Lögrétta - 13.09.1916, Blaðsíða 1

Nr. 42.
Reykjavik, 13. september 1916.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð flest.
Þar eru fataefnin best.
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
iofúsar f
r.
Lárus Fjeldsted,
Yfirrjettarmálafœrslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 sítSd.
XI. árg.
Tilkynning1
Nýjar vörubirgðir er nú komnar til
V. B. K.
af flestum nú fáanlegum
Vefnadarvörum —
í fjölbreyttu úrvali
Vegna tímanlegra innkaupa getur verslunin boðið viðskifta-
mönnum sínum þau bestu kaup, sem völ verður á í ár
Ennfremur hefur verslunin:
Pappír cg ritföng,
Sólaleður og skósmíðavörur.
Vandaðar vörur Odvrar vörur
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Myndin hjer sýnir mönnum inn í skotgagnaverksmiðju, og er veriö aiS
smíöa þar einn af hinum stóru granötum, sem herirnir láta nú rigna hver
yfir annan, og sjest stálhólkurinn hvítglóandi í eldinum.en vinstra megin
er þeim staflað upp í smiSjunni, þegar þeir koma út úr steypuofninum.
í Englandi er nú taliö aö 4052 skotgagnaverksmiöjur sjeu starfandi, og
þó er sagt að langt sje frá þvi, að bandamenn ha.fi enn náS því aö jafnast á
viS Þjóöverja í skotgagnagerö, þ. e. verksmiöjur Þjóöverja eru enn miklu
fullkomnari en verksmiðjur hinna.
Jeg hef áformað að hætta sjávarútveg við Eyjafjörð og hef því eftir-
greindar eignir til sölu:
1. Tvö geymsluhús á Oddeyrartanga með hafskipabryggju, sem er 55x56
feral. að stærð og lóð 5810 feral. að stærð.
2. Tvö fiskiskip — annað með 30 hesta Heinvjel, tveggja ára í haust.
3. Allskonar veiðarfæri svo sem herpinót, kastnætur, stauranót, síldar-
nót, ásamt ýmsu fleira sem til skipaútgerðar heyrir.
Oddeyri 10. ágúst 1916.
Chr. Havsteen.
Nýja
Bókbandsvinnustofan
tekur aö sjer alla vinnu, sem ati bók-
bandi lýtur og reynir aö fullnægja
kröfum viðskiftavina sinna. Bókavin-
ir, lestrarfjelög og aörir ættu því aS
koma þangað. — Útvegar allar bækur
er fáanlegar eru.
Þingholtsstræti 6 (Gutenberg).
Brynj. Magnússon.
Nokkrar húseignir
á góðum stööum í bænum fást keypt-
ar nú þegar. Mjög góðir borgunar-
skilmálar. Væntanlegir kaupendur
snúi sjer til SVEINS JÓNSSONAR.
Til viötals í veggfóðursverslun Sv.
Jónssonar & Co., Kirkjustræti 8, kl.
3—6 síðdegis.
Eggert Claessen
yfirrjettarmálaflutningsmaður.
Pósthússtræti 17. Venjulega heima
kl. 10—II og 4—5. Talsími 16.
Landskosninoarnar.
A-listinn fær 3 þingmenn,
B-listinn 2 og D-listinn 1.
Atkvæðaupptalning var byrjuö,eins
og til stóö, ii. þ. m., kl. i. En ekki
voru nema rúmlega hálftalin atkvæð-
in kl 8 um kvöldð, og var þá upp-
talningunni frestaö til næsta morg-
uns. Var byrjað á henni aftur kl. io í
gær og henni lokið nálægt kl. 2. At-
kvæðin höfðu falliS þannig á listana:
A-listinn fjekk 1950 atkv.
B-listinn — 1337 —
C-listinn — 393 —
D-listinn — 1290 —
E-listinn — 419 —
F-listinn — 435 —
A.-listinn er listi Heimastjórnar-
manna, B. listi þversum-manna, C.
verkmannalistinn, D. listi óháSra
bænda (Þjórsárbrúarlistinn), E. listi
langsum-manna og F. þingbænda-
listinn.
