Lögrétta - 12.04.1916, Qupperneq 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
LOGRJETTA
Afgreiðslu- og innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON,
Bankastræti II.
Talsími 359.
Nr. 17.
Reykjavík, 12. apríl 1916.
XI. árg.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin sauniuð flest.
Þar eru fata'efnin best.

Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
r.
Lárus Fjeldsted,
Y f irrjettarmálaf ærslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síðd.
Skattamáladeilan.
Fátt er of vandlega hugað.
Eftir Jón G. Sigurðsson á Hofgörðum
á Snæfellsnesi.
(NiiSurl.)
Rjett er þaS eigi hjá hr. Sv. Bj. um
öll þau gjöld, sem lögö hafa veriö á
aö nýju núna eftir aldamótin, aö mik-
ill meiri hluti þeirra falli á sjávarút-
veginn, t. d. má nefna toll á korn-
vöru, sóknargjöld, bjargráöasjóös-
gjald og fl. Annars viröist þaö mið-
ur vel fallið til að auka samúð milli
sjómannastjettarinnar og bændastjett-
arinnar að hælast yfir því, að sjávar-
útvegurinn beri landbúnaðinn ofur-
höi. Fyrst sjávarútvegurinn er arð-
meiri og rekinn með meiri kröftum,
er ekki nema eðlilegt að hann beri
þyngri byrðar. En þessum samúðar-
postulum gleymist að geta þess, að
sjávarútvegurinn hefur að nokkru
leyti vaxið og eflst einmitt á kostn-
að landbúnaðarins. Hann hefur ásamt
kaupstöðunum teygt til sín vinnu-
krafta ofan úr sveitum landsins, og
þó að það sje í sjálfu sjer gott og
blessað að hann eflist sem mest, þá
er það miður gott, ef landbúnaðurinn
getur ekki þrifist að sama skapi, eða
líður mikið tjón við vöxt og viðgang
sjávarútvegsins. Að líkindum er eng-
inn reikningur til yfir það, hve marg-
ir af sjómönnum hafa notið uppeldis
í sveitunum, þroskast þar og orðið að
dugandi mönnum á kostnað landbún-
aðarins, en óefað munu þeir fleiri
vera en sveitamenn, er uppeldis hafa
notið á kostnað sjávarútvegsins. Væru
nú allir þeir vinnukraftar, sem land-
búnaðurinn þannig hefur mist úr sinni
þjónustu, metnir til peninga, mundi
koma fram allmikil fjárhæð, og þótt
sjávarútvegurinn, sem nú stendur í
blóma, endurgildi einhvern hluta þess
fjár með gjöldum í alþjóðar þarfir,
virðist það eigi mjög mikil óbilgirni.
— Þetta er hjer eigi sagt í því skyni
að auka ríg á milli þessara tveggja
stjetta, sjómannastjettar og bænda-
stjettar, en þar eð eigi virðist trútt
um að verið sje að blása eldi að
slíkum kolum með vanhugsuðu
fleypri og fimbulfambi, ber nauðsyn
til að skýra málið frá rótum.
Heldur virðist hr. Sv. Bj. hafa horn
í síðu tollanna á aðfluttum vörum,
og verður eigi sjeð, að hann geri
neinn greinarmun á því, hverjar vör-
ur það eru, sem tollar eru á lagðir.
Hallarnir við slíka tolla hafa nú aðal-
'ega verið taldir j)eir, að tollarnir
komi ranglega niður á einstaklinga
þjóðfjelagsins. En hr. Sv. Bj. hefur
fundið öldungis spónnýjan galla á
þessum tollum, sem er sá, að kaup-
maðurinn leggi tollinn stundum jafn-
vel margfaldan á vöruna. Þessa stað-
hæfingu held jeg verði erfitt að
í Englandi hafa sárir hermenn m. a. stytt sjer stundir með því að búa
til ýmsa gagnlega muni úr skotvopnabrotum, og er sagt að verðlaun
hafi verið veitt fyrir að gera þetta sem haglegast. Nokkrir slíkir munir
eru sýndir 'hjer á myndinni.
sanna, því litil trygging fyrir sann-
gjörnu verði á vörum virðist í j>ví
fólgin, að þær sjeu tollfríar. Toll-
urinn getur alls eigi veitt kaupmönn-
um neitt sjerstakt tækifæri til þess að
selja vöruna við ósanngjarnara verði
heldur en ef hún væri tollfrí. En væri
nú þessu svo háttað, sem reyndar nær
engri átt, mundi þá öllu minni hætta
á því, að útflutningsgald af ’ ýörum
væri margfaldað? Þessa æðri og
betri þekkingu á tollmargfölduninni
virðist hr. Sv. Bj. hafa öðlast eftir
síðasta þing, þvi þá mun hvorki hann
nje aðrir hafa talið hættu á marg-
földun útflutningsgjaldsins.
