Lögrétta - 02.02.1916, Blaðsíða 3

LÖGRJETTA
*9
Þegar Lögr. var 5 ára, gaf hún
skuldlausum kaupendum sínum, sem
borgað höfðu alla árgangana, kaup-
bætir, eöa verölaun fyrir skilsemina.
Nú um áramótin er blaSiS 10 ára, og
gefur nú öllum skuldlausum kaup-
endum sínum, sem verSa áskrifendur
áfram, einhverjar af þessum bókum,
og geta kaupendur valiö um, hverjar
af þeim þeir vilja fá, svo lengi sem
bækurnar endast, hver um sig:
1. Baskervillehundinn, eftir A. Conan
Doyle og hefti af „Sögusafni
Reykjavíkur“.
2. Oliver Tvist, eftir C. Dickens.
3. Percival Keene fyrir hálfvirði, eða
1 kr., og auk hans eitt hefti af
„Sögusafni Reykjavíkur“ og
„Næstu harðindin“ eftir G. Björn-
son landlækni.
4. 2 hefti af „Sögusafni Reykjavík-
ur“, „Þrjár sögur“ gefnar út af
Lögr. 1909 og „Næstu harðindin'*.
Þeir, sem ekki taka kaupbætirinn
á afgreiSslu blaSsins, Bankastræti 11,
en óska aS fá hann sendan sjer, verSa
aS senda afgreiSslumanni, t. d. í frí-
merkjum, 18 au. Þeir, sem kjósa 3.
flokk, sendi, auk burSargjalds, 1 kr.
Útgefendurnir.
Ritsafn Lögrjettu
meS járnbrautargreinum Jóns Þor-
lákssonar o. fl. fæst á afgreiSslu
blaSsins og i bókaverslunum.
VerS 1 kr.
Bögglapósturinn úr „íslandi“, sem
tekinn var af þvi i Skotlandi, eins og
áSur hefur veriS sagt frá, kom i gær
meS botnvörpuskipinu „Skallagrími"
frá Fleetwood. Var þaS mikill póst-
ur, á annaS hundraS pokar. En send-
ingarnar voru illa útleiknar, margt í
þeim rifiS eSa brotiS, sumt stór-
skemt og sumt ónýtt. En öll fylgi-
brjef vantaSi. VarS aS skrifa þau aS
nýju hjer á póststofunni, eftir utaná-
skrift bögglanna, en þær eru, aS sögn,
ekki læsilegar á sumum bögglunum,
og verSur þá ekki hægt aS koma þeim
til skila.
Stórveður var hjer síSastl. sunnu-
dagsnótt og lengi frameftir deginum.
Um morguninn slitnaSi upp botn-
vörpuskipiS „Jón forseti", sem lá
austan viS höfnina, og rak þaS upp
aS hafnargarSinum, því vjelin var
eitthvaS í ólagi, svo aS þaS gat ekki
notiS hennar. „Geir" náSi skipinu frá
garSinum og var þaS í fyrstu sagt
nokkuS skemt, en nú hefur þaS veriS
rannsakaS nánar og eru skemdirnar
sagSar litlar.
Bæjarvatnsveitan. Samþ. var ný-
lega á bæjarstjórnarfundi aS gera
vatnsgeymir handa bæjarvatnsveit-
unni í RauSarárholti fyrir 20 þús. kr.
Hefur þetta veriS ráSgert frá því aS
vatnsveitan var lögS, þótt ekki hafi
orSiS úr því fyrri.
Skip rak upp hjer á höfninni í roki
aSfaranótt 23. f. m., lenti skamt frá
Slipnum og brotnaSi nokkuS. SkipiS
heitir „Erling", eign Þorsteins Jóns-
sonar kaupmanns á SeySisfirSi og
var vátrygt hjá SamábyrgS Islands
fyrir 5 þús. kr.
Minnisvarði hefur Birni fyrv. ráS-
ráSherra Jónssyni veriS reistur á
leiSi hans, 4 álna hár steindrangur
ótilhöggvinn, en þó jafngildur allur.
