Lögrétta - 12.04.1916, Blaðsíða 2

62
LÖGRJETTA
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð 5 kr. árg. á
Islandi, erlendis kr. 7.50. Gjalddagi I. júlí,
Launakjör presta.
Það var einu sinni í vetur minst
á það í aösendri grein í „ísafold", aS
heyrst hefSi aS launanefndin, sem set-
iS hefur á rökstólum í vetur og situr
enn, mundi ekki ætla aS gera neinar
tillögur um breytingar á launakjör-
um presta, og þótti greinarhöfundi
þaS ótrúlegt, þar sem laun presta eru
svo lág í samanburöi viö laun annara
opinberra starfsmanna þjóSarinnar.
Jeg hef fulla ástæöu til aö ætla aö
þessi orörómur muni þó rjettur. Býst
jeg viö aö launanefndin muni líta svo
á, aS þótt sveitaprestar sjeu aö vísu
lágt launaSir, þá sjeu þeir þaö betur
settir en aörir embættismenn, aS þeim
sjeu ætlaöar fastar bújarSir, oftast
góSar, og svo lágt metnar til eftir-
gjalds, aS laun þeirra sjeu í raun og
veru hærri en tölurnar sýna. Hitt býst
jeg viS aö hún sje sammála um flest-
um kunnugum, aS laun kaupstaöa-
■ presta sjeu alveg óviSunandi.
En því reynir nefndin þá ekki til
aS bæta þau? spyrja ýmsir. — ÞaS
væri óskandi aS hún reyndi þaö, —
en ekki kæmi mjer þaö á óvart, þótt
hún slepti þvi og segöi eitthvaö á
þessa leiS: Fyrir fáum árum var ger
gagngerS breyting á launakjörum
presta, og hafa sárfáar óánægjuradd-
ir heyrst um þær breytingar, svo aö
ætla má, aö meginþorri presta sje all-
vel ánægSur meS þau lög. Auk þess
er til þingsályktunartillaga hjá land-
stjórninni frá neöri deild alþingis fyr-
ir fáum árum, þar sem skoraS er á
stjórnina aö undirbúa lög um skiln-
aS ríkis og kirkju, og vjer vitum ekki
nema stjórnin komi meö slík lög þá
og þegar, og virSist því óþarfi aS vera
aS gera breytingartillögur um laun
þjóökirkjupresta, þegar vera má aS
dagar þeirra sjeu brátt taldir vor á
meöal.
Jeg fullyrSi ekkert um aö launa-
nefndin ætli sjer aS færa þessar á-
stæSur fyrir afskiftaleysi sínu af
launakjörum prestastjettarinnar, þótt
jeg hafi heyrt eitthvaS í þá átt; en
hitt veit jeg aö margir, sem vilja
hugsa um þessi málefni meS allri
sanngirni, álykta svipaS þessu. Sum-
ii bæta því og viö, aS nú sje svo mik-
ill glundroSi orSinn í allri stefnuskrá
þjóökirkjunnar, þar sem hver hönd-
in er á móti annari, aö hann hljóti aS
verSa henni aö fótakefli. Prestaefn-
unum sjeu t. d. fluttar „spiritistiskar“
og nýguöfræöilegar kenningar, sem
heföu veriS taldar gjörsamlega ólút-
erskar til skamms tíma vor á meöal,
og eru taldar þaö enn meöal ýmsra
vina kirkju vorrar. Haldi slíku áfram,
sje allsennilegt aS þjóSkirkjan hætti
aö eiga nokkurn rjett til aö kallasí
lútersk og hljóti jafnframt aö missa
rjettindi þjóSkirkjunnar, nema lög-
gjafarvaldiö stofni til einhverrar ný-
tísku „þjóökirkju“, þar sem öllum
trúarbrögöum sje gert jafnt undir
höfSi.* Búast flestir viö aö alþingi
muni fúsara til aö höggva alveg sund-
ur sambandiö milli ríkis og kirkju, en
aö fara aS löghelga stefnuleysiö í
kirkjumálum og skipa þeim aö vera
saman, sem enga samleiö eiga í trú-
málum.
