Lögrétta - 19.06.1916, Blaðsíða 1
Nr. 29.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð fiest.
Þar eru fataefnin best.
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bokaverslun Sigfúsar Eymundssanar.
Lárus Fjeldsted,
Y f irr jettarmálaf ærslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 siöd.
EimskipafjelaDið.
SíöastliSinn föstudag var útrunn-
inn sá frestur, sem hluthöfum Eim-
skipafjelagsins liafði veriö gefinn til
þess að koma fram meS tillögur, er
berast ættu undir aiSalfundinn 23. þ.
mán.
Fjelagsstjórnin bar fram svohljóS-
andi tillögu um skifting ársarösins:
Kr. au.
Hreinum ariSi eftir árs--
reikningnum ............. 101,718.16
aS frá dregnum neðan-
greindum ................ 43,194,21
Kr. 58,523.95
skal skift þannig:
Kr. au.
a. í endurnýjunar- og vara-
sjóS leggist........... 25,580.54
b. Stjórnendum fjelagsins
sje greitt i ómakslaun
alls ................... 3,500.00
c. EndurskoSendum fjelags-
ins greiSist í ómakslaun
alls ................. 1,000.00
d. Hluthöfum fjel. greiSist
í arS 4 pct. af hlutafje
því, er rjett hefur til arSs
kr. 711,085.17 ........ 28,443.41
Samtals kr. 58,523,95
A t h u g a. s e m d. Fjelagsstjórnin
hefur samkvæmt 22. gr. fjelagslag-
anna ákveSiS aS verja ofangreindum
kr. 43,194.21 til frádráttar af bókuSu
eignaverSi fjelagsins sem hjer segir:
Kr. au,
a Á e.s Gullfossi......... 22,000.00
b. Á e. s. GoSafossi...... 18,000.00
c Á stofnkostnaSi ......... 3,194.21
Kr. 43,194-21
Einnig bar fjelagsstjórnin fram
svohljóSandi tillögu um aukning
hlutaf járins:
Fundurinn ákveSur aS heimila fje-
lagsstjórninni aS auka hlutafjeS upp
í 2 miljónir króna.
Ennfremur bar hún fram þessa til-
lögu um heimild til aukningar skipa-
stóls:
Fjelagsstjórninni heimilast aS láta
^yggja eSa kaupa 1 eSa 2 millilanda-
skip auk strandferSaskipa þeirra, sem
heimild var gefin á stofnfundi til aS
láta byggja cSa kaupa.
Frá Gísla Sveinssyni yfirdómslög-
manni kom fram tillaga um, aS stjórn
fjelagsins hagi flutningsgjöldum skip-
anna um sinn nokkuS eftir því, sem
önnur fjelög á NorSurlöndum hafa
gert síSan ófriSurinn hófst. Leggur
hann til aS allur gróSi af þessari
bækkun flutningsgjaldanna renni í
varasjóS fjelagsins, og verði síðar
notaSur til þess aS auka skipastól
fjelagsins.
Ólafur G. Eyjójfsson kaupmaSur
og fleiri komu fram meS svohljóSr
Reykjavík, 19. júni 1916,
XI. árg.
Tilkynuiug’
Nýjar vörubirgðir er nú komar til
V. B. K.
af flestum nú fáanlegum
— Vefnadarvörum —'
í fjölbrcyttu úrvali.
Vegna tímanlegra innkaupa getur verslunin boðið viðskifta-
mönnum sínum þau bestu kaup, sem völ verður á í ár.
Ennfremur hcfur verslunin:
Fappír cg ritföng,
Sólaleður og skósmíðavörur.
t
Vandaðar vörur. Qdvrar vörur.
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavik.
andi tillögu: Fúndurinn skorar á fje-
lagsstjórnina, aS bjóSa ekki væntan-
lega aukning blutafjár út til þeirra
Vestur-íslendinga, sem ekki hafa,
staSiS í fullum skilum meS borgun
lofaðs hlutafjár til fjelagsins.
