Lögrétta - 29.03.1916, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
Afgreiðslu- og innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON,
Bankastræti II.
Talsimi 359.
Nr. 15.
Reykjavík, 29. mars 1916.
XI. árg.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Par eru fötin sauniuð flest.
Pareru fataefnin best.
■#
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Lárus Fjeldsted,
Y f irr jettarmálaf ærslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 sítSd.
N or dang' ar dur
í fjóra dag’a.
Tveir vjelbátar farast og menn af
öðrum. Einn vantar. Einn missir
mann og strandar.
Botnvörpuskipið „Ymir“ laskast.
Fiskiskútan „Ester“ bjargar fjórum
skipshöfnum úr Grindavík.
SíðastliSinn föstudagsmorgun, 24.
þ m., var hjer besta veður, sólskin,
logn og heiöríkt yfir hverjum tindi.
En nokkru fyrir hádegi skall á grenj-
andi norðanstormur, svo sviplega, að
fá dæmi munu til annars eins. Með
storminum fylgdi hörku frost, og
hjelst þetta veöur látlaust allan dag-
inn, og svo áfram, litlu vægara, alt
til mánudagskvölds. En þá kyröi al-
veg. Sama var veSriö austan fjalls og
hjer suður um Reykjanesiö, einnig á
Vestfjöröum og í Húnavatnssýslu, en
þar fylgdi því snjókoma. Lengra að
Irjettist ekki, því aS síminn hefur ver-
ið slitinn austan viö Blönduós.
Vjelbátar margir og róSrarbátar
frá veiöistöðunum hjer suöur meS fló-
anum voru á sjó og urSu menn mjög
hræddir um þá. Hafa frjettir af þeim
verið að berast alt til þessa, og nú
hefur frjetst til þeirra allra, nema
vjelbátsins „May“ frá ísafirði, er fór
út hjeSan frá Reykjavik rjett fyrir
rokiS. Hann var eign Helga Sveins-
sonar bankastjóra á ísafirSi o. fl.,
skipstjóri Elías Magnússon.
Einn af vjelbátunum hjeSan úr
bænum, sem haldiS er út í SandgerSi,
„17. júní“, eign Ól. G. Eyjólfssonar
kaupmanns, misti út mann, er drukn-
aöi, Magnús Guömundsson frá Efsta-
bæ á Akranesi. Báturinn strandaöi
svo, er hann kom aS landi í Sand-
geröi, en er þó sagSur lítiö brotinn.
Vjelbáturinn ,Hermann‘ frá Vatns-
leysu er sagSur hafa farist meS þeim
mönnum, er á voru. ASaleigandi hans
var Bjarni Stefánsson, en skipstjóri
Sigurður L. Jónsson, báSir á Vatns-
leysu. HafSi vjelbáturinn „Vindy“
frá ísafirSi komiS hingaö í gær og
flutti þær fregnir, aS skipverjar heföu
sjeS „Hermann" farast á föstudaginn.
HafSi stórstjór hvolft honUm viö
línudrátt og var „Vindy“ þá þar
skamt frá, en tókst ekki aS bjarga
mönnunum.
Hinn vjelbáturinn, sem farist hefur,
bjet „GuSrún“, frá Bolungarvík, eign
Pjeturs Oddssonar kaupmanns. „GuS-
rún“ sökk undan Krisuvíkurbjargi,
en vjelbáturinn „Freyja“ frá ísafiröi,
skipstjóri GuSm. Jónsson, bjargaSi
mönnunum, er voru 10, og kom meö
]iá hingaS i gærmorgun. HafSi leki
komiS aS skipinu úti á hafi og vjelin
bilaö aSfaranótt laugardagsins.
Fjórum róðrarbátaskipshöfnum úr
Grindavík bjargaSi fiskiskipiS „Est-
Mynd þessi er af friSarmálafulltrúunum í Stokkhólmi, en þar sitja nú
ýmsir af þeim, sem með Ford miljónamanni komu frá Ameríku, og eru
í fjelagsskap viS þá þar ýmsir menn frá Danmörku, SvíþjóS og Noregi.
Ameríkumennirnir fóru suöur til Haag frá Khöfn, en dvölin þar varS
ekki löng, og síSan settust þeir að i Stokkhólmi. Hefur yfir höfuö litiö
oröiS úr öllum þeim leiSangri.
er“ hjeSan úr Reykjavik, eign P. J.
Thorsteinssonar, en skipstjóri er GuS-
bjartur Ólafsson. Kom „Ester“ inn
hingaS í gær. Hún hafSi bjargaö
skipshöfnunum öllum á föstudaginn,
38 manns, og voru þá sumir af mönn-
unum orSnir illa til reika eftir hrakn-
ingana. LagSi síSan til drifs, en gat
skilaS mönnunum af sjer í Grindavik
á sunnudagskvöld. Eru önnur eins
verk og þetta hvorttveggja mikils
verS.
