Lögrétta - 09.02.1916, Page 2

22
LÖGRJETTA
íslenskt söngvasafn.
I. bindi.
Safnað hafa SIGFÚS EINARSSON og HALLDÓR JÓNASSON.
Þetta er stærsta og lang-ódýrasta nótnabókin, sem út hefur komið
á íslandi.
150 sönglög með raddsetningu við allra hæfi.
Verð kr. 4.00 ób. og 5.00 innb.
Fæst hjá bóksölum.
Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar.
LÖGRJETTA kemur lít á hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð 5 kr. árg. á
lslandi, erlendis kr. 7.50. Gjalddagi 1. júlí,
aS eins 2 frá írum. Redmond hafSi
lýst yfir því fyrir flokksins hönd,
aö hann ljeti máliS afskiftalaust. Þeg-
ar svo var komiS, tóku þeir Hender-
son, Brace og Roberts aftur sæti í
stjórninni. FrumvarpiS var svo sam-
þykt viS 3. umræSu í neSri málstof-
unni 24. jan. og greiddu þá aS eins
36 atkv. á móti, þar af 30 úr frjáls-
lynda flokknum og 5 úr verkmanna-
flokknum.
En, eins og áSur segir, hafSi stjórn-
in fariS mjög hóflega í sakirnar í
frumvarpi sínu. Þar er ekki um al-
menn herskyldulög aS ræSa, heldur
ná lögin aS eins til einhleypra manna
á aldrinum 18—41 árs, sem dregiS
hafa sig í hlje viS sjálfboSaliSssöfn-
unina. LiSssöfnun Derbys lávarSar
var lokiS í miSjum desember, og á-
rangurinn af henni var tilkyntur, er
þingiS kom saman eftir áramótin.
HafSi hún staSiS yfir frá 23. októ-
ber.
Samkvæmt skýrslum Derbys voru
til í landinu rúmlega 5 milj. manna á
herskyldualdri, auk þeirra, sem gefiS
höfSu sig fram til herþjónustu fyrir
23. október. Af þessum rúml. 5 milj.
voru 2,179,231 einhleypir, en 2,832,-
210 kvæntir. LiSssöfnun Derbys
hafSi haft þann árangur, aS meira
en 3 miljónir af þessum 5 miljónum
höfSu boSiS sig fram til herþjónust-
unnar, eSa 1,150,000 einhleypra
manna og 1,679,236 kvæntra manna.
Nál. 430,000 af þessum mönnum
hafSi þó veriS vísaS frá af því aS
þeir voru taldir af ýmsum ástæSum
óhæfir til herþjónustu, en eftir voru
þá samt rúml. 2y2 miljón. Þetta þótti
mjög góSur árangur.
En sú snurSa var samt á, aS marg-
ir einhleypir menn höfSu enn dregiS.
sig í hlje. Þeir voru taldir 651,160, er
eigi væru í opinberri þjónustu. Þó
færSist sú tala mikiS niSur viS nánari
athugun, er bæSi voru dregnir frá
þeir, sem óhæfir voru, og þeir, sem
í vopnaverksmiSjum unnu, og urSu
þá eftir 316 þús. einhleypra manna,
er taliS var aS gætu gegnt herskyldu,
en ekki höfSu gefiS sig fram. Tak-
mark laganna var, aS ná þessum
mönnum, skylda þá til herþjónustu.
Þegar Derby lávarSur byrjaSi liSs-
söfnun sína, hafSi Asquith lýst yfir,
aS þótt kvæntir menn gæfu kost á
sjer, yrSu þeir ekki kallaSir í her-
þjónustuna fyr en þrot væri á ókvænt-
um mönnum. Þessu loforSi hafSi ver-
iS otað fram viS liSssöfnunina, og
Asquith sagSi, er hann lagSi her-
skyldufrumvarpiS fram, aS þetta lof-
orS væri bindandi fyrir stjórnina
gagnvart þeim kvæntu mönnum, sem
gefiS hefSu kost á sjer í Derbys-liS-
söfnuninni.