Stríðið.
SíSustu vikuna er lítiS um nýjung-
ar frá ófriSnum. Þó er sagt frá or-
ustum á vesturherstöSvunum, og
sækja ÞjóSverjar þar á. En um veru-
lega vinninga er þar varla aS tala, á
hvoruga hliSina.
1 Galizíu er nú orSiS kyrt aftur,
Rússar hættir aS sækja þar á. Er sagt,
aS ÞjóSverjar hafi sent nokkuS af
liSi sínu frá Balkan norSur þangaS.
Aftur á móti sækja nú Rússar fram
i Kákasus. Seint í síSastl. mánuSi
sögöu frjettir hingaS, aS þeir ættu
aS eins eftir 3 mílur til Erzerum.
Frá Salonikí mun bráSlega tíSinda
aS vænta. Her miSveldanna og Búlg-
ara hefur mikinn viSbúnaS til þess
aS sækja þar aS bandamannahern-
um. Tyrkneskur her á einnig aS
sækja þar fram viS hliS Búlgara. Líka
er sagt, aS tyrkneskur her sje kom-
inn til ítölsku vígstöSvanna, til varn-
ar þar meS Austurríkismönnum.
1 Persíu er alt í uppnámi, og hafa
tyrkneskar hersveitir ráSist inn í
landiS, og mæta þar Rússum.
En austur í Mesopotamiu segja síS-
ustu fregnir, aS eitthvaS sje aS ræt-
ast úr vandræSunum fyrir Englend-
ingum. HjálparliSiS enska, sem sent
var áleiSis til Kut-El Amara, en
stöSvaS af Tyrkjum i fyrstu, heldur
nú aftur áfram ferS sinni.
Glæfraför.
Yfirlýsing’.
ViS undirrituS, sem vorum i kosn-
inganefnd „Fram“-fjelagsins nú fyr-
ir bæjarstjórnarkosningarnar, viljum
hjer meS, út af mjög ljótum og ill-
girnislegum aSdróttunum Ólafs FriS-
rikssonar, ritstjóra „Dagsbrúnar“
gagnvart hr. kaupmanni Thor Jensen,
lýsa yfir því, aS þegar kom til tals
í nefndinni aS setja Thor Jensen á
lista fjelagsins, þá skýrSi sá nefndar-
maSur, sem honum er kunnugastur,
frá því aS Thor Jensen mundi mjög á
móti skapi aS vera kosinn í bæjar-
stjórn, og viS atkvæSagreiSslu í nefn-
inni greiddi hann atkvæSi móti því
aS Thor Jensen yrSi settur á listann.
Þegar síSan fjelagiS meS atkvæSa-
greiSslu á fundi hafSi sett Thor Jen-
sen á listann, fór formaSur nefndar-
innar á fund hans og skýrSi honum
frá því, en hann kvaðst ómögulega á
listanum vilja vera og baS formann
gera alt hvaS unt væri til aS forSa því
aS nafn hans væri sett á listann til
kosningarinnar. En úr því sem kom-
iö var, varS ekki unt aS breyta til og
fella nafn Thor Jensens af listanum.
Enn fremur skal þess getiS, aö Thor
Jensen ráSgaSist um þaS nokkru fyr-
ir kosninguna viS einn okkar, hvort
þaS væri ekki reynandi fyrir sig aS
setja áskorun í blöSin um þaS aS
strika nafn sitt út af listanum, en hon-
um var ráSiS frá því, þar sem eins
gæti fariS og þegar sjera Magnús
Helgason var kosinn í bæjarstjórn.
Af þessu geta menn sjeS aS svo
langt er frá því, aS hr. Thor Jensen
hafi gert nokkuS til að ná kosningu
í bæjarstjórn, aS hann þvert á móti
hefur gert þaS, sem hann hefur get-
aS til þess aS komast hjá kosning-
unni. Þetta eitt er nægilegt til þess aS
slá niSur aSdróttanir nefnds Ólafs
FriSrikssonar.