Fjórir vjelbátar komust á Hafnar-
leir og lágu þar af sjer veðriS, en
aðrir 3 undir Hafnarbjargi, og var
einn þeirra „Víkingur“ frá Akranesi,
meS brotna vjel. Hefur flóabáturinn
Ingólfur verið fenginn til aS ná hon-
um þaSan.
Austur í Þorlákshöfn varS það slys,
að botnvörpuskipið „Ymir“ frá Hafn-
arfiröi, eign Aug. Flygenrings kaup-
manns o. fl„ rakst á sker og brotnaSi
nokkuS, er það leitaSi þar hafnar
í stórviðrinu. Kom sjór í lestina. En
vatnsheld skilrúm eru í skipinu og
komst þaS hjálparlaust af skerinu og
lá síðan á Þorlákshöfn, þangað til
björgunarskipið „Geir“ var sent hjeö-
an til aö sækja það, og komu þeir
„Geir“ og „Ymir“ til HafnarfjarSar
í fyrrakvöld. Er lítiS gert úr skemd-
unum á „Ými“ og búist viS aS hann
geti lagt út aftur á veiðar eftir fáa
daga.
Önnur slys uröu ekki austan fjalls,
og i Vestmannaeyjum urðu þau eng-
in. Á Vestfjöröum eigi heldur, aS því
er frjetst hefur, nema að lítinn vjel-
bát rak á land í Hnífsdal.
Skattamáladeilan.
Fátt er of vandlega hugað.
Eftir Jón G. Sigurðsson á HofgörSuin
á Snæfellsnesi.
í 92. og 96. tbl. „ísafoldar" næst-
liSiö ár ritar hr. Sveinn Björnsson
fyrirferSar mikiS mál meS yfirskrift-
inni: „Alþingi, dýrtíðin og landbún-
aSurinn.“ AS sögn höfundarins á
grein þessi aS vera „nokkrar athuga-
semdir“ viS „Ýmsar hugleiSingar eft-
ii BorgfirSing", er komu í „Lög-
rjettu“ 54. tölubl. f. á. En þessi rit-
smíS herra Sv. Bj. er í raun rjettri
ekkert svar gegn fyrtjeSri „Lög-
rjettu“-grein, heldur miklu fremur
eins konar varnarræöa fyrir dýrtíöar-
nefndina og bjargráSanefndina og af-
rek alþingis út af tillögum þeirra.
Enn fremur ber greinin ljóslega með
sjer, að stefna sú, er þingið tók í
skatta-löggjöfinni og kölluð hefur
veriö bráSabirgðarráSstöfun, á sjer
dýpri rætur en uppi hefur verið látiö.
Höf. segi það berum orðum í síSara
kafla greinar sinnar, aö stefnan eigi
aS vera sú, að koma á beinum skött-
ttm, er hann svo nefnir, en afnema
alla núverandi tolla. Þarf þá eigi
framar vitnanna viS, með því slíkt er
beint áframhald bráSabirgSarráöstaf-
ananna, eins og síðar mun sýnt veröa.
Alt, sem „Borgfirðingur“ segir í
hugleiðingum sínum, stendur gjör-
samlega óhrakiS, þrátt fyrir þessa rit-
smíð hr. Sveins Björnssonar. Höf.
velur sjer auösjáanlega ýmsa króka-
vegu til þess aS þyrla upp ryki i augu
almennings, en reynir alls eigi til aS
hrekja neitt hjá „BorgfirSingi“ með
gildum rökum. Líklega er þaö af þvi
aS hann sje sjer þess meSvitandi, er
hann reynir að firra sig slíkum á-
burði meS því aS tala um ryk frá
öðrum; en þetta hlýtur nú einmitt aS
hafa gagnstæSar verkanir.
Þótt þessi ritsmíS líti í fljótu
bragði allglæsilega út og virSist spak-
lega hugsuS, er hún, ef vel er athug-
aS, í flestum atriðum svo villandi og
afvegaleiSandi, aS jeg get eigi leitt
hjá mjer aö gagnrýna hana lítið eitt.
Höf gerir mikiS úr því, að n ý
h æ 11 a hafi vofaS yfir landi voru
þjóS þá er alþingi kom saman síö-
astliöið sumar. Þessa hættu telur
hann einkum dýrtíS á flestum vörum.
