera kork, slípa demanta, af vefur- um, sjómönnum og setjurum. ÞaS er afaráríðandi þekkingaratriSi fyrir vísindalegar uppgötvanir af þessu tægi —■ einkum ef þekkja skal líkami, eSa vita hver muni vera tildrög að glæp. En jeg þreyti yður auSvitað meS þessu masi.“ „Alls ekki,“ svaraði jeg alvarleg- ur. „Mjer finst þetta mjög svo merki- legt, ekki síst þar sem jeg þekki hvernig þjer heimfæriS þaS og notiS. En þjer mintust áSan á athugun og ályktun. Mjer finst satt aS segja, að annaS hljóti aS felast í hinu.“ „Þaö held jeg varla,“ svaraöi hann og hallaöi sjer makindalega aftur á bak í hægindastólnum. Hann bljes út úr sjer stroku af reyk; „athugunin segir mjer t. d. aS þjer hafið fariS ofan á Wigmorestreet-pósthús í morgun, en ályktunin segir mjer aö þjer hafið sent þaSan hraöskeyti.“ „Alveg rjett!“ sagSi jeg, „alveg hárrjett hvorttveggja! En þaS verö jeg aS játa, aS jeg skil ekki hvernig 1 dauðanum þjer getiö komist aö því. Mjer datt þaö alt í einu í hug, og gat ekki um þaS viS nokkra manneskju.“ „ÞaS er svo sára einfalt,“ sagSi hann, og kýmdi aS undrun minni, „þaS er svo opiS og augljóst, aS all- ar skýringar ættu aS vera óþarfar. En samt sem áSur er þetta gott dæmi til þess aS sýna muninn á athugun og ályktun. Athugunin sýnir mjer, aS þjer hafiö dálítiS af rauSleitri mold innan á skónum yðar. En einmitt beint framundan Wigmorestreet-póst- húsinu er búiö aö brjóta upp stein- legginguna á götunni, og moka upp þó nokkru af mold, svo að ómögulegt er aS komast aS pósthúsdyrunum nema stíga ofan í hana. Þessi mold hefur svo einkennilega rauöleitan blæ, aS jeg man ekki til aS nein lík mold sje til hjer i nágrenninu. Þetta er nú athugunin. Hitt er ályktun.“ „Nú, hvernig fóruð þjer þá aö á- lykta um hraSskeytiS ?“ „Jeg vissi aS þjer höfðuS ekki skrifaS neitt brjef, því aS viö sátum saman í allan morgun. Og jeg sjé aö á skrifboröinu ySar liggur nóg af póstspjöldum og frímerkjum. HvaS höfSuð þjer þá svo sem aS gera á pósthúsiS annaS en senda simskeyti ? Takiö burt alt sem ómögulegt er, og þá hlýtur þaö eina, sem eftir verS- ur, aö vera þaö rjetta.“ „í þessu tilfelli er þaö vissulega," svaraði jeg eftir nokkra þögn, „en eins og þjer segiS sjálfur, þá er þetta mjög einfalt tilfelli. MunduS þjer verða reiöur þó að jeg próaði ySur ögn meira?“ „Þvert á móti,“ svaraSi hann, „þaö gæti máske afstýrt því, aö jeg sprautaöi aftur í mig kókaini. Mjer væri sönn ánægja aö því aö líta á hverja þá ráögátu, sem þjer komið með.“ Frh. Prentsmiöjan Rún.

x

Lögrétta

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.