Yfirlýsing þessa töldum viS oss
skylt aS gefa vegna þeirra, sem ekki
þekkja hr. Thor Jensen. Öllum sem
hann þekkja er hún vitanlega óþörf.
Reykjavík 1. febrúar 1916.
Kosninganefnd fjel. „Fram“.
Pjetur Zophoníasson.
Bríet Bjarnhjeðinsdóttir.
Felix Guðmundsson.
Eggert Claessen.
Sigurður Halldórsson.
Guy D’Oyly Hughes.
þar var ekki hægt aS sprengja braut-
ina upp. Hann varS þá aS fara sömu
leiS til baka. Hann tók þá eftir lítilli
brú á ræsi, sem brautin lá yfir, og á-
setti sjer aS láta sprengiefniS þar und-
ir. En þótt hann reyndi aS fara hljóS-
lega, heyrSu tyrknesku hermennirnir
til hans. Komu þeir nú til, en hann
flýSi undan. Þeir skutu á eftir hon-
um i sífellu, og hann skaut á móti.
Loks tókst honum aS komast til
strandar, og fleygSi hann sjer þá óS-
ara í hafiS og synti frá landi. En
kafbáturinn lá þá inni í lítilli vík og
sáu fjelagar hans ekki til hans þaS-
an og heyrðu ekki merkin, sem hann
gaf þeim meS flautu sinni. Þar á
móti heyrSu þeir hávaSann, er braut-
arbrúin sprakk i loft upp, og fjellu
flísar úr henni alt niSur i sjó. Hughes
varS aS leita til lands aftur og hvíla
sig þar um hríS. En þegar hann lagSi
út í annaS sinn, synti hann inn í vik-
! ina, þar sem kafbáturinn var, og þá
heyrSu fjelagar hans til flautunnar.
En í sama bili uröu tyrknesku her-
mennirnir kafbátsins varir og tóku
aS skjóta á hann. Hughes var orS-
inn mjög þreyttur á sundinu og sýnd-
ist honum 3 bátar koma á móti sjer,
hjelt aS þaS væru óvinabátar og leit-
aöi aftur til lands. Þar faldi hann
sig í klettum þangaS til birti um
morguninn. Þá sá hann aS eins kaf-
bátinn úti á víkinni og þóttist nú
vita, aS hitt hefSi veriS missýning
um nóttina. Hann synti nú í þriSja
sinn út og drógu þá fjelagar hans
hann mjög þrekaðan upp á kafbátinn,
en hann haföi komiS því fram, sem
hann ætlaði sjer.
Ein sagan, sem enska sjóliSsstjórn-
in hefur sagt opinberlega frá úr viS-
ureigninni viS DardanellasundiS. er
um hreystiverk, sem ungur enskur
foringi, Guy D’ Oyly Hughes aS
nafni, vann þar eystra. Hann var
starfsmaSur á enskum kafbát í Mar-
marahafinu og bauSst til aS eySi-
leggja Ismid-járnbrautina. 2. ágúst
átti þetta aS gerast. Kafbáturinn
flutti hann nálægt ströndinni, Hug-
hes rendi sjer í hafiS og synti til
lands. Hann rendi á undan sjer ofur-
litlum timburflota og voru á honum
föt hans og sprengiefni. Þar aS auki
vjelskammbyssa, dátabyssa 0g raf-
kveikir. Eftir nokkra leit fann hann
staS, sem hann gat lent viS, og hálf-
um kl.t. síöar var hann kominn upp
aS járnbrautinni. Hann ætlaSi aS
sprengja upp brautina við dælbrú,
sem þar var skamt frá, og stefndi
þegar þangaS. Þá heyrSi hann
mannamál í næturkyrðinni og varS
var við 3 tyrkneska hermenn viS
brautina. Hann varS aS læðast utan
tim þá í stórum boga. En þegar hann
kom aS brúnni, sá hann undir eins, aS
Hvernig helgisögur skapast.
St. Georg og bogmennirnir.
