Lögrétta - 17.05.1916, Side 1
Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
LOGRJETTA
Afgreiðslu- og innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON,
Bankastræti II.
Talsími 359.
Nr. 24.
Reykjavík, 17. maí 1916.
XI. árg.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð flest.
Þar eru fataefnin best.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
( 6ercourf 'Íf&> Consen vot/e
Montfauéo/v- -
/ « / •' ___________________________________e
/ r-', \ / ý) Jamogrneux ÍOphes
yAalanCOuW.'íeTlorí^ffo:—i^rhnmnemvnlít/e. r-./ — ,L ,
' C.fff. ,Oumie.)
f/aucout'tfyrueres'
'fffhaUancoupl.
tHaumonl Ys&VxJíls’'
'Beaumont)tM-Maucoupt
—— • úindpey
Z^T'kpfouvemðhl ) .
•eraúujjte \ . Dieppe^ \nfctltl
Xc
tvocount Esnep pois ^
,J Thierviðé
.... w v
AuhpevtHe
!'Haufecoupi
jTafc, nnesV^ jjfopanvr/te
rN^utainvctte X
TL*Betpupt
Walronvilte
pecozip
A )\ Jornmedreup?'
N/l pu’uAncemont} bþ/imsyr /%p
taudarnville/f0
\auvaux•
Bdkaverslnn Siglísar [ymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
Á uppdrættinum hjer er herlína ÞjóSverja fyrir norðan og austan Ver-
dun sýnd meö feitu, dökku striki, eins og hún var fyrir nál. 3 vikurn,
en breytingin er lítil síSan. Dökka línan frá suöri til norðurs er Meuse
(Maas) fljótið, en köflóttu línurnar járnbrautir.
Trygging
fyrir að fá vandaðar vörur fyrir lítið verð er að versla við
V. B. K.
Landsins mestu birgðir af:
Vefnaðarvörum Pappír cg ritföngum
Sólaledri og skósmíðavörum.
Pantanir afgreiddar um alt ísland.
Heildsala. Smásala.
Vandaðar vörur. Ódýrar vörur.
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavik.
Y f irr jettarmálaf ærslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síðd.
Ritstjóri Lögrjettu er til viðtals
hvern virkan dag kl. 12—1 og 5—6.
Ekki á öðrum tímum.
Mislingarnir.
Ávarp til alþýdu manna.
Mislingarnir 1882, 1904, 1907—8.
Þegar mislingarnir komu hingað
1882, höfðu þeir ekki gengið um land
alt síðan 1846. Árið 1882 fór sóttin
því nær um alt landið og telst svo
til, að hátt á annað þúsund manns
hafi dáið af völdum mislinganna-
Mislingar hafa margsinnis borist
hingað síðan um aldamótin, en lang-
oftast tekist að stöðva þá.
Árið 1904 gengu þeir um Vestfirði,
og tókst þó að stöðva þá svo, að þeir
fóru ekki víðar um land. Þeir komu
þá líka upp í Reykjavík, en urðu
stöðvaðir.
En árið I9°7 urðu mislingarnir
ekki stöðvaðir; hlaust það af því, að
e:nn farþegi á skipinu, sem veikin
kom með, fullyrti —eftir bestu vit-
und — að hann hefði haft mislinga
°S var slept ásamt öllum öðrum,
þeim sem lögðu undir þegnskap sinn
að þeir hefðu fengið mislinga áður.
Barst veikin út frá þeim eina manni,
sem skakt hafði sagt til, og það svo
v'8a, að ekki varð við ráðið. Hófst
sottin snemma sumars 1907 og gekk
til jafnlengdar 1908. Sóttvörnum var
hætt þegar útsjeð var um að girt yrði
fyrir almenna útbreiðslu veikinnar.
hrn fjöldamörg heimili og mjög marg-
ar sveitir víðsvegar um land vörðust
veikinni engu að síður. Þess vegna er
nú margt fólk á lífi, sem fætt er á
árunum 1883 l9®7 og hefur aldrei
haft mislinga- 1907—8 dóu um 350
manns af mislingum.
Hvernig mislingarnir bárust hingað
núna í vor (1916).
