Lögrétta - 10.05.1916, Blaðsíða 2

82
LÖGRJÉTTA
LÖGRJETTA kemur tít á hverjum mið-
vikudegi og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð 5 kr. árg. á
lslandi, erlendis kr. 7.50. Gjalddagi I. júlt,
Tjón skipshafnanna.
Á hverjum togara eru frá 22 til
30 manns, og mun því lágt áætlaS,
aS um 500 manns hafi haft atvinnu
sína af þessum 20 togurum, og skal
jeg nú minnast á það tap sem þeir
verSa fyrir við atvinnumissinn.
Fyrst eru þá skipstjórarnir, og eru
þeir flestir eöa allir aS mestu ráSnir
upp á premíu af afla. Ef gengiS er út
frá aS aflamissir hvers skips sje
1000 skpd., er óhætt aS áætla tjóniS
fyrir hvern skipstjóra um kr. 3000,
eSa alls kr- 60,000.00 fyrir þá alla.
Einhverjir kunna aö segja, aS þeir
þoli þetta tap, og ekki síst er vist
lítil samúS meS þeim frá hálfu þeirra,
sem standa fyrir verkfalli þessu, og
mun jeg ekki um þaS deila, einungis
benda á þaS, aS þessi stjett manna
hefur sýnt meiri dugnaS yfirleitt en
nokkur önnur stjett þessa lands, og aS
starf þeirra hefur veriS bæSi erfitt
og vandasamt, og síst heiglum hent;
þaS eitt er víst, aS þeir, sem greiSa
skipstjórunum kaupiö, vita aS þeir
vinna fyrir því.
Næst skal jeg minnast á stýri-
mennina. Ef fariS er eftir sama mæli-
kvaröa hvaS fiskirí snertir, þá mun
mega áætla kaupmissi þeirra um
1000 kr. hvers, eSa alls um 20 þús.
kr. Þessir menn hafa jafnvel mesta
stritiö um borö, og hafa flestir ekki
af miklu aS sjá. Sumir eiga lítiö
annaS en skuldir, sem þeir hafa neySst
til aS stofna til þegar þeir hafa veriö
viS námiö.
Enn eru vjelstjórarnir. Þeir eru
tveir á hverju skipi- Tjón þeirra viö
verkfall þetta er um 700 kr. fyrir
hvert skip, eSa alls 14000 krónur.
Flestir þessir menn hafa meö dugnaSi
og hæfileikum hafiS sig upp í þessa
stööu, og áttu víst ekki von á aö
missa hana nú fyrir ágengni þeirra
manna, sem valda verkfallinu. Á
hverju skipi eru tveir kindarar, og
ætla jeg tap þeirra um 6400 kr.
Loks eru bátsmenn, hásetar, neta-
menn og matsveinn, alls um 16 —22
menn á hverju skipi. Þeir eru mergS-
in af starfsmönnunum um borS, og
munar því mest um þann liSinn, enda
mun og þessa menn muna mest um
atvinnumissinn. Til þess aS hægt sje
aS gera sjer grein fyrir kjörum þess-
ara manna, skal jeg greina hjer þrjú
dæmi um kaup þeirra nú undanfar-
iö, og hygg jeg aS þessi dæmi sjeu
nærri því aS sýna kjör þeirra yfir-
leitt.
i- Á þessu skipi hefur 1 æ g s t a
kaup og premía háseta veriS í þá
42 daga, er jeg hef fengiö skýrslu
um, kr. 540, sem svarar til kr. 385.00
um mánuöinn, eSa kr. 12.85 á dag.
2. L æ g s t a kaup og premía há-
seta í 50 daga var 675 krónur, sem
svarar kr. 405 á mánuöi eöa kr. 13 50
á dag.
3. L æ g s t a kaup og premía há-
seta var í 64 daga 938 kr. eSa um
kr. 440.00 á mánuöi eöa kr. 14.65 á
dag.
Skip þessi byrjuöu misjafnlega
snemma og er því dagatalan misjöfn.
