Lögrétta - 19.06.1916, Blaðsíða 2

LÖGRJETTA
106
Lj
Matth. Jochumsson:
j ö ð m æ 1 i.
Úrval.
Valið hefur í samráði við höfundinn Guðm. Finnbogason dr. phil.
Stór bók og eiguleg.
Kostar kr. 3.50. Innbundin kr. 4.50.
Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar.
Samkvæmt lögum Kaupmannafjelags Reykjavíkur 5. gr., gengur annar
þeirra fulltrúa, sem kosnir eru af kaupmönnum og kaupfjelögum utan
Reykjavíkur, úr ráöinu á næsta aöalfundi þess; er því hjer með skor-
að á kaupmenn og kaupfjelög úti um land alt, sem nota vilja rjett sinn
til kosninga á einum fulltrúa til 2 ára í kaupmannaráð íslands, að hafa
sent formanni ráðsins, hr. Jes Zímseu í Reykjavík, kosningarseðla sína
fyrir lok ágústmán. næstk., sbr. 5. gr. fjelagslaganna.
Reykjavík, 16. júní 1916.
Stjórnin.
Asg. G. Gunnlaugsson & Co,
Austurstræti 1, Reykjavík,
selja:
Vefnaðarvörur. — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innrifatnaði.
Regnkápur. — Sjóföt. — Ferðaföt.
Prjónavörur.
Netagarn. — Línur. — öngla. — Manilla.
Smurningsolíu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan af landi svarað um hæl.
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mi8-
vikuiegi og auk þess aukabl'óð vi8 og vi8,
minst 60 blö8 alls á ári. Ver8 5 kr. árg. á
Islandi, erlendis kr. 7.50. Gjalddagi 1. júlt,
mönnum til samvinnu við landskosn-
ingarnar 1. og 3. sæti á sameiginleg-
um lista, en því var hafnað. Sýnir
þetta ásamt fleiru, að þingbænda-
flokksstjórnin sjálf telur fylgi sitt
lítið í landinu og líka hitt, að for-
gangsmenn Þjórsárbrúarlistans hafa
einnig litla trú á fylgi þingbænda-
flokksins. Á lista hans eru nöfn þann-
ig valin, að honum virðist eingöngu
ætlað að ná fylgi meðal bænda, sem
áður hafa fylgt Sjálfstæðisflokknum.
Á lista Þjórsárbrúarmanna, sem
nefna sig „óháða bændur“ til aðgrein-
ingar hinum, eru valdir menn úr
báðum gömlu stjórnmálaflokkunum.
Efsti maður er gamall Heimastjórn-
armaður, en næstu mennirnir tveir;
gamlir Sjálfstæðismenn. Er þessum
lista ætlað, að draga til sin kjósendur
frá báðum gömlu flokkunum, en
mjög óvíst er þó um fylgi hans, að
sögn, jafnvel í hjeraðinu, þar sem
hann er upp runninn, í Árnes- og
Rangárvallasýslum, • og veldur því
meðal annars hringlandaskapur þess
manns, sem talinn er hafa verið fyrsti
hvatamaður þess, að listinn kom fram,
Gests Einarssonar bónda á Hæli.
Sagan segir, að maður einn hjer í
bænum hafi í vor, er Gestur var hjer
á ferð, tekið hann að sjer og klætt
hann gersamlega úr öllum fyrri skoð-
unum hans, en fært hann í aðrar nýj-
ar, og ekki nóg með það, heldur hafi
hann líka stungið í poka Gests sams
konar klæðnaði handa blaðsútgefand-
anum á Eyrarbakka. Þessi örláti mað-
ur kvað vera höfðingi Þversum-
manna hjer í bænum (B. Kr.), og til-
heyrir Gestur síðan, ásamt tungli
sínu, „Suðurlandi“, því stjórnmála-
kerfi, en var áður talinn meðal fylgi-
hnatta Einars Arnórssonar. Er rjett
að skýra bændum í öðrum landsfjórð-
ungum frá því, sem kunnugur mað-
ur og rjettorður þaðan að austan
sagði hjer nýlega, að Gestur og hatfs
menn þar eystra hvettu kjósendur til
þess, að stryka Sigurð í Ystafelli út
af listanum. En fjarri fer því, að
Lögr. ætli að sá maður, sem er í öðru
sæti á listanum, eigi nokkurn þátt í
þvi.
