Lögrétta - 30.08.1916, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
LOGRJETTA
Afgreiðslu- og innheimtum.:
ÞÓR. B. ÞORLÁKSSON,
Bankastræti 11.
Talsími 359.
Nr. 40.
Reykjavik, 30. ágúst 1916.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð flest.
Þar eru fataefnin best.

innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Biaverslnn Siolðsar [ymundssonar.
Lárua FJeldated,
Y f irr jettarmálaf «r»lumat5uí.
LÆKJARGATA a.
Venjulega heima kl. 4—7 sítSd.
Þessi mynd er frá torgi í Búkarest, höfuöborg Rúmeniu, er uppþot
stendur þar yfir út af stríöinu, 0g heiur lögregluliðiS skorist í leikinn og
gripiS til stafa sinni. Bratiani-ráðaneytinu hefur ekki lengur tekist aS
halda landinu hlutlausu af ófriönum, því eins og getiS er um á öSrum staS
í blaSinu, hafa Rúmenar sagt Austurríki stríS á hendur
XI. árg.
Tilkyuning'
Nýjar vörubirgðir er nú komnar til
V. B. K.
af flestum nú fáanlegum
— V efnadarvörum —
í fjölbreyttu úrvali.
Vegna tímanlegra innkaupa getur verslunin boðið viðskifta-
mönnum sínum þau bestu kaup, sem völ verður á í ár
Ennfremur hefur verslunin:
Pappír og ritfönff,
Sólaleður og skósmíðavörur.
Vandaðar vörur Odvrar vörur
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Hlutafjelagið ,Völundur‘
íslands fullkomnasta trjesmíðaverksmiðja og timburverslun
Reykjavík
hefur venjulega fyrirliggjandi miklar birgðir af sænsku timbri, strikuðum
innihurðum af algengum stærðum og ýmislegum listum.
Smíðar fljótt og vel hurðir og glugga og annað, er að húsabyggingum
lýtur.
Sv. Jónsson & Co.
Kirkjustræti 8 B. Reykjavík
hafa venjulega fyrirliggjandi miklar birgðir af fallegu og endingargóðu
veggfóðri, margskonar pappír og pappa — á þil, loft og gólf — og gips-
uðum loftlistum og loftrósum.
Símnefni: Sveinco. Talsími 420.
Nýja
Bókbandsvinnustofan
tekur að sjer alla vinnu, sem að bók-
bandi lýtur og reynir aö fullnægja
kröfum viðskiftavina sinna. Bókavin-
ir, lestrarfjelög og aðrir ættu því að
koma þangað. — Útvegar allar bækur
er fáanlegar eru.
Þingholtsstræti 6 (Gutenberg).
Brynj. Magnússon.
Járnbrautm enn.
Andsvör og hugleiðingar
eftir
Jón Þorldksson.
■-----1
IX.
Hjer skal nú tilfærður orðrjettur sá
kafli úr ritgerð B. Kr., sem lýsir hinu
nýja samgöngutæki, er hann vill láta
búa til:
„Jeg tel því þetta flutningstæki (þ. e.
jbr.) ekki við vort hæfi, enda þótt jeg
telji fulla þörf á,_ að gera flutningstækin
betri þessa leið, en þau eru nú.
Til þess er önnur leið hentugri, t. d. sú,
að nota stærri bifreiðar, sem nú á mörgum
stöðum samkeppa svo við járnbrautirnar,
að þær alls ekki borga sig lengur og mundu
eigi hafa verið lagðar, ef bifreiðar hefðu
þá verið til.
Nýr vegur.
Gera má ráð fyrir því, að nýjan veg
þyrfti að leggja, t. d. frá Reykjavxk að
Ölvesárbrú, hæfan fyrir stærri bifreiðir. Sá
vegur mundi verða nokkru dýrari hver kíló-
metri en járnbrautarvegurinn, sem lands-
verkfræðingurinn hefur áætlað að kosta
mundi 5267 kr. hver kílómetri með kant-
hleðslu. En hann yrði meir en þriðjungi
styttri. Að vísu má búast við að bifreiðar-
vegurinn yrði að vera talsvert breiðari, S
metra (8 álnir), og „þúkkaður", en taka
má það með í reikninginn, að bifreiðarveg-
urinn getur verið með töluvert meiri halla
en járnbrautarvegur. Við það sparast mikið
af uppfyllingum, sem gerir járnbrautar-
vegagerðina svo dýra. Á hinn bóginn má
gera ráð fyrir, að járnbrautarvegur lands-
verkfræðingsins sje of lágt áætlaður
Vegalengdin frá Reykjavík yfir Hellis-
heiði að Ölvesárbrú mun vera um 58 kílóm.
