Lögrétta

Útgáva

Lögrétta - 08.03.1916, Síða 2

Lögrétta - 08.03.1916, Síða 2
42 LÖGRJETTÁ Fundur i ,Fram( næstk. laugardagskvöld n. þ. m. í Templarahúsinu og byrjar kl. Fundarefni: i. Landskosningin. 2. Tr. Gunnarsson segir sögu. Eggert Claessen yfirrjettarmálaflutningsmaður. Pósthússtræti 17. Venjulega heima kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16. „Hólar“ stranda. Mrg.bl. flytur þá fregn eftir færeyska blaðinu „Dimma- lætting“, aS „Hólar“ hafi strandað á leiö hingað frá Leith hjá Rattray- head, skamt frá Peterhead í Skot- landi. Menn komust af og líkur tald- ar til að skipiö náist á flot aftur. Sæsíminn. „Geir“ kom aftur úr leiöangri sínum til Færeyja út af símaslitunum síðastl. mánudagsmorg- un. Haföi hann komið til Færeyja 2. þ. m., en verið stöövaður á leiðinni af ensku herskipi og slept, er skjöl skipsins höfðu verið nákvæmlega rannsökuð. í Þórshöfn fengu þeir símamennirnir aö vita, að siminn væri slitinn 11 sjómílur þaðan, fyrir framan svokallað Mjovenes, milli eyjanna. Þar var þeim og sagt, aö viðgerðaskip Stóra norræna símafjel. hefði verið komið á leið til þess að bæta slitin í miðjum febrúar, en hefði orðið að hleypa undan stormi inn til Mandal í Noregi. Áður það færi það- an aftur, hafði það fengið skipun um að gera við sæsíma, sem slitnað hafði í Norðursjónum, og við það var það enn. En símskeyti hafði komið til Færeyja frá fjelaginu, er tilkynti, að viðgerðaskipið ætti að koma þangað 1. mars. Símstjóri sendi þá fjelaginu símskeyti og sagði því af ferðum sín- um. Fór svo daginn eftir þangað, sem símslitin voru, en þar var þá ekkert hægt að gera fyrir stormi, og lá Geir inni á vík þar skamt frá um nóttina. Straumur er þarna mjög harður og viðgerðin því erfið. Þegar þeir svo síðar fóru að fást við það á „Geir“ að slæða upp sím- ann, kom til þeirra vjelbátur frá Þórs- höfn með svohljóðandi skeyti frá símafjelaginu: „Viðgerðarskipið hef- ur tafist vegna óviðráðanlegra at- vika. Búumst við að það komi til Færeyja á mánudaginn (6. þ. m.). Oss þykir það leitt að verða að taka fyrir, að þjer gerið við símann; það er gagnstætt samningi og vjer vörum við aðgerð á símanum, þar eð bilunin er á mjög slæmum stað.“ Þar sem símastjóri frjetti þannig, að viðgerðaskipið mundi koma innan skams, hætti hann við að fást við símann, en hjelt heimleiðis. 150 sím- skeyti, sem fyrir lágu í Færeyjum, tók hann þar og flutti hingað. Hann segir, að ekki sje vegna straumsins hægt að fást við aðgerðir á símanum nema svo sem 2 kl.tíma á dag, en viðgerðin mundi hafa tekið 2-3 daga. Síminn er enn ekki kominn í lag. Kirkjusamsöngur var haldinn hjer síðastl. sunnudagskvöld af hr. Páli Is- ólfssyni frá Stokkseyri, er stundað hefur söngnám undanfarin ár hjá Fr. Straube í Leipzig, og var hvert sæti í kirkjunni skipað. Hr. Pjetur Hall- dórsson söng þar einnig nokkur lög. Söngfræðingar bæjarins láta mjögj vel af orgel-spili P. í. og telja hann mikinn efnismann í sinni list. Landlisti Heimastjórnamanna. Sú breyting hefur verið gerð á nafna- röð á honum, að nafn Ágústs Flygen- rings verður síðast, eða 12. nafn, og er þetta gert eftir ósk hans. Sigur- jón Friðjónsson verður þá sá 5 í