Það mun lengstum verða svo, að
skattar og tollar, í hverri mynd sem
eru, verði eigi rjettlátir taldir af öll-
um. Og seint hygg jeg að auðnist
að finna þann tollstofn eða skatt-
stofn, sem al-rjettlátur sje.
Að flestar J)jóðir, sem búið hafa
undir tollum, kvarti svo sárt undan
þeim, hygg jeg of djúpt tekið í ár-
inni. Raddir einstakra stjetta eða ein-
stakra manna eru eigi ávalt raddir
alþjóðarinnar. Og hverjar eru þær
menningarþjóðir, sem eru í undirbún-
ingi með afnám tollanna?
Jeg veit eigi betur en vjer íslend-
ingar höfuð farið að dæmum annara
þjóða í tolllöggjöfinni alt til þessa.
Það er fyrst nú, að hin nýja stefna
virðist ætla að ryðja sjer til rúms.
Hún kemur skýrt fram á síðasta al-
þingi. Þá sjer löggjafarvaldið væn-
legra að leggja skatt á afurðir lands
og sjávar en ýmsa aðflutta vöru, sem
landsmenn gætu þó minkað við sig
að miklum mun og jafnvel án verið
. sumrar hverrar. Mundi nú ekki hafa
verið margfalt skynsamara að knýja
landsmenn með tollum til þess að
minka kaup á ýmislegri munaðarvöru
og öðrum gagnslausum hjegóma,
glysi og glingri, sem hingað flytst
frá útlöndum, heldur en að rýra
björg fólksins með óeðlilegum gjöld-
um af nauðsynjaframleiðslu i landinu
sjálfu? Engum, sem um þetta hugs-
ar með skynsamlegri gætni, getur
blandast hugur um slíkt. Svipað sýn-
ist mega segja um þá nýbreytni, að
taka upp hina svo nefndu beinu
skatta í stað tollanna. Beinir skattar
á eignarjettinn eru í raun og veru,
eins og áður er tekið fram, óbeinir
skattar á framleiðslu manna, og jreir
hljóta J)ví að rýra en eigi efla hag
þjóðfjelagsins í heild sinni. Það getur
vel verið, að beinir eignaskattar sjeu
bráðnauðsynlegir til þess að takmarka
auðvald einstaklinga, J)ar sem svo er
ástatt, að slíkt gerir vart við sig eða
vofir yfir, en hjer á landi mun nú að
svo stöddu varla hætt við þeim voða,
að minsta kosti ekki í landbúnaðin-
ttm. Hið helsta í því efni virðist vera,
ef einstakir menn næðu að leggja
undir sig margar bújarðir og yrðu á
þann hátt ofjarlar í sveitunum, en
við J)essu virðist megá sporna með
eins konar hámarks skatti, í líkingu
við uppástungu hr. Jóns H. Þorbergs-
sonar. Slíkur skattur ætti helst að
Tryg,g,ing‘
fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð er að versla við
V. B. K.
Landsins mestu birgðir af:
Vefnaðarvörum Pappír cg ritföngum
Sólaleðri og skósmíðavörum.
Pantanir afgreiddar um alt ísland.
Heildsala. Smásala.
Vandaðar vörur. Ódýrar vörur
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
vera svo hár, að fáir sem engir vildu
vinna til að greiða hann, og gæti hann
J)ví eigi orðið tekjugrein sem nokk-
uru verulegu næmi.
En að leggja skatt á állar eignir,
jafnt hins efnalitla og sæmilega
efnaðs manns, getur aldrei orðið
rjettlátt. Með mörgum dæmum mætti
sýna slíkt og sanna, en þess gerist
varla J)örf, og sleppi jeg J)ví að svo
stöddu.
