Lögrétta

Ataaseq assigiiaat ilaat

Lögrétta - 05.04.1916, Qupperneq 4

Lögrétta - 05.04.1916, Qupperneq 4
6o LöGRjETTA Páls postula! Spyrja mætti nú: Nægir kristnum mönnum ekki sú vissa, sem hr. Ásg. talar um, aö post- ulinn hafi með upprisu Krists „talið þaö fullsannaS aS lífinu væri ekki lokiS viS dauöann" ? Þurfa þ e i r íramar vitnanna viS, eSa rengja þeir þetta, eSa efast um sönnunarmagn upprisunnar (Krists) —: en vilja fá áreiSanlegar sannanir meS sam- bandi viS framliSna m e n n (af mis- jöfnu tægi) ? — Hr. Á. Á þykist ekki skilja, hvaS jeg eigi viS meS orSinu „andafyrir- brigSi“. ÞaS hjelt jeg þó, aS flestir mundu skilja. Ekki veit jeg, hvort honum gagnar sú skýring, aS jeg gefi honum annaS orS, er þetta þýSir, sem sje hiS útlenskuskotna: „spiritistisk fenomen", en deili á þvi vita allir, sem nokkurt nasaveSur hafa af kenning- um og tilraunum andatrúarmanna. Og verSur þaS aS nægja, þótt greini- legt sje reyndar, aS hr. Á. Á. er meS öllu ókunnugt, hvaS í þessu f e 1 s t, því aS hann telur þaS ekki á neinn hátt lýsa skoSunum próf. H. N. á kraftaverkunum (eins og þær hafi komiS fram viS nemendur hans). Ef gera má ráS fyrir (sem jeg geri), aS próf. H. N. kenni í aSalatriSum þaS sama í háskólanum og hann lætur sjer um munn fara í almenningsáheyrn, í fyrirlestrum, þá er þaS fullvíst, aS þaS er einmitt þetta, sem hann gerir úr kraftaverkunum, aS sama mótiS sje aS þeim og „andafyrirbrigSum" nútímans. — Jeg þarf hvorki aS hafa gengiS í guSfræSisdeildina nje hlýtt á Fríkirkju-prjedikanir hr. H. N., til þess aS geta gert mjer rjetta skoSun á kenningum hans; mjer er þaS nóg, sem jeg hef heyrt til hans (í fyrir- lestrum fyrir almenning m. m.) og sjeS skrifaS eftir hann. Jeg skal ekki á neinn hátt bera brigSur á þaS, aS hr. Á. Á. kunni aS vera H. N. „þakklátur" fyrir fræSslu hans. Hann hefur aS minsta kosti drukkiS hana inn í sig nokkurn veginn „ekta“, þótt ekki segist hann vera andatrúarmaSur. En um hitt getur hann engu ráSiS, hvaSa álit a S r i r út í frá hafa á áhrifum þeim, sem nemendur guSfræSisdeildarinnar óhjákvæmilega verSa fyrir, eins og hún er nú skipuS, af lærifeSrunum, og á jeg þar ekki viS neitt „persónu- legt“. Væri ekki ófyrirsynju aS fá upplýst, hvort öll guSfræSisdeildiu hjer er á einu bandi í þessu andafarg- ani t. d. — því aS þá veit þjóSin, hvernig prestaefni hennar eru undir- búin. Og fyrirgefa verSur sá ungi maSur, þótt því sje neitaS, aS h a n n sje á nokkurn hátt bær aS gerast dómari i því, sem hann er ekki feim- inn viS aS fullyrSa, aS „íslensku kirkjunni stafi engin hætta af próf. H. N.“, eSa „Kristsmyndin“ hafi ekki spilst í huga nokkurs manns af hans völdum (hvaS veit hann um þaS?). Ef hann segSi annaS, væri hann eins vel aS telja sjálfan sig — læri- svein H. N. — „hættulegan“ í kirkj- unni, sem honum kemur víst ekki til hugar, kandidatinum. Hann leyfir sjer enn fremur aS fullyrSa, kandidatinn, aS þaS muni hafa veriS „eina aSalástæSan“ til „um- ræSu“ minnar um kenningar H. N., aS hann sje „frjálslyndur guSfræS- ingur, nýguSfræSingur“, því aS jeg vilji halda kirkjunni viS