Kl. 5 í gær var fariS aS telja upp
atkvæSi A.listans til þess aS finna út,
hverjir kosningu hefSu hlotiS á hon-
um, og var sú upptalning hálfnuS kl.
8 í gærkvöld, en byrjaS aftur kl. io
í morgun, og er þeirri upptalningu
ekki lokiS, þegar þetta er skrifaö. En
líklegast er það þó, aS þrír efstu menn
listans sjeu kosnir.
Breytingar eru miklar á A.-listan-
um, og yfir höfuS á öllum listunum,
bæSi breytt röSun og strykaS út.
Á víð og dreif
um skattamálin.
Eftir
Jóhannes Ólafsson á HafþórsstöSum.
ÞaS hefur nú talsvert veriS ritaö og
rætt um skattamáliS, sem heldur er
ekki neitt undarlegt, því að mál þetta
er þýSingarmikið og áhrifaríkt al-
þjóöarmálefni, sem er nauösynlegt aS
ítarlega sje yfirvegað af sem flestum
og þvi alvarlegur gaumur gefinn.
Þótt þaö ef til vill sje nú aS bera
í bakkafullan lækinn, aö bæta nokkru
viS þaö, sem hingaö til hefur veriö
sagt um skattamálin, þá vil jeg þó
leyfa mjer að fara um þau örfáum
! athugasemdum, og þá einkum aS því
er snertir skattamálahugleiðingar Jó
hanns alþingism. Eyjólfssonar, sem
birtar eru i .,Lögrjettu“ 19. apríl s. 1.
Hr. J. E. undrar þaö mikillega,
hvaö menn eru yfirleitt mótfallnir
öllum sköttum og opinberum álögum,
sem lagðar eru á einstaklingana eSa
þjóöfjelagiS, og segist hann aldrei
hafa getaS skiliS af hverju þessi á-
lögumótþrói, eSa hugsunarháttur,
hafi tekið hugi manna svo föstum
tökum og gagnsýrt svo margan góö-
an og göfugan dreng, alt fram á þenn-
an dag“.
ÞaS væri nú ekki svo sjerlega til-
takanlegt, þó að þessu væri lýst yfir
af manni, sem alinn er upp í kaup-
staS í allsnægtum og góSu yfirlæti —
manni, sem aldrei hefur þurft aS gera
nokkurt líkamlegt verk, en þó alt af
haft æriö fje handa á milli til hvers,
er hugur hans girntist, og máske al-
1 drei neitt um þaS hugsaö, hvaS fá-
tækt er, eöa hvaö íhaldsemi og spar-
neytni hefur aö þýSa í lífinu, ekki
j síst fyrir þá, sem fátækir eru og um
I flest vilja heldur neita sjer en þurfa
I a® vera mikiS upp á aöra komnir, eSa
missa af sjálfstæöisrjetti sínum og
mannlegu frelsi.
En þegar þessari undrun og yfir-
lýsingu er varpaö fram af bónda-
manni, sem allan sinn aldur hefur
svo aS segja verið i sveit, fæddur er
og upp alinn af fátækum foreldrum,
og frá því hann fyrst fór aö líta í
kring um sig og bera skyn á þaö, |
sem fyrir augu ber, hefur átt kost á
því, aö sjá og virSa fyrir sjer hinar
afar mismunandi ástæSur manna og
afkomu í bændastjettinni, — sjá hvaS
margir bændur hafa átt erfitt upp-
dráttar, þrátt fyrir sífelt basl, spar-
semi og sjálfsafneitun í öllu því, sem
mögulegt hefur veriö án aS vera, og
sem sjálfur hlýtur svo oft aS hafa
fundið til þess og þreifað á þvi, hve
þungbært og fallvalt þaS oft og tíö-
um er, aS berjast áfram meS skulda-
fje aö meira eöa minna leyti, — þá
fer afstaða þingmannsins til þessara
ummæla, og skattamálahugleiðingar
hans yfirleitt, aS veröa því undraverð-
ari og torskildari. —
Þá fer hr. J. E. mörgum orSum um
þaS, hve langt vjer íslendingar stönd-
um aS baki öllum menningarþjóöum
heimsins í verklegum og andlegum
framkvæmdum. Telur hann, aö vjer
megum ómögulega una þessu til
lengdar, og aS brýna nauðsyn beri því
til þess, aS vekja menn og lífga af
svefni tómlætisins, hugsunarleysisins
og dvalans — rjett eins og hjer hafi
ríkt andlegur svefn og dauSi aö und-
anförnu — svo aö eitthvað verði nú
frekar en hingað til fariS aö reyna að
gera í þá átt, aS íslenska þjóöin kom-
ist þangaö meS tærnar, sem aSrar
þjóðir hafa hælana.
