Lögrétta - 02.08.1916, Blaðsíða 2

132
LÖGRJETTA
LÖGRJETTA kemur út á hverjum mið-
vikudegi, og auk þess aukablöð við og við,
minst 60 blöð alls á ári. Verð 5 kr. árg. á
Islandi, erlendis kr. 7.50. Gjalddagi 1. júlí.
að til kent það, vilja þeir eigi kann-
ast við sem verk guðlegs leyndarráðs,
heldur vilja þeir skoða það eingöngu
sem helgisögur. Kraftaverkin skoða
þeir líka að eins sem helgisögur.
Friðþægingunni neita þeir, að minsta
kosti í þeirri mynd, sem kristileg
kirkja hefur hingað til trúað henni;
upprisunni neita þeir líka, og sömu-
leiðis guðdómi Krists í þeirri mynd,
sem kirkjan hefur hingað til kent. Að
vísu segja þeir eigi þetta opinberlega,
en þetta er þó kjarninn í kenningu
þeirra. Þeir segja, að Kristur hafi að
eins maður verið, að vísu betri og
fullkomnari en menn gerast alment,
og að guðdómur hans hafi ekki verið
í öðru fólginn en því, að hið góða og
guðlega, sem guð hefur fólgið í sálu
hvers manns, það hafi hjá Kristi ver-
ið á æðra stigi og fullkomnara en al-
ment gerist hjá ófullkomnum og
syndugum mönnum. Sjá nú ekki allir
skynsemi gæddir menn, að slíkar
kenningar og þessar geta með engu
móti kallast evangeliskar lúterskar
kenningar? Hvað svo sem hinir há-
lærðu háskólaprófessorar segja, þá
geta þeir aldrei sannfært mig um að
kenningar þessar sjeu samkvæmar
orðum og anda evalgeliskrar lúterskr-
ar kenningar. En þó kastar nú fyrst
tólíunum, þegar Haraldur prófessor
Níelsson kemur fram á sviðið og birt-
ir fyrir öllum landslýð ræðu þá, sem
hann flutti i Reykjavík 6. sd. eftir
þrettánda í vetur. Mig furðaði nú
reyndar ekki svo mjög á því, þó pró-
fessorinn haldi þar fram kenningum
nýguðfræðinga, þó hann þar t. d. ó-
tvíræðlega gefi í skyn, að Kristur
hafi aldrei risið upp frá dauðum.
Slíkt vissi jeg áður, að var ein af
kenningum nýguðfræðinga. En það
er annað í þessari ræðu prófessors-
ins, sem vakti stórlega furðu mína,
og jeg hygg flestra þeirra, sem hafa
lesið hana, og það er það, að prófess-
orinn gerir Krist í þessari ræðu sinni
að brautryðjanda hinnar svokölluðu
andatrúar, og postulana að miðlum.
Að draga Krist niður úr dýrðinni og
gera hann að andatrúarpersónu, veit
jeg ekki hvað jeg á að kalla .Eða þá
það, að háskólakennari í guðfræði
skuli gefa það í skyn opinberlega, að
þegar Kristur birtist eftir upprisuna,
þá hafi það verið á sama hátt og
svipir framliðinna nú — að sögn —
birtast andatrúarmönnunum. Að fara
þannig með dýrð Krists — það er
hneyksli, vægast talað. Það er líka al-
gjörlega gagnstætt orðum sjálfs
Kirsts í Lúk. 24, 38—40: „Hví eruð
þjer óttaslegnir? Og hvers vegna
vakna efasemdir í hjarta yðar? Lítið
á hendur mínar og fætur, að það er
jeg sjálfur. Þreifið á mjer og lítið á,
því að andi hefur ekki hold og bein,
eins og þjer sjáið mig hafa.“ Og þrátt
fyrir þessi orð sjálfs Krists, dirfist
þó prófessorinn að gefa slíkar skoð-
anir ískyn og dreifa þeim út á með-
al almennings. Honum hafa þó verið
kunnug þessi orð Krists, en hann
virðist hafa gleymt þeim, og því virð-
ist mjer full þörf að minna hann á
þau hjer. En þessi aðferð prófessors-
ins, að ganga svona i berhögg við