Annars er það að segja yfir höfuð
um framboð bænda til þingmensku,
að það er síður en svo að Lögr. hafi
á móti þeim nje öðrum atvinnurek-
endum til þeirra hluta. Þingið á að
vera skipað öllum atvinnustjettum
landsins, að svo miklu leyti sem hægt
er í hlutfalli við fjölmenni þeirra. En
því má ekki heldur gleyma, að til
þurfa að vera í þinginu menn með
víðtækri þekkingu og mentun. Fyrir
það koma mörg mál, sem gera þetta
óumflýjanlegt. Jafnframt og atvinnu-
stjettir landsins taka að sjer að ráða
skipun þingsins að öllu leyti, þá verða
þær líka að sjá því fyrir þessum
starfskröftum og sækja þá þangað,
sem þeir eru bestir fyrir, svo sem til
embættismanna og starfsmanna lands-
ins, ef þeir eru bestir þar. Það dugar
ekki til lengdar, að stórir hópar kjós-
enda kasti hugsuninni um þetta alveg
frá sjer og ætli öðrum að fullnægja
þeirri nauðsyn, því ef allir færu svo
að, þá ræki þangað að lokum, að
þingið yrði að kaupa menn, sem fyrir
utan það standa, til þess að vinna
mikið af þeim verkum, sem því væri
ætlað að vinna.
Það er sjerstaklega ástæða til þess
að minnast á þetta nú, þegar þjóðin
á að kjósa í sæti konungkjörnu þing-
mannanna, því að fyrir konungskosn-
ingunum gömlu voru færð þau rök,
að nauðsynlegt væri að þinginu væru
trygðir starfshæfir menn með þeirrj
þekkingu, sem óhjákvæmilegt væri
að fyndist innan vjebanda þingsins,
ef það ætti að geta leyst af hendi þau
störf, sem því væru ætluð.
V er kmannalistinn.
Um verkmannalistann er það sagt,
að fjöldi verkmanna bæði hjer i
Reykjavík og á Akureyri sje
hijög óánægður með það hvern-
ig mönnum er skipað á listann,
enda voru ýmsir af verkmönnum
því mótfallnir að flokkurinn færi á
stað með landslista, en töldu heppi-
legra, að hann byrjaði með því, að
bjóða fram þingmannaefni í vissum
kjördæmum. Því ber ekki að neita,
að verkmannastjettin á rjett til þess
að eiga fulltrúa á alþingi, svo fjöl-
menn sem hún er nú orðin, og þetta
hefur Heimastjórnarflokkurinn viður-
kent með því, að taka á landslista sinn
mann úr varkmanna flokki. En hitt
er aftur á móti augljóst, að verkmenn
hafa ekki því fjölmenni á að skipa
við kosningar, að nokkuð geti veru-
lega kveðið að fulltrúum þeirra sem
sjerstökum flokki á alþingi fyrst um
sinn, svo að þeir verða, þegar þang-
að kemur, að leita athvarfs og styrkt-
ar hjá sterkari flokki, til þess að
koma fram málum sínum. Þeim
mundi því verða það notadrýgra að
eiga, þótt ekki væri nema einn tals-
mann innan sterkasta flokks þingsins,'
t. d. Heimastjórnarflokksins nú, held-
ur en þótt þeir ættu 3—5 fulltrúa í
sjerstökum flokki, óvinveittum öllum
öðrum flokkum þingsins, en svo fá-
mennum að hann gæti þar engu fram
komið.
Konur og kosningarnar.
Þessar kosningar, sem nú fara i
hönd, eru stórmerkilegar fyrir það,
að nú kjósa konur í fyrsta sinn til
alþingis ástamt karlmönnum. Og und^
arlegt má það heita, að enginn af
fíokkunum 6, sem bera fram landlist-
ana, annar en Heimastjórnarflokkur-
inn einn, skuli hafa orðið til þess að
taka kvenmann á lista. Væntanlega
minnast konur þess kosningadaginn.