Nú höfðu þó hinar útlendu vörur lít-
iS eða ekkert hækkaö í verði frá því:
næsta sumar á undán, og þótt sum-
ar innlendar vörur væru konmar í
hátt verS, svo sem ull og hross, gat
engin hætta stafaS af slíku, því aö
sjómenn og kaupstaöabúar kaupa lítt
þessar vörur. Mjólk í Reykjavík var
í litlu hærra verði en áður, og þótt
íslenskt smjör væri nokkuö verShærra
en verið haföi, var þó verShækkun
þess eigi tilfinnanleg. Fiskur hafði
hækkað að mun, en eigi virðist slíkt
geta haft meiri áhrif á aSra en ein-
mitt sveitalýSinn, og hefur víst eng-
um komiS til hugar, að nauösyn bæri
til að bæta úr þeim vánidkvæSum
fyrir oss bændum. í hverju var þá
þessi nýja hætta fólgin? Hún var
fólgin i því, að vissa þótti fengin fyr-
ir svipuöu verSi á kjöti í haust hjá
oss sem hjá nágrannaþjóðunum áS-
ur en ófriðurinn hófst. Þetta var aS-
alvoðinn. Ef kaupstaöabúar yrSu aS
kaupa kjöt meS sanngjarnlega háu
verSi og sveitamenn að fá hæfilega
borgun fyrir kjöt sitt, þaö var vissu-
lega þess vert, aS löggjafarvaldiS
skærist í leikinn, og þá ekki síst fyrir
þá sök, aö þetta haföi aldrei komið
fyrir áður, aS bændur gætu selt sauö-
fjenað sinn meS hæfilegu veröi.
Hættan á því, aS tæki algert fyrir
vöruflutninga til landsins, var engu
meiri en áöur, og þaS veröur því eigi
sjeS, aS nein sjerstök, ný, alvarleg
hætta væri á ferSum þegar löggjafar
alþingis settust á rökstóla síöastliöiö
sumar. Hættan, sem menn óttuöust í
byrjun ófriöarins, virtist jafnvel
minni, því að nú var þó reynsla feng-
in fyrir skipaferðum til Vesturheims.
ESa liver var annars þessi n ý j a
h æ 11 a ?
Þótt höf. haldi því fram og u 11 d-
i r s t r i k i þaö, aS tilgangur þings-
ins hafi veriö sá ei]nn, aS firra
landiS og þjóSina vandræöum út af
NorSurálfuófriSnum, þá getur eng-
inn, sem meS opnum augum lítur á
Trygging
fyrir aö fá vandaSar vörur fyrir lítið verð er aS versla viS
V. B. K.
Landsins mestu birgðir af:
Vefnadarvörum Fappír cg ritföngum
Sólaleðri og skósmiðavörum.
Pantanir afgreiddar um alt ísland.
Heildsala. Smásala.
VandaSar vörur. Ódýrar vörur,
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Hlutafjel. „VÖLUNDUR “
Trjesmíöaverksmiðja — Timburverslun
Reykj avik
hefur ávalt fyrirliggjandi miklar birgðir af sænsku timbri (unnu og
óunnu), vanalegar, strikaðar innihurðir af flestum stærðum og allskon-
ar lista til húsbygginga.
aöfarir þess, trúaS þessari staöhæf-
ingu. Enginn getur ætlaö alþingi
lands vors háS svo mikilli fávitsku,
aS því gæti komiS til hugar, að lifi
landsmanna yrði bjargaS með út-
fiutningsgjaldi af innlendum nyt-
semdarvörum, ef til þess kæmi, aö
tæki fyrir alla aSflutninga til lands-
ins.
Allir sjá, aS hversu hár skattur sem
lagður væri á framleiöslu landsins
eSa afuröir lands og sjávar, varö
þjóöin í heild sinni engu ríkari aS
lifsnauSsynjum fyrir þaS. MeS slík-
um skatti gat eigi skapast nein sjer-
stök matvælalind eöa nauSsynja-upp-
spretta þjóSinni til handa. Skattur-
inn gat eigi orSið neitt himnabrauS
fyrir fólkiS. Og enginn þingmaSur
er svo fávís, aö hann hafi eigi sjeð
þaS, aS birgöir landsmanna gátu alls
ekkert vaxiS viS skattinn.
Nei, slíkur hefur tilgangurinn eigi
getaS verið meö skattinn af útflutt-
um vörum. *
Ef viSskifti íslendinga viS erlendar
þjóðir hefSu orSiS að hætta sökum
ófriðarins og engar nauðsynjavörur
flutst til landsins, hvernig átti fólk-
it þá aö jeta útflutningsgjaldið ?
ÞaS er ofur einfalt að sýna fram á,
aö þjóSin i heild sinni er ver stödd
vegna útflutningsgjaldsins, ef til þess
kemur, aS engar nauðsynjavörur flytj-
ast hingað frá útlöndum. Einmitt
vegna útflutningsgjaldins verða
framleiðendur aö selja til útlanda
meiri matvæli og aSrar nauSsynja-
vörur, heldur en ef ekkert gjald væri
á útflutninginn lagt. Bóndinn verður
aö selja fleira af sauSfjárstofni sín-
um, ef skattur er lagSur á söluna. ViS
þetta þverr bjargarforðinn, en vex
eigi. Enginn hygg jeg sje svo sljór,
að hann geti eigi skiliö jafn-einfalt
mál.