gamlar laga- skorSur. Nei, svo var þaS ekki, held- ur kom þaS mjer á staS, aS jeg hef sjeS heilbrigSri skynsemi svo mjög misboSiS upp á síSksatið, þótt hitt aS sjálfsögSu kæmi líka fram, aS jeg tel þaS óheimilt, eins og jeg hef áSur sýnt fram á, aS kenna allan skramb- an i hinni ev. lút. þjóSkirkju, eins og nýguSfræSingar virSast vilja, og apar hr. Á. Á þetta eftir öSrum kennara sínum próf. Jóni Helgasyni, sem hef- ur veriS aS reyna aS berja þaS fram, aS „hinni ev. lút. þjóSkirkju á ís- landi“ sje eigi settar neinar grund- vallarreglur um átrúnaS! Nú er þaS svo, aS stjórnarskráin (45. gr.) fyr- irskipar, aS hin evangeliska lúterska kirkja skuli vera þjóSkirkja á í s 1 a n d i og á þar viS ákveSiS hugtak, kirkju, sem er orSin ákvörSuS meS játningarrit- um sínum og byggir á þeim kenning- ar sínar og skýringar um trúmála- efnin, en þessi rit eru ekki önnur en þau, sem getur i D. og N. L. Krist- jáns V., 2. bók 1. kap. (sbr. ritg. mína um „trúfrelsi og kenningarfrelsi“ í EimreiSinni 3. 1914), enda hefur því veriS fylgt hjer sem annarstaSar um NorSurlönd aS þessu. Sama niS- urstaSa er þaS og aS sjálfsögSu, sem Dvergur, trjesmiðauerksmiðja oo limliurmslun (Flygenring S to.j, Hafnarfírði. Símnefni: Dvergur. Talsími 5 og 10. Hefur fyrirliggjandi: Hurðir — Glugga — Lista og yfir höfuS alls konar timburvörur til húsabygginga og annara smíSa. — Húsgögn, ýmis konar, svo sem: Rúmstæði — Fataskápa — Þvottaborð og önnur borS af ýmsum stærSum. Pantanir afgreiddar á alls konar húsgögnum. — Rennismíðar af öllum tegundum. Miklir ÉDlir al sænsku limlri, sementi og pspua. Timburverslunin tekur að sjer byggingu á húsum úr timbri og steinsteypu, og þar sem vjer höfum fengið betri kaup á timbri í þetta skifti en alment, gerist, væntum vjer að geta boðið viðskiftamönnum vorum hin allra bestu viðskifti, sem völ er á. Einar Arnórsson kemst aS í Kirkju- rjetti sínum (sem guSfræðisnemendur eiga líka aS nema). AS blanda hjer inn í stjórnmálaafstöSu minni, er þvi út í hött og hreinn græningjaskapur, sem Á. Á. hefSi ekki átt aS láta sjást eftir sig. Jeg vil leyfa öllum fult trúarfrelsi, þaS hef jeg tekiS fram og þvi býst jeg ekki viS aS neinn þori aS neita i alvöru, en þá verSa þau b ö n d a 8 1 o s n a, er ótvírætt binda; i hinni ísl. þjóSkirkju kemst e k k i alt fyrir, þess vegna má ekki svo búiS standa. En þetta mega þessir guSfræSingar ekki heyra nefnt, þótt fáránlegt sje, og allra síst skilnaS ríkis og kirkju, sem þó hefur í för meS sjer frelsið mest. Nei, þjóSkirkjan má ekki missa sig, segja þeir. Er ekki vorkunn, þótt einhverjum fáráSum fljúgi í hug, aS í þessari mótsagna-mælgi sinni festi þeir augun um of á — embætt- unum, sem þjóSkirkjan hefur trygg, þótt feit sjeu þau ekki öll? Einfalt dæmi getur sýnt fjarstæSur þær, sem kirkjan kemst út í. Ef ein- hver þjóSkirkjupresturinn gerSist alt í einu kaþólskur, hvaS yrSi þá gert viS hann ? Gæti hann veriS áfram prestur i þjóSkirkjunni íslensku? Engan veginn. ÞaS yrði aS víkja hon- um úr embætti, ef hann færi ekki sjálfviljugur. Og líklega fyndist þeim, nýguSfræSingunum og