Frá sömu mönnum kom og tillaga
um aS hluthafar vestan hafs kysu 2
menn í fjelagsstjórnina, en hefSu eng-
an atkvæSisrjett viS kosningu annara
stjórnenda.
Lanöskosninöarnar.
Þær raddir hafa heyrst öSru hvoru
í sumum blöSunum, aS gömlu stjórn-
málaflokkarnir ættu aS þoka til hliS-
ar nú í kosningunuru, vegna þess aS
þrætumálin, sem þeir hafa deilt um
áSur, sjeu nú úr sögunni. ÞaS er nokk-
uS til í því, aS um þrætumál undan-
farinna ára verSur ekki kosiS. ÞaS
liggur ekki fyrir aS kjósa um sam-
bandsmál eSa stjórnarskrá.
En menn kjósa um þaS, hverjum
eigi aS fá til meSferSar stjór'n'lands-
ins á komandi árum og framfaramál
þau er fyrir liggja. Einhver flokkur
manna í þinginu verSur aS taka þetta
hlutverk aS sjer, og þaS er heppileg-
ast, aS sá flokkur sje svo mannsterk-
ur i þinginu, aS hann út af fyrir sig
hafi atkvæSaafl til þess aS ráSa einn,
og verSi þar af leiSandi aS taka á sig
alla ábyrgS á gerSum þings og stjórn-
ar meSan völdin eru í hans höndum.
Reynsla undanfarinna ára hefur
sýnt, aS skifting þingsins í marga
smáflokka lamar alla starfsemi
þess og landsstjórnarinnar, svo
framkvæmdirnar verSa minni og
aS öllu leyti örSugri viSfangs lieldur
en hjá stjórn, sem hefur-aS baki sjer
samhuga þingmeirihluta, og er þetta
vel skiljanlegt.
Heimastjórnarflokkurinn.
Mönnum virSist nú koma saman um
þaS, flestum aS minsta kosti, aS
Heimastjórnarflokkurinn hljóti aS
verSa fjölmennastur viS kosningarn-
ar, sem í hönd fara. AS vísu mundi
hann vel sætta sig viS þaS, aS vera í
minnihluta næsta kjörtímabil, ef ein-
hver annar flokkur væri þess megn-
ugur, aS fá þann meirihluta, er gerSi
honum hægt aS stjórna aS öllu leyti
á eigin ábyrgS. En þessu er ekki aS
heilsa nú. Því fer fjarri. Öll líkindi
er,u til hins, aS Heimastjórnarflokkur-
irin verSi sterkasti flokkurinn. En þá
ættu kjósendurnir aS gera hann svo
úr garSi viS kosningarnar, aS hann
út af fyrir sig hefSi ákveSinn meiri-
hluta. Heimastjórnarmenn ættu aS
fylkja sjer fast um sinn lista viS
landskosningarnar, og í kjördæma-
kosningunum á eftir um þá menn
eina, sem vilja vinna í þeim flokki,
þegar á þing kemur, og skapa meS
honum fastan þingmeirihluta, sem út
af fyrir sig geti tekiS aS sjer ábyrgS
á stjórn og .framkvæmdum í landinu
á næsta kjörtímabili. Þeir ættu ekki
aS hvarfla til manna eSa flokka, sem
vilja halda viS í þinginu ringulreiS
undanfarinna ára, þótt samdóma seg-
ist vera Heimastjórnarmönnum aS
öSru leyti í flestum eSa öllum atriS-
um.
Um stefnu Heimastjórnarflokksins
frá upphafi og framtíSarhugsjónir
þær, sem fyrir honum hafa vakaS og
vaka enn, hefur rækilega veriS skrif-
aS hjer i blaSinu ekki alls fyrir löngu,
í grein Jóns Þorlákssonar landsverk-
fræSings um „framtíSarhorfur í
landsmálum" (Lögr. 26. jan. þ. á.).
