Lögrétta

Issue

Lögrétta - 19.04.1916, Page 1

Lögrétta - 19.04.1916, Page 1
Ritstjóri: ÞORST. GÍSLASON. Þingholtsstræti 17. Talsími 178. LOGRJETTA Afgreiöslu- og innheimtum.: ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON, Bankastræti II. Talsími 359. Nr. 19. Klæðaverslun H. Andersen & Sön. Aðalstr. 16. Stofnsett 1888. Sími 32. Þar eru fötin saumuð flest. c Þar eru fataefnin best. Bækur, innlendar og erlendar, pappír og alls- konar ritföng, kaupa allir í Bökaverslun Sigfúsar Eymundssonar. Lárus Fjeldsted, Y f irr jettarmálaf ærslumaður. LÆKJARGATA 2. Venjulega heima kl. 4—7 sítSd. INNILEGAR ÞAKKIR til frænda og vina, fjær og nær, sem auðsýnt hafa hluttekningu við fráfall okkar hjartkæra föður og eiginmanns, Árna Jónssonar á Hólmum. Kona og börn. Hugleiðingar um skattamál. Eftir Jóhann Eyjólfsson í Brautarholti. Fá eru þau orð, sem hljóma eins illa í eyrum manna og orðiö skattur. Siöán jeg fyrst fór aö taka nokkuð eftir, eða fylgjast með afskiftUm af k ndsmálum, hefúr mjer alt af virst aö alt, sem gert hefur verið til þess að mynda eöa lögleiða útgjaldaskatt, eöa hvers konar opinberar álögur sem er, á einstaklingana eða þjóðfjelagið, þá væri það yfirleitt mjög illa þokkað og óvinsælt í landi voru. Jeg hef persónulega þekt talsvert niarga bændur, sem hafa verið greið- ug'r °g gestristnir, hjálpfúsir og fje- lagslyndir, og í alla staði alt annað en nískir eða smámunálegir, — en ef það var stungið upp á því við þá, eða þeir heyrðu um það talað, að nú ætti að fara að leggja skatt eða toll á eitthvað, eða á einhvern hátt að auka hina opinberu útgjaldabyrði, þá urðu þeir meira eða minna æfir og gremjufullir, töldu slíkt bæði ó- þarfa og ólíðandi. Mjer hefur alt af verið það hreinasta ráðgáta, hvað sumir þeir menn, sem jeg hef átt tai við um þetta efni, hafa verið við- kvæmir í þessu tdfelli. Þrátt fyrir itrekaðar eftirleitanir, hef jeg aldrei getað skilið, að minsta kosti ekki nema að nokkuru leyti, af hverju þessi hugsunarháttur hefur, illu heilli, orðið svo fastur og rótgró- inn í þjóðlífi voru, og gagnsýrt svo margan góðan og göfugan dreng, alt fram á þennan dag. Helst liggur mjer við að halda, að þessi hugsunarháttur sje leifar frá þeim timum, er íslendingar höfðu engin opinber umráð yfir fjármálum sínum. Þeir voru skyldir til að greiða skatta samkvæmt fyrirmælum frá út- lcndri stjórn, og sá skattur gekk í ríkissjóð útlends ríkis; sama sem er.gu af þessu fje var varið til um- bóta eða framfara í landinu og lands- menn sjálfir höfðu þar ekkert um að segja, og þó talsverðu af skatti þess- um væri varið til að halda uppi þjóð- fjelagsskipun landsins, sem álitin var '11, og í flestu tilliti óviðunandi, þá, eins og vel skiljanh er, voru merin ekki mjög hrifnir yfir að leggja frarn fje til slíks, eða i þennan sjóð, en fundu að eins til útgjaldanna, eins og hverr- Reykjavík, 19. apríl 1916, Myndin er frá Montenegró. Sendimenn frá stjórninni koma í bíl til fremstu herstöðva Austurríkismanna til þess að semja um frið. Hvítu friðarflaggi er stungið út um glugga á bílnum. ar annarar plágu, sem gekk yfir landið. En nú horfir þetta alt öðruvísi við; nú er fyrirkomulagið orðið alt ann- að, og samkvæmt því þyrfti og ætti hugsunarháttur manna að skapast og breytast. Það dylst víst fáum, að á fram- sóknarbrautinni stöndum við öllum