andatrúar- mönnunum, það ekki óeðlilegt. Nú er þó kaþólskan kristni, sumir segja besta kristnin,og aS minsta kosti meiri kristni en sumar þessar nýmóðins kenningar guSfræSinganna hjer. En þetta vilja þeir alls ekki kannast viS, þótt dagsanna sje, og standast ekki reiSari en ef ympraS er á því, Þeir vilja troða þessu öllu inn á kristn- ina og meira að segja inn í hina ev. lút. kirkju. Hvernig á þetta æSi aS geta gengiS ? Hvernig á skikkan- legt fólk aS þola þetta þegjandi? Breytingar á þjóðfjelagsskipan- inni eða öllu heldur skilnaSur rikis og kirkju er hiS eina heilbrigSa, eins og nú er komiö; viS þetta ástand er ekki unandi, þaS er blátt áfram ó- sæmilegt, frá hvaSa hliö sem skoðað er. Og þess hefSi á 11 aS mega vænta af s j á 1 f u m þ e i m, er fyrir þessu standa,, aS þeir yröu fyrstir til aS sjá þetta. ESa f inst þeim virkilega sjálfum, aS breytingarnar sjeu svo litlar, sem á skoöunum þeirra hafa oröiS (og slíkar breytingar er jeg ekki aS lasta), aS það falli alt í ljúfa löS í sömu skorðum — frá s t æ k- um r j e 111 r ú n aS a r m ö n num aS lúterskum siS fyrir nokkrum ár- um, til þess sem nú er : n ý g u S- fræSingar meS ú n í t a ra-ke n n- i n g a r annars vegar og andatrú sem stoS og styttu kristindómsins hins vegar? Mikiö má þaS vera. — Ekki get jeg sagt, aS þaS hneyksli mig að stórum mun, þótt Lúter gamli sje látinn hafa sagt, aS „lögfræSing- ar væru Ijelega kristnir“ (sem mun vera upp og niður, eins og gengur) — hann stóS þó fyrir því, gamli maS- urinn, aS kirkjan var svo aS segja af- hentl ögfræöingunum (ríkinu). Jeg hef heldur ekki farið geist í aS hrósa mjer af „kristindómi“ mínum, en þó hygg jeg, aS mörgum „sannkristnum" jafnt og „vantrúuðum“ þyki ekki örgrant, aö jeg tali af sæmilegu viti um þetta mál; og alla getur langaS til aS fræöast um þaö hjá kirkjufeðrunum okkar, hvort þaS er bull, sem kent var í gær, eöa þaS, sem kent er í dag, eða þaS, sem kenna á á morgun, hvað sem trú þeirra líður. Annars býst jeg viS, aS ef Lúter gæti litið upp úr gröf sinni (og hví setja þeir sig ekki í samband við hann?), aS hann gæti þá fundiS ástæSu til aS breyta þessum orðum SvolítiS, sem honum eru eignuS, og kveSa upp úr meS þaS, sem viröist sannast næsta áþreifanlega á hr. Á. Á. og meisturum hans, aS guöfræöingar eru litlir lög- fræðingar — og þaðan af minni rök- fræöingar. Og þessum u,nga manni vil jeg að síðustu segja, aS ekki mundi saka, að hann temdi sjer dálítiö af því, sem nefnt hefur veriS „kristileg auS- mýkt“, því aS þessi ritsmíS hans (sem honum hefSi veriS fyrir bestu aS al- drei hefði birtst) er úr hófi „hofmóS- ug“ i anda, ekki veigameiri en hún er. En ef til vill telur hann og aörir nýguöfræðingar alt slíkt óviðeigandi sem tilheyrandi þessum úrelta og ó- nýta „ekki senn rjetttrúnaSi". G. Sv. Nýja jarðamatið. Sextíu og sjö ár eru nú liSin síöan jaröirnar i landinu voru síöast metn- ar til hundraða og álna. Síöan hefur margt breytst. Fram- farir hafa orðið á öllum sviöum, og þaö er rjett, sem Eiríkur Briem sagöi i þingræðu í sumar, aö þær væru eins miklar á þessum 67 árum siðustu