röð- inni. o. s. frv. Tíðin hefur verið hin besta hjer um Suðurland nú að undanförnu, þýðviðri daga og nætur síðan um helgi. Aflabrögð hafa verið með besta móti hjer suður með flóanum. Sama er sagt af Vestfjörðum og útgerðar- stöðunum við Breiðafjörð. Botnvörp- ungarnir hafa og aflað mjög vel, og eins er sagt um þau af þilskipunum, sem frjettir hafa komið af. Rafmagn í Reykjavík. Það er nú farið að tala um það í bæjarstjórn- inni hjer, að koma upp rafmagnsstöð handa bænum, og er þar um nauð- synjamál að ræða, sem nánar mun verða minst á síðar hjer í blaðinu. Vjelbáturinn Snygg kom hingað 4. þ. m. frá Siglufirði eftir 58 klukku- stunda siglingu. Hafði ágætt veður á leiðinni. Báturinn er eign Helga Haf- liðasonar og á hann að stunda fiski- veiðar hjeðan frá Reykjavík um ver- tíðina. Aflann kaupir Helgi kaupm. Zoega. Formaður bátsins er Þórður Þórðarson. Sjö menn voru með hon- um á bátnum frá Siglufirði. Þórður sagði lítil tiðindi frá Siglufirði. Blind- hríð hafði verið þar undanfarna þrjá daga og snjór væri þar afskaplega mikill. Mrg.bl. Snjór í Norðurlandi. Eftir hríðarn- ar í febrúar er svo mikill snjór i Eyja- fiði, Skagafirði og austurhluta Húna- vatnssýslu, að menn muna varla ann- an eins, segir maður, sem nýkominn er hingað úr Skagafirði. Þar voru öll hross á gjöf, er hann fór þaðan. En vestan til í Húnavatnssýslu var snjór- inn minni. Gaskolin. Gasstöðin hjer hefur lengi átt von á kolafarmi frá Eng- landi, og hafði fengið leyfi þar til útflutnings á honum og skip til að flytja hann hingað. En með „Geir“ kom sú frjett, að skipið hefði lask- ast og sett kolin í land i Færeyjum. Bíða þau nú þar ferðar hingað, en gasstöðin hjer er mjög þrotin að kol- um, og kemur því þetta sjer illa. „Mjölnir“, skip Thorefjelagsins, sem lengi hefur verið í förum hjer við land, hefur nú Thor Jensen kaup- maður keypt. Ferð um Suðurnes. Eftir G. Hjaltason. Jeg fór þriggja vikna ferð um Suð- urnes í janúar þ. á. og hjelt 15 fyrir- lestra. Bestu viðtökur, aðsókn og at- hygli, og alstaðar drengilega greidd gata mín í öllu. Efnið var oftast, eins og von var: „Hugleiðingar um heims- stríðið“. I. Keflavík. Þar hef jeg áður komið og haldið þar átta fyrirlestra og þeim vel tekið. Nú hjelt jeg þrjá, kvöld eftir kvöld, og alt af fult hús, hátt á annað hundr- að manns. Hreppstjóri Ágúst Jónsson og fleiri málsmetandi menn útveguðu mjer alt ókeypis, bæði fundahús, uppljómun þess, auglýsingar og svo dvalarstað. Fjekk jeg svo alla inngangspening- ana, er voru 10 aurar á mann. En öll ófermd börn Ijet jeg hafa ókeypis að- göngu. Enda geri jeg þetta alt af, þar sem jeg kemst að svona góðum kjörum. I Keflavík eru ýmsar fram- íarir, t. d. í byggingum. Þar er mik- ið skólahús, Goodtemplarahús og al- veg ný kirkja. Tún og garðrækt er að aukast, en grýttur er jarðvegurinn þar, eins og í grendinni, mest melar og holt, og dálítið af flögóttum mó- um. Hagar fyrir kýr sárlitlir, aftur skárri fyrir sauðfje. Heldur mun þar litið um skepnur enn þá. Er það sjáv- araflinn, sem er og verður þar aðal- atvinnugreinin. II. Garður. Jeg fór svo út í Garð og hjelt þar 2 fyrirlestra. Voru þeir líka vel sótt- ir. En þá var komið verra veður seinna