Lögrétta

Tölublað

Lögrétta - 22.03.1916, Blaðsíða 2

Lögrétta - 22.03.1916, Blaðsíða 2
LÖGRJETTA 50 LÖGRJETTA kemur út á hverjum mitJ- vikudegi og auk þess aukablöð við og við, minst 60 blöð alls á ári. Verð 5 kr. árg. á lslandi, erlendis kr. 7.50. Gjalddagi 1. júlí, hraöa vatnsins meira en 85 pct. af yfirborSshraðanum, og er meöalvatns- megnið eftir því: 6.72X1.20X0.85 = 6.86 teningsmetrar á sekúndu. Sje gert ráö fyrir aö 25 pct. af afl- inu tapist við núningsmótstööu í píp- um og vjelum m. m., þá má finna hina nothæfu hestaflatölu með því aö margfalda saman fallhæöina (í metrum) og vatnsmegnið (í tenings- metrum á sek.), og margfalda meö 10. Verður hin hothæfa hestaflatala Ell- iðaánna samkvæmt mælingunum þá: 70X6.86X10 = 4802 hestöfl að meöaltali yfir áriö. Nú er notkun aflsins, hvort sem er til ljósa, iönaöar eða annars, aldrei jöfn yfir allan sólarhringinn. Með því að geyma afganginn af vatninu frá nóttunni til dagsins, má fá nægi- legt vatn til þess aö fullnægja miklu stærri vjelum, heldur en sem svarar meöalafli árinnar, máske 50 pct. stærri, máske meira; um þaö verður ekki sagt fyr en rannsókn á málinu í heild sinni er um garð gengin. 3. Aflþörf bæjarins. Eftir reynslu þeirra kaupstaöa og kauptúna hjer á landi, sem þegar hafa fengið rafmagn, má áætla að ljósþörfin nemi aö minsta kosti einum 16 kertaljósa lampa fyrir hvern íbúa. Sje nú áætlað aö helmingur nú- verandi gaslampa haldist, og auk þess götulýsingin með gasi fyrst um sinn, virðist mega áætla aö salan á raf- magnsljósum muni fljótlega nema a. m. k. 10000 lömpum 16 ljósa. Logi þeir allir samtímis, eyða þeir 200 kíló- watt af rafmagni, og til þeirrar fram- leiðslu þarf alt að 400 hestöfl á stöð- inni, og þó minna, ef notuð er hin nýjasta tegund lampa. Um aflþörfina til mótora er erfitt aö segja. 31. júlí 1915 voru hjer 15 gasmótorar, samtals 44 hestöfl. Stein- olíumótorar í bænum nema nú á aö giska 50 hestöflum, en flestir þeirra eru aö eins notaðir endrum og sinn- um. Fjögur fyrirtæki eru nú í bænum, sem nota gufuafl, og mundu sum þeirra að minsta kosti bráðlega taka rafmagn að einhverju leyti. Að öllu athuguðu, virðist oss sem gera megi ráð fyrir aö 600 til 800 hestöfl til ljósa og aflframleiðslu mundu seljast mjög bráðlega. Að sjálfsögðu ætti stöðin þegar í byrjun að vera nokkru stærri en þetta, og alt undirbúið und- ir frekari stækkun þegar þörfin út- heimtir; nánari áætlun um þetta get- ur nefndin ekki gert á þessu stigi málsins, því að athuganir og áætlanir þessu viðvíkjandi verða að gerast í sambandi við undirbúningsáætlun þá um stærð, tilhögun og kostnað við rafmagnsstöðina, sem nefndin fer fram á að bæjarstjórnin láti nú gera. Vjer leggjum ekki heldur út i það, að gera á þessu stigi málsins áætlun um tekjur stöðvarinnar, heldur verð- ur sú áætlun einnig að vera innifalin i hinum almenna undirbúningi máls- ins,en benda má á það, að eftir því verði, sem goldið er fyrir rafmagns- ljós í kauptúnum hjer, ættu þau 400 hestöfl, sem vjer að framan höfum áætlað til ljósa, að gefa af sjer um 50 þús. kr. árstekjur. En það virðist oss auðsætt, að þeg- ar borin er saman aflþörf bæjarins til ljósa og hreyfivjela annars vegar, og stærð vatnsaflsins í Elliðaánum hins vegar, þá verður niðurstaðan sú, að við Elliðaárnar er unt að koma upp svo stórri aflstöð, að hún fullnægi bænum um talsvert árabil. Og oss er það ljóst, að stöð, sem væri stærri en Elliðaárnar leyfa, mundi ekki geta borið sig, sennilega ekki um langt árabil, og mundi því verða bænum beinlínis til byrði, í stað þess sem hæfilega stór stöð, gerð með hæfilega stækkun í fram- tíðinni fyrir augum, mun ekki að eins geta borið sig, heldur einnig geta gef- ið bænum vísan árlegan gróða. 