í þetta skifti bárust mislingarnir
til landsins ö 11 u m á ó v a r t. 18.
apríl rákust læknarnir á ísafirði á
mislingaveikan mann. En sá maður
(ungur íslendingur) var nýkominn
þangað á „Flóru“ frá Noregi. Það
vitnaðist nú, að Flóra hafði farið frá
Noregi um mánaðamótjn mars og
apríl; en enskt herskip tók hana hjer
skamt frá landi og hafði með sjer til
Englands. Kom Flóra ekki til Vest-
mannaeyja fyr en 12- apríl, til Rvíkur
13. apríl, fór þaðan 15. apríl (seint),
kom á Patreksfjörð, ísafjörð og
Hólmavík, og var á leið til Siglu-
fjarðar þegar mislingasjúklingurinn
fanst á fsafirði. Þá varð uppvíst að
hann hafði tekið mislingakvefið með-
?n skipið stóð við í Rvík, en ekki
kent sjer meins og farið víða um bæ-
inn. Hjeðan fóru líka margir með
skipinu, vestur og norður um land.
Mátti því búast við að mjög margir
hefðu smitast af þessum eina manni
og væru komnir víðs vegai' út um
land, og mjög litlar líkur til að veik-
in yrði stöðvuð, en þó sjálfsagt að
gera ítrustu tilraun til þess. Var nfi
reynt af fremsta megni að rekja feril
ísfirðingsins hjer, og öllum hjeraðs-
læknum gert aðvart þar sem skip-
ið hafði komið, það rannsakað á
Siglufirði og boðið að hafa uppi
sóttvarnarveifu þar sem það kæmi úr
því norðan lands og austan.
Það hefur farið sem við mátti bú-
ast: Mislingarnir hafa fest rætur í
Rvíkurhjeraði, Patreksfjarðarhjeraði,
ísafjarðarhjeraði, Hólmavíkurhjeraði
og Siglufjaðarhjeraði (margir verka-
menn komu þangað og höfðu smitast
á leiðinni til ísafjarðar). En úr því
skipið fór frá Siglufirði var höfð
full gát á því, og hefur hvergi orðið
vart við mislinga fyrir austan Siglu-
fjörð nema á einum bæ í Reykdæla-
hjeraði. Þangað hafði komið maður
úr skipinu, og enginn grunur á hon-
um, en fjekk mislinga, smitaður af
ísfirðingnum, eins og svo margir
aðrir.
f Rvík hafa allir læknarnir lagst á
eitt, að stöðva sóttina, þó vonlítið
virtist, enda er nú úti öll von um það,
að hún verði stöðvuð hjer.
En Rvík er orðinn svo fólksmarg-
ur bær, að það getur ekki framar
komið til greina að sóttkvía allan
bæinn, nema um einhverja stórháska-
ltga farsótt væri að ræða. Veit jeg
að aðrir læknar hjer eru mjer sam-
dóma um það. Þær lögskipuðu, kostn-
aðarsömu sótvarnir geta ekki komið
hjer að haldi — útsjeð um það.
Þess vegna verður nú að hætta lög-
vörnum gegn mislingunum um land
alt, eins og 1907.
Aðkomuskip og erlendar sóttir.
„Aðkomuskip“ (samkv- sóttvarn-
arlögunum 1902) eru öll skip, sem
koma hingað frá útlöndum, eða hafa
úti á sjó tekið við mönnum eða far-
angri úr skipi, sem kom frá útlönd-
um. „Erlendar sóttir“ (eftir sóttvarn-
arlögunum) eru svartidauði, kólera,
bólusótt, blóðkreppusótt, dílaveiki
(útbrotataugaveiki), gul hitasótt,
mislingar og skarlatssótt*.
Ekkert „aðkomuskip“ má eiga mök
við landsmenn fyr en skipstjóri hefur
gert sóttgæslumanni (sýslumanni eða
umboðsmanni hans) fulla grein fyriv
heilsufari manna a skipinu —. og
sannað, að engar erlendar sóttir sje
að óttast- Skal skipstjóri fara einn á
land til fundar við sóttgæslumann.
Nú gengur einhver erlend sótt
(önnur en mislingar eða skarlatssótt)
á brottfararstað skipsins, eða einhver
á skipinu hefur sýkst á brottfarar-
stað þess eða á leiðinni af „erlendri
sótt“ (þar með taldir mislingar og
* Skarlatssóttin er nú orðin land-
læg.
skarlatssótt), og á þá skipið að hafa
uppi sótvarnarveifu (gula veifu), er
það kemur hjer við land, og má e n g-
i n n fara á land úr skipinu og eng-
inn út að skipinu fyr en læknir hefur
skoðað það og yfirvöld veitt því heil-
brigðisvottorð.
