Lögrétta - 23.08.1916, Side 1
Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
LOGRJ
i
TTA
Afgreiðslu- ag innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLAKSSON,
Bankastrsti 11.
Talsími 359.
Nr.
39.
Reykjavik, 23. ágúst 1916,
XI. árg.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin sauinuð flest.
Þar eru fataefnin best.
innlcndar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
iipfúsar Eymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
Y f irr jettarmálaf ærslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síöd.
Nýja
Bókbandsvinnustofan
tekur að sjer alla vinnu, sem aS bók-
bandi lýtur og reynir að fullnægja
kröfum viSskiftavina sinna. Bókavin-
ir, lestrarfjelög og aSrir ættu því að
koma þangaS. — Útvegar allar bækur
er fáanlegar eru.
Þingholtsstræti 6 (Gutenberg).
Brynj. Magnússon.
Járnbrautiu enn.
Andsvör og hugleiðingar
eftir
Jón Þorlaksson.
VIII.
í blaöinu „Landiö“ birti B. Kr.
skömmu eftir áramótin síðustu all-
langa ritgerö, „Um járnbrautir“.Meg-
inkafli hennar er tilraun til þess að
telja lesendunum trú um að áætlun
mín um lagningarkostnað brautar frá
Reykjavík til Þjórsár sje altof lág, og
sty'öur hann mál sitt með tilvitnun-
um í kostnaö viö járnbrautarlagning-
ar í öörum löndum. Allar brautir þær,
sem hann telur upp, hafa kostað
meira fyrir hvern km., en jeg áætlaði.
Stafar þetta eingöngu af því, að hann
forðast aö nefna allar þær brautir í
öðrum löndum, sem hafa kostað
ámóta og minna en áætlun mín
nemur. Talsveröar líkur eru fyrir
því, að hann framkvæmi þessa blekk-
ingu vísvitandi; m. a. hef jeg birt í
ísafold skrá yfir nokkrar norskar
brautir, sem ekki ná áætlun minni, og
þaö á þeim tíma, þegar B. Kr. sjálf-
ur var aö skrifa um jbr. í þaö blað;
álít jeg að hann muni hafa sjeö
skýrslu mína í blaðinu. Auk þess er
alveg ómögulegt að kynna sjer t. a.
m. járnbrautir á Þýskalandi, án þess
aö sjá aö margar jbr. hafa verið bygö-
ar þar fyrir minna en 31250 kr. á
km., sem var áætlun mín um Austur-
brautina 1913.
Jeg álít þaö nú ekki sæmilegt fyrir
mig að þrátta viö B. Kr. um það,
hvort áætlun mín hafi veriö rjett eða
röng; jeg hef gert áætlunina eftir
bestu samvisku, og sjerstaklega kapp-
kostaö að ganga þannig frá henni,
eins og öðrum kostnaöaráætlunum
minum, aö jeg væri viss um, aö ekki
væri hún of lág. Yfirleitt hefur mjer
tekist aö gera áætlanir mínar þann-
ig. Meö jafnaðargeði gæti jeg tekiö
því, ef einhver maöur, sem hefði
e i n s m i k 1 a eöa m e i r i þekk-
ingu en jeg á því, hvaö kostar að
framkvæma mannvirki hjer á landi,
sýndi fram á að áætlun mín væri í
einhverjum atriðum of lág. En B. Kr.
hefur a 11 s e n g a þekkingu á því
hvað þau verk kosta, sem járnbraut-
arlagningin felur í sjer. Þess vegna
verður aö skoða allar aðfinslur hans
viö áætlun mína sem markleysu. Á-
ætlun mínaveröur að leggja til grund-
Þessi mynd kom fram nú, er þriðja ófriöarárið byrjaði. Hún heitir: Upp-
skera dauðans. Vjel hans veður þarna gegnum þjettar hermannaraöir, en
framundan henni sjást aðrar, og bíöa þeirra sömu forlög. Dauðinn stend-
ur við vjelarstýriö og lítur með ánægju yfir verk sitt, en vjel hans er sam-
bland af sláttuvjel og stórskotavjel. Á hjólunum eru breið spjöld, sem
verja því, að þau sökkvi niður, þótt ekið sje yfir gljúpan jarðveg.
vallar, þangaö til önnur á-
ætlun er fengin. Og áreiöan-
lega veröur einhver hæfari maður en
B. Kr. látinn gera hana.
Fróðleiksfúsumlesendum til glöggv-
unar set jeg nú hjer skrá yfir verð
nokkurra mjóspora járnbrauta, en
mjóspora eru allar brautir nefndar ef
sporvíddin er minni en 1,435 metrar.