Eaupiö og premían, sem tilgreint er
i þessum þrem dæmum, er aö meöal-
tali fyrir hvern mann um kr. 13.65 á
dag, og er þaö eins og tekiö hefur
veriö fram lægsta kaup, og er
þó e k k i i því reiknaö fæöi, en þaS
mun kosta útgeröarmanninn minst
tvær krónur fyrir hvern mann á dag.
Þessir menn munu vera um 18 aS
meSaltali á hverju skipi, og ef taliS
er eftir lægsta kaupi, er kaup þeirra
á dag um 250 kr. á hvert skip eöa
um 15000 kr. yfir umrædda tvo
mánuöi fyrir skipiö, sem þá veröur
alls fyrir öll skipin um 300,000
krónur.
Þessir menn hefja verkfalliö, þeir
orsaka tjóniö. Jeg skal ekki í þessum
kafla minnast á kröfur þeirra, en ef
sýnt veröur, aö þær sjeu ósanngjarn-
ar, þá er ábyrgS þeirra manna, sem
hvetja þá til þeirra verka, mikil, og
ætti engum óhegnt aö líSast slikt,
hvort sem hann heitir Ólafur eöa
Jónas."
" ' ........... ...............................^
Matth. Jochumsson:
L j 0 ð m æ 1 i.
Ú rval.
Valið hefur í samráði við höfundinn Guðm. Finnbogason dr. phil.
Stór bók 0g eiguleg.
Kostar kr. 3.50. Innbundin kr. 4.50.
Bókaverslun Sigfásar Eymundssonar.
Dvcrgiir,
trjesmíðaverfcsmiðja oo timbarverslun
(Flygenring 5 Co),
Hafnarfirði. Símnefni: Dvergur. Talsími 5 og 10.
Hefur fyrirliggjandi: Hurðir — Glugga — Lista og yfir höfuö alls konar
timburvörur til húsabygginga og annara smíSa. — Húsgögn, ýmis konar, svo
sem: Rúmstæði — Fataskápa — Þvottaborð og önnur borS af ýmsum
stæröum.
Pantanir afgreiddar á alls konar húsgögnum. — Rennismíðar af öllum
tegundum.
liíklíir biroðir al sænsku timbri, sementi og pappa.
Timburverslunin tekur að sjer byggingu á húsum úr timbri og steinsteypu,
og þar sem vjer höfum fengið betri kaup á timbri í þetta skifti en alment
gerist, væntum vjer að geta boðið viðskiftamönnum vorum hin allra bestu
viðskifti, sem völ er á.
Ný bók,
sem allir bændur ættu
að lesa.
Árferði á íslandi í þúsund ár, Þ o r v.
Thoroddsen safnaSi og
s a m d i.
íslenska fræSafjelagiö gefur bók-
ina út. i. heftiö er nýprentaö, og er
192 síSur, en tvö hefti eftir- Áskrif-
endur fá þó alla bókina fyrir 6 kr.
50 au, og kostar þá þetta hefti 3
kr., en 5 kr., ef þaS er keypt eitt sjer.
ÞaS er fljótsagt, aS þetta er bók,
sem hver uppkominn maöur ætti aS
lesa — lesa vandlega.
Höfundurinn lætur þess getið, aS
fá lönd eSa engin muni eiga jafnítar-
legar árferSisskýrslur um jafnlangan
tíma og til eru hjer á landi.
En allur .þessi mikli fróöleikur er
á víS og dreif; margt er aS finna i
prentuðum bókum og blööum. En þar
fyrir utan er afskaplega mikill fróS-
leikur um árferöi hjer á landi í hand-
ritum, sem flestum mönnum eru ó-
kunn.
Aðalritið um árferöi á íslandi er
oröið yfir 100 ára gamalt. ÞaS er
hin fræga ritgerö Hannesar biskups
Finnsonar „Um mannfækkun af hall-
ærum á íslandi", í ritum Lærdóms-
listafjelagsins- En þar er mest talað
um vondu árin, minna um góðærin.
Islenskum árferðisskýrslum hefur
aldrei fyr veriS safnaS í eina heild.