MeS þessum ástæSum og þessum
undirbúningi var frumvarpiS lagt fyr-
ir þingiS. ÞaS mælir svo fyrir, aS ó-
kvæntir karlmenn og barnlausir
ekkjumenn á aldrinum frá 18 til 41
árs skulu vera herskyldir í Stóra-
Bretlandi, þ. e. Englandi, Skotlandi
og Wales og þó meS undantekning-
um, t. d. þeirri, aS eigi má taka síS-
asta soninn frá móSur hans, og eigi
heldur þá menn, sem stunda ein-
hverja atvinnu, sem þjóSinni er nauS-
synlegt aS rækt sje. Mörgum þótti
þaS undarlegt, aS frumv. skyldi ekki
ná til fra. En þaS var kunnugt, aS
þeir voru mjög á móti herskyldunni,
og stjórnin hefur viljaS varast aS
vekja ósamlyndi viS þá út af mál-
inu. í lögunum er þaS skýrt tekiS
fram, aS þau gildi aS eins þangaS til
þeim ófriSi, sem nú stendur yfir, sje
lokiS.
Þannig er þá þetta mál, sem vald-
iS hefur svo miklum erfiSleikum og
deilum í Englandi síSustu mánuS-
ina, komiS í höfn. Einstöku menn
höfSu þegar áSur en ófriSurinn
hófst haldiS því fram, aS nauS-
synlegt væri aS auka landherinn, svo
sem Róberts lávarSur, sem andaSist
haustiS 1914 og talinn var mestur
hermálamaSur hjá Englendingum á
sinni tíS. ÞaS var ekki fjölmennur
her, sem Englendingar sendu í byrj-
un ófriSarins suSur yfir sundiS til liS-
veislu Frökkum. En þá samþykti
þingiS aS auka herinn upp í y2 miljón
manna, og litlu síSar leyfSi þaS
aftur stjórninni aS auka hann upp í
miljón. MeSan ekki var lengra fariS,
rtyndist fljótgert aS safna sjálfboSa-
liSinu. í nóvember 1914 samþykti
þingiS, aS auka mætti herinn upp i 2
miljónir, en áSur sú tala fengist, fór
sjálfboSaliSssöfnunin aS ganga illa,
og þá fór óSum aS fjölga þeim rödd-
um, sem mæltu meS herskyldunni.
SamsteypuráSaneytiS var svo mynd-
aS, og i þvi voru frá upphafi margir
meSmæltir herskyldunni, ekki aS eins
ihaldsmennirnir, heldur og sumir af
forsprökkum frjálslynda flokksins,
svo sem þeir Lloyd Georges og W.
Churchill. Þá var enn veitt fje í þing-
inu til þess aS auka herinn upp i 3
miljónir, og var því nú haldiS fast
fram af meShaldsmönnum herskyld-
unnar, aS engin von væri til þess aS
Englendingar yrSu ofan á í ófriSnum,
ef ekki fengist lögleidd herskylda.
RáSaneytiS var tviskift um þetta mál,
og i haust, sem leiS, var mikiS um
þaS talaS, aS láta nýjar kosningar
skera úr málinu. Asquith sjálfur vildi
í lengstu lög reyna aS komast hjá
herskyldunni, og svo varS þaS úr, aS
Derby lávarSur tók aS sjer aS gera
síSustu tilraun til þess aS ná mönn-
um i herinn án hennar, og varS árang-
ur af starfi hans sá, sem áSur er frá
sagt. Hann lagSi skýrslur sínar fyr-
ii stjórnina í miSjum desember, eins
og áSur segir, og varS þá þjark um
þaS innan stjórnarinnar, hvaS gera
skyldi, og sumir af ráSherrunum
töldu árangurinn svo góSan, aS þeir
vildu ekki aS lagt yrSi út i aS lög-
leiSa herskylduna. Og er þaS varS
samt ofan á í ráSaneytinu, fyrir ára-
mótin, aS stjórnin skyldi bera frum-
varpiS fram, sagSi innanríkisráSherr-
ann, John Simon, af sjer, og barSist
hann siSan alt af móti frumvarpinu.
Ýmsar fregnir.
AS undanförnu hafa alt af öSru-
hvoru veriS bardagar á vesturher-
stöSvunum og stundum snarpir og
fast sóttir. En jafnan eru þaS þá ein-
stakar vigstöSvar, sem um er bar-
ist, og virSist svo sem báSir vilji
hagræSa sjer sem best í undirbúningi
undir annaS meira. Fremur virSist
sóknin vera þar frá hálfu ÞjóSverja,
og unnu þeir t. d. töluvert á viS Neu-
ville rjett fyrir mánaSamótin síSustu,
og víSar er sagt frá framsókn þeirra
megin. ViS Neuville höfSu þeir tek-
iS um xooo fanga. MeS þessum bar-
dögum er hernum haldiS vakandi á
vesturvígstöSvunum. En breytingar
verSa þar ekki svo aS nokkru nemi.