orð Krists sjálfs, sýnir ljóslega, hvað
sumir nýguðfræðingar geta verið ó-
vandir að meðulum. Maður getur
tæpast búist við, að sá guðfræðingur,
sem bendlar Krist við andatrú, sje
með öllum mjalla, eða þegar hann
tekur sjer fyrir hendur að útskýra
guðs djúpa leyndarráð við forklárun
Krists. Það er eins og prófessorinn
gjörþekki djúp guðlegs leyndarráðs,
eða veit hann ekki, að guðs leyndar-
ráð er órannsakanlegt fyrir takmark-
aðan skilning mannsins, eða er hon-
um ókunnugt um það, að guð er al-
máttugur. Það skyldi maður þó ekki
ætla um mann í hans stöðu og með
hans viti og lærdómi. En á þeirri
stundu, sem prófessorinn samdi
nefnda ræðu, virðist hann hafa
verið svo djúpt sokkinn niður í anda-
trúna, að hann hefur gleymt öllu
öðru. Að draga Krist svona langt nið-
ur, það er að særa hina viðkvæmustu
strengi í brjósti hvers trúaðs manns,
og vart trúi jeg að öll íslensk alþýða
kunni prófessornum alúðarþakkir fyr-
ir þessa prjedikun hans. Prófessorn-
um er þó líklega ekki ókunnugt um
það, að ýms svik og prettir hafa
komið fram í andatrúnni, 0g óskilj-
anlegt er, að hann skuli endilega vilja
Lj
Matth. Jochumsson:
j 0' ð m æ 1 i.
Úrval.
Valið hefur í samráði við höfundinn Guðm. Finnbogason dr. phil.
Stór bók og eiguleg.
Kostar kr. 3.50. Innbundin kr. 4.50.
Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar.
Ásg. G. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Reykjavík,
selja:
Vefnaðarvörur. — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innrifatnaði.
Regnkápur. — Sjóföt. — Ferðaföt.
Prjónavörur.
Netagarn. — Línur. — Öngla. — Manilla.
Smurningsolíu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan af landi svarað um hæl.
setja Krist á bekk með þeim mönn-
um, sem að þvi eru valdir. Andatrúin
er enn þá ekki komin svo langt á
veg, að Kristur sje ekki óendanlega
langt fyrir ofan fylgifiska hennar.
Kenning hennar er fóstur andlega
sjúkra manna, sem að vísu vilja
kanske leita þess sem satt er, en sem
vantar þó alla festu og grundvöll.
Það virðist sem andatrúarmenn leggi
ekki mikinn trúnað á orð Krists að
því er annað líf snertir, þar sem þeir
segja að tilvera þess sje enn ekki
sönnuð, en andar framliðinna sjeu á
leiðinni að sanna hana. Nei, þeir eru
ekki trúaðir á orð Krists. Og ósköp
mega postularnir vera prófessornum
þakklátir fyrir þann heiður!! sem
hann gerir þeim með því að tala um
hina ágætu miðilshæfileika þeirra.
Og vel gæti jeg trúað, að prófessorinn
hefði ekki gert nýju guðfræðinni
neinn sjerlegan greiða með marg-
nefndri ræðu sinni. Þvert á móti
hlýtur hún að opna augu manna svo
að þeir fara að aðgæta, hvað hin
nýja kenningin hefur að bjóða. Og
hvað vill svo hin nýja kenningin ? Hún
vill draga Krist ofan úr guðdóms-
dýrð hans og gera hann að rjettum og
sljettum manni, eða með öðrum orð-
um, hún kippir hyrningarsteininum
undan hinni kristilegu byggingu, eða
hvað er eftir þegar guðdómur Krists
er tekinn í burtu frá honum? Þegar
kraftaverkum hans er hafnað, endur-
lausn og upprisu neitað? Þá er ekk-
ert eftir, nema maðurinn Jesús frá
Nazaret. Hvað segja nýguðfræðing-
ai um 2. grein trúarjátningarinnar ?