En þaö hefur Þorvaldur prófessor
tekiS sjer fyrir hendur. Segist hann
hafa haft þetta rit í smíöum í 3 o
á r; í 30 ár hefur hann safnaS öllu,
sem hann hefur fundiö þessu viSvíkj-
andi í prentuSu máli og handritum.
Hjer er því aö ræSa um n ý 11 o g
stórmerkilegt isl. sagna-
r i t.
Því hafa margir trúaö, aS árferö-
iö hafi veriö miklu betra á þjóðveld-
istímunum, en nú gerist. En Þorvald-
ur Thoroddsen hefur áöur fært full
rök fyrir þvi, að svo er ekki, heldur
hefur árferSiS verið síbreytilegt, en
yfirleitt eitt og hiS sama frá upphafi
IslandsbygSar. Hann gerir nú grein
fyrir því, aö í íslenskum handrita-
söfnum sjeu ósköpin öll af frásögn-
um um árferSiö á siðari öldum, frá
því á 17. öld, og kveSst vitanlega ekki
hafa komist yfir, eöa haft rúm fyrir
a 11, sem þar megi finna á víS og
dreif.
En öllu því helsta, sem hann hefur
safnaS aS sjer á 30 árum, hefur hann
nú komið saman i eina heild; er þaS
meginþáttur þessarar bókar og heit-
i: „ÁrferSisannáll 865—1900“, en
fremst er stuttur „Inngangur" (14
síöur); 1. heftiö flytur nú annálinn
frá 865—1798; í 2. hefti kemur á-
framhald annálsins, frá 1799—1900;
en 3. heftiö verður alt um hafis viS
strendur íslands; kveöst höf. setja
þar í eina heild alt, sem hann hefur
fundiS um hafísrek viS strendur
landsins.
Höfundurinn segir — meS fullum
sanni — aS þetta árferöisyfirlit sje
þýöingarmikill þáttur í bjargræSis-
sögu þjóöarinnar. Hann telur nauS-
synlegt aS fá samda bjargræSissögu
íslendinga, þar sem ýtarlega sje
skýrt frá atvinnuvegum þeirra, efna-
hag og ástæSum á umliðnum öldum.
Og þaS er i minum augum brýn
þjóðarnauösyn. Er mjer kunn-
ugt um þaS, aS Þorvaldur prófessor
hefur variö afskaplega mikilli vinnu
til þess aS viða aö sjer efni í bjarg-
ræöissögu landsins, og hugsaö sjer
hana sem áframhald af íslandslýs-
ing sinni. Viröist mjer sjálfsögS
skylda Bókmentafjelagsins að bjóSa
honum vildarkjör, ef hann gefur kost
á, aS láta því í tje slíkt áframhald
af íslandslýsingunni — atvinnusögu
þjóöarinnar.
AS svo mæltu ræS jeg mönnum
eindregiS, þeim sem atvinnu reka til
lands og sjávar, aS kynna sjer þessa
nýju bók um árferSi á íslandi. Mjer
bregst ekki, aö höfundurinn mun enn,
sem oftar, geta sjer þjóSarþökk fyrir
þetta nýja, ágæta og þjóönýta rit sitt.
8. 5. — ’i6
G. B j ö r n s o n.
í gærmorgun andaðist hjer í bæn-
um frú Vilborg SigurSardóttir móö-
ir Jóns Magnússonar baéjarfógeta,
nær 87 ára gömul, fædd 29. ág. 1829.
Hún var ættuS úr Þingeyjarsýslu
og bjó faðir hennar, SigurSur Þor-
steinsson lengi á Hóli í Keldu-
hverfi og var kunnur á sinni tíö fyr-
ir lækningar, er honum þótti hepn-
ast vel. Er ættfólk hennar þar enn
í NorSur-Þingeyjarsýslunni, svo sem
Jón bóndi á Brekku í Núpasveit o. f 1.,
og einnig víöar á NorSurlandi.