Sagt er þó aS ÞjóSverjar hafi nú
miklu meiri her þar en aS austan-
verSu. Sameiginleg herráS hafa viS
og viS veriS haldin í Paris, og hef-
ur Joffré haft þar forsæti. En her-
stjórnin er samt ekki sameiginleg
enn. Fregnskeytin hingaS segja frá
loftárásum, sem ÞjóSverjar eru aS
gera á austurströnd Englands og á
París.
Á austurvigstöSvunum er alt kyrt.
Stórorusturnar, sem áSur hefur veriS
frá sagt í suSausturhluta Galizíu, eru
nú hættar, og þaS án árangurs.
Rússar stefndu þangaS liSi sínu, sem
dregiS hafSi veriS saman austur viS
SvartahafiS og átti aS fara suSur á
Balkan til hjálpar Serbum. Og þá
hófu þeir sóknina á löngu svæSi
norSan frá landamærum Rúmeníu.
En víggrafirnar og gaddavírsgirS-
ingarnar reyndust þeim torsóttar,
þótt þeir hefSu fjölda liSs á aS skipa.
Og svo kom mikiS af miSveldahern-
um frá Balkan norSur þangaS, er
Serbía var tekin, og eftir þaS
hafa Rússar hætt aS leita þar fram.
I Grikklandi gerast bandamenn
ráSríkari og ráSríkari og búa þar
um sig eins og þeim sjálfum þykir
best henta. Eyna Korfu hafa þeir tek-
iS án allrar heimildar og dregiS þar
upp franska fána. Og grískan kast-
ala hafa þeir tekiS viS Salonikifló-
ann. ÞaS er auSsjeS, aS bandamenn
hafa búist viS, aS Grikkir mundu
gripa til vopna sín megin áSur til
þess kæmi, aS búlgarskur her færi
suSur yfir landamæri Grikklands.
Eitthvert hik var á því um tíma,
hvaS verSa mundi um framsókn
Búlgarahersins til sóknar aS banda-
mönnum í Salonikí, og bjóst hann um
norSan viS landamæri Grikklands,
eins og hann hefSi fullnægt hlut-
verki sinu, er þangaS var komiS. En
likindi eru til aS Vilhjálmur Þýska-
landskeisari hafi tekiS aS sjer á-
byrgS á því gagnvart Grikkjum, aS
Búlgarar tækju ekki lönd af þeim,
þótt þeir sæktu aS bandamönnum í
Salonikí ásamt miSveldahernum. Og
þaS hefur orSiS úr, aS þeir gera þaS,
og einnig hersveitir 'frá Tyrkjum.
Stjórn Grikkja hefur mótmæt öllum
þessum aSförum, þótt ekkert hafi þaS
stoSaS. Einkum eru Grikkir gramir
við bandamenn, ekki síst konungur-
inn, og hafa komiS fram mjög hörS
ummæli frá honum í þeirra garS í
amerískum blöSum, og segir hann
þar, aS sjer sje neitaS um þaS í blöS-
um bandamannaþjóSanna, aS fá aS
bera hönd fyrir höfuS sjer og
Grikkja, er stöSugt verSi þar fyrir
mjög ósanngjörnum árásum. Veni-
zelos hefur nú alveg dregiS sig í hlje
í Grikklandi og allur hans flokkur.
ViS kosningarnar í desember gersigr-
aSi stjórnin, svo aS ekki voru kosnir
til þingsins aSrir en hennar fylgis-
menn. En þaS varS á þann hátt, aS
flokksmenn Venizelos komu alls ekki
til kosninganna. SagSi hann á eftir,
aS kosningarnar væru óbeinlínis sig-
ur sín megin, því aS atkvæSatalan
varS svo miklu lægri en áSur hafSi
veriS.
Her miSveldanna og Búlgara er
enn á framsókn í Albaníu, en fyrir-
staSa mun nú vera þar lítil eSa eng-
in. Á ítölsku herstöSvunum er nú
aS siSustu sögS fremur sókn af hálfu
Austurríkismanna, og eru tyrknesk-
ar hersveitir komnar þar til liSveitslu
viS þá. Franskar fregnir segja, aS
Þýskalandskeisari sje nú aS reyna aS
sætta Austuríki og Italíu og bjóSi
ítölum enn hjeruS þau, sem þeim
voru áSur boSin til þess aS sitja hjá
ófriSnum, eSa eitthvaS í þá átt.