Hvernig fara þeir að samrýma hana
við kenningar sínar? Hún mun þó
vera samin samkvæmt kenningu Nýja
testamentisins,og verður að teljast eitt
af játningarritum kirkjunnar, sem ein
grein hinnar postullegu trúarjátning-
ar. Eða þá 3. grein trúarjátningar-
innar? Varla mun nýguðfræðingun-
um vera mikið um hana gefið. Þegar
kenningar nýguðfræðinga eru ná-
kvæmlega athugaðar, þá kemur það
i ljós, að þær eru þvert á móti grund-
vallarkenningum evangel. lúterskrar
kirkju. Höfuðatriði þeirrar kenning-
ar er og verður Kristur og guðdómur
hans. Nýja guðfræðin er því gjörsam-
lega gagnstæð þeirri kenningu, sem
lögum samkvæmt á að kenna hjer á
landi. Prófessorarnir kenna alt aðra
lærdóma en þeir eiga að kenna og
hafa lofað að kenna, og þjóðin fær
ekki þá kenningu boðaða sjer, sem
hún á heimtingu á lögum samkvæmt.
Kirkjustjórnin, sem á að vernda ein-
staklingana og gæta laganna, situr hjá
og horfir á, og skiftir sjer ekkert af
hvað prófessorarnir kenna, eða hvaða
kenningar lærisveinar þeirra flytja
þjóðinni. Þjóðin er rjettlaus gagnvart
nýju guðfræðinni, og þó á hún að
hafa rjett til þess sjálf að kjósa sjer
presta sina. En þessi rjettur þjóðar-
innar er þó ekki rjettur í raun og
veru, heldur órjettur. Þjóðin fær engu
að ráða um það hvaða stefnu í trú-
málum að þeir menn fylgja, sem land-
stjórnin sendir henni sem presta. Hún
v e r ð u r að kjósa þessa menn fyrir
sáluhirða sína, því neyti hún ekki
kosningarrjettar síns,yrðu henni skip-
aðir þessir prestar. En verst er þó ó-
einlægnin og hræsnin, sem fylgjend-
ur nýju guðfræðinnar sýna af sjer.
Þeir játa hann í orði, en ekki á borði.
Þeir væru miklu virðingarverðari ef
þeir kæmu til dyra eins og þeir eru
klæddir og segðu: Við trúum alls ekki
á Krist. Það væri miklu betra en
hræsnin og hálfvelgjan, sem þeir nú
bera utan á sjer. En sannleikurinn er
sá, að ef þeir opinberlega afneituðu
guðdómi Krists, þá gætu þeir ekki
haldist við í embættum sínum, en þau
vilja þeir ekki og hafa ekki þrek til
að leggja í sölurnar. Allur landslýður
veit, að þeir kenna þvert á móti kenn-
ingum þjóðkirkjunnar ;yfirvöldin vita
það líka og horfa á það, og þó helst
þeim uppi óátalið að afkristna land-
ið, því hvað er það annað sem þeir
eru að gera með því að kippa hyrn-
ingarsteininum — Jesú Kristi — und-
an kristindóminum ? Lærisveinar
þeirra eru síðan gerðir að prestum i
þjóðkirkjunni, af því að landstjórnin
telur þá fullnægja þeim skilyrðum,
sem gerð eru til þeirra manna, sem
ætla sjer að takast prestsþjónustu á
hendur í þjóðkirkju landsins, en þó
er svo afarlangt frá þvíað þessirmenn
fullnægi þeim skilyrðum, sem að
rjettu á að gera til þeirra. Hvernig
eiga þeir að geta kent hreinan evan-
geliskan lúterskan kristindóm, sem
þeim hefur aldrei verið kendur? Þess
er ekki að vænta. Þeir fara svo út um
landið, og kenna kristindóminn eins
og þeim hefur verið kendur hann,
og framkvæma öll prestsverk hik-
laust og orðalaust eins og strang-lút-
erskir kennimenn. Þeir skíra t. d. börn
í nafni heilagrar þrenningar, staðfesta
börn í nafni þessarar sömu þrenn-
ingar, sem þeir afneita þó í hjarta
sínu, og öll alþjóð veit þetta, og
hvaða virðingar ætli að slíkt afli
þeim í augum safnaða sinna, er þeir
vita og sjá þá framkvæma þessar
helgu og háleitu athafnir þvert á móti
sannfæringu sinni? Eða þá altaris-
sakramentið ? Hvernig verður þýðing
þess og meðferð i höndum hinna nýju
guðfræðinga, þegar búið er að gera
Krist að rjettum og sljettum manni?