Rithöfundur nokkur belgískur, er
heima átti í Gent þegar ófriSurinn
hófst, en flýöi þaSan til Englands,
skrifaSi þar skáldsögu, sem hjet
„Bogmennirnir", og var hún gefin út
í september 1914. Efni sögunnar er
auSvitaS tekiS úr ófriSnum. Höfund-
urinn lýsir undanhaldinu frá Char-
leroi og segir, aS þá er orustan stóS
sem hæst, hafi einn hermanna fariS
aS hugsa um mynd af hinum heilaga
Georg, sem var máluS á diskana i
veitingahúsi einu í Lundúnum, þar
sem hann borSaði. I sama bili heyrSi
hann raddir sem hrópuðu: „St. Ge-
org! St. Georg!“ og aðrir sem hróp-
uSu i bænarrómi: „Hjálpa þú oss,
frelsa þú oss, St. Georg!“ Og framan
viS skotgrafirnar sá hermaSurinn
langar raöir af bjartleitum verum,
sem skutu ákaft af boga á ÞjóSverja.
ÞjóSverjar fjellu unnvörpum, og þaS
kom í ljós síöar, aS þeir höfðu þá
ekki fengiS nein sár.
Þetta var efni skáldsögunnar, og
bar þaS talsveröan vott um hug-
myndaflug hjá höfundinum.
Hin miklu tíöindi, sem nú eru aS
gerast, hafa haft þau áhrif á hug
margra á Englandi, aS þeir hallast
aS hjátrú og trúa statt og stöSugt á
yfirnáttúrleg atvik. Og þau blöS, sem
fjalla um slik efni, eru lesin allra
blaöa mest.
Ritstjóri tímarits nokkurs sá sög-
una og þótti mikiS til hennar koma.
SpurSi hann því höfundinn, hvaS
hann hefSi haft fyrir sjer þá er hann
reit söguna. Höfundurinn svaraSi því,
sem satt var, aS sagan bygðist eigi
á neinu sönnu atriSi, heldur væri hún
aS eins afkvæmi imyndunar sinnar.
Nú komu fleiri blöð og báðu höf-
undinn um leyfi til þess aS flytja
sögu hans i dálkum sínum og bóka-
útgefandi nokkur bauS honum aS
gefa hana út sjerprentaSa og skyldi
hann svo skrifa formála meS henni
og skýra þar frá atviki því, sem lægi
til gruntívallar. Höfundinum þótti
vænt um aS saga sín skyldi njóta
slíkrar hylli, og sagSi hreinskilnis-
lega aS þaS væri enginn flugufótur
fyrir efni hennar. En honum var aö-
eins svaraö því, aS þar hlyti honum
a5 skjátlast. „Bogmennirnir" væri
sönn saga, og hann hefSi ekki lýst
öðru en því, sem átt heföi sjer staS
1 raun og veru.
Og hvernig sem höfundurinn barö-
ist á móti því, þá skapaSist af skáld-
sögunni helgisaga, sem breiddist út
um alt og óx stöðugt og breyttist.
ÞaS átti t. d. aS hafa veriö liSsforingi
einn, sem hafSi ákallaS St. Georg
og fengiS bænheyrslu. ÞjóSverjar
höfSu falliS hrönnum saman, en á
þeim voru sár og var auðsjeð á þeim,
aS þau gátu ekki veriS eftir annaö
en örvar. Og hermennirnir höföu sjeS
ljómandi ský, sem lagSist milli skot-
grafa þeirra og ÞjóSverja o. s. frv.
Og aS lokum fengust vitni, sem sönn-
uöu þessa sögu. Eitt blaSiS hafSi eft-
ir hermanni, sem barðist hjá Char-
leroi, „aö þeir sem hefðu g e t a S
sjeS, hefðu sjeS fylkingu af ljóm-
andi verum skipa sjer milli hinna 1
tveggja hera.“
í blöðum og tímaritum var talaS
um þetta merkilega atvik og vitnis-
buröinn, og menn reyndu aS finna
vísindalegar skýringar á þvi o. s.
frv. En nú haföi sagan fest óslítan-
legar rætur og fjöldi manna trúir
henni eins og nýju neti.