Og ef maður gerði ráð fyrir, að nægilega
breiður vegur kostaði ekki yfir 8500 kr.
hver kílómetri, þá mundi allur vegurinn
kosta 493,ooo kr. Væri nú slíkur vegur
lagður á þeim stöðum, sem snjór legst
minst á, bæði á Hellisheiði og beggja meg-
in við hana, þá mundi mega flytja fólk
og vörur hindrunarlaust frá því í apríl-
mánuði fram í nóvember og ef til vill
allan veturinn, ef snjópressa (vals) væri
latinn fara um veginn við og við til að
bæla snjóinn. En nú mundu menn eigi gera
sig ánægða með það, því flutningsþörfin
sje alt árið, og þá þörf geti járnbrautin
ein uppfylt.
Jeg hef bent á það áður, að mjög ólík-
legt sje, að það verði talið tilvinnandi, að
halda brautinni hreinni fyrir snjó allan vet-
urinn, fyrir þær litlu tekjur, sem járn-
brautin gæti vænst að fá af miðsvetrar-
flutningnum.
En benda má á jafnvel enn tryggari leið
en járnbrautarleiðina, til þess að koma
vörum og fólki þessa fyrirhuguðu leið,
einnig um háveturinn, það er með því að
byggja steinsteypt göng með járn-
þaki, i likingu við t. d. ofanjarðarjárn-
brautargöng í Noregi, yfir Hellisheiði nið-
ur á jafnsljettu báðum megin. Mun sú
vegalengd vera tæpir 12 kílómetrar.
Með því mætti segja að fjallveginum væri
rutt úr vegi að mestu leyti.
Jeg hef látið tvo steinsmiði, hvern í
sínu lagi, gera lauslega áætlun um hvað
slik göng mundu kosta, 16 feta breið með
steyptum veggjum 11 feta háum, með því
sem ganga verður niður i jörðina, þar sem
eigi kann að vera bert hraun, með járnþaki
og hæfilega mörgum gluggum. Hafa þeir
áætlað að slík göng, með venjulegu verði
á efni, mundu kosta um 600 þús. kr., 12
kilómetrar, eða 50 kr. hver metri. Allur
kostnaðurinn við þannig lagaða vegagerð
mundi þá kosta um 1,100,000 kr. með vöru-
geymsluhúsi við Ölvesá.
Eins og jeg hef látið gera áætlun um
göngin yfir Hellisheiði, svo hef jeg og út-
vegað mjer áætlun um veginn, „púkkaðan"
veg vandaðan, 5 metra breiðan og 2 metra
háan að meðaltali. Viðhald hans er áætlað
3 Pct.
Enginn vafi er á því að þetta flutninga-
tæki, bifreiðar með svona fullkomnum vegi,
mundi nægja flutningsþörf þeirri, er lands-
verkfræðingurinn áætlar, bæði nú og í fyr-
irsjáanlegri framtíð."
Ýms atriSi í þessu eru mjög svo
viröingarverð. Fyrst þaö, að B. Kr.
endurtekur viðurkenningu sína á þörf
betri flutningstækja en nú eru. Og
þar næst þaö, aö hann telur þörfina
svo mikilvæga, aS hann vill verja
1,100,000 kr. til þess að bæta úr henni.
Og nær þó sú samgöngubót að eins
frá Rvík til Ölfusár.
Veigamesta ástæöan á móti Aust-
urbrautinni var sú, ef sönn hefði ver-
iö, aö þar væri ekki þ ö r f á sam-
göngubótum, og þess vegna ekki kost-
andi stórfje til þeirra.
Þessi ástæða verður naumast borin
fram hjer eftir, úr því aö B. Kr. er
horfinn frá henni — og er þetta gleði-
leg framför í málinu. Jeg lít svo á,
aS um aðalatriöiö í málinu
s j e u m v i ö B. K r. n ú s a m-
m á 1 a.
En samt er eftir að komast aö niö-
urstööu um hitt, hvort rjettara muni
vera aö leggja járnbrautina, sem sam-
tengir Reykjavík, Þingvelli, Ölfusá og
Þjórsá, og jeg áætla 3,500,000 kr., eöa
púkkveginn og göngin, sem sameina
að eins Reykjavik og Ölfusá, og hann
áætlar aö kosti 1,100,000 kr.