Fyrsta og æðsta skilyrðið fyrir því,að
fólkið kannist við gildi og þýðingu
hinna helgu athafna er — auk trúar-
innar — að það geti verið fullkom-
lega sannfært um það, að sá, sem at-
höfnina framkvæmir, trúi fullkom-
lega og sje fullkomlega sannfærður
um gildi hennar og þýðingu. En
hvernig getur sá maður með góðri
samvisku útdeilt hinu heilaga sakra-
menti, sem ekki trúir því statt og
stöðugt, að Jesús Kristur hafi verið
guðs eingetinn sonur, og að hann hafi
borgað fyrir syndir vorar með líkama
sínum og blóði? Hið heilaga kvöld-
máltíðarsakramenti hefur að þessu
verið álitið — og það með rjettu —
ein aðalmáttarstoð kristninnar,en með
kenningu nýguðfræðinga er þessari
máttarstoð kipt undan kristninni. Eft-
ir kenningu nýguðfræðinga, fær
kvöldmáltíðin algjörlega kalvinska
þýðingu, en eftir vorri lútersku kenn-
ingu fullnægir sá skilningur á þessari
helgu athöfn alls ekki trúarþörf
mannsins. Þegar maður nú athugar
kenningar hinnar nýju guðfræði, og
gætir að hver að er insti kjarni henn-
ar og eðli, þá hljóta allir að sjá og
fmna, að hún hefur ekkert eða þá sára
lítið að bjóða manninum í samanburði
við hina eldri kenninguna. Hvað hef-
ur syndarinn að hugga sig við eða
reiða sig á þegar þungi synda hans
legst á sálu hans og þegar syndir
hans ofbjóða honum, ef Kristur hef-
ur að eins verið maður ? Og hafi hann
að eins verið maður, þá hefur hann
eigi fremur en aðrir menn getað borg-
að fyrir syndir vorar. Allir erum vjer
syndarar, allir syndgum vjer mikið og
margvíslega, og sakir synda vorra
stöndum vjer allir í stórri skuld við
vorn himneska föður, og þessa skuld
getum vjer eigi borgað, og enginn
m a ð u r. Það getur enginn gert nema
guðlegt almætti samfara guðlegum
kærleika, og þegar augu mín grensl-
ast um eftir borgunarmanninum, þá
staðnæmast þau á engum öðrum en
Jesú Kristi, en því að eins hefur hann
getað borgað þessa skuld, að hann
sje guð, jafn að guðdómi guði föður.
Hann hefur líka sjálíur sagt, að
mannsins sonur sje í heiminn kominn
til þess að láta 1 í f s i 11 t i 1
lausnargjalds fyrir marga.