Það var ekki nema sjálfsögð skylda,
þótt þeim hefði verið sá sómi sýndur,
að kona hefði verið á hverjum lista,
ekki síður fyrir það, að svo stendur
á, að þær kjósa nú í fyrsta sinn. En
þar sem svo er nú komið, sem komið
er, telur Lögr. engan efa á þvi, að
konurnar auki drjúgum fylgi Heima-
stjórnarlistans. Á honum er sú kona,
sem öðrum fremur hefur gengið fram
í því að afla kvenfólkinu þess jafn-
rjettis við karlmenn á stjórnmálasvið-
inu, sem það nú hefur fengið,
Yfirlit.
Þegar menn líta yfir listana í heild
sjest það fljótt, að bændur og aðrir
atvinnurekendur eru þar í miklum
meiri hluta, og svo á það líka að
vera.
Þó 2 af listunum sjeu sjerstaklega
nefndir bændalistar, þá er því eigin-
lega svo varið, að listarnir geta allir
kallast bændalistar nema tveir, verk-
mannalistinn og langsumlistinn. Á öll-
um hinum eru það bændurnir, sem
eru í meiri hluta.
í meðmælagrein með öðrum bænda-
listanum, sem nýlega kom fram í einu
af blöðunum, var meðal annars bent
á, að embættismeum væru efstir á
sumum listunum, og átti með því að
sýna, að þeir væru af alt öðrum rót-
um runnir. Það er rjett, að embættis-
menn eru efstir á þremur af listun-
um, en hitt er vitleysa. Embættismenn
mynda ekki neinn sjerstakan flokk á
þingi, heldur starfa þeir þar hver í
sínum flokki, eins og allir vita. Og
hitt er einnig öllum kunnugt, að kjós-
endur geta breytt röðinni á listunum
eftir vild sinni, sett þann efstan, sem
á listanum er neðstur, með einum tölu-
staf, o. s. frv. Það mætti auðvitað
láta stafrofsröð ráða, eða þá draga
um röðina. En hitt er þó ekki óeðli-
legt, að nöfn flokksforingjanna, þeg-
ar þeir eru í kjöri, sjeu sett efst á
listana, svo sem nafn H. Hafsteins á
lista Heimastjórnarmanna, og svo
nöfn hinna eldri þingmanna, sem í
kjöri eru, ef þeir ekki sjálfir óska
annars fremur.
r
Brunabótafjelag Islands.
Það er nú ákveðið, að „Brunabóta-
fjelag íslands“ taki til starfa 1. janú-
ar 1917. Samkvæmt 3. gr. laga nr. 54,
3. nóvbr. 1915, er skylt að vá-
tryggja hjá fjelaginu allar húseignir
í kaupstöðum utan Reykjavíkur og í
kauptúnum með 300 íbúum eða fleir-
um. Samkvæmt skýrslu Hagstofunnar
ná ákvæði þessi til eftirtaldra staða:
Hafnarfjörður, ísafjörður, Akureyri,
Seyðisfjörður, Vestm.eyjar, Stokks-
eyri, Eyrarbakki, Keflavík, Akranes,
Hjallasandur, Ólafsvík, Stykkishólm-
ur, Vatnseyri og Geirseyri, Suðureyri
við Súgandafjörð, Bolungarvík, Sauð-
árkrókur, Siglufjörður, Húsavík,
Nes í Norðfirði, Eskifjörður og Búð-
ir íFáskrúðsfirði. Öllum hýseigendum
á ofangreindum stöðum er því hjer
með gert aðvart um, að frá 1. janúar
1917 ber þeim að tryggja hús sín
hjá Brunabótafjelagi íslands.
Jafnframt mun fjelagið frá sama
tíma taka að sjer tryggingu húsa í
öðrum kauptúnum, ef eigi eru trygg-
ingarskyldar í brunabótasjóði, er
hreppur hefur stofnað, svo og trygg-
ingu á lausafje bæði í Reykjavík og
á þeim stöðum, sem fjelagið tekur
hús í eldsvoðaábyrgð, alt samkvæmt
ákvæðum laga 3. nóv. 1915, væntan-
legri reglugerð og flokkunarreglum.
