Lögrétta - 19.04.1916, Page 1
Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
LOGRJETTA
Afgreiöslu- og innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON,
Bankastræti II.
Talsími 359.
Nr. 19.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð flest.
c
Þar eru fataefnin best.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bökaverslun Sigfúsar Eymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
Y f irr jettarmálaf ærslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 sítSd.
INNILEGAR ÞAKKIR til frænda
og vina, fjær og nær, sem auðsýnt
hafa hluttekningu við fráfall okkar
hjartkæra föður og eiginmanns, Árna
Jónssonar á Hólmum.
Kona og börn.
Hugleiðingar
um skattamál.
Eftir
Jóhann Eyjólfsson í Brautarholti.
Fá eru þau orð, sem hljóma eins
illa í eyrum manna og orðiö skattur.
Siöán jeg fyrst fór aö taka nokkuð
eftir, eða fylgjast með afskiftUm af
k ndsmálum, hefúr mjer alt af virst
aö alt, sem gert hefur verið til þess
að mynda eöa lögleiða útgjaldaskatt,
eöa hvers konar opinberar álögur sem
er, á einstaklingana eða þjóðfjelagið,
þá væri það yfirleitt mjög illa þokkað
og óvinsælt í landi voru.
Jeg hef persónulega þekt talsvert
niarga bændur, sem hafa verið greið-
ug'r °g gestristnir, hjálpfúsir og fje-
lagslyndir, og í alla staði alt annað en
nískir eða smámunálegir, — en ef
það var stungið upp á því við þá,
eða þeir heyrðu um það talað, að nú
ætti að fara að leggja skatt eða toll
á eitthvað, eða á einhvern hátt að
auka hina opinberu útgjaldabyrði,
þá urðu þeir meira eða minna æfir
og gremjufullir, töldu slíkt bæði ó-
þarfa og ólíðandi. Mjer hefur alt af
verið það hreinasta ráðgáta, hvað
sumir þeir menn, sem jeg hef átt tai
við um þetta efni, hafa verið við-
kvæmir í þessu tdfelli.
Þrátt fyrir itrekaðar eftirleitanir,
hef jeg aldrei getað skilið, að minsta
kosti ekki nema að nokkuru leyti, af
hverju þessi hugsunarháttur hefur,
illu heilli, orðið svo fastur og rótgró-
inn í þjóðlífi voru, og gagnsýrt svo
margan góðan og göfugan dreng, alt
fram á þennan dag.
Helst liggur mjer við að halda, að
þessi hugsunarháttur sje leifar frá
þeim timum, er íslendingar höfðu
engin opinber umráð yfir fjármálum
sínum. Þeir voru skyldir til að greiða
skatta samkvæmt fyrirmælum frá út-
lcndri stjórn, og sá skattur gekk í
ríkissjóð útlends ríkis; sama sem
er.gu af þessu fje var varið til um-
bóta eða framfara í landinu og lands-
menn sjálfir höfðu þar ekkert um að
segja, og þó talsverðu af skatti þess-
um væri varið til að halda uppi þjóð-
fjelagsskipun landsins, sem álitin var
'11, og í flestu tilliti óviðunandi, þá,
eins og vel skiljanh er, voru merin ekki
mjög hrifnir yfir að leggja frarn fje
til slíks, eða i þennan sjóð, en fundu
að eins til útgjaldanna, eins og hverr-
Reykjavík, 19. apríl 1916,
Myndin er frá Montenegró. Sendimenn frá stjórninni koma í bíl til
fremstu herstöðva Austurríkismanna til þess að semja um frið. Hvítu
friðarflaggi er stungið út um glugga á bílnum.
ar annarar plágu, sem gekk yfir
landið.
En nú horfir þetta alt öðruvísi við;
nú er fyrirkomulagið orðið alt ann-
að, og samkvæmt því þyrfti og ætti
hugsunarháttur manna að skapast og
breytast.