kvöldið, hlákumyrkur og bleyta, svo ill gangfært var nema með ljóskeri. Guðmundur kaupmaður Þórðarson og fleiri greiddu þar veg minn likt og þeir í Keflavík. Skólahús mikið er i Garðinum og eins Goodtemplarahús og byggingar yfirleitt allgóðar. Heldur er þar grös- ugra og betra um túnstæði en í Kefla- vík. En aftur er þar votlendara, og sjórinn flæðir sumstaðar inn á milli húsa og inn á túnin. Útsýni þaðan er eitt hið mesta hjer á landi; allur fjallahringur Faxaflóa sjest vel. Fjöllin upp af Mýrum eru tekin að lækka, en aftur sýnist mjer jökullinn hærri þaðan en af Innnesj- um, t. d. Álftanesi. Það launar ómak- ið að fara suður í Garð og helst þá að ganga nokkuð upp á hæðir heið- arinnar þar og líta svo vel fagra hringinn í fjarlægð þegar bjart er. III. Miðnes. Frá Garðinum fór jeg suður á Mið- nes og hjelt þar tvo fyrirlestra, ann- an i Sandgerði, hinn í Hvalsness- skóla. Einnig vel sótt á þessum stöð- um. Verslunarmennirnir í Sandgerði og Hákon bóndi Tómasson í Nýlendu voru mjer til aðstoðar líkt og þeir í Garði og Keflavík. Jeg var þar 3 nætur og seinustu nóttina hjá Vil- hjálmi bónda Hákonarsyni á Stafnesi. lfann var mörg ár vestur við Kyrra- hafið og kyntist þar mörgum þjóðum mikið, t. d. Japönum, og hafði frá mörgu að segja, og þótti mjer fróð- legt og skemtilegt, enda er heimilið, þótt fáment sje, eitt af þeim ánægju- legustu, sem jeg hef komið á. Steinkirkja falleg er á Hvalsnesi, bygð 1887. Stendur fremur hátt, sjest þaðan víða. Því miður var snjór svo mikill, að jeg sá lítið til gróðurs á Miðnesi. En likt sýndist mjer það og í Garðinum. Er þar líka fjara mikil og skerjagarð- ar heldur meiri en Faxaflóamegin, þegar undan eru skilin skerin fram undan Garðskaganum. Heiðin milli Miðness og Keflavík- ur er ein af þessum flötu, villugjörnu heiðum. Menn hafa orðið þar úti, eins og víðar á Reykjanesskaga. IV. Hafnir. í Höfnum hjelt jeg nokkra fyrir- lestra vel sótta. Þeir bræður Ketill í Kotvogi og Ólafur á Kalmannstjörn voru þar bestu aðstoðarmenn mínir. Kona Ketils er sonardóttir Bjarna Thórarensens. Finst mjer alt af mik- ið um að hitta afkomendur míns uppáhaldsskálds. Ketill faðir þeirra bræðra var einn af mestu sjógörp- um og skörungum Hafnarmanna. Eins Vilhjálmur^ Hákonarson í Kirkjuvogi og fleiri. Voru þeir mestu dugnaðarmenn og bestu dreng- ir og vel fjáðir. Fer alt þetta þrent fremur sjaldan saman. Dáð og dreng- skapur afkomenda þeirra og annara ættmanna lifir góðu lífi. En heldur munu efni vera minni í Höfnum nú en var, og veldur því aflaleysi síðan útlendingar fóru að skemma fiski- miðin fyrir alvöru. Samt held jeg að að líðan manna þar sje allgóð; þar eru, eins og annarstaðar á Suðurnesj- um, allmiklar framfarir í bygging- um og vænt skólahús er þar líka. Tún sæmileg, en sjávarrót skemdi þau ný- lega, en þau lagast nú smátt og smátt. Fjörubeit er þar góð, eins og víðar þarna syðra. Og landbeit er þar betri en á Garðskaganum. Og fje stund- um allvænt. Sauður 3 vetra var skor- inn á Kalmanstjörn 1915 með 60 pd. kjöts og 19 pd. mörs, lagði sig á 47 kr., og sama ár komst kýr á bæ í Höfnum í 22 merkur í mál 0g hjelt því lengi á sjer, aðrar komust þar í 14 merkur. Öll hraun eru