Þannig er skoSun ýmsra mætra
manna, og svo geldur prestastjettin
þessa og fær engar umbætur á launa-
kjörum sínum.-----------
Því fer fjarri aö jeg telji rjettmætt
og sanngjarnt aS svona sje fariö meö
þetta mál. HvaS sem fyrnefndri
þingsályktun og öllum trúmálaágrein-
ingnum líöur, tel jeg langsennilegast,
aS allmörg ár líSi þangaö til þjóS-
kirkja vor er alveg úr sögunni. — Ber
margt til þess, sem of langt er hjer
aö telja.
En jafnvel þótt sambandinu yröi
bráölega slitiS, væri þjóöinni hvorki
minkun nje skaöi aö launa þjóökirkju-
prestum sómasamlega undir endalok-
in. Hver sem hugsar um, aS presta-
* Sýnilegt er hvert s u m i r stefna,
þegar jafnvel ísafold leyfir (1. þ. m.)
einhverjum Steinþóri aö segja um
mikilsháttar samherja blaösins í trú-
málum (B. Kr. bankastjóra): „Hann
leggur stund á alls konar hjátrú og
hindurvitni og býst liklega viS aö
þessi átrúnaöur hans veröi gerður
hjer að ,landstrúarbrögSum‘“.
Höf.
Árferdi á íslandi í ÍOOO ár,
cftir Þorvald Thoroddsen, kemur út í 3 heftum. Af því aö upplagiö er
lítiö, er þaS hyggilegast fyrir þá, sem vilja eignast bókina, aö gerast á-
skrifendur aö henni sem fyrgt. TekiS á móti pöntunum í
Bókaverslun Arinbjarnar Sveinbjarnarsonar.
Matth. Jochumsson:
L j 0' ð m æ 1 i.
Úrval.
Valið hefúr í samráði við höfundinn Guðm. Finnbogason dr. phil.
Stór bók og eiguleg.
Kostar kr. 3.50. Innbundin kr. 4.50.
Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar.
A u g’ 1 ý s i n g.
Nú er þriöja tilraunin af líku tægi og áður á feröinni, sem jeg vona
aö geta bugaö. („Port Reykjavík“ og „KaupfjelagiS Ingólfur" áöur).
Eftirfylgjandi yfirlýsingu hef jeg í dag sent skrifstofu Árnessýslu:
Skrifstofa Árnessýslu, Eyrarbakka. Til frekari aSgeröa, mótmæli jeg,
í samræmi viö ummæli’ mín á síðasta skiftafundi, algjörlega sölu á
eignum undan búi okkar Ólafs heitir.s Árnasonar, sjerstaklega á eign-
inni Þorlákshöfn í Árnessýslu, og biö aS þetta sje nú þegar innritað í
afsals og veðbrjefabækur Árnessýslu.
Reykjavík io. apríl 1916.
Margrjet Árnason.
efnum skuli boönar 1300 kr. í árs-
laun eftir 9—10 ára skólanám —
miklu minna en meöal hásetar fá á
togurunum — hlýtur aS furSa sig á,
aö nokkur skuli líta viö þeim boöum.
Satt er þaS, aS góðar bújaröir eru
mikils virSi fyrir þá, sem hafa góS-
an bústofn og kunna vel til búskap-
ar. En flestallir kandidata vorra eru
öreigar aS loknu námi, svo aS bú-
stofninn veröur í fyrstu skuldafje
tómt, og þar sem sveitapiltunum, er
ljúka embættisnámi, fer tiltölulega
óSum fækkandi, þarf ekki aö búast
viö aS þorri kandidatanna kunni svo
aS fara meö bújörSina, aö mikill
hagnaSur veröi aö. — Um kaupstaS-
arpresta er þaö og bersýnilegt, aS
þeim er ómögulegt, sjeu þeir fjöl-
skyldumenn, aS lifa af 1300 kr. —
Vel veit jeg þaS, aS þeir fá 200 kr.
viöbót eftir 12 ára embættisstörf og
200 kr. eftir önnur 12 ár, en skamt
hrekkur sú launaviöbót til aS kosta
börn sín til náms viö nokkurn utan-
hjeraösskóla.