í Danmörku:
Nafn brautar Lengd km. Verð á km. kr.
Kolding-Egtved 27,8 34050
Horsens-T örring 28,1 23856
I.und.-Bryrup Rönne-Nexö 0g Akir- 31 >4 30483
keby-Almindingen 41,6 30324
F redrikshavn-Skagen 39.6 20550
Aðrar eða fleiri mjóspora brautir
voru ekki til í Danmörku 1913, og
eru aö jeg held ekki til enn. Spor-
vídd þeirra allra er 1 metri.
í N o r e g i:
Nafn brautar
N estun-Osbanen
Lilles.-Flaksvand
Urskog-Hölandsb.
T önsberg-Eidsf osb.
Lengd
km.
2Ó
17
57
48
Verð
á km.
kr.
27924
27848
22558
28417
Sporvídd sumra þessara brauta er
75 sm. en sumra 106,7 sm- Fleiri mjó-
spora brautir eru til í Noregi, og eru
þær dýrari en þessar, og stafar það
aö mestu af kostnaðarsamri undir-
byggingu vegna landslagsins; landið
er alt fjöllótt og ásótt og klappirnar
víðast hvar nærri berar, svo að al-
staðar hefur þurft aö sprengja mikið
af skorningum og göngum gegn um
klappir, ása og fjöll — einnig tals-
vert á flestum hinum ódýru braut-
um, sem hjer voru nefndar.
Á Þýskalandi:
Nafn brautar Lengd km. Verð á km. Irr
Greifenbrg. Kleinbahn 160,26 Kr. 31500
Saatziger Kleinbahn 119,92 27900
Stralsund-Damgarten 66,04 31800
Demminer Klb. Ost 66,37 30900
Schmiegeler Kreisb. 52,67 29700
Kolberger Klb. 104,52 25700
Regenwalder Klb. 52,91 25200
Pilkaller Kleinbahn 60,83 3H00
Jutenbog-Luckenwalder 80,30 30000
Rugensche Kleinbahn 96,83 28900
Wehlau-Friedl. Kreisb. 70,40
Köslin-Bublitz-Belgard 117,62
Rastenb.-Sensb.-Löt-
zener 95,70
Klockow-Pasewalk 15,90
Westhavelland. Kreisb. 51,60
Greifswald-Jarmen 53,19
Westprignitzer Kreisb. 32,08
Schlave-Breitenberg 64,00
Opalenitzer Kleinb 62,07
Neuteich-LiessauerKlb 113,00
Insterburger Kleinb. 288,29
Mecklenburg-Pomm-
ersche Schmsp. 163,71
Anklam-Lassan 31,54
Wreschener Klb. 28,84
Jarotschiner Kreisb. 41,40
Znier Kreisb. 70,42
Bromberger Kreisb. 106,35
Witkower Kreisbahn 69,20
28100
27900
27400
26400
26600
25600
25200
24600
24400
21200
31300
20500
23400
26200
21900
21900
21500
13800
Af þessum þýsku brautum eru 7
hinar síðasttöldu að eins 60 sm. breiö-
ar — mjórri brautir en það eru ekki
notaðar til opinberra fólks- og vöru-
flutninga. Hinar eru sumar 75 og
sumar 100 sm. breiöar. Ýmsar fleiri
brautir eru til á Þýskalandi, sem hafa
ekki kostaö meira en þetta — um eöa
undir 30 þús. kr. á krn., en margar
hafa líka kostað meira, og þá af á-
stæðum, sem ekki eru fyrir hendi hjer.