þar að gróa upp og lyngið að færast nær bæjunum. Eins ei inn með flóanum, t. d. á Strönd- inni. Er það því að þakka, að nú er hætt að rífa lyng og kvisti, sem bet- ur fer. V. Gamall sjógarpur. Bjarni Guðmúnd^son bróðursonur Vilhjálms heitins í Kirkjuvogi er einn af þessum eldri sjóskörungum Hafna- manna. Hann hefur verið formaður í 49 ár, allar vertíðir á hverju ári. 38—40 ár formaður á teinæring, en hin árin á 6 og 8 æring. Hann hefur aldrei mist nokkurn mann af sjer eða látið verða fyrir slysi. Hann er nú 65 ára gamall, orðinn alblindur á öðru auga og sjer illa með hinu, er bláfá- tækur maður, á engin nákomin skyld- menni. Svona menn hafa gert þjóð- fjelaginu meira gagn en flestir aðrir nýtir menn. Og er hörmung að vita til þess, ef aðrir eins menn fengju það í laun fyrir duglegt og dygðugt æfistarf, að verða sviftir rjettindum og enda virðingu, eins og á sjer stað þegar leitað er fátækrastyrks. Svona menn ættu því ekki að þurfa að fara á sveitina, heldur ætti, til dæmis, Bjarni þessi að fá árlegan styrk úr sjómannasjóði og líka vænan elli- styrk. VI. Vigfús Grænlandsfari. Hann er vitavörður, og fylgdi hann mjer austur í Grindavík og gisti jeg hjá honum á heimleiðinni. Sá kunni frá mörgu fróðlegu að segja. Enda eru jökulöræfi Grænlands næsta til- breytileg, hann mjög duglegur og eftirtektarsamur ferðamaður, og för hans er þjóðinni til sóma, því hún sýnir útlendingum, að enn þá lifir áræðið og þrekið forna, þó að hægra hafi um sig en áður. Ættu menn að kynna sjer ferðasögu Vigfúsar og sækja fyrirlestra hans. Vitinn stendur uppi á felli og bær- inn undir því. Er mikið útsýni frá T vitanum yfir landið í kring og Snæ- fellsjökull sjest vel þaðan. En til aust- urjökla sá jeg ekki fyrir þoku. Þegnskylduvinnan. Það er talsvert fjör farið að færast í umræður um þetta mál. Er það og eðlilegt, þar sem þjóðin á við næstu kosningar að skera úr því, hvort hún vill fá þegnskylduvinnu eða ekki. Tilgangur þegnskylduvinnunnar er sá, að manna og menta þjóðina, lyfta henni á hærra menningarstig. Hug- sjónin er fögur. En er nokkur von um að lögboðin vinna sje hentugri til þess en þær mentastofnanir, sem vjer nú höfum, eða kunnum að öðlast ? Því er ekki auðsvarað, svo ábyggilegt sje. Kostir þeir, sem þegskylduvinnu eru aðallega taldir til gildis, eru eink- um: verkleg æfing, stundvísi, reglu- semi, stjórnsemi, gleggri skilningur á samvinnu, viðkynning og ódýr vinna fyrir landssjóð. Um verklega námið er það að segja, að vel má vera, að efnilegum mönn- um, sem sýnt er um vinnu, kæmi að talsverðum notum þriggja mánaða góð leiðbeining, en þó tæplega svo, að handtök yrðu mun betri, er til ann- arar vinnu kæmi en þeir ynnu í þegnskylduvinnunni, því sennilega snertu margir menn aldrei á þeirri vinnu framar á æfinni, er þeir hefðu þar unnið að. Þá er reglusemin. Reglubundin vinna hefur farið mjög í vöxt á seinni árum. Þó er henni enn mjög ábóta- vant. En það er líka til reglusemi á öðru sviði, t. d. í viðskiftum og í hversdagslífinu, bæði utan húss og innan, sem öllum er nauðsynleg, en önnur öfl virðast betur löguð til að glæða þá reglusemi en lögboðin vinna. Stundvísin er náskyld reglusem- inni, og er einn