Því verður nú vitanlega ekki neit-
aö, aS alment sjeö stöndum vjer í
mörgu falli aftar á framsóknarbraut-
inni en nágrannaþjóSirnar. Og vart
getum vjer vænst þess aö oss i hví-
vetna lánist aö standa þeim á sporöi,
hvaS þá jafnfætis, í framsóknar-sam-
kepninni á nálægum tímum, hve fegn-
ir sem vjer vildum og hve mikiS sem
vjer vildum á oss leggja í því skyni.
Hins vegar fleygir þó þjóSinni stöS-
ugt áfram, bæöi í hugsjónum og
framkvæmdum, og efast jeg stórlega
um, aS ekki sje hún í all-mörgum at-
riöimi verklegra og andlegra fram-
kvæmda komin eins langt áleiSis og
margar aSrar þjóöir hins mentaöa
heims, ef fult og sjálfsagt tillit er
tekiS til afstöSu vorrar hjer og allra
ástæöna, samanboriö viS afstöSu og
ástæöur annara menningarþjóöa, sem
vjer kunnum aS standa næst í því
tilliti.
ÞaS er alt af nokkurs um vert, að
vera kappsamur og metnaðargjarn;
þó er þaS því aS eins gott og gagn-
legt, aS samfara kappinu og áræðinu
sje jafnan skýr athugun og glögg
gætni um hvert einstakt atriöi, sem
aS því eöa því verkefninu lýtur.
„Kapp er best meS forsjá,“ segir tals-
hátturinn, og er mikiö hæft í því.
ÞaS er sitt hvaS, aS sjá og skilja
bvaö gera þarf og gera þyrfti til um-
bóta og aukinna framfara, bæSi í
I verklegum og andlegum efnum, og aS
: hafa efni og aSra möguleika til þess
j boma athöfnum þessum í fram-
kvæmd.
AuömagniS — afl þeirra hluta, sem
gera skal er ekki jafnt í allra hönd-
um. ÞaS er nú einu sinni hlutskifti
vort mannanna, aö sumir eru fátækir
en aðrir ríkir, og veröur ekki viS því
gert.
En af þessu leiöir, aS þaS, sem einn
vel efnaöur eöa ríkur maSur getur
komið til leiöar á framsóknar- og
framfarabrautinni, þaS á fátæki eða
eínalitli einstaklingurinn alveg ó-
mögulegt meö aS framkvæma. Hann
orkar ekki meiru en því, sem óum-
f’.ýjanlegastar þarfir hans útheimta.
Og margir eru ómagar og annara
byröi.
En eins og þessu er svo háttaS meS
einstaklingana, þá á nákvæmlega hiS
sama sjer staS þegar um þjóSfjelög-
in er aS ræSa. Ein þjóöin er rík, önn-
ur fátæk; önnur er fjölmenn, hin fá-
menn o. s. frv.
Og eins og fátæklingurinn getur
ekki kept viS ríkismanninn um þaS,
sem mikla peninga þarf til, eins þarf
fátæka og fámenna þjóSin ekki aS
hugsa til þess, aS keppa viS hina
riku og fólksmörgu þjóöina. Hvort-
tveggja. er jafn heimskulegt; þaö ætti
engum aS dyljast.