Reykjavík, 13. júní 1916.
Sveinn Björnsson.
Yfirlýsing.
Út af ummælum í ritstjórnargrein
í síðasta blaði Lögrjettu, 14. júní þ.
á., um að Templarar hjer í Reykjavík
hafi tekið að sjer þingbænda- (F-)
listann á síðustu stundu, skal það
tekið fram, til þess að koma í veg
fyrir misskilning, að yfirstjórn
Good-T emplara-reglunnar
hefur ekki gert það. Þess
vegna er algerlega rangt að kenna
þennan lista sjerstaklega við Templ-
ara fjelagið, þótt einstakir menn úr
Good-Templarreglunni af e i g i n
hvötum hafi stutt að því, að list-
inn kæmi fram, með því að gerast
meðmælendur hans. Einstakir Good-
Templarar eru meðmælendur á flest-
um eða öllum listunum og líka þeim
hstanum, er Lögrj. mun annast um,
og er það óátalið af yfirstjórn Regl-
unnar. En hún hefur enn þá sem kom-
ið er eingiin fý,rirmæili gefjð
meðlimum Reglunnar um atfylgi við
einn lista fremur en annan.
í umboði framkvæmdarnefndar
Stórstúkunnar.
Guðm. Guðmundsson,
stórtemplar.
Loftskip
og fleira í vitrunum.
VII
Löngu síðar en vitranir þær, sem nú
var á vikið lítið eitt, eru sýnir Swed-
enborgs. Var Swedenborg hinn lærð-
asti maður og snillingur mikill í vís-
indum, en skygn mjög hinn efra hlut
æfi sinnar. Sýnir það í besta lagi
hversu vandfarið er, þar sem ræðir
um hina innri sjón, og hversu nauð-
synlegt var að náttúruskoðun og
skilningur á náttúrunni, kæmist
lengra en orðið var á dögum Sweden-
borgs, að einnig þessi ágæti speking-
ur viltist, eins og spámenn höfðu gert
á undan honum, og hjelt að það sem
hann hugsá, væri í öðrum andlegum
heimi sem ætti sjer ekki stað nje
stund (mundus spiritualis sine tem-
pore et spatio). En þó var Sweden-
borg kominn það nálægt hinni rjettu
leið, að hann skildi um sumt það sem
hann „sá“, að það gerðist á öðrum
hnöttum. Og margt í því sem hann
hefur ritað, hygg jeg sje, þrátt fyrir
þennan meginmisskilning hans, sem
minst var á, nær vísindum, en ritað
höfðu eða sagt spámenn á undan hon
um.*
Margt er það í sýnum Sweden-
borgs, sem nefna mætti til dæmis um
að það sem fyrir hann bar, var í raun-
inni annað en það sem hann hugðist
sjá; þannig lýsir hann t. d. einu
sinni greinilega eldgosi sem gerist í
„öðrum heimi“, en hefur þó ekki hug-
mynd um að það er eldgos sem hann
er að lýsa. í annað skifti lýsir hann
skjaldbökum sem hann sjer komaí
upp úr hafinu (í öðrum heimi, þess-
um sem að því er hann segir, hefur
* Að kalla mig „Swedenborgianer"
er, þrátt fyrir aðdáun mína á þessum
ágæta manni, ekki rjett, þar sem jeg
trúi ekki á annan heim og ekki á anda.
Mun jeg sýna fram á, svo að varla
verður efað, að hinn andlegi heimur
Swedenborgs er hnöttur, sem snýr alt
af sömu hlið að sól, hefur bundinn
möndulsnúning, sem kallað er. Er sá
hnöttur orðinn roskinn mjög Og lífið
þar hið furðulegasta frásagnar. En af
því er það aðallega, sem segir í riti
Swedenborgsg um Himnaríki og Hel-
víti.