í verði nokkurra af dönsku og
þýsku brautunum er kostnaður við að
kaupa land undir brautir og stöðvar
ckki meðtalinn, en víöast hvar er
hann innifalinn í hinu tilgreinda veröi
og nernur allmiklu. Allar þær brautir,
scm aö framan eru taldar, eru ætl-
aöar og notaöar bæði til fólks- og
vöruflutninga, og alstaðar er verð
vagna og stöðva talíð með í brautar-
veröinu.
Einhverjum kann að detta í hug aö
þessi samanburður áætlunar minnar
viö kostnaö erlendra mjósporbrauta
sje ekki rjettur, vegna þess aö braut-
arstæöiö hjer sje mislendara en hin
erlendu brautarstæði, sem um ræðir.
En þetta er ástæðulaust. Landslagiö
hefur að eins áhrif á einn lið í braut-
arkostnaðinum, og er það undirbygg-
ingin („planeringin", sem vegagerð-
armenn kalla); þó er kostnaður undir-
byggingarinnar engan veginn kominn
undir landslaginu einu saman, heldur
einnig undir b r e i d d brautarinnar,
undir því hve mikill h a 11 i er leyfö-
ur á henni, og hve krappar b u g ö-
urnar mega vera — en hallinn og
Tilkyuning'
Nýjar vörubirgðir er nú komnar til
V. B. K.
af flestum nú fáanlegum
Vefnadarvörum —
í fjölbreyttu úrvali
Vegna tímanlegra innkaupa getur verslunin boðið viðskifta-
mönnum sínum þau bestu kaup, sem völ verður á í ár
Ennfremur hefur verslunin:
Fappír cg ritföng,
Sólaleður og skósmíðavörur.
Vandaðar vörur Od~vrar vörur
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavik.
ID V
1. og 2. hefti þ. á., kemur út í einu
með póstkröfum út um landið.
bugöurnar ráöa því, hve h a r t má
aka eftir brautinni og hve s t ó r a r
1 e s t i r má draga eftir henni. Nú
þótti mjer ekki ástæöa til að áætla
Austurbrautina fyrir meiri ökuhraða
en 40 km. á klukkutíma, og ekki fyrir
stórar lestir samanborið við þaö er
tíðkast víöa erlendis. Þess vegna er
brattinn á brautinni tiltölulega mikill,
1 :40, þar seni þörf gerist vegna
landslagsins. Sömuleiðis eru bugðurn-
ar nokkuð krappar, álman i þeim
kröppust 100 m. Og loks er lands-
lagið mjög sljettlent. Brautarstæðið
var nú hallamælt, og eftir hallamæl-
ingunni var reiknuð út teningsmetra-
talan, sem fer í uppfyllinguna (plan-
eringuna) undir brautina; fyrir
austustu kilómetrana, sem eru allra-
sljettastir, var teningsmetratalan þó
áætluð eftir samanburði viö hina út-
reiknuðu tölu á svipuðu landslagi þar
sem hallamælt hafði veriö. Þannig
fanst teningsmetratalan alls 827000,
og var hver tenm. áætlaður á 60
aura. Þetta gerir 496200 kr., og meö
þaki á köntum varö undirbyggingin
alls 590000 kr., eða 5260 kr. fyrir
hvern km.; það er sem næst )4 af
hinum áætlaða brautarkostnaði. Und-
irbyggingarkostnaður flestra þeirra
erlendra brauta, sem jeg hef talið
upp, hefur orðið eins mikill eöa meiri,
og þá getur landslagið ekki raskaö
rjettmæti samanburðarins.
Hvort áætlun mín um undirbygg-
ingu Austurbrautarinnar hafi þá ekki
verið of lág? Þar til er því að svara,
aö teningsmetratöluna e r e k k i
unt aö rengja. En vilji einhver
halda því fram, að 60 au. á tenings-
metrann hafi verið of lág áætlun 1913,
þá þætti mjer gaman að heyra á
hverju hann byggir það. Reynslan
frá vegagerðunum staðfestir mína á-
ætlun.
í ísaf. 28. marz 1914 fullyrti B. Kr.
aö í ódýrustu jámbraut heims-
ins heföi hver km. kostað 49140 kr.