Hvar stæðum vjer gagnvart gröf og
dauða, ef vjer hefðum ekkert að fara
eftir annað en kenningar nýguðfræð-
inganna? Ef Jesús hefur aldrei risið
upp frá dauðum — eins og nýja guð-
fræðin kennir — þá hefur hann held-
ur aldrei sigrað gröf og dauða. Ógn
og kvíði grafar og dauða hvílir þá
enn þá á mannssálunum. En til allrar
blessunar hefur Jesús sjálfur sagt:
Jeg er upprisan og lífið. Jeg lifi og
þjer munuð lifa. Og þessi hans orö
eru — eins og öll önnur orð hans —
eilífur og himneskur sannleiki, og að
minsta kosti met jeg orðin h a n s
m e i r a en orð og staðhæfingar ný-
guðfræðinganna og andatrúarpostul-
anna. Kraftaverkin eru víst líka ekki
svo lítill þyrnir í augum nýguðfræð-
inga. Til þess að losna við þau gera
þeir sjer lítið fyrir og gera þau blátt
áfram að helgisögum, en hvað er það
annað en beint að neita þeim algjör-
lega? Jesús hefur sjálfur sagt um
þessi verk sín: „Jeg hef vitnisburð
meiri en Jóhannesar, því þau verk,
sem faðir minn fjekk mjer að leysa
af hendi, einmitt þau verk sem jeg
gjöri, vitna um mig, að faðirinn hafi
sent mig.“ (Jóh. 5. 36.) Eftir þessum
orðum Jesú, eru verkin hans af guð-
legum rótum runnin, eða með öðrum
orðum, þau eru gerð fyrir guðlegt
almætti. En nýja guðfræðin gerir nú
liklega ekki mikið úr almætti Jesú,
þar sem hún telur hann að eins vera
mann. En þegar almætti Jesú er frá
honum tekið, friðþægingin afnumin
og upprisunni hafnað, þá fer nú Jes-
ús úr því að eiga Iítið erindi Itil
mannssálarinnar fram yfir svo marga
aðra spekinga og lærimeistara og sið-
ferðisgóða menn, sem lifað hafa á
ýmsum tímum í heiminum. Þegar um
það er að ræða, hvor kenningin, hin
eldri eða nýrri, hafi hollari og betri
kenningar að bjóða fólkinu, þá er
hver skynsamlega heilbrigður maður
i engum vafa um það, að eldri kenn-
ingin hefur alt það að bjóða manni,
sem sála vor þarfnast í þessu lífi,
en nýja guðfræðin ekkert, nema hjóm
og froðu, staðlausan heilaspuna
skammsýnna manna. Hún getur ekki
átt nokkurt erindi til fólksins, enda
mun það sýna sig og sannast, að ís-
lensk alþýða mun kunna að meta hana
að verðleikum, þegar hún fer að
kynnast henni. Sú þjóð, sem fórnað
hefur verið og nærð á Passíusálmum
Hallgríms Pjeturssonar og húspost-
illu Jóns biskups Vidalíns svo öldum
skiftir, og drukkið hefur i sig kjarn-
ann úr þeim gullvægu ritum, getur
ekki sætt sig við annað eins ljettmeti
og sú kenning er, sem Reykjavíkur-
prófessorarnir eru nú að rjetta að
henni.
Það er annars stórfurða, hve fáir
prestar vorir hafa látið til sín heyra
í þessu máli. Það eru þó þeir menn-
irnir, sem helst hefðu átt að láta þetta
mál taka til sin. En þessi þögn þeirra
hefur tæpast — að jeg held — komið
af því, að íslenskir prestar sjeu yfir-
leitt jábræður Reykjavíkur-guðfræð-
innar núverandi. Miklu heldur, hugsa
jeg, að þögn þeirra stafi af því, að
þeir hafi ekki viljað gefa sig í trú-
málaþref við hinn ritningarfróða og
þaullesna prófessor, en gott hefðu
prófessorarnir áreiðanlega af því, að
fá að heyra, að ekki eru allir íslensk-
ir prestar jábræður þeirra í nýguð-
fræðinni, og vildi jeg óska, að sem
flestir embættisbræður mínir ljetu
uppi álit sitt um nýju guðfræðina og
andatrúna, svo það sæist svart á
hvítu, hvað þessi stefna á víðtæk ítök
í hugum íslenskra presta yfirleitt.