4. Sogið. Út af fullyrðingu bæjarfulltrúa Þorv. Þorvarðarsonar á fundi bæjar- stjórnarinnar 2. þ. m. um það, að hin eina rjetta leið í þessu máli væri sú, að Reykjavíkurbær taki Sogfossana Svanasöng-ur. Nú er áreiðanlega best fyrir alla söngvini, sem þurfa að láta b i n d a nótnabækur, að koma með þær á Nýju bókbandsvinnustofuna i Gutenberg. Sími 579. Alt nýtt. — Mest úrval af efni. BRYNJ. MAGNÚSSON. Lj Matth. Jochumsson: i ó ð m æ 1 i. Ú rval. Valið hefur í samráði við höfundinn Guðm. Finnbogason dr. phil. Stór bók og eiguleg. Kostar kr. 3.50. Innbundin kr. 4.50. Bókaverslun Sigfásar Eymundssonar. OUubirgdir þær, er Fiskifjelagið á óseldar, verða seldar á 34 kr. tunnan þennan mánúð út, þeim, sem panta fyrir þann tíma og andvirði fylgir pöntuninni. Eftir þann tíma verður verð á oliunni hækkað. Verðið er miðað við, að olían sje tekin á staðnum. Reykjavík, 20. mars 1916. Stjóru Fiskifjelag'sins. til aflframleiðslu, höfum vjer leitað upplýsinga um kostnaðaráætlanir þær, sem gerðar hafa verið um út- byggingu þeirra fossa. Hefur Guðm. J. Hlíðdal verkfræðingur góðfúslega látið nefndinni í tje eftirfarandi upp- lýsingar um það atriði: „Árið 1908 og 1909 ljet hf. „Fosse- aktieselskabet Island“ gera lauslegar mælingar á Sogfossunum og áætlun yfir útbyggingu þeirra. Samkvæmt þeim má fá með hæfilegri stýflu 44000 hestöfl á túrbínuásana, og var kostnaðurinn við útbygginguna(afl- stöðina) áætlaður kr. 3214000.00 og árl. viðhalds- og reksturskostnaður — 327220.00 Með hærri stýflu er áætlað að fá megi 61000 hestöfl á túrbínuásana, er kosti útbygð kr. 5547000.00 og viðhalds- og rekst- urskostnaður árlega — 527940.00 Hjer í er ekki innifalinn kostnað- ur við vega- eða járnbrautarlagningu til flutnings á vjelum og efni; ekki heldur aflleiðslan frá Sogfossunum til Reykjavíkur, en jeg get hugsað að hún mundi kosta um kr. 920.000.00 íyrir allan kraftinn. ÞesS skal getið að áætlunin er mið- uð við lægra verð en nú er á vjelum og efni.“ Hjer við má bæta því, að vitan- lega er ekki heldur í þessum áætlun- um meðtalinn kostnaður við leiðslur um Reykjavíkurbæ. Hyggjum vjer óþarft að fjölyrða um þá fyrirætlun, að Reykjavíkur- bær ráðist í útbyggingu Sogfossanna til þess að fullnægja nútíðarþörfum sínum að því er rafmagn snertir. Mókol og steinkol. Fyrir rúml. 20 árum vakti Valdi- mar Ásmundsson máls á því í Fjall- konunni, hve mikill sparnaður það mundi vera fyrir íslendinga að not- færa sjer þau óþrjótandi kynstur af mó, sem liggur í íslenskum mómýr- um, og búa til mókol í stað nokkurs af steinkolum þeim, sem keypt eru frá útlöndum. En þó að innflutning- ur steinkola til Islands hafi síðan margfaldast, hefur víst fáum komið til hugar að gefa málinu nokkurn nánari gaum. Að vilja vekja menn til framkvæmda í því efni, hefur verið sama og að berja höfðinu við stein. Hið síðasta, er jeg hef sjeð um mál- ið í íslenskum blöðum, var þrumandi grein, sem Lárus Pálsson reit í ísa- fold vorið 1912. Hvatti hann þá bæj- arstjórn Reykjavíkur til þess að taka