Það dylst víst fáum, að á fram-
sóknarbrautinni stöndum við öllum
menningarþjóðum heimsins langt að
baki, i flestu tilliti, og er það ilt að
svo skuli vera. Það er því eðlilegt, að
þeirri hugsun og þeirri von bregði
fyrir hjá þeim mönnum, sem trúa á
landið sitt og framtíð þess, að þetta
eigi að breytast, og að við verðum
að standa okkur betur í samkepninni
við nágrannaþjóðirnar hjer á eftir en
við höfum gert til þessa. Allir finn-
um við og skiljum við þörfina, bara
að við höfum nógu sterka trú á okkar
eigin orku.
Það verður að vekja og lífga þá
stórlætistilfinningu hjá þjóðinni, að
hún uni ekki lengur því, sem er. Þetta
ætti að vera því hægara og sjálfsagð-
ara, þar sem við vitum það og trú-
um því, að íslendingar eru að upp-
lagi vel gefnir, hraustir og gáfaðir og
að því leyti framarlega i röðjnni,
hverjum sem mæta skal.
Og af þeim mönnum, sem virkilega
trúa á sjálfa sig og landið sitt, verð-
um við að heimta mikið; við verðum
að ætlast til þess, að þeir sjeu meira
en montið tómt.
Og ef vjer ætlum nú að herða á
göngunni á framsóknarbrautinni, svo
við getum komist þangað með tærnar,
sem aðrar þjóðir hafa hælana, þá sjá-
um við það fyrst af öllu, að okkur
vantar peninga, og þá verðum við
að leggja fram með einhverjum skött-
um eða tollum.
Nú er það ekki til að safna í er-
lendan ríkissjóð, heldur til að safna í
innlendan sjóð, sem er sameign allra
landsmanna. Og þennan sjóð verðum
við að hafa traustan og öflugan, ef
vel á að fara, þvi það er oft og
mikið, sem til hans þarf að gripa.
Fyrst og fremst verður hann að bera
allan kostnað af allri þjóðfjelags-
skipun landsins, og svo er það svo
ótal margt fleira, sem þessi sjóður
verður að leggja fram fje til og
styrkja, t. a. m. samgöngur á sjó og
landi, mentun og visindi, iðnað og
listir, búnaðarlegar framfarir til
sjós og sveita, verslun og viðskifta-
líf og margt og margt fleira.
Það eru margar þýðingarmiklar og
nauðsynlegar endurbætur og fram-
framkvæmdir svo stórar og dýrar, að
einstakir menn hafa ekki efni eða á-
stæður til að leggja fram fje til þess,
en það er hægt fyrir marga að gera
það i fjelagi, með tillögum eða sam-
skotum, og svo njóta þessir menn á
eftir í fjelagi arðsins af framkvæmd-
inni.
Hjer á einmitt það sama við, þegar
verið er að tala um tekjur i landssjóð-
inn, hann er eins konar samskota-
sjóður, sem gripa skal til, þegar ein-
staklingana varitar þekkingu eða efni
og orku til að hrinda áfram nytsam-
legum fyrirtækjum, eða til að gera
| einhverjar mikilvægar tilraunir þjóð-
fjelaginu til búsældar og bless-
unar.
Jeg held nú helst (að minsta kosti
ætla jeg að gera ráð fyrir því og vona
það) að við sjeum nú að komast á það i
þroskastig, að samkvæmt almennings-
álitinu sje það nú talin óumflýjanleg
nauðsyn, að fara eitthvað að reyna
að hefjast handa, frekar en gert hef-
ur verið hingað til, og þá jafnframt,
að eitthvað verði að auka tekjur land-
sjóðs. En um það, hvernig slikt eigi
að gerast, verða sjálfsagt meiri eða
minni deilur.
Jeg get ekki að því gert, að jeg
kvíði fyrir því, að þegar farið verður
að gera tillögur um þetta efni, bæði
í ræðum og riti, þá muni margir reyn-
ast alt of eigingjarnir og þröngsýnir,
sem komi fram á þann hátt, að hver
hugsi meira um hagsmuni sina og
sinnar stjettar en annara, og að þeir
verði of margir, sem vilja hlifa þeim
atvinnugreinum, sem þeir standa í
nánustu sambandi við, frá álögum og
útgjöldum, en ýta þeim heldur á ann-
að, sem þeim stendur fjær, en slík á-
togun milli stjetta og flokka er bæði
il! og óholl, og veldur liklega meiri
óhamingju en hjer er hægt ag giska á.