Vísast hefði jeg ekki skrifað línur
þessar, ef Haraldur prófessor hefði
ekki birt fyrnefnda ræðu sína. Hún
ofbauð mjer, og áleit jeg að jeg gæti
ekki þagað lengur. Jeg býst nú við að
hinir háu prófessorar líti nú fremur
smáum augum á þessa ritsmið, sem
samin er af manni, sem stendur, að
þeirra áliti, langt fyrir neðan þá, og
sem hvorki hefur haft tíma, efni nje
tækifæri til að fylgjast eins vel með
í lestri nýrra rita og jeg gjarnan hefði
kosið, en hún er skrifuð af trúar-
sannfæringu míns innra manns, og
henni fá prófessorarnir í Reykjavík
ekki raskað með nýju kenningunni
sinni. Jeg met Krist og kenninguna
hans meira en orð og kenningar ný-
guðfræðinganna og andatrúarmann-
anna. Það verða þeir að virða á betra
veg fyrir mjer.
Sveinn Guðmundsson.
, ,Flór uCfi-ferdin-
Farþegarnir af „Flóru“ komu með
„Goðafossi" til Seyðisfjarðar siðastl.
laugardagskvöld. Þaðan fór „Goða-
foss“ til Suðurfjarðanna, en farþeg-
arnir urðu eftir á Seyðisfirði og bíða
skipsins þar, en fara svo norður með
því til Akureyrar og Siglufjarðar.
Guðm. Björnson landlæknir fer þó
landveg frá Seyðisfirði norður um, í
embættiseftirlitsferð.
Á mánudagskvöldið hjelt hann fyr-
irlestur á Seyðisfirði um „Flóru“-
ferðina og var þar mikil aðsókn.
„Morgunbl." flutti í gær stutta frá-
sögn um fyrirlesturinn og er þetta hið
helsta úr henni:
Það var vopnaður botnvörpungur,
sem stöðvaði Flóru hjer fyrir sunnan
land. Símaði hann með loftskeytum til
stærra varðskips, sem var nokkru
sunnar í Atlantshafinu, en það skip
sendi þegar loftskeyti til yfirvaldanna
í London um tökuna. Var skipstjóra á
Flóru fyrst skipað að halda beint til
Lerwick. Kvað skipstjóri sig vanta
bæði kol og matvæli til þeirrar ferð-
ar, þar sem hann hefði meðferðis
nokkuð yfir 100 farþega. Yfirmaður
varðskipsins gaf þá samþykki sitt til
þess að Flóra hjeldi fyrst til Seyðis-
fjarðar og skilaði farþegunum á land
þar. En skömmu síðar kom ný skip-
un — líklega frá bretsku yfirvöld-
unum —• um að rannsaka kola- og
matvælabirgðir, sem í skipinu væru.
Leiddi rannsóknin í ljós að birgðirnar
væru nægar til ferðarinnar suður til
Lerwick, þá skyldi þegar í stað haldið
þangað. Rannsóknin stóð yfir í 12
klukkustundir og skipstjóra var skip-
að að halda til Lerwick.-------
Tveim dögum eftir að Flóra kom
til Lerwick, leyfðu yfirvöldin bretsku
skipstjóra að halda aftur til íslands.
Til þeirrar farar áleit skipstjóri sig
vanta leyfi gufuskipafjelagsins. Var
símað eftir því, en það drógst að fá
svar, og á meðan var löghaldi lýst á
farmi skipsins, og það flutt til Leith
til affermingar. —
Landlæknir kvaðst hafa fengið ó-
takmarkað landgönguleyfi hjá yfir-
völdunum, frá kl. 9 að morgni til kl.
9 að kvöldi á hverjum degi. Kvaðst
hann hafa átt tal við marga um tök-
una og allir hafi þeir talið hana vera
af misgáningi, enda hefði bretska
stjórnin viðurkent það með því að
greiða fargjöld og fæði fyrir alla far-
þegana á Goðafossi til Seyðisfjarðar.
Áleit hann mjög sennilegt, að Breta-
stjórn mundi og greiða verkafólkinu
fullar skaðabætur á sínum tíma.
Farþegunum leið vel bæði á Flóru
og Goðafossi. Til dægrastyttingar var
stofnað „dagblað" um borð. Var það
nefnt „Ferðalangur" og komu út 16
tölublöð. Þá var söngur og dans um
borð og yfir höfuð gleðskapur mikill.
Goðafoss fjekk lánuð björgunar-
tæki hjá flotamálastjórninni bretsku