þáttur hennar. Hún er eitt af þvi, sem þessa þjóð vantar tilfinnanlega. Það er oft harla baga- legt og óviðfeldið að þurfa að bíða jafnvel 2—3 tíma eftir að fundir byrji, þó búið hafi verið að ákveða tímann fyrir fram. Á þetta sjer þó stað í fjölda mörgum tilfellum. Allir sjá hversu miklu óhagræði og tíma- töf slíkt veldur, og getur jafnvel oft stafað hætta af um hávetur. Stjórnsemi er eitt af því, sem þegn- skylduvinnunni er ætlað að koma í betra horf með þjóð vorri. Má og vera, að þess gerist full þörf. Ekki er óhugsandi að þegnskylduvinnan kæmi þar að liði, ef verkstjórar hennar væru vel hæfir til starfs síns. Annars hefur þjóðin litlar upplýsingar fengið um, hvaða skilyrði helst þurfi til þess að vera góður húsbóndi. Þar þarf stjórnsemi og mannhylli að fara sam- an. Af óreglu og óstundvísi leiðir margs konar stjórnleysi, og tímatöf á margan hátt. Þá er samvinnan. Enginn þarf að fara í þegnskylduvinnu til þess að sjá hve nauðsynleg hún er, þó að hún ef til vill sannfærði menn enn betur um nauðsyn hennar. Þó hýgg jeg að flestir geti sjeð og sannfærst um þetta í sínum eigin átthögum. Annars er með mörgu því er nefnt hefur ver- ið margt sameiginlegt. Oft og mörg- um sinnum hefur þetta verið brýnt fyrir þjóðinni og allir viðurkenna sannleiksgildi þeirra kenninga. En því er þá ekki tekin upp sú regla að fylgja þeim? Er ekki meðvitund og viðurkenning einstaklinganna fyrsta sporið ? Og geti þetta litlu á-. orkað, er lítil von imi, að lögboðin vinna geti það fremur. Þá kem jeg að því atriði, sem verst er undirbúið af fylgismönnum þessa máls. Það er kostnaðar- eða fjárhags- hliðin. Þess er getið til, að í land- sjóðsþarfir ynnu þeir einir, sem í Jiegnskylduvinnu yrðu, en samt er Jiað ágiskun ein. Nóg er til að starfa í landinu, svo að það gæti vel tekið á móti margfalt meiri vinnu en nú er. Mætti Jiví vel hugsa sjer, að nýir skattar yrðu að leggjast á til þess að standast Jiann kostnað, er af Jiví leiddi, og Jiað væri í sjálfu sjer gott, ef landsmenn treystu sjer til að bera l>á. Þá er og talið sjálfsagt, að land- stjórnin leggi til ferða- og fæðispen- inga þegnskylduvinnumanna. Samt er ekkert ákveðið um Jiað, Jió miklar líkur sjeu til þess að svo yrði. Enn er ótalin öll sú tímatöf, er vinnan mundi valda, 0g hún hlyti að verða mikil með þeim samgöngutækj- um, sem vjer eigum við að búa. Upp í þá töf fengi landið að vísu nokkur aagsverk frá Jieim, sem að jafnaði ekki stunda líkamlega vinnu, en með því einu móti væri það hagnaður, að þeir menn hefðu lítið fyrir stafni þann tímann, sem þegnskylduvinnan stæði, en þeir munu tiltölulega fáir. Þá eru líkur til að allmikið fje þyrfti til undirbúnings á mörgum heimilum, þó að burtverutíminn væri eigi lengri en 8 mánuðir. Engir for- eldrar myndu kjósa, að sonur þeirra eða synir yrðu lakast að heiman bún- ir, er í önnur hjeruð ætti að halda. Þá eru forstöðumenn vinnunnar. Hafa flytjendur málsins, það jeg til veit, litið látið uppi um það, hvort íslendingar myndu færir til þess, eða hvar þeir ættu að búa sig undir starf- ið. Aðallega kæmu þeir örðugleikar þyngst niður fyrst, en miklu um veld- ur að „undirstaðan rjett sje fundin“. En verkstjórarnir