HiS einkennilegasta viS þetta er þó
þaö, aS höfundurinn vill alls eigi
kannast viö þaS, aS sagan sje sönn.
FrægS sögunnar hefur oröiS honum
til bölvunar. í fyrstu þótti honum
vænt um þaS, hvaS sögunni var tek-
iö vel, en nú er hann oröinn sárgram-
ur, því nú segja menn aö hann sje
alls eigi höfundur hennar. ÞaS er
staöhæft aS hann hafi heyrt söguna
frá upphafi til enda hjá einhverri
belgískri hirSmey. Hinir trúuðu
liggja honum á hálsi fyrir þaö, aS
telja mönnum trú um aS sagan sje aS
eins uppspuni, og veslings höfundur-
inn veröur alt af aS svara fyrir sig
þegar ný gögn koma fram i málinu
honum andstæS. T. d. kom nýlega
hjúkrunarkona nokkur, Miss Phyllis
Campell, og sagSi þaS blátt áfram,
aS „allir þeir sem barist hefSu á víg-
vellinum frá Mons til Yser heföu sjeS
englana, aS allir sjeu sammála um
það, og enginn efist um þá hjálp, sem
þeir heföu veitt Bretum.“
Og i einu af LundúnablöSunum
skýrSi prestur nokkur, Haxton aS
nafni, nýlega frá því, aS hermaöur
einn skrifi svo um þetta efni: „Ekk-
ert er ómögulegt á þessum dögum,
þegar hiS ósýnilega verSur sýnilegt.“
Málarar og listamenn hafa gert
myndir af því, er bogmennirnir hans
St. Georgs gengu fram til víga gegn
ÞjóSverjum. Sjest þar fylking ljós-
klæddra bogmanna, sem standa eins
og skjöldur fyrir framan skotgrafir
Breta og skjóta ör „af hverjum
fingri“ á hersveitir ÞjóSverja, sem
falla eins og hráviöi. Og myndirnar
hafa auövitaS komist í blöSin og vjer
minnumst þess aS hafa jafnvel sjeS
hana í einni af þeim ófriSarsögum,
sem nú eru gefnar út á Bretlandi.
Mrg.bl.
Leynilögreglusaga
eftir
A. CONAN DOYLE.
Frh.
„Jeg hef heyrt yður segja, aS menn
gætu varla átt hlut og haft hann
handa milli daglega, án þess aS setja
einhver slík merki á hann, aS æfSur
maöur gæti aS nokkru leyti lesiS ein-
kenni mannsins út úr hlutnum. Nú
hef jeg hjerna úr, sem nýlega hefur
komist í mína eigu. MunduS þjer
vilja gera svo vel aS gefa mjer dá-
litla lýsingu á lyndiseinkunn og venj-
um eigandans ?“
Jeg rjetti honum úriS, og var satt
aS segja þó nokkuS hreykinn meö
sjálfum mjer. Mjer fanst aS þetta
hlyti aS vera honurn ofurefli, og þótti
vænt um aS geta ögn slegið á sjálfs-
álit hans, því að hann var oft og tíð-
um óþolandi merkilegur. Hann vigt-
aði úriS í lófa sínum, horfði fast á
skífuna, opnaði bakið á því, rann-
Georg Grikkja-krónprins.
sakaöi verkiS, fyrst meS berum aug-
um og þvi næst með sterku stækk-
unargleri. Jeg gat varla stilt mig um
að kýma að því, að sjá hve vesældar-
legur hann var, þegar hann smelti
kassanum aftur og rjetti mjer úrið.
„ÞaS er varla neitt á því að græSa,“
sagði hann, „úrið hefur nýlega veriS
hreinsað, og það hefur eyðilagt alt
það merkilegasta."
„Satt er þaS,“ sagöi jeg, „þaS var
hreinsaS rjett áöur en jeg fjekk þaS.“
í hjarta mínu var jeg honum hálf-
gramur fyrir aS vera aS koma meS
þessa afsökun til þess aS hylja nekt
sína. HvaSa svo sem merki skyldi
hann hafa getaS fundiS í óhreinsuSu
úrinu ?