Indversku hersveitirnar, sem bar-
ist hafa á vesturvígstöSvunum, hurfu
þaSan fyrir nokkru. Þær voru flutt-
ar til Egiftalands, og auka nú Eng-
lendingar þar her sinn sem mest þeir
geta, því enginn efi er nú á þvi, aS
Tyrkir og miSveldin muni sækja fram
aS Sues-skurSinum meS her svo fljótt
sem þeim er unt. Má sjá þaS af
fregnum báSumegin frá, aS mikiS
þykir undir því komiS, hvernig viS-
skiftin verSa þar, þegar til kemur.
Heyásetningarmálið
og hallærisvarnirnar.
Eftir
Jóhannes ólafsson
á HafþórsstöSum.
Fyrri kafli.
ÞaS er furSu lítiS, sem aS undan-
förnu hefur veriS ritaS í dagblöS vor
um heyásetning og hallærisvarnir.
Jeg minnist ekki aS hafa sjeS í blöS-
unum aSrar verulegar ritgerSir um
þetta mál en hina snjöllu grein GuS-
mundar landlæknis Björnsonar —
„Næstu harSindin“ — í Lögrjettu
fyrir fáum árum. Aftur eru í BúnaS-
arritinu, síSustu árin, margar ágætar
og stórmerkilegar hugvekjur um hey-
ásetning, fóSurforSabúr og hallæris-
varnir eftir Torfa sál. Bjarnason, sem
um ekkert mál hugsaSi svo mikiS síS-
ustu ár æfi sinnar sem einmitt um
heyásetningsmáliS. Nú vil jeg freista
þess aS fara um mál þetta nokkrum
crSum. Væri þá vel fariS, ef fleiri
kæmu á eftir, sem vildu athuga mál-
iS meS mjer og helst skrifa um þaS.
Á því tel jeg fulla þörf.
I.
Söguleg sannindi.
Frá því er fyrst fara sögur af ís-
lensku þjóSinni, hefur fóSurskortur
og fjenaSarfellir legiS hjer i landi,
eftir því mikill eSa lítill sem harSærin
hafa veriS meiri eSa minni. Og jafn-
vel þó aS finna megi nokkrar líkur
fyrir því, aS sumt, sem í letur hefur
veriS fært um harSærin og fjenaSar-
fellana á íslandi fyr á timum, kunni
aS vera öfgakent, eins og SigurSur
Þórólfsson lýSháskólastjóri heldur
fram (Lögr. 1915, 44.—51. tbl,), þá
er þó víst, aS hvorttveggja hefur
þetta veriS miklu stórfenglegra og
átakanlegra, almennara og víStækara
en núlifandi menn flestir geta gert
sjer í hugarlund.
Jeg fæ ekki skiliS, aS þjóSinni sje
gerSur nokkur greiSi meS því, aS
prjedika þaS fyrir henni, aS harSindi
undanfarinna alda hafi hvorki veriS
svo stórfeld nje afleiSingarík sem
flest bendir til. Jeg er hræddur um,
aS þaS sje ekki öruggasta meSaliö til
þess aS fá bændur alment til aS setja
vel á, og aS öSru leyti aS búa sig sem
best undir haröindin. —■ Til þess eru
vítin aS varast þau.
MeS ummælum þessum er jeg eng-
an veginn aS kasta hnútu til Sigurö-
ar Þórólfssonar fyrir grein hans í
Lögr.: „Um veSráttufar á Islandi",
sem áöur er vitnaö til, — því hún er
vel skrifuö, skýr og full af fróSleik,
og má mikiS af henni læra um harS-
indi þessa lands, og hinar sorglegu
afleiöingar þeirra á umliönum öld-
um. En óhappaverk tel jeg þaS hverj-
um manni, aS reyna i alvöru aS telja
bæöi sjer og öSrum trú um, aö mesta
og skaSvænlegasta „landplága“ vor
íslendinga — haröindin — hafi ekki
veriö og sje heldur ekki svo stórfeld
eöa háskaleg, sem hún þó i raun og
veru hefur veriö og er enn, þegar þvi
er aS skifta.