þyrftu einnig að vera færir um að vera andlegir leið- togar æskulýðsins, svo að hinar ungu sálir gætu orðið snortnar af Jieim dygðum, sem ætlast er til að þróist og dafni í skjóli Jiegnskylduvinnunn- ar. Margt fleira mætti eflaust um þetta segja, en að svo stöddu er eigi tækifæri til Jiess Að endingu ætla jeg að leyfa mjer að benda á, að mjer virðist heppilegast, eins og málinu er nú komið, að stjórnin skipaði nú þeg- ar nefnd, er tæki J>etta mál til ræki- legrar yfirvegunar. Gerði áætlun um, hve margir menn mundu vinna árlega að þegnskylduvinnunni, og hve mikið útheimtist til þess að koma henni á fót, og til að starfrækja hana fyrsta árið. Best væri og, að nefndin sendi uppkast að lögum um vinnuna, ef hún kæmist að þeirri niðurstöðu, að hún væri til þjóðþrifa. En hverjar sem ályktanir nefndarinnar yrðu, ætti hún J>ó að gefa út álitsskjal, er hefði inni að halda J>ær upplýsingar, sem unt væri að fá. Þetta þyrfti helst að komast til framkvæmda svo fljótt, að mönnum gæfist kostur á að átta sig á því fyrir kosningar á komandi hausti. Þá hefðu kjósendur þó nokk- ura glætu til að átta sig á. Nokkurt fje hlyti Jietta að kosta, en því tel jeg ekki illa varið, því nái málið fram að ganga, gætu verk nefndarinnar komið Jiingmönnum að góðu liði. En fjelli það, gæfi það óbornum kynslóð- um nokkrar leiðbeiningar, sem ef til vill færu að vekja það upp á ný. Sumum kann að virðast að litla þýðingu hefði, þó að nefnd væri skip- uð til að fjalla um málið, þar sem þingið tæki það síðar til meðferðar. En benda má á, að sú aðferð hefur stundum verið höfð, er um nýmæli hefur verið að ræða; má Jiar benda á fræðslulögin. Og ekki virðist ólik- legt, ef í nefnd þessari sætu menn, er þingið bæri gott traust til og reyndir væru að gætni og framsýni, að þingið ljeti lögin frá sjer fara án stórvægilegra breytinga. Að svo stöddu skal enginn dómur lagður á, hvort þegnskylduvinnan sje æskileg fyrir þjóðina eða ekki. En fullyrða má að hún sje ekki Jiess megnug að bera eins blessunarríka ávexti og sumir fylgismenn hennar gera sjer vonir um. Og eins og málið er enn undirbúið, eru litlar horfur á, að það beri sigur úr býtum á kom- andi hausti. En það er þó þess vert, að Jiað sje rannsakað sem unt er, svo að atkvæðagreiðslan verði á einhverj- um rökum bygð. Hvert það mál, sem fyrir þjóðina er lagt til úrslita, Jjarf að vera svo greinilega upplýst, að hver sem vill af alhuga mynda sjer sjálfstæða skoðun um það, geti það. Þá fyrst, en ekki fyr, er von um að kjósendur noti kosningarrjettinn sem vera ber. Annars fæ jeg ekki skilið tilgang þeirra þingmanna, sem fleyttu tillög- unni út úr þinginu með atkvæði sínu. Það lýtur helst út fyrir að þeir hafi gert sjer vonir um að kjósendur væru svo andlega stefnulausir, að þeir sam- Jiyktu hvert }>að mál, er fyrir lægi, án Jiess að vita nokkuð upp eða niður í því. J. Nokkrar húseignir á góðum stöðum í bænum fást keypt ar nú þegar. Mjög góðir borgunar- skilmálar. Væntanlegir kaupendur snúi sjer til SVEINS JÓNSSONAR. Til viðtals í veggfóðursverslun Sv. Jónssonar & Co., Kirkjustræti 8, kL 3—6 síðdegis. Prentsmiðjan Rún.

x

Lögrétta

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.