menningarþjóðum heimsins langt að baki, i flestu tilliti, og er það ilt að svo skuli vera. Það er því eðlilegt, að þeirri hugsun og þeirri von bregði fyrir hjá þeim mönnum, sem trúa á landið sitt og framtíð þess, að þetta eigi að breytast, og að við verðum að standa okkur betur í samkepninni við nágrannaþjóðirnar hjer á eftir en við höfum gert til þessa. Allir finn- um við og skiljum við þörfina, bara að við höfum nógu sterka trú á okkar eigin orku. Það verður að vekja og lífga þá stórlætistilfinningu hjá þjóðinni, að hún uni ekki lengur því, sem er. Þetta ætti að vera því hægara og sjálfsagð- ara, þar sem við vitum það og trú- um því, að íslendingar eru að upp- lagi vel gefnir, hraustir og gáfaðir og að því leyti framarlega i röðjnni, hverjum sem mæta skal. Og af þeim mönnum, sem virkilega trúa á sjálfa sig og landið sitt, verð- um við að heimta mikið; við verðum að ætlast til þess, að þeir sjeu meira en montið tómt. Og ef vjer ætlum nú að herða á göngunni á framsóknarbrautinni, svo við getum komist þangað með tærnar, sem aðrar þjóðir hafa hælana, þá sjá- um við það fyrst af öllu, að okkur vantar peninga, og þá verðum við að leggja fram með einhverjum skött- um eða tollum. Nú er það ekki til að safna í er- lendan ríkissjóð, heldur til að safna í innlendan sjóð, sem er sameign allra landsmanna. Og þennan sjóð verðum við að hafa traustan og öflugan, ef vel á að fara, þvi það er oft og mikið, sem til hans þarf að gripa. Fyrst og fremst verður hann að bera allan kostnað af allri þjóðfjelags- skipun landsins, og svo er það svo ótal margt fleira, sem þessi sjóður verður að leggja fram fje til og styrkja, t. a. m. samgöngur á sjó og landi, mentun og visindi, iðnað og listir, búnaðarlegar framfarir til sjós og sveita, verslun og viðskifta- líf og margt og margt fleira. Það eru margar þýðingarmiklar og nauðsynlegar endurbætur og fram- framkvæmdir svo stórar og dýrar, að einstakir menn hafa ekki efni eða á- stæður til að leggja fram fje til þess, en það er hægt fyrir marga að gera það i fjelagi, með tillögum eða sam- skotum, og svo njóta þessir menn á eftir í fjelagi arðsins af framkvæmd- inni. Hjer á einmitt það sama við, þegar verið er að tala um tekjur i landssjóð- inn, hann er eins konar samskota- sjóður, sem gripa skal til, þegar ein- staklingana varitar þekkingu eða efni og orku til að hrinda áfram nytsam- legum fyrirtækjum, eða til að gera | einhverjar mikilvægar tilraunir þjóð- fjelaginu til búsældar og bless- unar. Jeg held nú helst (að minsta kosti ætla jeg að gera ráð fyrir því og vona það) að við sjeum nú að komast á það i þroskastig, að samkvæmt almennings- álitinu sje það nú talin óumflýjanleg nauðsyn, að fara eitthvað að reyna að hefjast handa, frekar en gert hef- ur verið hingað til, og þá jafnframt, að eitthvað verði að auka tekjur land- sjóðs. En um það, hvernig slikt eigi að gerast, verða sjálfsagt meiri eða minni deilur. Jeg get ekki að því gert, að jeg kvíði fyrir því, að þegar farið verður að gera tillögur um þetta efni, bæði í ræðum og riti, þá muni margir reyn- ast alt of eigingjarnir og þröngsýnir, sem komi fram á þann hátt, að hver hugsi meira um hagsmuni sina og sinnar stjettar en annara, og að þeir verði of margir, sem vilja hlifa þeim atvinnugreinum, sem þeir standa í nánustu sambandi við, frá álögum og