og á öllum þeim hundruSum ára, er landiS heföi áöur veriS bygt. Því er ekki aS undra, þó aS núgildandi jaröa- mat sje orðiö úrelt, enda er þaö þaS, og mætti tína þar til ótal dæmi, ef vildi. Eftir tillögum skattamálamilli- þinganefndarinnar lagöi stjórnin fyr- ir alþingi 1913 frumvarp til laga um nýtt jarðamat. En þetta frumvarp fjekk sömu afdrif á því þingi og flest önnur stjórnarfrumvörp — þaS var drepiS í neöri deild. Dr. Jón Þorkelsson tók svo málið. upp á þinginu í sumar, og þaS sam- þykti frumvarp til laga um mat á öllum lóöum og löndum í landinu. Nú er þetta frumvarp oröiS aS lög- um og eftir því á þá aö meta allar jaröir á næstu tveim árum. í tilefni af þessu nýja jaröamati hefur stjórnarráöiö látiS hreppstjór- ana útbýta eyöublöðum meö allmörg- um spurningum meðal bænda. Bænd- ur eiga að svara þessum spurning- um og eru nú aS útfylla eyöublööin um alt land. Af þessum spurningum h a 1 d a margir, aS matsnefndirnar eigi ein- göngu að meta jarðirnar eftir svörum þeim, er jaröanotendur gefa, og jeg’ hef orSiS þess var, aS v e g n a þessaer spurningunum svaraS mjög misjafnt af mönnum. Þeir, sem vilja láta virSa jarðir sínar hátt, gæta þess vel aö draga ekkert undan af því, er mætti hækka jarðarverðið, en hinir, sem vilja fá jarðir sinar keyptar, eru minna aS hugsa um þaö, þótt eitthvað sje óljóst sagt, eða ekki sem nákvæmast. Einn leiguliði lands- sjóðs t. d. telur jörSina, sem hann býr á, ekki geta borið nema fjóra fimtu hluta þess bús, sem hefur verið á jörSinni nú fyrir 2—3 árum, og svo mætti fleira nefna er sannar, aö þess- um spurningum er svaraS afarmis- jafnt 0g misrjett. Þetta, aö spurningunum er svarað misrjett eSa misnákvæmt, er auSvit- aS mannlegur breyskleiki, sem ekki verður viö gert, en af honum leiðir þaö, að engin leiS er að matnsnefnd- armennirnir geti notaS svörin til annars en hafa hliösjón af þeim, um leiS og þeir skoSa jarðirnar. Þeir verSa því að skoSa hverja einustu jörS til þess að mynda sjer sjálfstæða skoSun um, hve miklar hreinar tekj- ur megi af henni fá, og við þaS verSa þeir auðvitaS aö miða vérð jarSarinn- ar. — Og húsin verða þeir líka aS skoða, eigi nokkurt vit aS veröa í viröingu þeirra, og nokkurt samræmi milli mats húsa á hinum ýmsu jörS- um. Jeg hef heldur hvergi sjeö annað en aS matsmennirnir eigi aS koma á hverja eina jörS, og býst við aS út frá því hafi verið gengiS á síSasta þingi. En svo eru ýms sjerstök atriði, er aö þessu máli lúta, sem mig langar til aö fara um nokkrum orðum. StjórnarráSiS hefur skipaS for- menn matsnefndanna og yfirmats- nefndir. Flesta formenn matsnefnd- anna þekki jeg nokkuð og þeir eiga flestir, ef ekki allir, jarðir. Sumir þeirra eiga margar jaröir og aS minsta kosti einir tveir þeirra eiga um eöa yfir tíu jaröir sjálfir.