„Gleymdu ekki aukatekjunum,“
segir einhver. — Sei, sei, nei. — Jeg
skal minnast þess, aö þær hrökkva
fyrir húsaleigu í stærstu kaupstööun-
um, en heldur ekki nema þar. Og
fróðlegt þætti mjer aS vita, hvaSa
öörum embættismönnum en þjóS-
kirkjuprestum væri talið það til tekna
aö þurfa aS fara hálfa eSa heila dag-
leiS á sjálfs sín kostnaö aS öllu leyti
og fá aS launum „hátt á aðra
krónu“(!), eins og prestar fá fyrir
barnsskírnir í víSlendu prestaköllun-
um. Oftast nær eru aukaverk presta
borguS svo lágu verSi, aS engum
nema prestum væru talin þau tekjur.
TækifærisræSur viS jarSarfarir og
hjónavígslur eru t. d. oftast borgaöar
5 til 10 sinnum lægra verSi en fáein
tækifærisstef frá einhverju skáldinu,
ÞaS þykir m. k. í mörgum kaupstöS-
um ómynd aS bjóSa skáldi minna en
25 kr. fyrir erfiljóö, og eigi efnaSir i
hlut, „má þaS varla minna vera“ en
50 kr„ en þaö þykir oftast meira en
nóg aö borga prestinum 5 kr. fyrir
líkræöuna, eins og þaS er nú oftast
nær vandalítiS eSa hitt þó heldur, aS
semja líkræSu svo í góöu lagi sje.
— Fermingu barna í fjölmennum
kaupstööum má líklega helst telja til y
tekna, en í sveitunum er ööru máli aS
gegna, því þar sem um nokkurn veru-
legan fermingárundirbúning frá
prestsins hálfu er aö ræöa, eru börn-
in búin aö koma svo oft á heimili
prestsins og þiggja þar ýmsari greiöa
fermingarvoriö, aS gróSi prestsins
er ekki stórvægilegur, þótt 6 til 10
kr. sjeu borgaöar fyrir ferminguna.
Þaö er gamall íslenskur ósiöur, aö
tala um „ágirnd presta“, sbr. bögu-
mælið : „seint fyllist sálin prestanna",
en þann ósið hygg jeg stafa mest-
megnis frá því að prestar vorir um
langan aldur voru einu embættismenn
þjóSarinnar, sem beinlínis urSu aö
heimta inn laun sín sjálfir. Töldu
margir þau óspart eftir, eins og raun-
ar er enn all-alment um öll opinber
gjöld. Veit jeg aS þær eftirtölur hafa
lamað svo kjark ýmsra presta, aö
þeir fást ekki til aS kvarta opinber-
lega um sultarlaunin, sem þjóöin ætl-
ar þeim. VirSist stundum eins og þeir
sumir sjeu að hugsa um aS biðja
menn aö afsaka, aö þeir skuli þurfa
nokkuö að lifa á. — ÞaS eru flestar
aörar stjettir, æöri sem lægri, ófeimn-
ari aö fara fram á launahækkun, og
gengur því einnig fljótar aö fá hana
en prestunum.
Breytingarnar, sem löggjafarvaldið
geröi á launakjörum presta fyrir
nokkrum árum, voru aS því leyti til
bóta, aö þá losnuöu prestar viö inn-
heimtuna, 0g sömuleiðis bættist dá-
lítið við ljelegustu prestalaunin. En
jafnframt fylgdu þeim brauöasam-
steypur, sem engin trúrækin þjóS
mundi hafa sætt sig viö, og tekju-
missir i öllum prestaembættunum,
sem áður höfSu veriö lífvænleg.
Enginn sanngjarn maður getur því
furðað sig á, þótt óánægja presta fari
vaxandi eftir því sem fleiri fyrver-
andi „góð brauð“ komust undir nýju
lögin, og gildi peninga þverrar.