útgjöldum, en ýta þeim heldur á ann- að, sem þeim stendur fjær, en slík á- togun milli stjetta og flokka er bæði il! og óholl, og veldur liklega meiri óhamingju en hjer er hægt ag giska á. Það, sem þarf og á að vera aðal- þungamiðjan í allri skattalöggjöfinni, er að leggja skattinn þar á, sem gjald- þolið er mest, að því leyti sem hægt ' er að koma því við, alveg án tillits lil þess, hverjir eiga í hlut. Jeg lít svo á, að best og affarasæl- ast muni verða að breyta skattalög- gjöfinni fretnur lítið í einu, heldur smátt og smátt eftir því sem reynslan sýnir og kennir að best eigi við. Jeg hef hugsað mjer að leggja til að gerðar verði nokkrar breytingar á skattafyrirkomulaginu, sem jeg geri mjer talsverðar vonir um að muni eiga góðan og drjúgan þátt í að efla tekjur landssjóðsins. Um þessar breytingartillögur mín- ar hef jeg átt tal við ýmsa menn, og á tveimur fundum, sem jeg hjelt uppi í Mýrasýslu næstliðinn janúarmánuð, hjelt jeg þessari stefnu eindregið fram. Þessar tillögur mínar hafa fengið nokkuð misjafnar undirtektir eins og við var að búast. Stærsta og aðalbreytingin, sem jeg legg til að verði gerð, er að afnema lausafjárskattinn, en leggja aftur sanngjarnt útflutningsgjald á sem flestar af þeim vörutegundum, sem fluttar eru út úr landinu, bæði til sjós og sveita. Einnig legg jeg áherslu á að allir þeir peningar, sem á vöxtum eru, sjeu skattskyldir, að bankar og sparisjóðir sjeu skyldir að gefa skýrslur um inni- eignir manna, eða þá að þeir greiði skatta af þeim, sem þeir halda svo eftir af vöxtunum. Jeg tel nú samt rjettara að það væru gefnar skýrslur um slíkt, því peningaupphæðir, sem nokkru nema, gætu og ættu að vera gjaldstofn í fleiri áttir en til land- sjóðs. Fleiri breytingar en þessar til tekju- auka ætla jeg ekki að leggja til að þessu sinni að verði gerðar, án þess þó að segja að fleira geti ekki komið til greina. XI. árg. Ásg. G. Gunnlaugsson & Co. Austurstræti 1, Reykjavík, selja: Vefnaðarvörur. — Smávörur. Karlmanna og unglinga ytri- og innrifatnaði. Regnkápur. — Sjóföt. — Ferðaföt. Prjónavörur. Netagarn. — Línur. — öngla. — Manilla. Smurningsolíu. Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð. Pöntunum utan af landi svarað um hæl. Trygging fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð er að versla við V. B. K. Landsins mestu birgðir af: Vefnadarvörum Pappír cg ritföngum Sólaleðri og skósmíðavörum. Pantanir afgreiddar um alt ísland. Heildsala. Smásala. Vandaðar vörur. Ódýrar vörur Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavik. Skattar til landssjóðs hljóta aðal- lega að skapast af þessu þrennu: Fyrst og fremst af eignum manna, þ. e. eignaskattur; í öðru lagi af tekjur, þ. e. tekjskattur af arði eða atvinnu, og svo í þriðja lagi af við- skiftum, þ. e. tollur af aðfluttum eða útfluttum vörum. Jeg tel það ekkert vafamál, að eignaskatturinn sje rjettlátastur og sjálfsagðastur allra skatta það sem hann nær, og þar sem hægt er að koma honum ábyggilega við, en jeg sje ekki að hægt verði að koma hon- um vel ábyggilega við nema á sumum sviðum t. a. m. svo sem á lönd og lóðir og hús, og peninga, sem eru op- inberlega á vöxtum. Flest annað yrði að byggjast á framtali eða skýrslu skattgreiðanda, sem ætíð hefði hag af því að láta slíkar skýrslur sýna sem minstar upphæðir. Það má því ganga að þvi