* Hinir eiga færri, en þó nokkuö margir þeirra eiga 2—3 jarðir. Er þetta nú heppilegt? Er heppilegt aS þeir sjálfir virði sínar eigin jaröir, og geti þannig aS nokkru leyti skapaS þaö verö, er þær yröu seldar fyrir á næstu árum ? Mjer finst þaS ekki. Og jeg held það sje nauösyn, að stjórnarráSið fyr- irskipi að varamennirnir meti í stað aöalmannanna, þegar einhver þeirra á jörSina, sem á að meta. Meö þessu drótta jeg því ekki aS nokkrum þeim matsmanni, sem skip- aöur er af stjórnarráSinu, aö hann m u n i meta sínar jaröir sjer í vil, en einhver þeirra g æ t i gert þaö, og til * Jeg held einn matsnefndarfor- maöur eigi 18 jaröir, annar 11 og sá þriöji 7, en til þess aö vera viss um aö fara ekki með öfgar, segi jeg um eða yfir 10. að fyrirbyggja allar aödróttanir og grun, er síðar kynni aö koma um þaS, er nauösynlegt aS enginn meti sjálfs sín jörS. Finst ekki fleirum þetta? Og finst stjórnarráöinu þaS ekki? Af sjer- stökum ástæSum hef jeg nú í vetur kynt mjer stærS búa á jörSum hjer í Borgarfirði og ýmislegt, er laut aS verði jarðanna hjer um hjeraðiS. Hef jeg þá komist aS raun um, aö lítiö má byggja á því, er bændur sjálfir segja um jarðir sínar. Einn bóndi segir t. d. aö jörðin sín beri 60 fjár, en hann telur ekki fram nema 55 kind- ur. Þó hefur hann 78 kindur á fóSri. Annar bóndi segir aS jörSin sín geti boriS 170 fjár, telur fram 180 fjár en hefur 206 á fóðrum, og sá þriðji telur jörSina geta boriö 90 fjár. Þó telur hann ekki fram nema 56 kindur en hefur samt 62 á fóðrum. Þessi dæmi eru öll sönn aS þvi leyti, aö h 1 u t f a 11 i S milli þessara þriggja talna innbyröis er rjett, en tölurnar eru breyttar svo þau þekk- ist ekki. Þetta sýnir að matsmennirnir mega ekki trúa o f f a s t á upplýsingar bændanna og framtal. Betra er aS fara eftir skýrslum skoSunarmann- anna, og best aS geta myndaS sjer sjálfstæða skoSun um þaS, hverju jöröin geti framfleytt, meS þvi aS skoSa jöröina sjálfa og spyrja kunn- uga nágranna um hana. Og jeg held besti grundvöllurinn undir mati jarSarinnar veröi sá, aS finna, hve miklar hreinar tekjur hún geti gefiö af sjer, ef hún er fullsetin. ViS þaS verður verö hennar aS miö- ast. En nú þurfa aö vera hús á jöröinni, og hreinu tekjurnar, sem fást af bú- inu, verSa lika aS borga rentur af verði þeirra. En hve mikils viröi þurfa húsin aS vera ? Því er ekki gott aS svara. En þar sem jeg hef rannsakaö þetta, eru velhýstar jarS- ir aS m e S a 11 a 1 i svo hýstar, aS verS húsa er um y2 af verSi jarðar- innar húsalausrar, eSa Yz af öllu verS- inu. En þetta er misjafnt eftir því hvar jarSirnar eru og hvernig þær eru, og þegar jeg reiknaði þetta meS- alverö, tók jeg enga jörö meS, sem hafSi hlunnindi. Þar eru húsin oftast minna virði samanboriS viö jöröina.* Væri nú jöröin hýst vel, og þyrfti ekki meiri hús en þarf aö meSaltali hjer í firðinum, ætti að vera vanda- laust að finna jarðarverSiö af hreinu tekjunum, ef þær þá eru þektar. En aS finna þær, meta húsin, og finna hve mikil hús eru nauösynleg á hverri jörS, þaö er vandaverk. Og þaS veröur líklega vanþakklátt verk líka. Matsmennirnir verSa ekki öfunds- verSir, en sýslunefndirnar þurfa vel aö vanda val þeirra. Páll Zóphóníasson. * Annars eru jarðir víSa ofbygöar. Húsin eru mikið meiri en þau þurfa aS vera og öllum þeim jörðum er hjer slept. SumstaSar eru húsin á jöröinni orðin meira viröi en jörSin sjálf. Á öðrum stöSum vanta ýms