Nú er þaS svo, þvi miður, aS vjer
íslendngar erum þrent í senn: „fá-
mennir, fátækir og smáir“. ÞaS gildir
því einu, hve hraustir vjer kunnum
aö vera og gáfaöir; vjer erum litlu
færari til stórræSanna fyrir því, og
jafn ómögulegir i samkepninni viS
aðrar þjóSir, sem oss standa mörg-
um sinnum framar aS auSlegö, og viö
margfalt betri lífsskilyrSi hafa aS
búa en vjer.
AS svo komnu þolum vjer þess
vegna ekki heldur þau útgjöld, sem
mögulegt er aS komast hjá. Og vjer
megum því ekki „blína á þaS, hvaS
aðrar þjóSir gera, heldur reyna aö
rýna eftir þvi, hvaS best á viö hjá
okkur sjálfum“, eins og hr. J. E.
kemst aS orSi á einum staS í grein
sinni, þó aS vitanlega eigi þaö ekki
skylt vð neina sparnaSarhugmynd
hjá honum, heídur viS þaö, meS hvaöa
fyrirkomulagi eigi aS auka hjer skatt-
ana og leggja þá á. —•
Þó að jeg fyrir mitt leyti sje nú
yfirleitt þeirrar skoSunar, aS varlega
sje að því farandi, aS bæta stöSugt
nýjum og nýjum sköttum á þjóSina,
á meöan kingumstæSur hennar og
efnahagur er ekki eitthvaS töluvert
meiri og betri en hann er nú, þá játa
jeg samt, aS neyð sje aS veröa aS
takmarka of útgjöldin í hinu þarfleg-
asta, eöa mynda kyrstööu í þeim mál-
um, sem nauösynleg eru og gagnleg,
og sem miSa aö því aö auka og bæta
velfarnan þjóðarinnar á einn og ann-
an hátt.
En, sem sagt, skiftir þaö miklu fyr-
ir efnahaginn, hvort menn eru fjár-
hagslega athugulir, þótt áfram vilji,
eöa þeir eru alt of framgjarnir, og
gæta ekki hófs fyr en alt er í máti.
Og oft reynist þaS svo, aS skemur
komast menn þessir áfram á fram-
sóknargöngunni en hinir, sem hægra
fara og sígandi.
ÞaS, sem vjer nú einkum þurfum
aS gera og beita oss fyrir i náinni
framtíö, og hiS opinbera ætti aö
styöja aö og styrkja meS ríflegum
fjárframlögum, er aS yrkja jörSina
og bæta aS stórum mun, svo aö auðiS
veröi aS framleiða hjer á landi marg-
falt meiri, tryggari og arðsamari höf-
uSstól en nú er mögulegt. Þá gætu
mikiS fleiri búiS í landinu en nú, og
þá yrði líka auSveldara aS snúa sjer
aS ýmsum framförum öörum, sem
meira horfa til metnaöar og metorSa.
ÞjóSarauðurinn yrSi þá meiri, en
hann byggist fyrst og fremst á fram-
leiSslunni, og hann er undirstaöa og
máttarstólpi allrar menningar, hjá
hvaöa þjóS sem er.
Sjávarútveginum megum vjer auS-
vitaS heldur ekki gleyma. En því er
nú einu sinni þannig variö, meS hann,
aS þegar fiskisælt er og fiskurinn er
í háu veröi, aS þá er eins og hreinu
gullinu sje ausið upp af fiskimiöum
vorum meS tiltölulega lítilli fyrir-
höfn og oft fremur litlum kostnaSi
á móts viS þaS, sem aftur fæst í aöra
hönd.
Undir þessum og fleiri kringum-
stæöum stendur því sjávarútvegurinn
ólíkt betur aS vígi en landbúiiaöur-
inn, sem ekki veröur stundaður, svo
i lagi sje, nema meS miklu reksturs-