sem gefinni vissu, að þessar skýrslur yrðu í flestum tilfellum meira eða minna skakkar og óábyggi- legar, og þess óvandaðri og ágjarnari sem maðurinn væri, því ljettari yrði á honum skatturinn. Maður getur að vísu sagt, að það sje þó vel mögu- legt að hafa eignarskatt af skipum og lifandi fjenaði, samkvæmt því fyrir- komulagi, sem nú er um lausafjár- skattinn, því það sje þó hægast að fá skýrslur um slíkar eignir eitthvað ná- lægt vegi, en góðar verða þær aldrei, ! alt af verður meira eða minna, og stundum mikið, dregið undan í þeim skýrslum. Og aldrei fáum við við- unanlegar hagskýrslur á meðan það er hagsmunaspursmál fyrir framtel- jendur að láta koma fram í þeim sem lægstar tölur. Jeg hef heyrt marga halda því fram, að enginn skattur sje rjettlát- ari en tekjuskattur af hreinum arði, svo sem af framleiðslu bæði til sjós og sveita, nefnilega af tekjum þeim,' sem framleiðslan gefur af sjer fyrir utan allan tilkostnað, þ. e. sem sagt skattur af hreinum gróða. Jeg er þeirrar meiningar, að i sjálfu sjer sje þetta alveg rjett, svo framt að hægt væri að starfrækja þetta fyrirkomulag, því að á þann hátt legðist skatturinn á sem allra næst gjaldþolinu, sem, eins og jeg tók fram áðan, þyrfti og ætti að vera. En það er hjer sá galli á gjöf Njarðar, að þetta fyrirkomulag verður í flestum tilfellum ómögulegt að framkvæma svo nokkur mynd verði á. Þegar þennan skatt á að ákveða, verður í flestum tilfellum ekki ann- að hægt en að byggja sem mest á um- sögn og skýrslu skattgreiðanda; en jeg get ekki að því gert, að jeg hef ekki mikla trú á, að slíkar skýrslur verði vel ábyggilegar. Fyrst er á það að líta, að það er erfitt verk og mikið að halda ná- kvæma búreikninga, svo nákvæma, að það sje hægt að sjá af þeim hvað hinn virkilegi og hreini gróði bús- ins er; og svo er það vist, að hægt er að gera þá reikninga þannig, að lítill eða jafnvel enginn tekjuafgang- ur sjáist á reikningnum, þrátt fyrir það, þótt hann í raun og veru sje talsverður, og þar sem það er nú hagsmunaspursmál fyrir skattgreið- endur að láta slíkar skýrslur sýna lág- ar gróðatölur, þá efast jeg ekki um, að þeir muni margir verða, sem i þessu tilfelli hugsi um hagsmuni sína. Jeg veit, að svo erfitt sem yrði að fá rjett- an grundvöll fyrir eignaskatti, þá yrði þó mörgum sinnum erfiðara að fá hann ábyggilegan fyrir þessum skatti. Tekjuskattur af góðri atvinnu er einnig rjettmætur og sanngjarn skatt- ur, en lágt borguð og ljeleg atvinna þolir ekki skatt . Atvinnuskatti er líka í mörgum til- fellum hægt að koma við eftir rjett- um reglum, sem sje á alla þá menn, sem hafa fastákveðin laun, svo sem á embættismenn og alla opinbera starfs- menn og svo ýmsa verslunarmenn og skrifstofumenn, o. m. fl., en aftur þykist jeg sjá i huganum talsverðan hóp af mönnum, svo sem ýmsa iðnað- armenn og kaupmenn og marga fleiri, sem hafa góða atvinnu, en mjer virð- ist að muni verða erfitt að ákveða at- vinnutekjurnar hjá, öðruvísi en með aðstoð þeirra eigin umsagna og skýrslu, og þá vandast þar nú dálitið málið, eins og alstaðar, þar sem slíka leið verður að fara. Jeg treysti því nú samt, að við- víkjandi bæði eignarskatti og atvinnu- tekjuskatti muni finnast sanngjörn og sæmilega leið til að fara eftir. Þá kem jeg að tollunum.

x

Lögrétta

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.