málið tafarlaust að sjer og senda ein- hvern efnilegan mann til útlanda til þess að læra móiðnaðinn. Hvort nokk- ur hefur virt greinina þess að lesa hana, veit jeg ekki, en hitt veit jeg, að allir þögðu, og síst af öllu var neitt gert til framkvæmda. Síðan hafa nú þau tíðindi gerst, sem fært hafa öllum þjóðum heim sanninn um það, að hollur er heima- fenginn baggi. Þjóðirnar hafa feng- ið augun opin fyrir því, hve gott það er, að geta búið að sínu, vera sem minst öðrum þjóðum háður að því er lífsnauðsynjar snertir. Gunn- fáninn blaktir yfir verslunarmiðstöð heimsins og millilanda samgöngur eru nú allar nýjum erfiðleikum bundnar; erfiðleikum, sem nálega mundu hafa orðið að ómöguleikum, ef ofurefli Breta yfir fjandmönnum þeirra á hafinu hefði ekki verið svo ótvírætt sem það er. En þó að Bret- ar haldi samgönguleiðum opnum, þá er það næsta vafasamt að þeir geti til lengdar haldið áfram með að birgja aðrar Norðurálfuþjóðir upp með vörutegundum þeim, er þeir hafa nálega haft einkasölu á, eins og t. d. er með steinkol. Það er efalítið, að útflutningur kola frá Englandi muni innan skamms verða takmark- aður mikið, og ef ófriðurinn varir lengi—sem vissulega allar líkur eru til — rekur sennilega að því, að bann- aður verði allur útflutningur, nema þá til bandamanna Englendinga. Til þess að vera viðbúnar eldsneyt- isskorti þeim, er leiða mundi af slíku banni, leita hinar ýmsu þjóðir nú nýrra úrræða; og fyrir flestum er þá mórinn aðalathvarfið. Um langan aldur hefur í flestum löndum verið nokkur móiðnaður, jafnvel Englend- ingar, með öllum sínum kolanámum, hafa notað eigi all-lítinn mó til elds- neytis. í Danmörku hefur mókola- gerð alt af verið óveruleg, en í Sví- þjóð aftur á móti í allstórum stíl, svo að mór hefur jafnvel verið notaður til reksturs við sænskar járnbrautir og verksmiðjur. Þjóðverjar hafa þó í þessu, sem mörgu öðru, staðið öll- um þjóðum framar og verið lærifeð- ui annara. Þó hafa þeir, sem kunnugt er, sjálfir steinkolanámur. Bæði Danir og Svíar tala nú um að auka móiðnaðinn stórkostlega, jafnvel svo, að þeir geti að mestu verið án steinkola, ef í nauðirnar rek- ur. Tilraunir, sem R y g a a r d verk- fræðingur, stöðvarstjóri við gasstöð- ina í Landskrónu, hefur nýlega gert með mó til gasframleiðslu, hafa sýnt mjög eftirtektar verðan árangur og stuðla víst mikið að því að hrinda málinu áfram. Tilraunirnar sönnuðu það, að mór gefur 20 pct. meira gas en bestu gaskol. Hitagildi mógassins var hjer um bil / af hitagildi steinkolagassins. Auk þess var í mógasinu tjara, benzol og ammoniak í svipuðum hlutföllum sem í kolagasi. Rygaard hefur búið til hentugan ofn til notkunar við gas- vinslu úr mó. Hann metur arðinn af einu tonni af mó 2/ af því, sem venju- lega er talið, þegar gasið er metið til fjár, og hann kveðst munu geta rek- ið rafmagnsaflstöðvar með mógasi. Ef íslendingar skyldu nokkurn tíma fara að ráðum Lárusar Pálsson- ar og senda mann utan til þess að nema móiðnðinn, mundi jeg telja það óheppilegt að sá maður yrði sendur hingað til Danmerkur, meðan Danir hafa ekki náð lengra í þeirri grein en þeir enn þá hafa. Ef ástandið á Þýskalandi er svo, að ekki sje að- gengilegt að snúa sjer þangað, er það vafalaust í Svíþjóð að fullkomn- astrar fræðslu mundi að leita. Khöfn, 13. febr. 1916. S n æ b j. J ó n s s o n. Svar til próf. Har. Níelssonar. Jeg sje í