„Leitin hefur samt ekki veriS al-
veg árangurslaus, þó aS jeg fyndi
fátt,“ ságði hann og horfSi fast og
dreymandi upp í loftiS. „Þjer getið
leiðrjett ef þaS cr skakt, en mín skoS-
un er sú, aS eldri bróSir ySar hafi
átt þaS, og erft þaS frá föSur ykkar.“
„ÞaS sjáiS þjer auðvitað á stöfun-
um H. W. á bakinu?“
„Alveg rjett. W-iS bendir á nafn
ySar, Watson. ÁrtaliS á bakinu er
50 ára gamalt, og upphafsstafirnir
eru eins gamlir og úrið. ÞaS því bú-
iS til handa siöustu kynslóSinni. Slík-
ir skrautgripir lenda oftast nær hjá
elsta syninum, og það er líklegast að
hann beri nafn föSur síns. Ef jeg man
rjett, þá er orðiS alllangt síðan faðir
ySar dó. ÞaS hefur þvi veriS í eigu
elsta bróður yðar.“
„Rjett er þaS, sem komiS er,“ sagöi
jeg. „Er þaS nokkuö fleira?“
„Hann hefur veriS óreglumaSur,
mjög óreglusamur og kærulaus. Hann
hafði bestu ástæSur, en hann skeytti
því ekki og sat sig úr færi, lifSi lengi
í fátækt, en komst i nokkur efni viS
og viS, og svo endaöi þaS meS því
aS hann fór aS drekka og dó. Svo
veit jeg ekki fleira.“
Jeg stökk upp af stólnum og æddi
óþolinmóSur eftir gólfinu, sárgram-
ur viS kunningja minn.
„Þetta er engan veginn fallegt af
yöur, Holmes,“ sagSi jeg, „og aldrei
hefði mjer dotið í hug aö þjer gætuS
lagt yður niður viS svona nokkuð.
Þjer hafiS einhvern veginn komist á
snoSir um æfisögu vesalings bróður
míns, og svo þykist þjer komast aS
þessu með snilli yöar. Þjer skuluö
ekki halda, aö þjer getiö taliS mjer
trú um, aö þjer hafiö lesið þetta út
úr úrinu! Þetta er ljótt og, ef satt
skal segja, þá er ekki svo lítiö blaör-
arabragS að því.“
„Kæri læknir minn,“ sagSi hann
vingjarnlegur, „jeg biS ySur aS
hlusta á afsakanir mínar. Jeg fór aS
líta á máliS algerlega sem ráögátu,
sem jeg ætti aS leysa, og gleymdi
því þess vegna algerlega, hve nærri
yöur jeg hjó, og hve sárt yöur mundi
taka þaS. En þaS skal jeg fullvissa
yður um, aS jeg hafði enga minstu
hugmynd um aS þjer áttuS einu sinni
bróöur, fyr en jeg fjekk úriS í hend-
urnar.“
„En hvernig í dauöanum sjálfum
gátuö þjer þá komist aS öllu þessu?
ÞaS er alt hárrjett, hvert einasta orS.“
„ÞaS var þó heppilegt. Jeg gat
ekkert sagt nema af svo og svo mik-
illi ágitskun. Og jeg bjóst ekki meir
en svo viS að þaS væri alt rjett.“
„En það voru þó ekki hreinar til-
gátur?“
„Nei, nei, jeg kem aldrei meS til-
gátur. ÞaS er sá ljótasti vani og eyöi-
leggur allar rökleiðslur. YSur sýnist
þetta svona kynlegt aS eins af því,
aS þjer fylgiö ekki hugsanaþræöin-
um og gætiS ekki aö allrahanda smá-
atriöum, sem oft geta bent á þaS,
sem er mest áríSandi. Jeg byrjaði t.
d á því að slá því föstu aS bróöir
ySar mundi vera óreglusamur og