Þvi verSur ekki meS góöu móti
neitaS, aö á íslandi hefur þaS bú-
skaparlag aö miklu leyti haldist ó-
breytt frá landnámstiö, aö landsmenn
hafa á góöu árunum rembst viS aS
fjölga búfjenaSinum sem mest, en
felt hann svo meira eSa minna, þeg-
ar árferöiS hefur harSnaS. T. d. er
í áöurnefndri grein Siguröar skóla-
stjóra Þórólfssonar skýrt frá því, aö á
17. öldinni hafi búfjenaöur lands-
manna falliö „aS mun“ 34 sinnum, á
18 öldinni „mjög mikiS“ 36 sinnum
og „aS mun“ 16 sinnum á 19. öldinni,
aS minsta kosti, eöa hjer um bil
þriöja hvert ár síSustu þrjár aldirn-
ar, og má þaS æriS heita. Auk þess
telur SigurSur þaS víst, aS „fá hafi
þau vorin veriS á 17. öld, aS ekki
hrykki meira og minna upp af af bú-
stofni manna.“ En skyldi nú ekki eitt-
hvaS svipaS þessu mega segja um
mörg vorin á 19. öldinni?
ÞaS er í almæli, aS flest vorin milli
1881—’88 hafi einhverstaöar á land-
inu oröiö meiri og minni skepnufell-
ir. En á þessu tímabili telur SigurSur
Þórólfsson ekki nema tvö fellisár,
1882 og 1887. Vitanlega var fellir-
inn þá lang-almennastur og verstur,
einkum fyrra áriS. Enda mun nú Sig-
uröur lika aS eins telja alverstu árin
„fellisár“. Hann er t. d. i vafa um,
hvort hann eigi aS „telja voriS 1872
fellisvor eöa ekki“. Og þaS hefur
hann ekki heldur tekiS meS í 16 ára
íellistöluna á 19. öldinni. Þó fjellu
þaS vor í Þingeyjarsýslu „11 þúsund
ær og lömb“, segir skólastjórinn. —
Minnu má nú nafn gefa. Og mjög er
ólíklegt, aS annarstaSar á landinu
hafi alstaSar veriS góS skepnuhöld
þetta vor.
Þá segir Siguröur, aS oft hafi ver-
iö stórmikill lambadauSi á 19. öld-
inni, en telur þaS ekki meS „penings-
felli“. En fleira er matur en feitt
kjöt. Og aldrei færa þau lömbin
bóndanum mikinn arS, sem deyja á
vorin. Mikinn og almennan vor-
lambadauöa þykir mjer sjálfsagt aö
telja meS fjárfelli, þ. e. lambafelli.
Og mikiS mun hann oftar eiga sjer
staö, þegar þær eru magrar undan
vetrinum, og lítiö eöa ekkert til aS
gefa þeim í hörSum vorum, svo aö
annaö hvort fæöa þær illa, eöa ekki
neitt, heldur en þegar ær eru vel fram
gengnar og nóg hey eru til aS gefa
þeim fram úr, þó aS vorhart sje.
Enginn veit, hve miklu og margvís-
legu tjóni fóöurskorturinn og þar af
leiöandi fjenaöarfellir hefur fyr og
síSar valdiS landbúnaöi vorum, og
um leiö allri þjóöinni. Yfir þaS ná
engar ábyggilegar skýrslur, og alls
engar mikiS af tímanum. En óhætt
mun aS fullyrða, aS þaS skiftir hundr-
uöum miljóna aS króna tali.
I BúnaSarritinu 1913, 3. hefti, hef-
ur Torfi sál Bjarnason, þar sem hann
skýrir frá því, hvaS búnaSarskýrsl-
urnar segi um heyásetninginn, áætl-
aS, aS fjárhagslega tjóniS af fjen-
aSarfelli, gagnsmunamissi af eftirlif-
andi fjenaöi og fóöri, sem eytt hefur
veriS til ónýtis í fallinn fjenaS á 108
ára tímabilinu frá 1800—1908 nemi
þó nokkuð á 22. miljón króna. En svo
er alt óbeina tjóniS, sem fellirinn á
þessu tímabili hefur bakaS þjóöinni
og ekki verSur metiö til peninga, eins
og vert er.