Það er vissulega satt, að tollar vor-
ir koma að sumu leyti misjafnt nið-
ur á menn, en þótt svo sje, virðist
hin leiðin enn varhugaverðari.
Það má kalla það fagra og göfuga
hugsjón, að vilja velta sem mestum
byrðum yfir á ráðdeildarmennina og
dugnaðarmennina, máttarstólpa þjóð-
fjelagsins, til þess að hinir eigi þess
hægra með að lifa eftir sínu höfði, en
varla mundi slíkt reynast í fram-
kvæmdinni mjög affarasælt fyrir land
og lýð. Efnaleysi, vesalmenska, ráð-
leysi og dáðleysi eru að ýmsu leyti
sjálfskaparviti, og lítil framfarahvöt
mundi J)að reynast , að binda hinum
betri mönnum alla syndabagga vesal-
mennanna og ráðleysingjanna. Hirí
frjálsa samkeppni í baráttu lífsins
með sem minstum takmörkunum virð-
ist ómissandi. — Jeg get eigi stilt
mig um að tilfæra hjer nokkrar setn-
ingar úr ritgjörð eftir Einar heitinn
Ásmundsson í Nesi (Búnaðarrit 3. og
4. ár). Þær hljóða svo:
„.... misskilinn mannkærleikur er
það, að veita hinum óráðsama fjár-
stofn og fje með annari hendinni, en
svifta hinn íáðsetta þessum gæðum
með hinni. Það hafa, að því er sög-
ur segja, verið til þjófar og ræningj-
ar, sem hafa fylgt þeirri reglu, að
stela og ræna frá efnuðum mönnum
til að gefa hið stolna og rænda aftur
öðrum fátækari. En ætli það mann-
fjelag væri nokkru betur farið, þar
sem margt væri af slíkum mönnum?
Ætli ekki verði rjettara, eðlilegra og
affarasælla að lofa ,þeirri niðurröð-
un í náttúrunni, sem einu sinni hefur
verið sett‘, að halda sjer, svo hver
fái í friði og frelsi að sá og upp-
skera, eftir því sem hann hefur dug
og dáð til ?“
Hjer kveður dálítið við annan tón
en hjá hr. Sveini Björnssyni. En held-
ur virðist hjákátlegt, að reka sig á
aðra eins málsgrein og þessa innan
um alt moldviðrið hjá honum: „Og
markið, sem að er stefnt, á að vera,
að menn fái að halda sem mestu af
vinnu handa og heila, af þeirri fram-
leiðslu, eða þeim hluta framleiðsl-
unnar, sem er þeirra verk, verk e i n-
staklingsins.
Þessi málsgrein kemur eins og
skollinn úr sattðarleggnum, og er ó-
skiljanlegt, hvernig hann hefur getað
fengið af sjer að smeygja slíku inn í
ritsmíð sina, J)ví að J)að ríður svo á-
takanlega í bága við kenningar hans
i ölluni atriðum. Það væri víst röng
tilgáta, að J)etta væri gert til þess að
ritsmiðin öll og höfundur hennar
fengju á sig yfirskin rjettlætisins og
Asg. G. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti !, Reykjavík,
selja:
Vefnaðarvörur. — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innrifatnaði.
Regnkápur. — Sjóföt. — Ferðaföt.
Prjónr.vörur.
Netagarn. — Línur. — Öngla. — Manilla.
Smurningsolíu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan af lanli svarað um hæl.
samviskuseminnar. Og fjarri sje mjer
að leiða nokkrar getur að slíku.