Farþegaskipum er veitt sú tilslök-
un, að þau mega strax hleypa far-
þegum á land, ef skipstjóri sendii'
sóttgæslumanni með fyrsta bátnum
yfirlýsingu upp á æru og samvisku
um það, að enginn hafi orðið veikur
á skipinu, sem grunur geti leikið á
að um næman sjúkdóm sje eða hafi
verið að ræða, enda engin erlend sótt
gengið á brottfararstað skipsins, sbr.
það sem fyr var sagt.
Þessu lík eru sóttvarnarlög ann-
ara þjóða-
En sá er þó munurinn, að þar er
aðgæslan af hálfu landsmanna (lög-
gæslumanna) m i k 1 u strangari en
hjer.
Hjer eigum við — verðum að eiga
— mestalt undir trúmensku skipstjór-
anna, að þeir brjóti ekki sóttvarnar-
lögin vísvitandi eða af trassaskap, og
tekur þetta einkum til farþegaskipa.
Það er bein og brýn skylda hvers
skipstjóra, að hafa stöðuga gát á heil-
brigði allra skipsmanna og farþega;
ella getur hann ekki „u p p á æ r u
o g s a m v i s k u“ ábyrgst að eng-
inn hafi orðið lasinn á skipinu á
þann hátt, að um næman sjúkdóm
geti verið að ræða.
Það er svo um a 11 a r farsóttir,
að þær leggjast stundum mjög ljett
á ýmsa menn.
Ef skipstjórar vanrækja þessar
lagaskyldur sínar, Þá getur vel farið
svo að einhver af háskalegustu far-
sóttunum t. d. svarti dauði, berist
einhvern tíma hingað á land, öllum á
óvart.
Það er nú öldungis víst, að ísfirð-
ingurinn, sem kom með mislingana,
hefur hlotið að smitast eftir að skipið
fór frá Noregi, enda segir hann að
einn farþeganna hafi fengið kvef á
leiðinni og rauða flekki í framan. En
sá farþegi var orðinn albata þegar
hingað kom. Jeg vil ekki að svo
stöddu segja neitt frekar um það mál-
En tel miklu varða að öll alþýða
manna viti um þessar skyldur skip-
stjóra og geri sjer ljóst, hvílíkur
háski getur hlotist af því, ef sóttvarn-
arlögin eru ekki vandlega haldin af
hálfu skipstjóra og sóttgæslumanna.
Heimilisvarnir gegn mislingum.
Eftir að lögskipuðum vörnum var
hætt 1907 urðu fjöldamargir við á-
eggjan minni þá — vörðust misling-
unum af sjálfsdáðum. Tókst það víð-
ast vel, þar sem reynt var. I Fá-
skrúðsfirði t. d. kom ekki veikin nema
á 5 bæi af 30; í Seyðisfjarðarhjeraði
vörðust Mjófirðingar veikinni; í
Húsavíkurhjeraði hepnuðust varnirn-
ar vel í sveitunum; í Rangárhjeraði
varðist einn bær, sem líka hafði var-
ist mislingunum 1882; í Reyðarfjarð-
Adalfundur
h.f. LÖGRJETTU verður haldinn á afgreidslu blaðs-
ins, Bankastræti 11, mánudag 22. mai, kl. 8'|2 siðd,
Dagskrá samkvæmt Qelagslögunum.
Stjórnin.
arhjeraði varðist einn hreppur; svo
var og um ýmsar sveitir i Akur-
eyrarhjeraði, Grímsneshjeraði, Síðu-
hjeraði, Vopnafjarðarhjeraði, Þing-
eyrarhjeraði og víðar. Og m j ö g
v í ð a vörðust einstök heimili sótt-
inni, þó hún gengi um alla bygðina,
jafnvel hjer í Rvík. Vörnin var al-
staðar í því fólgin, að þau heimili,
sem vörðust, gættu þess: i) að eng-
inn heimamanna, sem ekki hafði haft
mislinga, kæmi á mislingaheimili eða
grunsöm heimili; 2) að taka ekki á
móti neinum gestum, nema þeim sem
víst var um að þeir hefðu áður haft
mislinga-
Meðgöngutimi mislinga (frá þvi
maður smitast þar til hann sýkist)
eru rjettir 10 dagar. Byrjun veikinn-
ar er þá k v e f, nauðalíkt algengu
kvefi, og oft mjög vægt; en á 4.—5.