Hvernig á nú aö komast aö niöur-
stöðu um þetta?
Vitanlega meö því aö láta þar til
hæfa menn — verkfræðinga sem ó-
hætt er aö treysta — rannsaka málið.
Járnbrautarmennirnir hafa nú ekki
farið fram á annaö en þaö, aö þingið
veitti nægilegt fje til fullkominnar og
ábyggilegrar rannsóknar um járn-
brautarmáliö. Ef verkefnið er nú
rýmkað þannig, aö rannsóknin taki
jafnframt yfir það atriði, hvort unt
sje að fullnægja þörfinni meö því aö
leggja bifreiöaveg og gera göng fyrir
hann, þá sje jeg ekki betur en að
B. Kr. og járnbrautarmenn hljóti að
veröa sammála um þetta á næsta
þingi.
Jeg gæti nú aö vísu komiö meö aö-
fmslur viö tillögu og áætlun B. Kr.,
studdar talsvert betri rökum en aö-
finslur hans viö áætlun mína. En mjer
er óljúft að gera það, af því aö þessi
tillaga hans ber vott um g ó ö a n
v i 1 j a, þó hún hins vegar beri það
mjög greinilega meö sjer, aö þekk-
ing höfundarins er takmörkuö. Örfáar
athugasemdir vil jeg þó gera.
Það er mjög fjarri sanni, að jbr.
mundu ekki hafa verið lagðar, ef bif-
reiöar hefðu áöur verið til. Nægir að
benda á, að nú eru bifreiðar til, og
þó veriö í óöa önn aö leggja jbr. í
öllum menningarlöndum. Stafar þetta
af því, aö flutningar á bifreiöum eru
svo miklu d ý r a r i en flutningar á
jbr.
Hræddur er jeg um aö áætlunin um
veginn frá Rvík til Ölfusár — 493000
kr. — sje nokkuð lág. Hellisheiði er
erfitt vegarstæöi, einkum að austan
(Kambar). Þar mundi þurfa að lengja
veginn mikið, svo aö hann yrði meira
en 58 km. allur. Vegurinn sem nú er
frá Rvík til Ölfusár hafði, aö meö-
töldum köflunum frá Ölfusá til
Þjórsár og frá Ölfusá til Eyrarbakka,
í árslok 1913 kostaö landssjóð alls
573114 kr. 09 au. Nokkuð af því er
viðhaldskostnaður, en vegurinn er
líka sannarlega hvorki 5 metra breið-
ur nje gerður fyrir þungar bifreiðar.
Þó veröur alls ekki sagt að áætlunar-
upphæöin, 493000 kr., sje nein fjar-
stæöa, ef um venjulegan púkklagöan
akveg er að ræða.
En ef vegurinn á að vera svo hár,
að ekki festi meiri snjó á honum en
þaö, aö á hverju ári megi fara hann
hindrunarlaust meö vagna frá því í
aprílmánuði fram í nóvember, þá
versnar nú gamanið. Þá held jeg sje
best bæöi fyrir B. Kr. og mig, að láta
hallamæla vegstæðið og reikna út
rúmmál uppfyllinganna áöur en viö
gerum áætlun um verðið.
„Snjópressan“ er nýstárleg. Hvaöa
kraftur á aö knýja hana gegnum
fannirnar? Og hver á að passa upp
á aö ekki rigni strax í slóðina hennar
— það má ekki, því aö þá verður
snjórinn víst fljótt of linur undir
þungu bifreiöarnar.
Þá eru steinsteyptu göngin. Þau
eru nú nokkuð löng, 12 km., en því
miður samt alt of stutt, því að það
er alkunnugt, að á Bolavöllum og í
Svínahrauni og jafnvel alt niöur und-
ir Lækjarbotna er svo mikill snjór á
vetrum, að þar mundi alt standa fast,
ef ekki næðu göngin þangað. En til
þess þarf aö lengja þau um eitthvað
16 til 18 km. — þau verða þá upp
undir 30 km. á lengd.