Allmörg prestsetur þessa lands hafa
verið um langan aldur höföingjasetur,
menningarlindir 0 g örugt athvarf
snauöum mönnum og ráöþrota, aöal-
lega af því aö þeim voru ætlaöar svo
góöar tekjur, aö dugandi prestum
þótti vert aö keppa um þau. En þaö
smáhverfur — þjóðinni til tjóns og
minkunnar, þegar öll prestsembættin
að heita má eru orðin jafn tekjurýr,
svo að prestar með nokkra fjölskyldu
verða aö berjast viö stööuga fátækt
eöa leggja sig i framkróka um aö ná
i einhverja aukaatvinnu jafnt á gömlu
„bestu brauSunum" sem annarstaSar.
AS lokum skal jeg leyfa mjer aS
tilgreina hjer kafla úr nýkomnu brjefi
frá rosknum sveitapresti, þar sem
vikiS er aö þessu. Kaflinn hljóöar
svo:
„Laun presta finst mjer óhæfilega
lág, bæöi í sambandi viö marga aöra
embættismenn og eins vegna dýrtíS-
arinnar, er kemur einnig mjög niður
a prestum í sveitum, vegna hins háa
kaupgjalds, en arSurinn af litlu búi
ekki nærri aö sama skapi. Hef verið
mótfallinn skilnaöi ríkis og kirkju,
eri hygg aö þetta, ásamt ööru fleiru,
kunni aS draga til skilnaöar eöa flýta
fyrir honum. Þykir mjer ólíklegt, að
unga menn fýsi aö velja sjer prests-
stöðu meS þeim alveg óboölegu laun-
um er þeim standa til boSa, þvi aS
þó aö þeir sjeu boöberar góös mál-
efnis, þurfa þeir aö sjá sjer farborða
efnalega. En jeg fæ ekki sjeö, hvern-
ig ungir prestar eignalausir eiga aö
geta reist bú og kvongast, ef þeir
hafa ekkert annaS viS aS styðjast en
þessi lágu prestslaun."----
Jeg ætla aS bæta því einu viö, aö
mjer viröist þurfa annaS hvort frá-
bæra fórnfýsi og trúaráhuga eöa
verulegt fyrirhyggjuleysi til þess aö
taka aö sjer prestsstööu eins og sakir
standa nú hjá þjóð vorri. —
Væntanlega láta einhverjir prestar
til sín heyra um þetta mál í blööun-
um. Þeir þurfa ekki, fremur en aðrir,
aö búast viö aS kjör þeirra sjeu bætt
nema þeir sýni greinilega aS þeim sje
ekki „hjer um bil sama“ um hvaö
þeim sje ætlað.
Sigurbjörn Á. Gislason.
S.s. „Ceres“ á Sauðarkróki.
Framúrskarandi dugnaður skipstjóra.
Meö þessari yfirskrift birtist í 8.
tbl. Lögrjettu greinarstúfur undir-
skrifaður af nokkrum kaupmönnum
og verslunarstjórum á SauSárkróki.
Er þar rjett skýrt frá, aS engin til-
tök hafi veriS aö afgreiða Ceres þ. 3.
tebr. og aö skipstjórinn hafi gert þau
boö i land, aS ef hann ekki gæti
fengið afgreiSslu næsta dag, legSi
hann vörurnar upp á Hofsósi eSa —
ef vörumóttakendur fremur óskuöu
þess — á ísafirði.
Á Hofsósi lá Ceres þ. 4. án þess
unt væri aS vinna aö uppskipun.
Aö morgni hins 5. var logn á Sauö-
árkróki, en mikið brim. Símaði jeg
þá kl. 9 til afgreiðslumanns hins Sam-
einaöa á Hofsósi og baö hann, ef unt
væri, aö láta skipstjóra Lydersen vita,
aö ef hann kæmi þá, mundi senni-
lega takast aö senda póst og farþega
um borö, en um aSra afgreiðslu væri
alls ekki aS ræöa vegna brims. En þá
var brim svo mikiS á Hofsósi, aS af-
greiðslumaðurinn áleit mjög hæpiö,
aö unt væri að senda um borö, enda
var það ekki gert og Ceres lagði á
stað kl. um 10 beint til hafs.