Það, sem þarf og á að vera aðal-
þungamiðjan í allri skattalöggjöfinni,
er að leggja skattinn þar á, sem gjald-
þolið er mest, að því leyti sem hægt '
er að koma því við, alveg án tillits
lil þess, hverjir eiga í hlut.
Jeg lít svo á, að best og affarasæl-
ast muni verða að breyta skattalög-
gjöfinni fretnur lítið í einu, heldur
smátt og smátt eftir því sem reynslan
sýnir og kennir að best eigi við.
Jeg hef hugsað mjer að leggja til
að gerðar verði nokkrar breytingar
á skattafyrirkomulaginu, sem jeg geri
mjer talsverðar vonir um að muni
eiga góðan og drjúgan þátt í að efla
tekjur landssjóðsins.
Um þessar breytingartillögur mín-
ar hef jeg átt tal við ýmsa menn, og
á tveimur fundum, sem jeg hjelt uppi
í Mýrasýslu næstliðinn janúarmánuð,
hjelt jeg þessari stefnu eindregið
fram. Þessar tillögur mínar hafa
fengið nokkuð misjafnar undirtektir
eins og við var að búast.
Stærsta og aðalbreytingin, sem jeg
legg til að verði gerð, er að afnema
lausafjárskattinn, en leggja aftur
sanngjarnt útflutningsgjald á sem
flestar af þeim vörutegundum, sem
fluttar eru út úr landinu, bæði til sjós
og sveita.
Einnig legg jeg áherslu á að allir
þeir peningar, sem á vöxtum eru, sjeu
skattskyldir, að bankar og sparisjóðir
sjeu skyldir að gefa skýrslur um inni-
eignir manna, eða þá að þeir greiði
skatta af þeim, sem þeir halda svo
eftir af vöxtunum. Jeg tel nú samt
rjettara að það væru gefnar skýrslur
um slíkt, því peningaupphæðir, sem
nokkru nema, gætu og ættu að vera
gjaldstofn í fleiri áttir en til land-
sjóðs.
Fleiri breytingar en þessar til tekju-
auka ætla jeg ekki að leggja til að
þessu sinni að verði gerðar, án þess
þó að segja að fleira geti ekki komið
til greina.
XI. árg.
Ásg. G. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Reykjavík,
selja:
Vefnaðarvörur. — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innrifatnaði.
Regnkápur. — Sjóföt. — Ferðaföt.
Prjónavörur.
Netagarn. — Línur. — öngla. — Manilla.
Smurningsolíu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan af landi svarað um hæl.
Trygging
fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð er að versla við
V. B. K.
Landsins mestu birgðir af:
Vefnadarvörum Pappír cg ritföngum
Sólaleðri og skósmíðavörum.
Pantanir afgreiddar um alt ísland.
Heildsala. Smásala.
Vandaðar vörur. Ódýrar vörur
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavik.
Skattar til landssjóðs hljóta aðal-
lega að skapast af þessu þrennu:
Fyrst og fremst af eignum manna,
þ. e. eignaskattur; í öðru lagi af
tekjur, þ. e. tekjskattur af arði eða
atvinnu, og svo í þriðja lagi af við-
skiftum, þ. e. tollur af aðfluttum eða
útfluttum vörum.
Jeg tel það ekkert vafamál, að
eignaskatturinn sje rjettlátastur og
sjálfsagðastur allra skatta það sem
hann nær, og þar sem hægt er að
koma honum ábyggilega við, en jeg
sje ekki að hægt verði að koma hon-
um vel ábyggilega við nema á sumum
sviðum t. a. m. svo sem á lönd og
lóðir og hús, og peninga, sem eru op-
inberlega á vöxtum. Flest annað yrði
að byggjast á framtali eða skýrslu
skattgreiðanda, sem ætíð hefði hag af
því að láta slíkar skýrslur sýna sem
minstar upphæðir. Það má því ganga
að þvi sem gefinni vissu, að þessar
skýrslur yrðu í flestum tilfellum
meira eða minna skakkar og óábyggi-
legar, og þess óvandaðri og ágjarnari
sem maðurinn væri, því ljettari yrði
á honum skatturinn. Maður getur að
vísu sagt, að það sje þó vel mögu-
legt að hafa eignarskatt af skipum og
lifandi fjenaði, samkvæmt því fyrir-
komulagi, sem nú er um lausafjár-
skattinn, því það sje þó hægast að fá
skýrslur um slíkar eignir eitthvað ná-
lægt vegi, en góðar verða þær aldrei,
! alt af verður meira eða minna, og
stundum mikið, dregið undan í þeim
skýrslum. Og aldrei fáum við við-
unanlegar hagskýrslur á meðan það
er hagsmunaspursmál fyrir framtel-
jendur að láta koma fram í þeim sem
lægstar tölur.