' Veggirnir x 1 feta háir, að því með-
töldu, sem gengur í jörð. Ójá. Ef ekki
er grundvallað niður fyrir klaka, þá
springur alt í sundur. Klaki gengur
ekki skemmra en 5 fet í jörð uppi
á Hellisheiði, liklega dýpra. Þá eru
eftir 6 fet ofanjarðar, þar sem ekki
næst til að grundvalla á klöpp. Nú
er landslag þar ósljett, og þarf mikl-
ar fyllingar í lautum, víða hærri en
6 fet. Lágt verður undir loftið þar,
ef veggirnir eru ekki nema 11 fet.
Að gluggar sjeu hæfilega margir
er ágætt. Hæfilega margir munu þeir
vera ef þeir bera hæfilega birtu. En
hvað skyldi þurfa marga glugga til
þess, þegar öll göngin eru komin á
kaf í snjó? Kanske það eigi að vista
menn uppi á Hellisheiði til þess að
moka frá þeim snjóinn og bræða af
þeim klakann?
Vegur sá, sem nú er milli Reykja-
víkur og Ölfusár, er lítilmótlegur
móts við þetta mannvirki. Þó er hann
slarkfær bæði gangandi mönnum,
hjólandi og ríðandi, hestvögnum og
bílum. Þegar bílarnir ætla að æra
hestana, sem oft kemur fyrir, þá
forða menn sjer og hestunum út af
veginum. En i „göngunum" stein-
steyptu með járnþaki og hæfilega
mörgum gluggum er sú björgin bönn-
uð. Þegar hestarnir fælast þar inni,
þá verður kylfa að ráða kasti um það,
hvort þungi bíllinn brunar fram hjá
þeim eða yfir þá. Það er nú að vísu
ekki líklegt, að mjög margir vegfar-
endur mundu hætta sjer inn í göngin,
en ef nokkur brögð yrðu að því, þá
veit jeg hvaða nafn göngunum mundi
verða gefið.
Þau yrðu kölluð Heljarslóð — óg
það yrði sann-nefni.
Enda er öll hugmyndin um þessi
göng fyrirtaks efni í nýja „Heljar-
slóðarorustu".
En þó að margir hafi brosað að
þessari hugmynd, þá má B. Kr. ekki
láta slíkt á sig fá. Fæstar af upp-
fundingum heimsins hafa verið full-
komnar í fyrstu. En margar þeirra
hafa staðið til bóta. Og hann er nú
á rjettri leið. Fyrst er að finna þörf-
ina, síðan að einsetja sjer að finna
ráð til að bæta úr henni. Þannig
verða flestar uppfundingar til nú á
tímum. B. Kr. hefur nú fundið þörf,
sem úr þarf að bæta — það er flutn-
inga- og samgönguþörf milli Reykja-
vikur og Suðurlands, og skora jeg
fastlega á hann að gefast ekki upp
við að finna tæki til að bæta úr þess-
ari þörf, þó að einhverjum gárungum
hafi orðið það á að brosa að frum-
smíð hans.
X.
Jeg læt nú útrætt um járnbrauta-
skrif Björns Kristjánssonar. Og þó að
jeg hafi gripið á örfáum af þeim fjar-
stæðum og röngu ályktunum, sem þar
er hrúgað saman, þá má enginn ætla
að alt hitt, sem jeg geng fram hjá,
sje rjett hjá honum. Hvorki mundi
þolinmæði lesendanna, rúm blaðsins
nje tími minn endast, ef rekja ætti í
sundur allar vitleysur i þessum skrif-
um hans.
Að niðurlagi skal jeg svo að eins
minna á, hvaða stefnu jámbrautar-
málið markar að mínum dómi.
Hjer hafa frá fornu verið tveir at-
vinnuvegir, sjávarútvegur og land-
búnaður. Fyrir vaxandi verklega
menningu, framtakssemi einstakra
manna og aukið fjármagn — aðfeng-
ið í fyrstu — er sjávarútvegurinn nú
kominn í þann blóma, að hann stend-
ur jafnfætis arðmestu atvinnugrein-
um hvar sem er í heiminum.
En landbúnaðurinn stendur kyr að
miklu leyti. Hann stendur nú orðið á
miklu lægra stigi en landbúnaður
nokkurs menningarlands. Og sem
stendur er ekki annað fyrirsjáanlegt,
en að hann sje kominn út í það stríð
við sterkari atvinnuveginn; sem g e t-
u r 0 r ð i ð dauðastríð hans; það er
stríðið um fólkið, vinnukraftinn. En
jafnvel þó þetta lagist eitthvað i bili
— sem raunar er ekkert útlit fyrir —■