í grein þeirri, er hjer um ræöir,
stendur:
„Nú, þegar línur þessar eru skrif-
aðar, kl. 3 e. m„ er veSriS orSiö þann-
ig, aö hægt er aö afgreiöa skip hindr-
unarlítiS og sjógangurinn minkar nú
óðum “
Þetta er ekki rjett. Kl. 3 heföi ekki
veriö nokkur tiltök aö komast fram
í skipið, þótt legiS hefSi á höfninni,
því þá var kominn stormur og brim-
iö var meira en um morguninn. Enda
öllum nú kunnugt um, hve afskaplegt
veöur Ceres hrepti á leiðinni til ísa-
fjarðar, og munu aö minsta kosti far-
þegar þeir, er þá voru meö Ceres,
kunna aö meta dugnaö skipstjóra.
Þaö var mjög leitt, aö nokkrir far-
þegar uröu strandaglópar, en sjálf-
um sjer geta þeir um kent, því eng-
inn bað þá um aS fara í land og
þeim var vel kunnugt um boö þau,
er skipstjórinn gerSi í land.
Lydersen skipstjóri hefur nokkur
undanfarin ár komiS hingaö til lands
sem skipstjóri og ætiS sýnt hina
mestu lipurð og fullan vilja á því, að
koma fram gagnvart öllum eins og
góöum og duglegum skipstjóra sæm-
ir, og er enginn efi á aö honum hef-
ur lánast þaö. Er jeg þess fullviss, aö
hinir háttvirtu undirskrifendur grein-
arinnar munu sannfærast um þetta,
þegar þeir fara aö kynnast Lydersen
nánar.
p. t. Reykjavik 28. mars 1916.
Kristján Blöndal.
Strídið.
Síðustu frjettir.
Frjettir þær, sem nú berast af stríS-
inu, eru mjög í molum og ekki glögg-
ar. Sóknin heldur áfram hjá Verdun,
bæöi austan og vestan við Maasfljót-
iö, og miðar Þjóöverjum eitthvað
áfram, en mjög hægt. Frakkar telja
enri örugt, aS borgin verSi varin, en
Þjóöverjar hitt, að þeir taki hana áS-
ur lýkur. En hverju sem menn vilji
heldur trúa um þetta, þá er hitt óneit-
anlegt, aö viðureignin þarna er önnur
en ráö hafði verið fyrir gert af
bandamönnum. Þeir höföu ráögert á-
kafa sókn á vesturvígstöövunum meS
byrjun þessa vors, en reynslan er, enn
sem komið er, þvert á móti sú, aö
sóknin er hinu megin frá. Og nú
heyrist ekki gert ráö fyrir ööru en
aS svo muni veröa áfram. Það er
gagngerðari hindrun á vöruflutning-
um til Þýskalands en áöur,.sem aSal-
áherslan virðist nú vera lögð á þeim
megin. Þar á móti kemur svo þaö, aö
kafbátahernaöur ÞjóSverja er sóttur
af meira og meira kappi. Alt af koma
nú fregnir um, aö fleiri og fleiri skip-
um hafi verið sökt af þýskum kaf-
bátum í nánd við England, þar á meS-
al mörgum skipum hlutlausra þjóöa.
Loftskipa-árásin, sem Þjóðverjar
geröu á austurströnd Englands um
síðastl. mánaöamót, er sögö ein hin
stærsta af því tægi. Höföu nokkur af
loftförunum komiö til Leith og gert
þar, aS því er sagt er, mikiS tjón, en
nákvæmar frjettir hafa ekki fengist
af þvi. Frá skrifstofu þeirra Gísla-
son’s & Hey þar í borginni hefur
veriS símaö hingaö, aö alt væri hjá
þeim óskemt, og bendir það helst á,
aö töluvert hafi kveðiö aö tjóni af á-
rásinni í borginni. Var árásin gerð
2 daga, 31. f. m. og 1. þ. m. Á loft-
farinu, sem fórst í Thames og frá er
sagt í síöasta tbl., voru 17. menn, alt
unglingar, og er sagt aö loftfariö hafi
veriö 700 feta langt.