Jeg er eigi svo kunnugur „eldi“
þeim, sem höf. talar um aS kviknaS
hafi þegar tillagan kom fram um aS
heimila stjórninni aS banna útflutn-
ing á innlendri vöru, aS jeg hafi neitt
uni hann aö segja; en hitt er víst, aö
vjer bændur, er eigi sátum á alþingi,
bjuggumst viS, aS aS því kynni aö
reka, að takmarka yröi meS lögum út-
fiutning á matvælum og öSrum nauS-
synjum, sem framleiddar eru í landi
voru. — Engum kom hinn barnaskap-
urinn til hugar. — Og jeg er sann-
færöur um, að bændur og búaliS hafa
svo mikla mannúS og skynsemi til aS
bera, aS þeir mundu alls eigi hafa
risiö öndverðir gegn slíkri ráöstöf-
un, ef í nauðir hefði rekiS. Hitt er
annaö mál, þótt oss bændum viröist
allmikla nauösyn bera til, aS þing og
stjórn stuöli fremur til þess aS fleiri
leggi stund á framleiöslu lands-af-
urða, -en nú gera, heldur en sporni
móti þvi með óhyggilegum og ósann-
gjörnum ráðstöfunum.
Þjóö vor er fámenn, þaS vitum vjer
vel, sveitabýlin eru hálfauð aS vinn-
anda fólki. KaupstaSabúum fjölgar
stöðugt ár frá ári og Reykjavík ein
er þegar oröin stærsta borg í NorSur-
álfunni — meira aS segja stærta borg
í heimi —■ miSaS viS mannfjölda þjóS-
arinnar. Fæst af kaupstaöafólki
stundar nokkra framleiöslu, og vöxt-
ur Reykjavíkur hefur aö miklu leyti
veriS á kostnaS þjóSfjelagsins. Þar
hefur um undanfarna áratugi veriS
ausið óspart og takmarkalitið úr láns-
stofnunum og peningalindum lands-
ins, að sumu leyti til þess aS inni-
lykja þar fleira fólk, stækka borg-
ina, og í annan staS til ýmissa fyrir-
fyrirtækja, ef til vill góSra og gagn-
legra í sjálfu sjer, sumra hverra, en
sem orka þó engrar framleiSslu.
Þetta hefur á tvennan hátt gert
þjóSinni og landinu hiS mesta ógagn.
Fólkiö hefur streymt þangaS unn-
vörpum og við þaS hafa vinnukraft-
ar sveitanna þorriS svo mjög, aS
komiö er fyrir löngu i hiS mesta
oefni. Þó að bændalýSurinn hafi
sveitst blóSinu viS aS yrkja jörSina
og rækta, hefur slíkt naumast nægt.
Má færa góð og gild rök fyrir því,
aö á síSustu árum hefur sveitalýöur
landsins afkastað svo miklum störf-
um, aS slíks munu eigi dæmi í bún-
aöarsögu þjóðarinnar, er tekiS er til-
lit til fámennisins. Verkin sýna merk-
in mjög svo víSa. í annan stað hefur
hinti mikli fjáraustur úr bönkunum
og öSrum lánsstofnunum til Reykja-
víkur leitt það af sjer, aS sveitir
iandsins hafa hlotiS mjög litinn skerf.
En þaS er nú einmitt viSurkent rjett,
sem skáldiö segir: „Oss vantar hjer
lykil hins gullna gjalds, aS græöa
upp landiS frá hafi til fjalls“; já, og
því fremur verður vöntun þessi til-
finnanlegri, sem vinnukraftarnir
verSa dýrari og torfengnari.
Hversu miklu fje er árlega eytt í
Reykjavík og ýmsum kauptúnum
landsins í margs konar óþarfa, hje-
gómaskap og heimsku, mun eigi
auSiö aS telja saman, en mestur hluti
slíkrar eyðslu stafar frá erlendum
áhrifum og er samvaxinn borgalifi og
kaupstaSalífi. Kaupmenska og flutn-
ingur frá útlöndum á ýmsum miöur
þörfum vörum á meiri þátt í efna-
legu sjálfstæSisleysi kaupstaSabúa
en talið verSi í rjettum tölum. Sje nú
efnahag Reykvíkinga eða nokkurs
hluta þeirra eSa annara kaupstaöa-
búa svo háttaS, aS eigi veröi rönd
viS reist eins eða tveggja ára versl-
unar-dýrtíS þeirri, er hjer er um aS
ræSa, nema á alþjóöar kostnaS, þá
eiga framleiSendur landsins síst af
öllu sök á slíku. ÞaS er langt fjarri