Hann gerir þar grein fyrir afstöSu
Heimastjórnarflokksins til atvinnu-
mála landsins frá þvi aS stjórnin
fluttist heim hingaS 1904, og hann
sýnir fram á þaS, aS á grundvelli
hans mætti og ætti aS reisa öflugan
framsóknarflokk í innanlandsmálun-
um, meS samvinnu milli atvinnu-
stjetta landsins í staS þess, aS þær
berist á banaspjótum. AS leggja
Heimastjórnarflokkinn niSur af þeirri
ástæSi, aS hin gömlu deilumál hans
viS SjálfstæSisflokkimi um sam-
bandsmál og stjórnarskrá sjeu ekki
lengur skiftandi flokkum, þaS gat
engri átt náS. Þvert á móti er nú á-
stæSa til þess aS efla flokkinn sem
mest, meS því aS hann er nú sem
stendur eini grundvöllurinn, sem fyr-
ii er á stjórnmálasviSi okkar, er hægt
sje aS reisa á sterkan stjórnmála-
flokk, en nauSsynlegt, eins og áSur
segir, aS sterkur stjórnmálaflokkur
myndist til þess aS bæta úr því ólagi,
sem veriS hefur á þinginu og starf-
semi þess á undanförnum árum.
Langsum og Þversum.
Þá er aS minnast á hinn gamla
fiokkinn, SjálfstæSisflokkinn. Engum
getur komiS til hugar, aS ætla honum
þaS hlutverk nú, aS fá meiri hluta viS
kosningarnar og taka viS stjórn
landsins og forustu á þingi upp á sitt
eindæmi. Hann er nú klofinn, og sam-
lyndiS milli klofninganna þannig, aS
hvor um sig vill heldur samband viS
Heimastjórnarmenn en hinn klofning-
inn. Milli þeirra, Langsum-manna og
Þversum-manna, er nú haf, sem ekki
verSur brúaS, en hvorugt flokksbrot-
iS svo sterkt, aS nokkur minstu lík-
indi sjeu til þess, aS þaS út af fyrir
sig geti náS meiri hluta viS kosning-
arnar. Lögr. hefur látiS deilu þeirra
hlutlausa, eftir að hún snerist aS inn-
anflokksmálum þeirra á undanförn-
um árum og því, livor flokkurinn
ætti aS bera nafn SjálfstæSisflokks-
ins. En eins og kunnugt er, voru
Heimastjórnarmenn i bandalagi viS
Langsum-menn á siSasta þingi i því,
aS koma fram stjórnarskrá og flaggi,
og fylgdi Lögr.jetta þeim málstaS
fast fram alla tíS, eins og lesendur
hennar kannast viS, þangaS til þeim
málum var komiS í höfn. Skynsam-
legast hefSi þaS veriS af Langsum-
mönnum þá, aS halla sjer alveg aS
Heimastjórnarmönnum, mynda einn
flokk meS þeim og láta svo ráS-
ast sem ráSast vildi um þaS, hve
margir af flokksmönnum þeirra, utan
þings og innan, vildu þýSast þetta.
Stjórn þeirra hafSi setiS á þinginu í
skjóli Heimastjórnarflokksins, og gat
ekki öSru vísi haldiS þar sæti, enda
hafSi Heimastjórnarflokkurinn fyrir
fram heitiS henni, aS svo skyldi
verSa. En undir eins aS þingi loknu
komu Langsum-menn fram sem sjer-
stakur flokkur, meS stefnuskrá út af
fyrir sig, sem þá var tekin til um-
ræSu hjer i blaSinu. Þeir sögSust þá
vera SjálfstæSisflokkurinn gamli, og
úr því hefjast svo vígaferlin milli
þeirra og Þversum-manna út af
flokksnafninu og afstöSu hvorra um
sig til stjórnarskrár, fána og fyrir-
vara innan flokksins áður. Málunum
sjálfum er nú til lykta ráSiS, svo aS
þar um verSur engu breytt, og deila
um þau nú viS kosningarnar þess
vegna óþörf, en án efa mikill meiri
hluti kjósenda í landinu ánægSur
meS þær endalyktir, sem þau fengu,
eftir þá alt annaS en loflegu frammi-
stöSu, sem allur SjálfstæSisflokkur-
iun hafSi gert sig sekan um í fyrir-
varamálinu frá upphafi. En Langs-
um-menn eiga þaS lof skiliS, að þeir
sáu aS sjer aS lokum og tóku höndum
saman viS Heimastjórnarmenn til
þess aS bjarga málunum. Nú viS‘
kosningarnar virSist þaS ekki vera
annaS en mótstaSa gegn þessum út-
kljáSu málum, sem tengir Þversum-
menn saman í flokk, eSa aSdáun aS
margumræddri frammistöSu SigurS-
ar sýslumanns Eggerz í ríkisráSinu
haustiS 1914, sem nú fær þó einmitt
barSasta dómana hjá ýmsum þeim,
sem hæst lofuSu hana í byrjuninni.