Fáir hygg jeg fallist á, að mikið
af verðhækkun alls lands stafi eigi af
verkum einstaklingsins. Það eru svo
mörg dæmin deginum ljósari um það,
hversu einmitt fjöldi einstakra bænda
hefur bætt jarðir sinar af eigín ram-
leik og á þann hátt margfaldað verð-
mæti þeirra. Að ýmsar framkvæmd-
ir, sem gerðar eru fyrir almanna fje,
svo sem samgöngubætur, eigi sjer-
lega mikinn þátt í verðhækkun jarða
út um land, er sömuleiðis óhætt að
mótmæla. En þótt svo sje, sem auð-
vitað er rjett, að verðhækkun jarða
stafi meðfram eða að einhverju leyti
af þróun og framförum þjóðfjelags-
ins, þá er fjarri öllum sanni að gera
verðhækkunina sjerstaklega skatt-
skylda í samlagssjóð þjóðarinnar fyr-
ir þá sök. Fyrir slíka verðhækkun er
eigandinn talinn þeim mun efnaðri
maður sem henni nemur. Á hann er
lagt hærra sveitarútsvar og ýms önn-
ur gjöld fyrir vikið, svo að hann
greiðir þjóðfjelaginu þannig vexti af
hækkun jarðarinnar. Það land og sú
jörð, sem hækkar að verðmæti fyrir
umbætur, eykur að sama skapi fram-
leiðslu, en aukin framleiðsla er þjóð-
fjelaginu bæði beinlínis og óbeinlínis
til styrktar. Eigandi landsins og not-
andi greiðir þannig jafnt og þjett
þjóðfjelaginu vexti — oft mjög háa
— af allri verðhækkun þess, eins
þeirri, sem stafar algjört af dugn-
aði hans og atorku.
Það mætti segja um jörðina, að
1 hún væri grundvöllur framleiðslunn-
!- ar eða fyrsta skilyrði fyrir henni, inn-
J an þeirra takmarkana, sem árferði o.
fl. setur. En hvernig er þá unt að
gera jörðina að skattstofni án þess
framleiðslan verði jafnframt skatt-
stofn ? Það er með öðrum orðum:
Jörðin gefur ekkert af sjer án vinnu,
og allur skattur, sem á hana er lagð-
ur, kemur niður á framleiðslu þeirri,
er af henni fæst með vinnunni. En
ranglátara er auðsjáanlega að miða
skatthæðina við jörðina, því að arður
jarðarinnar, framleiðslan, er misjafn,
eins og allir vita. Annars er þessi
kenning hr. Sv. Bj. svo frámunalega
vanhugsuð, að það nær engri átt að
fara um hana mörgum orðum.
Áður en jeg lýk máli minu, verð
jeg með mikilli virðingu fyrir lær-
dómi og þekkingu hins hálærða
manns, að gera örfáar athugasemdir
við málið á ritsmíð hans:
1. „Þing sat“. Ekki er þetta ís-
lenska. „Að sitja þing“ er rjett mál,
en hitt bögumæli. 2. „Viðskiftateppa“
mun vera nýgjörvingur, myndaður
líkt og „þvagteppa", en eigi er orðið
sjerlega fagurt. 3. „Afhroði" virðist
nýmæli höf., en það er ramvitlaust í
alla staði. Liklega á það að vera sama
sem „úrþvætti". „Afhroð“ er til i ís-
lensku máli, en það á ekkert skylt við
þennan „afhroða“, sem er vitleysa.
4 „Undirstrika" = understrege á
dönsku, mesta rasbaga. 5. „Legið ann-
að fyrir“ á líklega að vera sama sem
„legið annað til grundvallar". 6. „At-
huga málið með rósemi“, hefði átt að
vera: „athuga .... með gætni“. 7.
„Tekið sönsum". Þetta er hálfdanskt
viðrinismál. 8. „Það gott viðurværi“
og „siðmenning J)að langt komin“.
Hjer er „það“ haft i staðinn fyrir
„svo“. Auðsjáanlega er þetta komið
úr dönsku. 9. „undir öllum kringum-
stæðum“ er danski talshátturinn:
„Under alle Omstændigheder“. 10.
„Hvert rjettlæti er þá að finna i J)vi
að segja ....“ Heldur skemtileg ís-
lenska eða hitt þó heldur! 11. „Leggja
um skattana". „Leggja um“ er dönsk
rasbaga = omlægge. 12. „Knjesetja".
Þetta orð notar höf. i óeiginlegri
merkingu, sem virðist eiga miður
vel við um skatta. — Fleira mætti
ef til vill finna af svo góðu, ef vel
væri leitað.
Næsta ritsmíð hr. Sv. Bj. ætti að
verða svo úr garði gjör, að hann yrði
eigi til athlægis fyrir móðurmál sitt.
Jeg læt nú þessar athugasemdir
mínar nægja um sinn. Ef til vill
mætti síðar sýna þessum hálærða
herra enn betur en hjer er gert, að
hann er ekki eins spakvitur og hann
heldur.
20. febr. 1916.