degi (14. degi frá smitún) byrjar
útþotið, mórauðir flekkir, og koma
fyrst í andlitið. Veikin er smitandi
frá fyrstu kvefbyrjun (ef til vill deg-
inum áður en kvefsins verður vart)
og þar til er hreistrun er lokið (3—4
vikur frá upphafi veikinnar). Sótt-
hreinsun þarf aldrei. Sóttkveikjurnar
deyja strax út, og það svo fljótt, að
þær berast aldrei með heilbrigðum
mönnum (eða dauðum hlutum) húsa
í milli. En veikin er ákaflega bráð-
smitandi, ef einhver, sem ekki hefur
haft mislinga, kemur til sjúklings
með mislingakvef (inni eða úti).
Hvað stoða mislingavarnir ?
Samgöngur við önnur lönd eru nú
crðnar svo tíðar og hraðar, að sí og
æ má búast við mislingum, og líkur
til að flestir, sem komast á efri ald-
ur, fái þá fyr eða síðar. Þess vegna
er von að menn spyrji, hvaða vit
muni vera í því, að reyna að verjast
þessari farsótt.
Jeg hef margsinnis áður gert al-
þýðu manna grein fyrir þvi: Misling-
ar eru háskalegur sjúkdómur fyrir
ungbörn, einkanlega börn á 1. ári,
sem marka má af þessum tölum:
B ö r n d á i n. *
1881 1882
(mislingaárið)
ári 526 IOIO
-5- ári 338 552
Samtals 864 1562
Þess var áður getið, að 1907—8
myndu um 350 manns hafa látist af
mislingum. En sá missir kom aðal-
lega niður á ungbörnum:
* 1881 fæddust 2324 börn lifandi,
árið 1882 fæddust 2299 börn lifandi-
D á i n b ö r n.
1906 1907 1908
á 1. ári 192 274 376
á 2.—5. ári 66 m 169
Samtals 258 385 545
Árið 1906 fæddust 2346 börn lif-
andi, árið 1907 2304 og árið 1908
2270. Þess ber að gæ.ta að síðari hluta
ársins 1908 gekk hjer kikhósti og
olli eins og vant er allmiklum barna-
dauða; verður ekkert um það sagt
með vissu, hversu mörg börn dóu
það ár af mislingum og hversu mörg
af kikhóstanum, en ráða má af ýms-
um likum, að eitthvað á annað hund-
rað börn hafi látist af kikhósta árið
1908. Víst er um það að mislingarnir
1907—8 urðu miklu færri börnum að
fjörtjóni en mislingarnir 1882. Stafar
það af þvi, að fjöldamörg heimili
vörðust mislingunum 1907, og hinu
öðru, að allir heilbrigðishagir þjóðar-
innar höfðu stórbatnað á þvi skeiði,
ckki síst meðferð á ungbörnum; hafði
því barnadauðinn yfirleitt stórum
minkað.
Það er því augljós þjóðarhagnað-
ur, að verja ungbörn mislingum-
Hættan er margfalt minni fyrir stálp-
uð börn og unglinga og fólk á besta
reki, sem hraust er. Mislingar eru
hættulegir fyrir brjóstveikt fólk.
í kauptúnum og sjávarþorpum er
það auðvitað e r f i 11 fyrir hvert
heimili að sporna við sóttinni, en uppi
í sveitum er það miklu hægara, og
mundi líka margborga sig, bæði barn-
anna vegna og svo af því, að nú fer
sumarannríkið í hönd.
Og þó það sje ekki gerlegt að halda
áfram lagavörnum gegn sóttinni, þá
munu allir hjeraðslæknar landsins
boðnir og búnir til þess áð leiðbeina
hverri sveit og hverju heimili, sem
hefur hug á þvi að verjast mislingun-
um í sumar.
Meðferð á mislingasjúklingum.
Það var gamli siðurinn að byrgja
sjúklingana inni, loka hverri smugu
og breiða fýrir hvern skjá. En hreint
loft er brýnasta lifsnauðsyn fyrir
mislingasjúklinga, alveg eins og
brjóstveikt fólk. Um að gera ef unt
er, að hafa sjúklingana í rúmgóðum,
sólbjörtum stofum og síopna glugga,
varast alt ryk, þvo gólf, en sópa
þau ekki þur; þó skal gæta þess, að
ekki blási inn á sjúklinginn og
birtan skíni ekki beint i augu hon-
um meðan augun eru viðkvæm; má
reisa skjól eða hengja tjald við rúmið
því til varnar.