nauðsynleg hús og verö allra húsa er ekki meira en einn tíundi af verði allrar jaröar- innar. Þær eru ekki heldur í meöal- talinu. Á báðum jöröunum geta þó bændunir veriS jafn ánægöir og lið- iö jafn vel. Kröfurnar til lífsins eru misjafnar. Andrjes Björnsson. Leiðrjetting og ættarágrip. í 23. tbl. „ísafoldar“ þ. á. er minst á hiS sviplega fráfall cand. phil. And- rjesar Björnssonar Skagfiröings. Þar getur helstu æfiatriSa hans, og mun mikið rjett meS þau fariS. En Björn faðir Andrjesar sál. býr ekki á Sauð- árkróki, eins og „lsafold“ segir,, og hefur aldrei búiS þar. Björn býr nú á Krossanesi í Hólmi í SkagafirSi, en hefur áöur búið á Reykjarhóli,Brekku og Löngumýri. Allar þessar jaröir liggja í Seiluhreppi, og á Löngumýri var Andrjes sál. fæddur. Þar byrjaði faöir lians búskap eftir foreldra sína, sem þangaS höfSu flutst úr Fljótum og hjetu Bjarni og ArnfríSur, og var hún dóttir Sölva bónda á BræSrá í SljettuhlíS, er talinn var manna fróö- astur af alþýöumönnum á sinni tíð, enda stórgáfaöur, þótt sjerlegur þætti hann nokkuö. Fyrri kona Björns í Krossanesi og móöir A. sál. var Mar- grjet Andrjesdóttir, bónda í Stokk- hólma, og konu hans Herdísar Pálma- dóttur. Foreldrar Andrjesar í Stokk- hólma voru Björn bóndi á Valabjörg- um, Ólafsson frá Valadal, Andrjes- sonar í Valadal, og Margrjet Björns- dóttir bónda á Auðólfsstööum í Langadal, Guömundssonar bónda á AuSólfsstööum, Björnssonar bónda x Valdarási. BróSir Margrjetar konu Björns á Valabjörgum var Ólafur Björnsson bóndi á AauöólfsstöSum, faöir Arnljóts síSast prests aö Sauöa- nesi, Björns bónda i Finnstungu, Björns bónda í Eyhildarholti og Ingi- bjargar konu Illuga bónda Jónasson- ar frá Gili í Svartárdal, og fleiri voru þau systkin. Gísli KonráSsson sagnfr. telur þá Auöólfsstaöamenn gáfaöa mjög, enda virðast hæfileikar í þeirri ætt vera kynfastir, og Espólín kallar Ólaf bónda á AuðólfsstöSum „laga- mann“ Húnvetninga á þeirri tíö. For- eldrar Herdísar, konu Andrjesar í Stokkhólma, voru Pálmi bóndi í Syðravallholti og kona hans Ingibj. Jónsdóttir. En foreldrar Pálma voru Magnús bóndi i Vallholti, Pjeturs- son sterka frá Stórugröf, Eyjólfs- sonar. Og kona Magnúsar Ingunn Ólafsdóttir bónda á Frostastööum. En systkin Ingunnar voru Ólafur drátt- listarmaöur í Túnsbergi, ÞuríSur kona Benedikts Gröndals eldra, og Ingibjörg, kona Björns prests Jóns- sonar í BólstaSahlíS, Ólafur bóndi á FrostastöSum var nákominn afkom- andi Guöbrands biskups á Hólum, og má rekja þá ætt til fornmanna. ÞaS var alls ekkert undarlegt, þó Andrjes sál. væri vel gefinn, því hann átti til fjölbreyttra hæfileika að telja í báöum ættum. Ólafur frá Dúki. Eggert Claessen yfirrjettarmálaflutningsmaður. Pósthússtræti 17. Venjulega heima kl. 10—11 og 4—5. Talsími 16. Nokkrar húseignir á góSum stöðum í bænum fást keypt ar nú þegar. Mjög góðir borgunar- skilmálar. Væntanlegir kaupendur snúi sjer til SVEINS JÓNSSONAR. Til viðtals í veggfóðursverslun Sv. Jónssonar & Co., Kirkjustræti 8, kL 3—6 síBdegis. PrentsmiSjan Rún.

x

Lögrétta

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.