Plafði hann sjeð þetta í dönsku dag-
blaði (en ekki sjeð leiðrjettingu blaðs-
ins, sem það flutti 2 dögum seinna),
og þótt hann stundum hafi fylt flokk
þeirra manna, sem er tamt að kalla
ekki alt gott sem kemur frá Dönum,
þá þótti honum þessi „fróðleikur" frá
þeim svo góöur, að hann ljet setja
hann með feitasta letrinu, sem til var
í prentsmiðjunni. Síöan hefur mjer
jafnan fundist — og raunar fyr líka
— að þegar B. Kr. er að fræða al-
menning um hvað járnbrautir hafi
kostað annarstaðar, og hvað þær muni
kosta hjer, þá sje blindur að leiða
blindan.
Þá sný jeg mjer að hinni nýju upp-
götvun B. Kr., sem hann vill láta
nota hjer á landi í stað járnbrauta.
(Frh.)
N N,
lagi í september og verður þá sent
Útgef.
Sala Vesturhafseyjanna.
Feld í Landsþinginu.
Þess er áður getið, að stjórnir
Danmerkur og Bandaríkjanna hafi
verið orðnar ásáttar sin í milli um
sölu og kaup á Vesturhafseyjum
Dana fyrir 25 milj. dollara. Var svo
ríkisþingið kvatt saman til þess að
leggja dóm á málið. Salan var sam-
þykt í Fólksþinginu með 68 atkv.
gegn 48, en Landsþingið neitaði að
selja. Málið er þannig strandað í
bráð, en hitt mun óafgert, hvort
stjórnin rjúfi þingið út af þvi eða
ekki. I símskeytum hingað frá 17. þ.
m. er sagt, að konungur vilji að sam-
steypuráðuneyti sje myndað úr öllum
flokkum til þess að forðast nýjar
kosningar með því flokkastríði, sem
þær hafa í för með sjer. Stjórnin
skýrði þinginu frá málsástæðum fyrir
lokuðum dyrum.
Tvívegis áður hefur sala eyjanna til
Bandaríkjanna verið borin fram í
danska ríkisþinginu. Veturinn 1867—
68 var salan samþykt af báðum þing-
um. Verðið átti þá að vera 7)4 miljón
dollara. En þá neitaði Bandaríkja-
Senatið kaupunum, þegar til þess
kasta kom. Veturinn 1901—2 lagði
Deuntzer forsætisráðherra fyrir ríkis-
þingið sölusamning og átti þá verðið
að vera 5 milj. dollara. En lands-
þingið neitaði þá að selja. Sumarið
eftir fóru fram reglulegar kosningar
til landsþingsins, og var sölusamn-
ingurinn aftur lagður fyrir það um
haustið, en fjell þá með jöfnum at-
kvæðum, 32 móti 32. Um atkvæða-
muninn nú er ekki getið í frjettunum
hingað.
Síðustu dönsk blöð, sem hingað
hafa komið, skýra frá, að umræðurn-
ar um söluna í Fólksþinginu 10. þ.
m. hafi verið mjög heitar. Stjórnin
mælti fast fram með sölunni og eins
fulltrúar þeir, sem töluðu frá hálfu
jafnaðarmanna. I. C. Christensen
kvaðst ekki vera mótfallinn sölu, en
hann vildi ekki gera út um málið að
svo stöddu, láta það bíða þangað til
stríðið væri um garð gengið; kvað
sinn flokk greiða atkvæði móti söl-
unni eins og nú stæði. Frá hálfu
hægrimanna talaði Foss verkfræð-
irgur móti sölunni. í mótstöðublöð-
um stjórnarinnar var málinu snúið í
harðar árásir gegn henni fyrir með-
fcrð þess, og telja þau utanríkisráð-
herrann hafa gert sig sekan um ó-
sannindi, er hann mótmælti lausa-
fregnum, sem gengu um söluna með-
an málið var á döfinni hjá stjórninni
og samkomulagið ekki fullráðið milli
hennar og Bandaríkjastjórnarinnar.
Stúdentafjelagið (Std.foren.) hjelt