1858 giftist frú Vilborg sjera
Magnúsi Jónssyni, sem síðast var
prestur í Laufási. Hann var þá aö-
stoSarprestur í Múla, og giftast þau
þar. En skömmu síöar, 1860, varö
hann prestur á Hofi á Skagaströnd,
fjekk svo SkorrastaS 1860 og síöar
Laufás. ÞangaS fluttust þau 1883 og
var sjera Magnús síöan prestur þar
til dauSa dags, en hann andaöist 19.
mars 1901. Fáum árum síðar flutt-
ist frú Vilborg suður hingaS til
Reykjavíkur, til sonar síns, Jóns
:bæjarfógeta, og hefur veriS hjá hon-
um síðan.
Þau sjera Magnús og frú Vílborg
eignuðust 6 börn og dóu tvö af þeim
í æsku, en hin eru: Jón bæjarfógeti,
frk. SigríSur hjúkrunarkona á Vífils-
stöðum, SigurSur læknir á VífilsstöS-
um og frú Ingibjörg kona sjera
Björns í Laufási.
Frú Vilborg var heilsugóS fram
undir þaS síSasta. En tvo siSustu
mánuöina lá hún veik. Henni er svo
lýst af kunnugum, að hún hafi veriS
mjög vel gáfuS kona, fastlynd og
trygglynd, dagfarsgóð og umtalsgóS,
svo hún ljet sjer varla misjafnt orð
um munn fara um nokkurn mann.
Á yngri árum haföi hún veriS dugn-
aðarkona.
Stridið.
Ýmsar fregnir.
Aö undanförnu hafa skeytafregn-
irnar sagt aS hlje væri orSið á or-
ustunni viS Verdun, en aS ÞjóSverj-
ar væru farnir aö sækja á hjá Yser
í Belgíu. Nánari fregnir hafa þó ekki
komiS af orustum þar norður frá. En
nú segja síðustu fregnir, aS áköf or-
usta standi yfir hjá Verdun. Frá byrj-
un viðureignarinnar þar hafa altaf
orðiS löng hlje milli stórorustanna
og eru þá Þjóðverjar aS flytja til stór-
skotavjelarnar og koma þeim fyrir.
Hjer fylgir mynd af herforingja
þeim, sem hefur yfirstjórn hers
Frakka í vörninni hjá Verdun, Henri
Philippe Petain, og hefur hann getiS
sjer þar góðan orðstír. Hann er sex-
tugur maöur aö aldri og var í þann
veginn aS segja af sjer herþjónustu,
þegar ófriöurinn hófst. En þá hætti
hann viö þaS, og hefur síðan unniö
sjer þaö álit, aS honum var faliö
þaö vandaverk, er Verdun var í hættu,
aö hafa þar yfirstjórnina. Og þaS er
sagt, aö hann hafi unniö þar stór-
virki í byggingu allskonar 'varnar-
tækja, meöal annars meS vatnsveit-
ingum til varnar borginni frá Maas-
fljótinu. Borgin sjálf er nú mjög eyði-
lögð af skotum og bruna, en þó vant-
ar enn mikiö á, aS ÞjóSverjar nái
henni. Hin myndin, sem hjer fylgir,
er af Dubail hershöfSingja, sem er
yfirforingi austurhers Frakka, sem
hefur Verdun í vinstra herarmi.
Hjer á myndinni er Tirpitz gamli,
áður flotamálaráöherra ÞjóSverja,
sýndur í viötali viS Vilhjálm keisara
og Holtzendorff flotaforingja. Tir-
pitz stendur í miSju. Eins og áður
hefur veriS sagt frá, lagSi hann niSur
völd um þaS leyti sem kafbátahern-
aður ÞjóSverja hófst aS nýju í vetur.