Lögrjettu í dag, að pró- fessorinn hefur reiðst ummælum min- um um andatrúna hans, og get jeg ekki sagt, að mjer hafi komið það á óvart. Hann hefur fengið sjer vottorð nokkurra manna úr „söfnuði“ sín- um, og verð jeg að telja þar suma sjálfsagða til þess að „styrkja“ hann, en aðrir eru þar óneitanlega dálítið nýstárlegir. Þeir segjast hafa hlustað á prjedikanir hans (í Fríkirkjunni ?) að staðaldri (það gæti verið nokkuð vafasamt um þá suma), en með þetta að eins að baki þykjast þeir geta fullyrt, að það sje „ósann- indi“ hjá mjer, að H. N. kenni (eða hafi kent) Krist sem m i ð i 1 — það þýða orðin í grein minni —, og að slíkt sje „þveröfugt við ö 11 hans um- mæli um Krist“, sem hann hafi ávalt talað um „með þeirri lotningu, sem kristnum presti sæmir“. Um hið síðasta mega guðfræðing- arnir deila, líka þeir hinir virðulegu, er undir vottorðið hafa skrifað. Spyrja má að eins um, hvernig sje farið hugmyndum s u m r a af undir- skrifendunum um það, h v a ð kristn- um presti sje sæmilegt? En um hin atriðin skal jeg „að gefnu tilefni“ taka fram það, sem hjer segir: 1. Umtal próf. Har Níelssonar um Krist oft og mörgum sinnum í almennings áheyrn hefur ekki orð- ið skilið öðruvísi en svo, að hann eigi við, að Kr. hafi verið miðill (þótt hann hafi auðvitað getað haft aðra mikilvæga hæfileika); síðast j a f n v e 1 í hinni nýút- komnu ræðu hans um „ummynd- unina“, þótt hann fari talsvert kringum málið þar og skjóti 1 í k a fram lærisveinunum þremur (Pjetri, Jakob og Jóhannesi), sem reyndar liggur næst að skoða sem þátttakendur við þetta tæki- færi (er bersýnilega samsvarar hjá honum andafunda-opinberunum). Ekkert veit jeg um það, hvort ræða þessi hefur verið prentuð eins og hún var haldin, jeg hlust- aði ekki á hana, en þessum orðum mínum get jeg fundið stað með til- vitnunum í ræðuna, ef þörf gerist; hjer hirði jeg ekki að lengja málið með því. 2. Fyrirlestur hans fyrir fáum árum um s p á m e n n i n a, er hann taldi ótvírætt hafa verið miðla (í þ v í væri einmitt spádómshæfi- leiki þeirra fólginn). Og varla munu leikmenn hafa getað skilið hann og aðra nýguðfræðinga öðru visi en svo (þótt nokkuð kunni að hafa slegið úr og í, eins og þeim er ekki ógjarnt), að Kristur i rauninni heyrði til spámanna- flokkinum, þótt fullkomnari væri en fyrirrennarar hans. Hann þá lika miðill. 3 Líkræða próf. H. N. hjer um árið yfir Indriða miðli Indriðasyni, sem mjer er sjerlega minnisstæð. Ekki var annað heyranlegt, en að hann væri þar að bera þá saman — Krist og Indriða —, er b á ð i r hafi verið gæddir þessari náðar- gáfu (miðilsgáfunni). Að þessu, sem hjer er talið, gæti jeg fengið fjölmargar vottanir, ef jeg teldi það taka þvi. Að próf. H. N. dirfist að neita þessu nú, sýnir annaðtveggja: Ótrú- lega reikan í þessum efnum, samfara ógætni við það, sem talað hefur ver- ið, eða þá að honum þyki nú sjálfum of langt farið — og vilji nú draga inn seglin. „Vottorðið", sem honum var gef- ið, er svo ógætilega orðað, að það tekur yfir a 11, sem hann á að hafa sagt, enda þótt það muni, eins og drepið var á, a ð e i n s byggjast á þessum síðustu daga prjedikunum hans í Fríkirkjunni! En það hafa þessir höfðingjar, sem undir skrif- uðu, líklega ekki tekið sjer nærri. Nú, en þegar Kristur er orðinn m a ð u r hjá þeim, því getur hann þá ekki orðið „miðill“, eins og aðrir menn, þar sem það er þó fullkomnun