Jeg hef heyrt marga halda því
fram, að enginn skattur sje rjettlát-
ari en tekjuskattur af hreinum arði,
svo sem af framleiðslu bæði til sjós
og sveita, nefnilega af tekjum þeim,'
sem framleiðslan gefur af sjer fyrir
utan allan tilkostnað, þ. e. sem sagt
skattur af hreinum gróða.
Jeg er þeirrar meiningar, að i sjálfu
sjer sje þetta alveg rjett, svo framt
að hægt væri að starfrækja þetta
fyrirkomulag, því að á þann hátt
legðist skatturinn á sem allra næst
gjaldþolinu, sem, eins og jeg tók fram
áðan, þyrfti og ætti að vera. En það
er hjer sá galli á gjöf Njarðar, að
þetta fyrirkomulag verður í flestum
tilfellum ómögulegt að framkvæma
svo nokkur mynd verði á.
Þegar þennan skatt á að ákveða,
verður í flestum tilfellum ekki ann-
að hægt en að byggja sem mest á um-
sögn og skýrslu skattgreiðanda; en
jeg get ekki að því gert, að jeg hef
ekki mikla trú á, að slíkar skýrslur
verði vel ábyggilegar.
Fyrst er á það að líta, að það er
erfitt verk og mikið að halda ná-
kvæma búreikninga, svo nákvæma, að
það sje hægt að sjá af þeim hvað
hinn virkilegi og hreini gróði bús-
ins er; og svo er það vist, að hægt
er að gera þá reikninga þannig, að
lítill eða jafnvel enginn tekjuafgang-
ur sjáist á reikningnum, þrátt fyrir
það, þótt hann í raun og veru sje
talsverður, og þar sem það er nú
hagsmunaspursmál fyrir skattgreið-
endur að láta slíkar skýrslur sýna lág-
ar gróðatölur, þá efast jeg ekki um, að
þeir muni margir verða, sem i þessu
tilfelli hugsi um hagsmuni sína. Jeg
veit, að svo erfitt sem yrði að fá rjett-
an grundvöll fyrir eignaskatti, þá yrði
þó mörgum sinnum erfiðara að fá
hann ábyggilegan fyrir þessum skatti.
Tekjuskattur af góðri atvinnu er
einnig rjettmætur og sanngjarn skatt-
ur, en lágt borguð og ljeleg atvinna
þolir ekki skatt .
Atvinnuskatti er líka í mörgum til-
fellum hægt að koma við eftir rjett-
um reglum, sem sje á alla þá menn,
sem hafa fastákveðin laun, svo sem á
embættismenn og alla opinbera starfs-
menn og svo ýmsa verslunarmenn og
skrifstofumenn, o. m. fl., en aftur
þykist jeg sjá i huganum talsverðan
hóp af mönnum, svo sem ýmsa iðnað-
armenn og kaupmenn og marga fleiri,
sem hafa góða atvinnu, en mjer virð-
ist að muni verða erfitt að ákveða at-
vinnutekjurnar hjá, öðruvísi en með
aðstoð þeirra eigin umsagna og
skýrslu, og þá vandast þar nú dálitið
málið, eins og alstaðar, þar sem slíka
leið verður að fara.
Jeg treysti því nú samt, að við-
víkjandi bæði eignarskatti og atvinnu-
tekjuskatti muni finnast sanngjörn
og sæmilega leið til að fara eftir.
Þá kem jeg að tollunum.