ÞaS var þá sagt, aö hann hefSi ekki
trú á kafbátahernaSinum og jafnvel
aö hann hefði aldrei haft hana mikla,
og þótti þetta undarlegt, því undir
hans yfirstjórn hafSi veriS komiS upp
kafbátaflota Þjóöverja, en<Ja haföiTir-
pitz um langan aldur verið mestu ráS-
andi um öll flotamál þeirra og hafði
náS rótgrónu áliti fyrir þekkingu og
dugnaS í öllum þeim sökum. En hann
er nú háaldraöur maður, svo að ald-
ursins vegna haföi hann næga ástæöu
til þess aS biöjast lausnar, þótt ekk-
ert bæri á milli um málin, enda var
honum af öllum sýndur mikill heiö-
ur, er hann fór frá. EftirmaSur hans,
hinn nýi flotamálaráSherra, heitir
Capella, og fylgir hjer einnig mynd
af honum.
Þjóöverjar hafa haldið því fram,
aS kafbátahernaSur þeirra rjettlætist
af siglingabanni Englendinga, eSa til-
raunum þeirra til þess aS hindra alla
vöruflutninga til Þýskalands. Deil-,
unni milli Bandaríkjastjórnarinnar
og Þjóöverja út af kafbátahernaðin-
um er ólokiS enn, og hjaönar hún án
efa niður, þegar f.rá líöur, eins og
sams konar deilur áöur þeirra í milli.
Skeytafregnir hingaS segja aS þeir
Vilhjálmur keisari og Wilson forseti
sjeu nú aS skrifast á um málið. Ann-
ars hafi þýska stjórnin nú svarað
Bandaríkjastjórn því, aS kafbátafor-
ingjarnir hafi fengiö fyrirskipun um
aS skjóta ekki á nokkurt kaupskip
án aSvörunar. En jafnframt óskar
hún ])ess, aS stjórn Bandaríkjanna
krefjist þess af Englendingum aS
þeir leyfi frjálsar siglingar um höf-
in, en veröi sú málaleitun árangurs-
laus, þá vilji ÞjóSverjar hafa frjáls-
ar hendur í því, hvernig þeir hagi
sjóhernaöi sínum, og hún biður
Bandaríkjastjórn aS flytja óvinunum
þau skilaboS, aS ÞjóSverjar sjeu
reiöubúnir til þess aS halda ófriðnum
áfram, en jafnframt einnig til þess
aS semja um friö. Fregnirnar segja,
aö Bandaríkjablööin telji svar ÞjóS-
verja ekki fullnægjandi. Northcliff
lávarður, blaSakongurinn enski, hef-
ur veriS þar vestra, og er sagt aö
hann hafi haft áhrif á afstööu margra
blaða til málsins. Annars munu skoS-
anirnar vera þar skiftar, og Bryan
gerir enn alt hvaS hann getur til
þess aö halda viö friSnum.
Uppreisnin á írlandi kvaS nú vera
brotin á bak aftur og er sagt aö
Roger Casement, írskur maSur, sem
dvaliS hefur í Þýskalandi aS undan-
förnu og er alkunnur Breta-óvinur,
hafi verið upphafsmaöur hennar. Var
hann handtekinn á þýsku skipi við
írland 21. f. m., en þaö skip haföi
veriö aS færa uppreisnarmönnum
vopn, aö því er menn halda, og var
þýskur kafbátur í fylgd meS því. En
skipverjar söktu skipinu, er þeir sáu
sjer ekki undankomu auSiS, og lentu
þeir í höndum Englendinga, þar á
meSal R. Casement, er var í þýskum
hermannabúningi, aS þvi er fregnirn-
ar segja. Hefur hann nú veriS flutt-
ur til London og er sagt aS enska
stjórnin höfSi mál gegn honum fyrir
drottinsvik. Út af irsku uppreisninni
hefur Birrel aSstoöarráöherra ír-
lands lagt niöur völd.
Enn er talaS um loftárás frá ÞjóS-
verjum á England 6. þ. m., en nánari
fregnir ekki sagöar af henni. Nýlega
er og sagt, aS ensk herskip hafi eySi-
lagt Zeppelinsloftfar á strönd Sljes-
vikur og annaö haföi strandaS í Nor-
egi nýlega. Loftárásir ÞjóSverja
valda miklum ótta i Englandi, sem
von er, og er sagt aS börnum hafi