eigi all-lítil, að hyggju andatrúar- manna? Þessi skoðun, sem jeg og fleiri telja prófessorinn hafa látið í ljósi, er þó fult svo hugsanrjett frá sjónarmiði andatrúarmannsins og ný- guðfræðingsins, hvað sem því „kristilega" líður. Eða hvers vegna er H. N. n ú svo æfur yfir þessu sem þeim mestu lotn- ingarspjöllum við Krist — hann, sem sífelt hefur verið aðdásama mið- i 1 s g á f u n a sem eitt það v e g 1 e g- asta og æðsta, sem mennirnir gætu öðlast? Finst honum þá eitt- hvað athugavert við það, þegar það er dregið fram í dagsbirtuna, eða rjettar ályktanir gerðar af kenning- um hans? Jeg hef ekki hlýtt á Fríkirkju- prjedikanir H. N., en orð hafa farið af þeim sem ómenguðum andakenn- ingum, hvort sem hann hefur nú að einhverju lýst þar öðrum skoðunum á þessu en hann áður hafði gert, eða ekki. En ef til vill er hin rjetta m e i n i n g vottorðsins sú, sem orð þess að vísu einnig benda til, að mið- að við prjedikanir H. N. í Fríkirkj- unni, hafi hann e k k i kent Kdist sem „a ð e i n s m i ð i 1“—heldur til- einkað honum f 1 e i r i eigindir. Læt jeg það vera. Og er þ á í rauninni alt viðurkent, sem þurfti, að því er þetta atriði snertir. Að eins verð jeg að biðja menn að gæta þess, að hjer er ekki um það að ræða, hvort H. N. hafi k a 11 a ð Krist „miðil“, heldur að hann hafi gefið honum miðilseinkennin. Ekki birtir prófessorinn neitt vott- orð um það, að í kenningum hans felist ekki, að hann telji nú andatrúna aðalstoð kristindómsins og að kraftaverk nýja testa- mentisins sjeu andafyrir- brigði o. s. frv. Jeg býst við næst, að sjá þessa „mætu og þjóð- kunnu menn“ lýsa þau orö mín „ó- sannindi“. Grein mína skrifaði jeg, eins og hún ber ljóslega með sjer, út frá mínu veraldlega sjónarmiði, bæði af því að jeg tel óheimilt að flytja þess- ar kenningar í þjóðkirkjunni, eins og henni er að lögum í skinn komið (og hún varðar alla landsmenn), og svo hins vegar af því, að jeg tel anda- kuklið þeirra skaðlegt hindurvftíni, sem óleyfilegt er að boða sem „sann- leik“. Bæði frá leikum og lærðum hef jeg fengið mikið og eindregið þakklæti fyrir þetta, er menn telja orð í tíma talað. Nöfn þeirra manna yrðu álitleg skrá, ef jeg færi að biðja mjer „vottorða". En eigi geri jeg það að þessu sinni. Þetta, sem prófessorinn kallar „á- rás“, er þá komið fram af þvi, að lengur varð ekki þagað; jeg tók til máls, af því að enginn annar varð til þess og þar sem jeg hef áður látið mig þetta mál skifta. Að prjedikanir og kenningar próf. H. N. hafi stórhneykslað margan manninn, hvort sem trúaður hefur verið eða vantrúaður, er ekki vafa- mál. Getur vel verið, að próf telji díka menn ekki mikils virði; en stendur ekki einhverstaðar skrifað eitthvað um þá, sem hneyksli smælingjana? Á „átrúnaðarleysi“ mínu vænti jeg þess að nýguðfræðingar taki ekki hart, því að jeg tel þá vera á sömu leið, þótt jeg kunni ef til vill að standa þar feti framar. Jeg læt það alveg hlutlaust, að pró- fessorinn er að lokum að barma sjer framan í biskupinn, og er sem hann mæli nú allmjög til vorkunnsemi hans. Mun það ekki verða fyrir gýg! Jeg skal játa, að mjer er engu síður en próf. H. N. forvitni á að sjá, h v e r j u biskupinn okkar svarar. Úr því að jeg hef orðið að geta hans hjer við enn, skal jeg leyfa mjer að skýra frá því, að i athugasemd

x

Lögrétta

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.