Hvorugur klofningur SjálfstæSis-
flokksins getur haft mikil lífsskilyrSi
sem flokkur út af fyrir sig. BáSir
hugsa þeir sjer aS lifa á gamla flokks-
nafninu. En vorkunn er gömlum
SjálfstæSismönnum,þótt þeir eigi örS-
ugt meS aS átta sig á, hvorir eigi frem-
ur rjett til þess og hvorum beri aS
fylgja, ef flokksnafniS eSa trygS viS
þaS ætti aS ráSa. Sannleikurinn er sá,
aS SjálfstæSisflokkurinn gamli er bú-
inn aS vera og getur engrar uppreisn-
ar von átt framar. í staS þess, aS
tveir flokkar, hatandi innbyrSis hvor
annan meira en nokkrir aSrir flokk-
ar nú sem stendur, sækja kosningar
undir nafni hans, þá ætti enginn
flokkur aS bera þaS framar. Langs-
um-menn hefSu, eins og áSur segir,
átt aS sameina sig Heimastjórnar-
mönnum í fyrra, hreint og afdráttar-
laust, og lofa Þversum-mönnum aS
lifa eins hátt og þeir gætu á fyrir-
varaþvælunni og allri þeirri vitleysu,
sem henni fylgdi. ÞaS er auSsjeS á
blaSi þeirra nú á föstudaginn, er þaS
ræSir um landslistana, aS sjálfir eru
þeir nú komnir á þá skoSun, aS sá
kostur sje ekki boSlegur kjósend-
um framar, heldur slá þeir nú á alt
aSra strengi, syngja enga hersöngva
um þjóShetjuna í ríkisráSinu 1914,
en mæla í þess staS fram meS sjer
meS ómenskulegu lýSskjallsvæli, sem
verSur enn afkáralegra en ella fyrir
þaS, aS mennirnir í flokksstjórninni,
sem sendir þetta frá sjer, eru flestir
meira og minna hálaunaSir embættis-
menn og kaupmenn hjer í bænum.
Bændalistarnir.
Lögr. hefur áSur tekiS þaS fram, aS
hún teldi þingbændaflokkinn, eins og
afstaSa hans hefur veriS til hinna
þingflokkanna á siSustu þingum, lít-
inn tilverurjett eiga, þar sem í hon-
um hefur ekki veriS nærri helming-
ur landbúnaSarmanna þingsins og
þjóSkunnustu forvígismenn búnaSar-
málanna eru í öSrum flokki. Af 17
landbúnaSarmönnum á síSasta þingi
voru aS eins 7 í Bændaflokknum.
Bændur úti um landiS hafa líka fund-
iS þetta og ekki viljaS hlíta forustu
þingbændaflokksstjórnarinnar, en
haft samtök um annan lista viS lands-
kosningarnar. ÞaS er sagt úr NorSur-
landi, aS þingbændaflokksstjórnin
hafi aS síSustu boSiS Þjórsárbrúar-
Myndin sýnir, hvernig skotgagnabirgðunum er komiS fyrir bak viö herlínu Frakka hjá Verdun. ÞaS eru auö-
vitaS ósköpin öll af skotgögnum, sem flutt eru þangað og upp ganga, og er þaS, hve vel Frakkar hafa varist
þarna, ekki síst þakkað því, aS Petain hershöföingi sá frá upphafi svo vel fyrir aSflutningi skotgagnanna
til herlínunnar. ,,