hvorki stað nje stund); en skjald-
bökur þessar virðast eftir lýsingunni
vera kafbátar (Vera christiana religio
462. gr). Swedenborg hafði aldrei sjeð
kafbát, slíkt var eins og menn vita
ekki til á hans dögum á jörðu hjer,
og þegar hann svo, fyrir vitundar-
samband við einhvern á öðrum
hnetti (eða veru sem veit alt til
hnattar), þar sem kafbátar voru til,
hugsjer þess konar skip, þá gerir
ímyndun hans úr þessu skjaldböku,
þó að höfuðið sem hann sjer koma
upp, sje mannshöfuð. Fer Swedenborg
þar likt og þessum vitranamönnum
sem áður var getið um, og gerðu, að
því er jeg hygg, fugl eða dreka úr
loftförum er þeir hugsáu. En þó sjá
þeir að sum loftförin eru kerrur nokk
urs konar, og eins fer Swedenborg;
getur hann þess, að hann hafi sjeð
englana í flugvögnum er þeir voru á
ferð i andaheiminum (mundus spiri-
tuum). Andaheimurinn hjá Sweden-
borg er að eins nokkur hluti hins
andlega heims (mundus spiritualis)
og svarar til Miðgarðs í vorum goða-
sögum og til þess sem guðspekimenn
(þeósofar) kalla astralheiminn. Mið-
garður sá sem segir af i Eddunum
er eins og astralheimurinn og anda-
heimurinn á öðrum hnetti. Mun jeg
i annað skifti sýna fram á, að í Eddu-
kviðunum sumum og eins í Ilions-
kviðu, er verið að segja frá mann-
kyni á öðrum hnetti, þar sem mis-
tókst framþróunin, af því að menn-
irnir þar lærðu ekki nógu vel að meta
sannleik og forðast fjandskap. Virð-
ast talsverðar horfur á því, að eins
muni ætla að fara á jörðu hjer.
VIII.
í eitt skifti er talað um loftskip í
því sem jeg hef lesið eftir Sweden-
borg (Vera chr. religio 462. gr.).
Kveðst spámaðurinn hafa sjeð (í
vitrun) skip í loftinu siglandi með
7 seglum. En mennirnir á skipinu
höfðu hatta á höfðum og lárblaða-
sveiga yfir höttunum. Á Swedenborgs
dögum voru ekki loftbelgir komnir
til sögunnar á jörðu hjer, og því síð-
ur loftskip. Ekki fór þó Swedenborg
eins 0g spámönnunum áður, að hann
gerði dreka eða naður úr loftskipinu,
heldur segir hann, að þetta hafi að
eins verið hugarburður eða sjónhverf-
ing, sem þeir í „öðrum heimi“ gerðu
honum. En hitt mun þó satt vera, að
Swedenborg hafi í raun rjettri fjar-
skynjað loftskip, sem var á ferð, ekki
í andaheiminum, heldur á öðrum
hnetti. Vilji menn líta á mynd af
Zeppelinsskipi, þá gætu þeir skilið
hvers vegna Swedenborg virtist loft
skipið vera með seglum. En hinn und-
arlegi höfuðbúningur bendir til þess,
að einhverjir á skipinu hafi haft á
höfðinu útbúnað til að taka á móti
þráðlausum skeytum. Það þurfti ekki
nema einn af loftskipsmönnunum að
vera svo búinn til þess að spámannin-
um virtist þeir allir vera það.
Helgi Pjeturss.
Athugasemd.
Snemma í fimta kafla ritgerðar
minnar Loftskip o. s. frv. stendur
skemra fyrir skemmri og ljóðháttur
f ljóðaháttur; „sje“ á eftir því orði
falli burt. Sje lesið heilaástand fyrir
taugaástand, þar sem ræðir um eðli
draums og vitrunar, skilja menn ef
til vill betur. Kenningin er sú, að
hverri htigsun eða tilfinning sam-
svari sjerstök geislan frá taugakerf-
inu, sem leitast við’ að framleiða
sömu hugsun eða tilfinning, þegar
hún hittir á annað taugakerfi. Ástand
eins heila leiíast við að komast á í
öðrum. Fjarlægðin getur ekki komið í
veg fyrir að þetta verði, og það er
þess vegna sem myndir, jafnvel úr
öðrum sólkerfum, geti liðið um huga
vorn. H. P.
/
A