Manni verSur á aS spyrja: Hversu
óvenjulega margt og mikiS hefSi mátt
gera í landinu, bæSi að jarSrækt og
öðrum nytsemdarstörfum, fyrir all-
ar þessar miljónir? ÞaS er naumast
liægt að hugsa, hvaS þjóöinni heföi
getað HSiS hjer mikiS betur og far
iS meira fram i ýmsum efnum, ef hún
hefði ekki svo oft og hvaS eftir ann-
að gert sig seka i fóðurskorti og fjen-
aðarfelli, fyrir ógætilegan ásetning.
HefSu Islendingar t. d. í allmörg
ár á undan harSindunum 1881—’88,
sem oft voru mikil og víStæk, tamiö
sjer gætilegan heyásetning — þá voru
mörg góð og sum ágætisár hvert af
ööru —, og veriö komnir í miklar
heyfyrningar, og auk þess veriS bún-
ii aS koma sjer upp fóöurforSabúr-
um í sem flestum sveitum, þá er
mjög trúlegt, aö þeir heföu aS miklu
eSa ef til vill öllu leyti komist hjá
því geipitjóni, sem þessi sjö ára harö-
indi geröu þeim. En þaS er taliS yf-
ir 8 miljónir króna, eöa töluvert
meira en 1 miljón á ári hverju!
Mikiö hefðu nú ástæöur lands-
manna veriS betri eftir þessi harS-
indi, ef þeir meS gætilegum heyá-
setningi og annari þar til heyrandi
framtakssemi og fyrirhyggju heföu
getaö staSist þau áfallalítið, eSa á-
fallalaust. Þá heföu þeir ekki þurft
aö sætta sig við ölmusugjafir frá
öðrum löndum. Þá hefSu þeir ekki
þurft að taka hallærislánin, sem alt
af eru leiSinleg, og sumstaðar hafa
haft alt annaS en heillavænlegar af-
leiðingar í för meS sjer. Og þá heföu
þeir ekki heldur þúsundum saman
þurft aS yfirgefa aumingja landiS
sitt, sem þeim þó í rauninni þótti vænt
vænt um, og fara til Ameriku, þar
sem viS engan hafis er aS stríða, til
þess aS berjast fyrir lífinu, af því aS
þeir hjer heima höföu ekki fariS rjett
aS ráöi sinu: eyöilagt margra ára
vinnu sina, fyrir sjálfs sín fyrir-
hyggjuleysi og handvömm, en kent
svo landinu um allar sinar ófarir, og
er þaS þó í sjálfu sjer engu síSur
gott og lífvænlegt en mörg önnur
lönd, ef manndómur og hyggjuvit
næði aS gera íbúana færa um aS hag-
nýta sjer kosti þess, og aS sigrast á
helstu erfiðleikunum, sem hjer er viS
aS striða af völdum náttúrunnar.
Gæti þetta komiS fram í mörgu, en
þó einkum í því, aS gera alt, sem
gera má, til aS yfirvinna hinn skæöa
og stórhættulega óvin vorn, hafisinn,
— frumherja harSindanna á íslandi
— sem marga góöa drengi þjóðar
vorrar hefur lagt aS velli, af því aS
þeir voru svo linir í sóknum gegn
honum og berskjaldaðir fyrir. —
Samtaka áhugi bænda, löggjafar-
valds og landsstjórnar er þaS eina,
sem sigraS getur þenna „forna
fjanda“, sem leitt hefur meiri eymd
og ógæfu yfir land vort og þjóS en
nokkur annar.
Enn er eitt ótaliS, sem fellirinn hef-
ur valdiö og veldur aS meira eöa
minna leyti, þegar hann ber aS. Hann
hefur oft leikiS suma menn svo hart,
einkum hafi hann komiS fyrir þá oft-
ar en einu sinni á æfinni, og þeir ver-
iS táplitlir, aS þrátt fyrir þaS aS
vinna baki brotnu ár eftir ár, neit-
andi sjer og sínum um flest þægindi
og hafandi oft ekki málungi matar,
hafa þeir aldrei náS sjer aftur efna-
lega, þó aS áður hefðu talsverSa fjár-
muni, — hafi þeir þá ekki alveg
flosnaS upp og oröiS annara birSi,
þreytst á erfiöi lífsins viS lítinn eSa
engan árangur, fengiS ótrú á land-
inu og framtíð þess og fylst von-
leysi um aS hjer væri mögulegt aS
lifa.
Þegar maSur nú hugsar meS at-