í París var nýlega sameiginlegur
fundur um hermál bandamanna, en
ekki uppskátt látið, hvar þar hefur
gerst. Frá þeim fundi fór Asquith
yfirráöherra til Rómaborgar.
Fregnirnar tala um, aö Hollending-
ar búist meir og meir við því, aö
þeir muni lenda inn í ófriöinn og sjeu
þeir aö auka her sinn við landamæri
Þýskalands, en símasambandi er sagt
slitið milli Hollands og Englands. En
ekki er þess getið, hvaö þessu valdi,
nje á hvern hátt kostum Hollands sje
þröngvaö sjerstaklega nú. Englend-
ingar munu hafa lagt sama bann á
innflutning þangaö og til Norður-
landa. Og Þjóöverjar gera ef til vill
einhverjar kröfur til Hollands í sam-
1 bandi viö verslunarviðskiftin. Eöa þá
aS aðrir hvorir eða báðir eru farnir
aS gera kröfur til notkunar hafna
þar í landi vegna hernaöarins á sjón-
um.
Frá austurherstöðvunum er það
sagt, aö bardögum sje nú hætt þar um
sinn vegna vorleysinga. En ÞjóS-
verjum og Rússum kemur ekki sam-
an um, hvaö þar hafi gerst þann tím-
ann, sem Rússar sóttu þar á, því að
Rússar gera töluvert úr sókn sinni,
en Þjóöverjar lítið, en segja þó aö
þeir hafi mist í henni margt manna.
Þó er sagt, aö ÞjóSverjar hafi flutt
töluvert af herliöi aö vestan austur.
Á Balkan gerast nú engin stórtiö-
indi. En sagt er aö viðbúnaður muni
vera til þess hjá bandamannahernum
í Salóniki, aS fara aö sækja norður
á bóginn aftur. Sá her getur nú feng-
ið liðsauka frá Egiftalandi, því Eng-
lendingar telja nú úti um herferS
Tyrkja þangaS og eru farnir aö flytja
eitthvað af hernum þaöan aftur, og
þá liklega til Saloniki. Einnig eru
fluttar þangaö herleifar Serba, sem
komiö var fyrir á Korfu. Grikkland
er nú undir herlögum og öllu haldiö
þar í skefjum, svo aö ekkert heyrist
um, hvaö þar gerist. Um Rúmeníu er
ekki heldur talaS nú, og viröist þar
kyrö á öllu. Seinustu frjettirnar það-
an eru þær, aö miðveldin hafi keypt
þar mikiS af kornvörum.
Austan úr Mesópótamíu er þaö
sagt, aö Rússar og Englendingar hafi
náö þar saman með heri sína. Mun
þar vera aö ræöa um þann her Rússa,
sem sótti fram suðvestur um Persíu,
frá Teheran til Kermanshah, og svo
hjálparlið Englendinga, sem var við
TigrisfljótiS austur frá Kut el Amara
og átti aö losa þann her Englendinga,
sem þar hefur veriS lengi inniluktur.
Yfir höfuð er svo aö heyra, sem viS-
ureigninni þar austur frá halli nú
mjög á Tyrki. En fregnir um þetta
eru þó mjög ógreinilegar.
FRJETTIR AF SHACKLETON.
Ernest Shackleton heimskautsfari
lagði af staS í nýjan leiðangur til
suðurskautsins rjett eftir aö stríðiS
hófst, eöa 18. sept. 1914. Frá Buenos
Ayres fór hann 27. okt. og haföi suö-
urfararskip hans, „Endurance" beSiö
hans þar. Á því ætlaði hann til Wed-
del-flóans, sem skerst inn í heim-
skautslandiö, þar sem þaö nálgast
mest suSurodda Ameríku, en síðan
ætlaði hann þvert yfir, til Rosshafs-
ins, og þangað var sent annað skip,
„Aurora“, til þess að taka á móti
honum. Bjóst harin viö aS komast
þangaö í Apríl 1915, ef best gengi, en
annars í mars 1916. Nú hafa þær
)